ANTYCZNA GRECJA

ANTYCZNA GRECJA
POWTÓRZENIE PRZED EGZAMINEM
GIMNAZJALNYM
ANTYCZNA GRECJA
ok. 3000 r.p.n.e
- 146 r.p.n.e.
Położenie geograficzne i
warunki naturalne Grecji
Grecja położona na Półwyspie
Bałkańskim,
Otoczona Morzem Śródziemnym,
Jońskim i Egejskim.
Dostęp do morza sprzyjał
rozwojowi żeglugi, handlu,
transportu morskiego.
2/3 Hellady to góry.
 Klimat: śródziemnomorski (mało opadów
i gorąco, nie sprzyjał uprawie roli,
wyjątki to np. oliwki i winorośl.)
 Uprawiano: jęczmień, bób, groch, cebule,
czosnek i rzepę.
 Góry wykorzystane na pastwiska dla
owiec, kóz i wołów.
 W górach surowce mineralne np. żelazo,
ołów, srebro.
Hellada – tak Grecy (Hellenowie) nazywali w starożytności
swoją ojczyznę, ta górzysta kraina nie stanowiła wtedy
jednolitego państwa, lecz była podzielona na niewielkie
państwa – miasta (polis)
Czynniki jednoczące Greków
GRECY=Hellenowie – tak nazywali siebie w starożytności
mieszkańcy Grecji (Hellady), Hellenowie zamieszkiwali w
różnych polis, ale mieli wspólne:
język
tradycje
kulturę
wierzenia
POCZĄTKI GRECJI
ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej
• KULTURA MINOJSKA
=Kreta (Knossos)
(3000 p.n.e.- ok.1400 p.n.e.)
• KULTURA MYKEŃSKA
= Peloponez (Mykeny)
(1600 p.n.e.-1100.p.n.e.)
Życie i zajęcia mieszkańców Grecji
handel i żegluga morska
rzemiosło (gł.
garncarstwo)
hodowla owiec i kóz
rolnictwo
uprawa winnej latorośli i
drzew oliwnych
sadownictwo
rybołówstwo
POLIS
Polis – w starożytnej Grecji
„miasto – państwo”,
obejmowało ono niewielki
obszar ( miasto i otaczające je
obszary rolnicze) położony
zwykle w dolinach otoczonych
przez pasma górskie lub na
wyspach.
KOLONIZACJA
GRECKA
VIII- IV w. p.n.e.
Kolonie – miasta zakładane przez
Greków poza Helladą
(na wybrzeżach Morza Śródziemnego
i Morza Czarnego)
Przyczyny kolonizacji:
przeludnienie i brak żywności w Grecji,
poszukiwanie nowych terenów pod
uprawę i nowych źródeł surowców,
nadmierny podział gospodarstw rolnych
(nie można się było z nich utrzymać)
METROPOLIA- miasto greckie
założyciel kolonii
KOLONIA- miasto założone przez
mieszkańców metropolii poza
Helladą.
ATENY
najbogatsza polis grecka,
posiadająca najsilniejszą
flotę, przewodziła w
Związku Morskim
posiadała rozwinięte
rzemiosło, ceniła rozwój
nauki, filozofii
Społeczeństwo Aten
Obywatele Aten
- urodzeni z obojga rodziców
Ateńczyków, posiadali pełnię
praw politycznych
Metojkowiecudzoziemcy
posiadający wolność,
służyli w wojsku, nie
biorący udziału w
życiu politycznym
Kobiety- posiadające
opiekuna, bez praw
obywatelskich
Niewolnicy
- nie posiadali wolności osobistej,
bez praw obywatelskich
Nazwy organów władzy ateńskiej polis
• demokracja – (władza ludu), ustrój, w którym
podstawowe decyzje w państwie podejmowali obywatele
głosując na zgromadzeniu ludowym, o przyjęciu lub
odrzuceniu projektu decydowała zawsze większość, oni
też wybierali urzędników np. strategów – dowódców
armii
demokracja
Funkcjonowanie ateńskiej polis
ATENY= DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA
Strateg- wybierano 10, w Atenach
wysoki rangą dowódca armii lub floty
Demagog- tak byli
nazywani najlepsi mówcy
na eklezji zwani
przywódcami ludu.
Archont- wybierano 10, najwyższy
urzędnik polis w starożytnych
Atenach, który przewodniczył radzie
areopagu i zajmował się
najważniejszymi sprawami ateńskiej
polis.
ATENY - ostracyzm
ostracyzm – sąd skorupkowy,
co roku na zgromadzeniu
ludowym pytano obywateli:
czy ktoś jest wrogiem
demokracji i dąży do objęcia
całej władzy w polis?
Człowieka, który został
wskazany przez większość
wyganiano na 10 lat z państwa.
Perykles
• Najsłynniejszy polityk
ateński. Stał na czele Aten
w V w. p.n.e. w czasie
największego rozkwitu
miasta i demokracji.
Życie codzienne i zajęcia Ateńczyków
Sercem polis ateńskiej była AGORA-
centralny plac miasta greckiego (rynek),
kupcy i rolnicy wystawiali
na sprzedaż swoje towary
ATENY - akropol
umocnione wzgórze, na którym chronili się mieszkańcy w
czasie ataku ze wroga, w Atenach na Akropolu znajdowały
się świątynie np. Partenon oraz posąg patronki miasta Ateny
z włócznią.
ATENY - Partenon
Partenon – świątynia w stylu
doryckim na Akropolu w
Atenach ku czci bogini
opiekunki miasta Ateny,
wewnątrz znajdował się jej
posąg wyrzeźbiony przez
Fidiasza
SPARTA
największa grecka polis położona na Peloponezie, w krainie
zwanej Lakonią, nad rzeką Euratos
Społeczeństwo spartańskie
obywatele
periojkowie
heloci
Życie i zajęcia Spartan,
wychowanie spartańskie
Ustrój Sparty i zadania organów władzy
w polis
Ustrój Sparty
ZGROMADZENIE
OBYWATELI
RADA
STARSZYCH
(GERUZJA)
2 KRÓLÓW
5 EFORÓW
Ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis
Dwaj królowie- dowodzili wojskiem i
decydowali o wypowiedzeniu wojny
Geruzja (rada starszych)przygotowywała projekty ustaw pod
głosowanie Zgromadzenia ludowego,
wydawała wyroki sądowe.
Eforzy- w Sparcie, realizowali
postanowienia przyjęte przez geruzję i
zatwierdzone przez zgromadzenie
ludowe.
Zgromadzenie ludowe- w obradach mieli
obowiązek uczestniczyć wszyscy Spartanie,
zatwierdzało lub odrzucało uchwały
przygotowane przez geruzję.
Okoliczności upadku państwa spartańskiego
 Straty poniesione w wyniku
wielu wojen.
 Surowe prawa i obyczajegwałtowny spadek ludności
polis do 700.
 146 r.p.n.e.- utrata
niezależności na rzecz
Rzymu.
SPARTAŃSKIE POWIEDZENIA
 spartańskie warunki – bardzo surowe,
chłopcy mieli kształtować silną wolę,
odporność na trudy i przeciwności, by
być dobrymi żołnierzami
 mówić lakonicznie – udzielać krótkich,
zwięzłych odpowiedzi, nazwa
pochodzi od krainy Lakonii, takich
odpowiedzi wymagano od obywateli
Sparty
 powrócić z tarczą – czyli zwyciężyć,
wychowanie wpojone spartańskim
żołnierzom nie pozwalało im przegrać
w walce, hoplita musiał zwyciężyć,
albo polec w boju (np. Leonidas w
bitwie pod Termopilami)
Wojny grecko- perskie
490 r. p.n.e.- 449 r. p.n.e.
Przyczyny wojen grecko-perskich
490-449 r. p.n.e.
 powstanie silnego państwa perskiego
 podbicie sąsiednich krajów przez Persję (Babilonia,Fenicja,Egipt)
 podporządkowanie sobie kolonii greckich
 wysokie podatki nakładane przez Persów na miasta greckie
 bunt polis greckich w Azji Mniejszej (powstanie w Milecie)
Skutki wojen grecko- perskich
490-449 r.p.n.e.:
 skuteczna obrona niepodległości Grecji.
 powstrzymanie się Persów od dalszych prób podboju
Grecji.
 ustalenie po 479 r p.n.e. hegemonii Aten na
morzu i Sparty na lądzie.
 rozwój demokracji w Atenach po zakończeniu
wojen (złoty wiek demokracji).
 rozwój architektoniczny Aten za pieniądze
Związku Morskiego.
Taktyka walki stosowana przez Greków
hoplici – ciężkozbrojni
żołnierze greckiej
piechoty, uzbrojeni w
krótki miecz, włócznię,
tarczę, ubrani w zbroję,
z hełmem na głowie,
walczyli w szyku
zwanym falangą
Hoplon
okrągła tarcza
Taktyka walki stosowana przez Greków
Falanga – zwarty szyk bojowy greckich żołnierzy
pieszych (hoplitów), żołnierze stali jeden obok drugiego,
w kilku rzędach, w pierwszym najbardziej doświadczeni
GRECKI OKRĘT - triera
Triera – grecki okręt
wojenny, trójrzędowiec,
poruszany siłą żagli lub
wioślarzy umieszczonych
na trzech poziomach,
zaopatrzony w taran.
Wojny grecko – perskie
(490 r. p.n.e.)
• bitwa pod Maratonem (490 r.
p.n.e.) – zwycięstwo
Ateńczyków
• Słynny bieg Filippidesa (na
pamiątkę bieg maratoński)
• Grekami dowodził Miltiades
• Persami dowodził Dariusz
Miltiades
Maraton
Wojny grecko – perskie
(480 r. p.n.e.)
• bitwa pod Termopilami
• (480 r. p.n.e.) – zwycięstwo
Persów
• Grekami dowodził Leonidas
• Persami Kserkses
• Zdrada Efialtesa
Leonidas
Wojny grecko – perskie
(480 – 479 r. p.n.e.)
• bitwa pod Salaminą (480 r. p.n.e.) –
zwycięstwo Greków na morzu;
• Grekami dowodził Temistokles
• Persami Kserkses
• bitwa pod Platejami (479 p.n.e.) –
zwycięstwo Greków na lądzie.
Plateje
Temistokles
Podstawowe informacje dotyczące państwa
perskiego
Persowie – lud pochodzenia irańskiego, współcześnie
zamieszkujący głównie obszar Iranu (dawniej znanego jako
Persja).
Imperium Perskie
V w. p.n.e.
Nieśmiertelni- nazwa oddziałów perskich pieszych wojowników.
Uznawani za niepokonanych.
WIERZENIA GREKÓW
Grecy wierzyli w wielu bogów
(politeizm), których wyobrażali
sobie na podobieństwo ludzi
(antropomorfizm).
Bogowie greccy byli nieśmiertelni i
zamieszkiwali górę Olimp.
Opowieści o bogach zawierające
wyobrażenia o powstaniu świata i
wyjaśnienia niezrozumiałych dla
ludzi zjawisk to mity.
Zeus
władca greckich
bogów
• Pan nieba
• Symbol piorun
Hera
żona Zeusa
• Opiekunka
kobiet i
małżeństwa
• Symbol: paw
Posejdon
Brat Zeusa
• Władca mórz
• Symbol: trójząb
Hestia
siostra Zeusa
• Opiekunka
ogniska
domowego
• Symbol: dom,
żywy płomień
Hades
brat Zeusa
• Władca państwa
podziemnego
• Symbol: berło i
cerber
Afrodyta
bogini miłości
• Bogini piękna
zrodzona z
morskiej piany
• Symbol: jabłko
Hefajstos
syn Zeusa i Hery
• Bóg ognia, sztuki
kowalskiej, mąż
Afrodyty.
• Symbol: młot
• W swojej kuźni
wykuwał pioruny
dla Zeusa.
Demeter
siostra Zeusa
• Bogini
roślinności.
• Symbol: kłosy
zboża.
Ares
syn Zeusa i Hery
• Bóg wojny
• Symbol: miecz i
tarcza
Artemida
córka Zeusa
• Bogini księżyca i polowania
• Symbol: łuk i strzały
• Posłaniec
bogów, patron
podróżników i
złodziei
• Symbol:
kapelusz i
sandały ze
skrzydełkami
Hermes
syn Zeusa
Atena
córka Zeusa
• Bogini mądrości i
wojny
• Symbol: sowa,
włócznia i tarcza
Apollo
syn Zeusa
• Bóg słońca,
opiekun
muzyki, poezji
i sztuki
• Symbol: lira
Dionizos syn Zeusa
• Bóg winnej
latorośli
• symbol: gałąź
winorośli.
WIERZENIA GREKÓW
wyrocznie – były to miejsca, w
których ludzie pytali bogów o to,
co się wydarzy w przyszłości,
najsłynniejsza grecka wyrocznia
poświęcona Apollinowi
znajdowała się w Delfach
(kapłanka Pytia)
WIERZENIA GREKÓW
• herosi –inaczej bohaterowie,
wierzono, że narodzili się oni ze
związków bogów ze śmiertelnymi
kobietami, po swoich boskich
rodzicach herosi przejęli pewne
nadludzkie cechy np. odwagę, siłę,
urodę itp. (np. Achilles, Tezeusz,
Herakles, Prometeusz)
Herosi
Herakles- słynął z wielkiej siły,
męstwa i umiejętności
wojennych. Wykonał 12 prac.
Perseusz-pogromca Meduzy i tytana
Atlasa. Po śmierci przeniesiony na
sklepienie niebieskie jako
gwiazdozbiór.
Tezeusz- pokonał
Minotaura, półbyka z Krety.
Achilles- bohater
wojny trojańskiej.
Rola mitów w życiu Greków
 poprzez mity ludzie starali się wyjaśnić niezrozumiałe
dla nich zjawiska przyrody;
 mity były podstawą wierzeń religijnych;
 w mitologii odnajdowali wskazówki, jak należy czcić
bogów;
 były inspiracją dla twórców kolejnych epok
 mity uzasadniały ludzki los.
 składnik kultury.
Rola sportu w życiu Greków
 sport uważano za ważny element edukacji chłopców i
pozytywnego kształtowania charakterów.
 Grecy cenili rywalizację sportową i sądzili, że zwycięstwo jest
znakiem boskiej przychylności dla zawodnika.
 znaczenie religijne -największe zawody odbywały się z okazji
świąt religijnych.
Olimpia ,
Igrzyska olimpijskie
Dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom
biegi
rzut
dyskiem
zapasy
pięciobój
skok w dal
rzut
oszczepem
IGRZYSKA OLIMPIJSKIE
776 r. p.n.e- 393 r.
Nowożytne Igrzyska Olimpijskie
od 1896 r.
• igrzyska w Olimpii - odbywały
się co 4 lata od 776 r. p.n.e.,
trwały 5 dni, na czas zawodów
ogłaszano w Grecji pokój, brali
w nich udział tylko mężczyźni z
Grecji, podstawę zawodów
stanowił pięciobój
Przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich
Dzień 1. W dniu otwarcia zawodnicy składali
Zeusowi przysięgę, że będą walczyć uczciwie.
Dzień 2. Zawody chłopców.
Dzień 3. Pięciobój: bieg, skok w dal, rzut
dyskiem, rzut oszczepem, zapasy.
Dzień 4. Dalszy ciąg zmagań dorosłych.
Pankration, wyścigi rydwanów.
Dzień 5. Wręczenie nagród-wieniec laurowy i
sława.
AGONY
agony – tak starożytni
Grecy nazywali różne
zawody i konkursy,
gimnazjony –
wydzielone miejsca do
ćwiczeń fizycznych
Przebieg Wielkich Dionizji
• Wielkie Dionizje – jedno z
greckich świąt obchodzone ku
czci boga wina Dionizosa,
częścią obrzędów tego święta
było śpiewanie pieśni przez
chóry, z czasem wraz z chórem
zaczęli występować aktorzy i
tak powstał teatr.
Okoliczności narodzin teatru greckiego
staje się
Przewodnik
chóru
później
wprowadzą
Pierwszy aktor
Drugi i trzeci aktor
Kto mógł być aktorem?
Jak mężczyźni odgrywali role
kobiece?
Co pozwalało uzyskiwać odpowiedni nastrój?
Kolorowe
kostiumy
Maski
Efekty specjalne
Muzyka
Koturny
Podnośnik
Rola teatru w życiu starożytnych Greków
 Dzięki teatrowi Grecy mogli czuć chwile uniesienia nad
losem bohaterów tragicznych.
 W komediach mogli wyśmiewać własne wady i słabości, a
także komentować bieżące wydarzenia polityczne.
TEATR GRECKI – rodzaje sztuk
• TRAGEDIE
utwory teatralne o poważnej
tematyce, ich bohaterowie
postawieni byli w trudnych
sytuacjach, wobec
dramatycznych wyborów,
często kończyły się śmiercią
głównego bohatera, tragedie
pisali m.in. Ajschylos, Sofokles
• KOMEDIE
utwory teatralne, których celem
było rozbawienie widza,
autorzy komedii żartowali z
ważnych polityków, filozofów, a
nawet bogów, wyśmiewali także
wady i przywary ludzkie,
najwybitniejszym twórcą
komedii był Arystofanes
TEATR GRECKI
• amfiteatr – teatr grecki
zbudowany pod gołym
niebem, najczęściej na
stoku wzgórza wykuwano
rzędy dla widowni w
kamieniu, odznaczał się
świetną akustyką
• skene –budynek, który pełnił funkcję garderoby dla aktorów i tworzył tło akcji
• proskenion - przednia ściana skene, był ozdabiany dekoracjami do granej sztuki, na
jego tle występowali aktorzy
• orchestra – owalny plac, na którym występował chór
• theatron – widownia wykuta w skale, w kształcie półkola
• Klaudiusz
Ptolemeusz
malarstwo
• Fidiasz
• Myron
filozofia
• Partenon,
• Świątynia
Artemidy w
Efezie
• Sokrates
• Platon
• Arystoteles
• czarnofigurowe
• czerwonofigurowe
literatura
• Herodot
• Tukidydes
rzeźba
• Tales
• Pitagoras
• Archimedes
architektura
• Sofokles
• Arystofanes
geografia
historia
nauka
teatr
Najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej
• Homer
• Mitologia
MALARSTWO WAZOWE
• meandry - ozdobne
ornamenty
umieszczane na
krawędziach naczyń
Nazwy stylów malarskich stosowanych przez
starożytnych Greków
Styl czarnofigurowy
Styl czerwonofigurowy
Rzeźba grecka
• Fidiasz - najsłynniejszy grecki rzeźbiarz
- Elementy rzeźbiarskie Partenon, Atena Partenos
- Zeus Olimpijski
Rzeźba grecka
• Myron - autor ukazał
postać w ruchu (dynamizm
ludzkiego ciała)
Dyskobol
koryncki
jońki
dorycki
GRECJA - literatura
HOMER – zwany niewidomym
pieśniarzem, żył w VIII w. p.n.e.,
napisał 2 poematy:
Iliada (opowiada o ostatnim
roku wojny trojańskiej)
Odyseja (opowiada o
powrocie Odyseusza na
Itakę po wojnie trojańskiej)
GRECJA - filozofia
• filozofowie – dosłownie miłujący
mądrość, byli to ludzie – mędrcy,
którzy poszukiwali odpowiedzi na
najtrudniejsze dla człowieka
pytania: o początek i naturę świata,
o prawa nim rządzące, o człowieka
i jego życie, o istotę dobra i zła,
najsłynniejsi to: Sokrates, Platon,
Arystoteles
Złe uczynki wynikają z braku
umiejętności odróżnienia dobra
od zła.
Uważał, że prawdziwą rzeczywistość stanowi świat
idei, czyli doskonałych i niezmiennych wzorów
wszystkich rzeczy, w którym najważniejsze są
dobro, piękno i prawda.
Twierdził, że człowiek posiada nieśmiertelną
duszę, która po śmierci oddziela się od ciała.
W IV w p.n.e. założył
Akademię Platońską
 Uczeń Platona, wychowawca Aleksandra
Macedońskiego, twórca Liceum (szkoły
filozoficznej w Atenach).
 Człowiek, aby osiągnąć szczęście, powinien
się kierować nakazami rozumu i żyć zgodnie
z zasadą złotego środka.
 W każdej sytuacji należy zachować umiar.
 Zajmował się badaniami anatomicznymi
zwierząt.
 Opisał ustrój wszystkich polis greckich.
Nauka grecka
• MATEMATYKA:
- Tales z Miletu
- Pitagoras
- Euklides
• HISTORIA:
- Herodot
- Tukidydes
• GEOGRAFIA:
- Klaudiusz Ptolemeusz
- Herodot
Nauka grecka
• ARCHIMEDES – wybitny matematyk,
fizyk i wynalazca. Jego dokonania :
- obliczył wartość liczby ∏;
- sformułował prawo wyporu cieczy;
- skonstruował dźwignię i wielokrążek;
- zbudował śrubę wodną;
- skonstruował klepsydrę (zegar wodny);
- budował machiny oblężnicze i „ogniste
zwierciadła”
Zasady panujące w Związku Morskim.
WOJNA
PELOPONESKA
431-404 p.n.e.
Wojna pomiędzy
Atenami a Spartą.
1. Przyczyny wojny
peloponeskiej:
 Związek Morskiwzrost potęgi Aten.
 Rywalizacja o wpływy
w Grecji pomiędzy
Atenami i Spartą
2. Skutki wojny peloponeskiej:
 kapitulacja Aten i likwidacja Związku Morskiego
 zburzenie Wielkich Murów wokół Aten
 ograniczenie floty ateńskiej do 12 okrętów
 zlikwidowanie demokracji, wprowadzenie rządów 30 tyranów.
 upadek Aten i wzrost potęgi Sparty.
 upada idea jedności Hellady.
Konflikty i kłótnie w Helladzie wykorzystuje
władca Macedonii,
ojciec Aleksandra
Wielkiego, twórca
potęgi Macedonii.
W 338 r. p.n.e. zwycięża
Greków w bitwie pod
Cheroneą i ogłosza się
przywódcą Hellady.
Filip II
IMPERIUM ALEKSANDRA WIELKIEGO
334 r. p.n.e.- 323 r. p.n.e.
Przyczyny podboju Persji przez Aleksandra
Wielkiego
 realizacja planów ojca Filipa II .
 chęć podbicia nowych ziem i
zdobycia wielu łupów
 pokonanie odwiecznego wroga
jakim była Persja.
ALEKSANDER MACEDOŃSKI
ALEKSANDER WIELKI – stojąc
na czele Macedończyków i Greków
dokonał podboju ogromnej Persji,
pokonując ją w 3 bitwach:
nad rzeką Granik 334 r. p.n.e.,
pod Issos 333 r. p.n.e.,
pod Gaugamelą 331 r. p.n.e.
Węzeł gordyjski – mityczny węzeł przecięty mieczem przez
Aleksandra Wielkiego w 333 r. p.n.e. w mieście Gordion.
Według legendy ten, kto rozwiąże węzeł, miał zostać panem
świata.
Skutki powstania imperium Aleksandra
Macedońskiego
• Aleksander stworzył ogromne imperium, ale po jego śmierci
rozpadło się ono na kilka państw hellenistycznych,
rządzonych przez jego dowódców i ich następców, istniały
one w latach 323 – 31 p.n.e.
KULTURA HELLENISTYCZNA
wschodnie obyczaje,
wierzenia
grecka kultura
Kultura
hellenistyczna
greckie obyczaje,
wierzenia
wschodnia kultura
Siedem cudów świata starożytnego
1. Piramida Cheopsa- Egipt
2.Wiszące ogrody
Semiramidy- Babilon
3. Świątynia Artemidy
w Efezie- Grecja
4. Posąg Zeusa
w Olimpii- Grecja
5. Mauzoleum
w Halikarnasie- Grecja
6. Kolos
RodyjskiGrecja
7. Latarnia morska
na Faros- Egipt
hellenistyczny