PL - consilium

RADA
UNII EUROPEJSKIEJ
Bruksela, 11 grudnia 2012 r. (12.12)
(OR. en)
17630/12
AGRI 861
AGRIORG 209
WTO 396
PISMO PRZEWODNIE
Od:
Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej,
podpisał dyrektor Jordi AYET PUIGARNAU
Data otrzymania:
10 grudnia 2012 r.
Do:
Uwe CORSEPIUS, Sekretarz Generalny Rady Unii Europejskiej
Nr dok. Kom.:
COM(2012) 737 final
Dotyczy:
Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady zgodnie
z art. 184 ust. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 dotyczące
doświadczeń nabytych podczas wdrażania reformy sektora wina z 2008 r.
Delegacje otrzymują w załączeniu dokument Komisji COM(2012) 737 final.
Zał.: COM(2012) 737 final
17630/12
pb
DG B 1 B
PL
KOMISJA
EUROPEJSKA
Bruksela, dnia 10.12.2012
COM(2012) 737 final
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
zgodnie z art. 184 ust. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 dotyczące
doświadczeń nabytych podczas wdrażania reformy sektora wina z 2008 r.
{SWD(2012) 415 final}
PL
PL
SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY
zgodnie z art. 184 ust. 8 rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 dotyczące
doświadczeń nabytych podczas wdrażania reformy sektora wina z 2008 r.
1.
WPROWADZENIE
Reforma wspólnej organizacji rynku wina przyjęta w 2008 r. 1 i włączona do
rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 2 z dnia 22 października 2007 r. (zwanego dalej
„rozporządzeniem o jednolitej wspólnej organizacji rynku”) miała na celu zwiększenie
konkurencyjności unijnych producentów wina. Reformę zaprojektowano jako proces
dwuetapowy. W pierwszej kolejności istotnym zadaniem było osiągnięcie równowagi
rynkowej poprzez stopniowe usuwanie środków interwencji na rynku w połączeniu
z trzyletnim programem karczowania, natomiast druga faza uruchomiona od 2012 r.
skupia się na narzędziach służących zwiększeniu konkurencyjności unijnych
producentów wina, na przykład restrukturyzacji i przekształcaniu winnic, inwestycjach
i promocji w państwach trzecich. Zarządzanie tymi środkami jest prowadzone w ramach
krajowych programów wsparcia. Ponadto ujednolicono, uaktualniono i uproszczono
nowe środki regulacyjne dotyczące praktyk enologicznych, jakości i etykietowania, tak
aby stały się bardziej ukierunkowane na konsumenta i rynek.
Zgodnie z art. 184 ust. 8 rozporządzenia o jednolitej wspólnej organizacji rynku Komisja
sporządza, do końca 2012 r., „sprawozdanie […] uwzględniające w szczególności
doświadczenia nabyte podczas wdrażania reformy”. Dlatego też w niniejszym
sprawozdaniu skupiono się na pierwszych trzech latach wdrażania reformy,
w szczególności w odniesieniu do programu karczowania oraz do środków ujętych
w krajowych programach wsparcia. W sprawozdaniu analizuje się również skutki nowej
polityki jakości, nowe przepisy dotyczące etykietowania wina i praktyk enologicznych.
Przeanalizowano również trendy obserwowane na rynku wina w UE od roku 2007, po
przyjęciu reformy.
Sprawozdanie opiera się na komunikatach przekazanych Komisji przez państwa
członkowskie zgodnie z prawem UE, sprawozdaniu z realizacji środka promocji na
rynkach państw trzecich 3, sprawozdaniu Europejskiego Trybunału Obrachunkowego 4,
zewnętrznej ocenie COGEA dotyczącej reformy sektora wina oraz analizach
wewnętrznych bazujących na oficjalnych danych statystycznych.
Jako że niniejsze sprawozdanie skupia się na wdrażaniu reformy w latach 2008-2012, nie
odnosi się ono do kwestii końca przejściowego zakazu stosowania praw do sadzenia,
który wprowadzono w 1999 r. W ramach reformy nie wprowadzono żadnych zmian, ale
jedynie przesunięto w czasie koniec tego zakazu. Jednak z powodu poważnych obaw
1
2
3
4
PL
Dz.U. L 148 z 6.6.2008, s. 1.
Dz.U. L 299 z 16.11.2007, s. 1.
COM(2011)774 final.
Dz.U. C 167 z 13.6.2012, s. 17.
2
PL
wyrażonych przez niektóre państwa członkowskie i zainteresowane strony utworzono
grupę wysokiego szczebla do spraw praw do sadzenia winorośli, której celem jest
sporządzenie sprawozdania do końca 2012 r.
PL
3
PL
2.
SYTUACJA NA RYNKU
Sytuację na rynku wina w UE w ostatnich latach charakteryzują następujące czynniki:
zmniejszająca się produkcja wina w UE, spadek spożycia wina w UE oraz zwiększony
wywóz wina do państw trzecich znacznie przewyższający wzrost przywozu wina.
Wynik netto to zmniejszenie zapasów skutkujące wzrostem cen wina, w szczególności na
przestrzeni ostatnich dwóch lat. Osiągnięto równowagę rynkową, jednocześnie stopniowo
wycofując niektóre środki rynkowe, takie jak wsparcie na destylację alkoholu spożywczego
oraz stosowanie zagęszczonego moszczu.
2.1.
Podaż
Całkowita produkcja wina i moszczu w UE spadła stopniowo ze 186 mln hl w latach 20062007 do 163 mln hl w latach 2011-2012. Spadek ten można wyjaśnić w dużej mierze
ograniczeniem obszaru uprawy winorośli w UE (-370 000 ha w latach 2006-2011 (-10 %
obszarów uprawy ogółem)), po części związanym (44 %) z programem karczowania.
Przyjmując za punkt odniesienia średnią unijną wydajność wynoszącą 50 hl/ha, na obecnym
obszarze uprawy winorośli w UE (około 3,3 mln ha) produkuje się średnio 165 mln hl wina,
co jest wartością bardzo zbliżoną do rzeczywistej produkcji całkowitej w latach 2011-2012.
Restrukturyzacja i przekształcenie w odniesieniu do ponad 150 000 ha na przestrzeni
ostatnich lat nie przyczyniły się do ogólnego wzrostu plonów na poziomie UE, ale
skutkowały produkcją wina o wyższej jakości lub przy niższych cenach jednostkowych.
W latach 2011-2012 produkcja wina i moszczu wynosząca 163 mln hl rozkłada się
następująco: 103 mln hl (63 %) win z chronioną nazwą pochodzenia (ChNP) / chronionym
oznaczeniem geograficznym (ChOG), 5 mln hl (2 %) win ze szczepu, 51 mln hl
(31 %) innych win bez oznaczenia geograficznego oraz pozostałe 7 mln hl (4 %) soku
winogronowego. Francja i Włochy pozostają największymi państwami członkowskimi UE
produkującymi wino w latach 2011-2012 (odpowiednio 51 oraz 45 mln hl), na dalszych
miejscach znajduje się Hiszpania (37 mln hl), Niemcy (9 mln hl) i Portugalia (5,6 mln hl).
Produkcja „win ze szczepu”, która nie była dozwolona przed reformą, stanowi teraz 2 %
całkowitej produkcji, a wina z ChOG są również coraz częściej etykietowane oznaczeniem
odmian(y) winorośli. Mimo to rozwój win ze szczepu w UE wydaje się pozostawać w tyle za
trendami spożycia w szeregu państw trzecich oraz w państwach UE niebędących
producentami, zorientowanych bardziej na spożycie win ze szczepu niż na wina z ChNP /
ChOG, jeśli chodzi o wina niskiej i średniej jakości.
2.2.
Popyt w UE
Spożycie wina przez ludzi w UE spadło z blisko 140 mln hl w latach 2006-2007 do
szacowanej wartości nieco ponad 135 mln hl w latach 2010-2011. Trend ten nie jest jednak
jednorodny. Konsumpcja wina (w przeliczeniu na mieszkańca i w ujęciu całkowitym) spada
w głównych południowoeuropejskich państwach członkowskich produkujących wino,
a wzrasta w północnych państwach członkowskich. Jak wskazano powyżej, ta druga grupa
państw jest bardziej zorientowana na wina markowe lub wina ze szczepu niż na wina z ChNP
/ ChOG. Kolejną istotną nowością jest wzrastający popyt na wina przewożone luzem, ze
względu na niższe koszty transportu.
PL
4
PL
Łączna wielkość przemysłowych zastosowań wina w UE (na przykład na potrzeby destylacji
alkoholu spożywczego, destylacji produktów ubocznych, destylacji w sytuacjach
kryzysowych itp.) również spadła, z około 33 mln hl w latach 2006-2007 do nieco ponad
26 mln hl w latach 2009-2010 (-7 mln hl (-21 %)), głównie ze względu na zmniejszenie się
destylacji dotowanych przez UE. Wielkość przemysłowych zastosowań wina
w nadchodzących latach można oszacować na 13 mln hl poddawanych destylacji do alkoholu
spożywczego w przypadku sektora napojów alkoholowych, 5-6 mln hl poddawanych
destylacji do alkoholu dla celów energetycznych lub innych celów niespożywczych (w tym
alkoholu powstałego z obowiązkowego lub dobrowolnego wytwarzania produktów
ubocznych) oraz 3-4 mln hl na ocet.
2.3.
Wymiana handlowa
2.3.1.
Wywóz / przywóz
Całkowity wywóz z UE do państw trzecich wzrósł z 17,9 mln hl w 2007 r. do 22,8 mln hl
w 2011 r. (+27 %). Całkowita wartość wywozu unijnych win wzrosła z 5,9 mld EUR w 2007
r. do 8,1 mld EUR w 2011 r. (+36 %).
Wywóz stanowi obecnie 15 % produkcji, w porównaniu z poziomem poniżej 10 % w 2007 r.
Chociaż wywóz utrzymywał się na niezmiennym poziomie od 2007 r. do 2009 r., istotne
wzrosty wystąpiły w 2010 i 2011 r. Główne miejsca przeznaczenia wywozu w 2011 r. to USA
(23 %), Rosja (18 %) i Chiny (10 %). 65 % wszystkich win eksportowanych z UE do państw
trzecich obejmuje wino butelkowane, 24 % wino przewożone luzem, a 10 % wino musujące.
Jednocześnie całkowity przywóz do UE z państw trzecich wzrósł z 12,9 mln hl w 2007 r. do
13,6 mln hl w 2011 r. (+5 %). Całkowita wartość przywozu win spoza UE spadła z 2,7 mld
EUR w 2007 r. do 2,4 mld EUR w 2011 r. (-12 %).
Głównymi miejscami pochodzenia przywozu w 2011 r. były Australia (26 %), Chile
i Południowa Afryka (po 20 %) oraz USA (19 %). Nastąpił bardzo istotny spadek średnich
cen przywozu, spowodowany w szczególności przechodzeniem z przywozu win
butelkowanych na przywóz wina przewożonego luzem: przywóz wina przewożonego luzem
stanowił ponad 58 % całkowitego przywozu w 2011 r., w porównaniu z 45 % w 2007 r., co
czyni wina na poziomie niższym i średnim o wiele bardziej konkurencyjnymi. Tendencję tę
zaobserwowano również w handlu wewnątrzunijnym. W 2011 r. przywóz do Zjednoczonego
Królestwa i Niemiec stanowił 64 % całkowitego przywozu do UE.
2.3.2.
Wewnątrzunijna wymiana handlowa
Prawie 33 % unijnych win jest przedmiotem wymiany handlowej między państwami
członkowskimi. Uwzględniając, że eksportuje się 15 % unijnych win, można stwierdzić, że
prawie 50 % win jest spożywanych w państwach innych niż państwa, w których wina te
wyprodukowano. To pokazuje, że równowaga rynku UE zależy od dobrze funkcjonującego
rynku wewnętrznego.
Wielkość wewnątrzunijnej wymiany handlowej wzrosła z 43 mln hl w 2007 r. do 49 mln hl
w 2011 r. (+14 %). Wina butelkowane powoli ustępują pola (spadek z 52 % w 2007 r. do
49 % w 2011 r.), natomiast wina przewożone luzem zyskują udziały w rynku (wzrost z 39 %
w 2007 r. do 42 % w 2011 r.). Jest to spójne z trendami w zakresie przywozu z państw
trzecich. Butelkowanie wina w miejscu przeznaczenia istotnie obniża ceny i jest coraz
częściej stosowane w przypadku win niższej i średniej jakości.
PL
5
PL
Wartość wewnątrzunijnej wymiany handlowej pozostaje na niezmienionym poziomie około
8,8 mld EUR.
2.3.3.
Bilans handlowy
Bilans handlowy sektora wina w UE jest dodatni i wzrósł z 5 mln hl w 2007 r. do 9 mln hl
w 2011 r. (+80 %), a pod względem wartości odnotowano wzrost z 3,2 mld EUR w 2007 r. do
5,7 mld EUR w 2011 r. (+76 %).
Odnotowano znaczący wzrost w przypadku butelkowanych win niemusujących (4,7 mln hl do
9,3 mln hl (+100 %)) oraz win musujących (1,2 mln hl do 2 mln hl (+80%)), natomiast
znaczny spadek wystąpił w przypadku win niemusujących przewożonych luzem (-0,8 mln hl
do -2,4 mln hl (-200 %)). Pokazuje to, że UE jest bardzo konkurencyjna w przypadku win
musujących i butelkowanych. Jednak unijne wina przewożone luzem ustępują pola
zagranicznym winom przewożonym luzem. Udział wywozu win przewożonych luzem
zmniejszył się w tym okresie.
Udziały unijnych win w rynku spadają w krajach takich, jak USA i Kanada, ale wzrastają
w Chinach i Rosji.
2.3.4.
Zapasy i ceny
Całkowite początkowe zapasy wina zmniejszyły się z 175 mln hl w latach 2009-2010 do
164 mln hl w latach 2011-2012 (-6 %). Początkowe zapasy w latach 2011-2012 stanowią
w przybliżeniu 100 % całkowitej produkcji. Ten ostatni spadek jest bardzo istotny, gdyż
obecne zapasy unijne są najniższe od początku kampanii z lat 2004-2005.
Jeżeli chodzi o ceny win przewożonych luzem, od początku kampanii z lat 2010-2011
występuje istotny trend wzrostowy w przypadku czerwonych i białych win przewożonych
luzem w trzech głównych państwach członkowskich będących producentami. Najnowsze
informacje pokazują, że ceny za czerwone wina wahają się od 4,5 EUR/% obj./hl (Francja,
najwyższe od 2004 r.) do 3,5 EUR/% obj./hl (Hiszpania, również najwyższe od końca lat
dziewięćdziesiątych). W przypadku białych win przedział cenowy jest podobny.
W tym okresie spadła jednak średnia cena wina musującego.
Zapasy i ceny są istotnymi wskaźniki, które pokazują bieżącą sytuację na rynku win w UE.
3.
PROGRAM KARCZOWANIA
Celem programu karczowania było usunięcie z rynku niekonkurencyjnych, niskiej jakości win
przeznaczonych do dotowanych destylacji. Był to środek bardzo skuteczny, gdyż
wykarczowano 161 164 ha, co skutkowało rocznym zmniejszeniem produkcji wina w UE
o około 10,5 mln hl.
Program karczowania był skierowany do producentów win, którzy postanowili wykarczować
całość swoich winnic (92 % beneficjentów) oraz do producentów w wieku powyżej 55 lat
(75 % beneficjentów). Na koniec trzyletniego okresu na ten środek wydano 1 024,62 mln
EUR.
PL
6
PL
Uznaje się, że ten „jednorazowy” środek zakończył się sukcesem, gdyż pomógł on
niekonkurencyjnym rolnikom zrezygnować z produkcji winogron, jak również przyczynił się
do osiągnięcia równowagi na rynku win w UE oraz do zwiększenia konkurencyjności sektora.
W tym samym okresie (w latach 2008-2011) bez wsparcia wykarczowano 111 364 ha.
4.
KRAJOWE PROGRAMY WSPARCIA
Kluczowym elementem reformy z 2008 r. było ustanowienie krajowych programów wsparcia
z pulami budżetowymi służącymi zwiększaniu konkurencyjności sektora wina w UE. 18
państw członkowskich uzyskało możliwość wykorzystania, w zależności od swoich
konkretnych potrzeb, przyznanych budżetów na sfinansowanie środków związanych
z sektorem wina spośród zestawu obejmującego łącznie 11 środków. Krajowe programy
wsparcia trwają 5 lat i mogą być modyfikowane dwa razy w roku poprzez przesunięcia
zasobów finansowych między środkami lub poprzez modyfikację środków.
W okresie pierwszych trzech lat (2009-2011) krajowe programy wsparcia były wdrażane bez
większych problemów. Przebiegały płynnie, ponieważ państwa członkowskie zapoznały się
już z podstawowymi zasadami. W tym okresie poziom wykonania budżetu ogólnego
pozostawał wysoki, jako że państwa członkowskie wydatkowały 97 % całego udostępnionego
budżetu wynoszącego 2,8 mld EUR. 42 % środków finansowych wykorzystano na
restrukturyzację i przekształcanie winnic, 12 % na destylację alkoholu spożywczego, 10 % na
destylację produktów ubocznych sektora wina, 8,5 % na promocję win z UE w państwach
trzecich, a 8,2 % na zastosowanie zagęszczonego moszczu winogronowego w wytwórniach
win. Państwa członkowskie przeniosły 7 % środków finansowych z jednolitej wspólnej
organizacji rynku na system płatności jednolitych, a około 6 % wykorzystano na inwestycje.
W pozostałych dwóch latach (2012-2013) stopniowe wycofywanie niektórych środków
rynkowych, na przykład środków pomocy na destylację i stosowanie zagęszczonego moszczu
winogronowego, powinno doprowadzić do wzrostu znaczenia innych środków: promocji (z
8,5 % do 17 % całkowitych wydatków), inwestycji (z 6 % do 15 %), systemu płatności
jednolitych (z 7 % do 13 %) oraz restrukturyzacji i przekształcania winnic, przy czym ten
ostatni środek pozostaje najważniejszy (około 40 %).
Pomimo że całościowa ocena krajowych programów wsparcia jest bardzo pozytywna,
w przypadku niektórych środków należy wprowadzić objaśnienia i poprawki. Ponadto należy
ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące krajowego programu wsparcia w Chorwacji.
4.1.
Działania dotyczące restrukturyzacji i przekształcania winnic
Restrukturyzacja i przekształcanie nie tylko były najważniejszym środkiem, ale również rola
tego środka wzrosła w ciągu pierwszych trzech lat wdrażania: w tych pierwszych trzech
latach wydano 1 153 mld EUR na restrukturyzację około 50 000 ha rocznie, w większości we
Francji, w Hiszpanii i we Włoszech. Szacuje się, że w ciągu pierwszych pięciu lat reformy
restrukturyzacją zostanie objętych około 305 000 h (10 %) obszarów uprawy winorośli w UE.
Środek ten ma mały wpływ na potencjał produkcyjny na poziomie UE w ujęciu większych
plonów, ale pozwala on w szczególności na poprawę jakości, dostosowanie produkcji do
popytu rynkowego i zmniejszenie kosztów produkcji poprzez rozwój mechanizacji
i unowocześnienie praktyk rolniczych. Zasadnicze znaczenie ma zwiększenie
konkurencyjności unijnych producentów wina i sektora wina w UE.
PL
7
PL
Komisja analizuje kwestię lepszego określenia pewnych działań, w szczególności
w odniesieniu do poprawy jakości zarządzania winnicami i działań ekologicznych, na
przykład oszczędzania energii, oraz kwestię wprowadzenia przepisów zapewniających
odpowiednie kryteria obliczania premii. Można tego dokonać poprzez sporządzenie
wytycznych.
4.2.
Promocja wina na rynkach państw trzecich
Promocja na rynkach państw trzecich jest szeroko stosowana w sektorze wina, wspierając
obserwowany w ostatnich latach wzrost wywozu win z ChNP / ChOG. Należy jednak
wspomnieć, że środek ten nie obejmuje wsparcia działań na rzecz win bez oznaczenia
geograficznego, z wyjątkiem win ze szczepu. W pierwszych trzech latach wydano 236 mln
EUR, a biorąc pod uwagę, że niektóre środki rynkowe będą stopniowo wycofywane
(destylacja alkoholu spożywczego, destylacja w sytuacjach kryzysowych itp.), udział
omawianego środka w budżecie na lata 2012-2013 ma wzrosnąć. Środek służy promocji win
z ChNP / ChOG. Docelowe rynki państw trzecich to USA, Kanada, Japonia i Szwajcaria.
Środek ten obejmuje też nowe rynki rozwijające się, na przykład Chiny, Brazylię i Indie.
Uwzględnia się szereg działań, takich jak „działania PR, promocyjne i reklamowe”, jak
również „kampanie informacyjne” i „uczestnictwo w wydarzeniach, targach lub wystawach”.
Do głównych cech tego środka należy to, że o dotację mogą ubiegać się prywatne
przedsiębiorstwa, a w kampaniach promocyjnych można używać znaków towarowych.
Należy zauważyć, że we wrześniu 2010 r. Komisja, w następstwie wniosku państw
członkowskich, przewidziała możliwość wydłużenia czasu trwania działań promocyjnych
danego beneficjenta w określonym państwie trzecim z trzech do pięciu lat. Ponadto
w listopadzie 2011 r. Komisja opublikowała sprawozdanie z realizacji tego środka
w pierwszych dwóch latach wdrażania, tj. 2009 r. i 2010 r.
Komisja analizuje kwestię poprawy funkcjonowania i efektywności tego środka,
w szczególności w odniesieniu do kontroli, określenia priorytetowego traktowania małych
i średnich przedsiębiorstw, wspólnych znaków towarowych i kwalifikowalności niektórych
wydatków. Zwrócono również uwagę na potrzebę zagwarantowania, aby środek ten miał
w praktyce zastosowanie do „win ze szczepu” i win bez oznaczenia geograficznego, oraz
zbadania spójności między omawianym środkiem a nowymi horyzontalnymi przepisami
dotyczącymi promocji.
4.3.
Inwestycje
Głównym celem środka dotyczącego inwestycji jest poprawa wyników ekonomicznych
mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw. W ciągu pierwszych trzech lat wydano ogółem
stosunkowo niewielką kwotę 167 mln EUR (Francja - 108,4 mln EUR, Niemcy - 30,6 mln
EUR i Austria - 14 mln EUR). Kwalifikujące się środki obejmują budowę, pozyskanie, w tym
leasing, lub modernizację nieruchomości, zakup lub dzierżawę z opcją zakupu maszyn
i urządzeń, w tym oprogramowania komputerowego, do wartości rynkowej danych aktywów,
oraz inne koszty związane z umową leasingu. Zwykłe inwestycje odtworzeniowe nie
kwalifikują się.
Pomimo sukcesu tego nowego środka wprowadzonego na mocy rozporządzenia o jednolitej
wspólnej organizacji rynku wina nadal należy objaśniać, jakie działania kwalifikują się
w ramach środka. Problemy związane z rozgraniczaniem omawianego środka od podobnych
działań w ramach programów rozwoju obszarów wiejskich spowodowały opóźnienia w jego
PL
8
PL
wdrażaniu szczególnie we Włoszech i w Hiszpanii. Problemy te można rozwiązać poprzez
sporządzenie wytycznych.
4.4.
Przeniesienie środków finansowych do systemu płatności jednolitych
W 2011 r. do systemu płatności jednolitych przeniesiono środki finansowe równe 16 %
funduszy ogółem, co wynikało w szczególności z decyzji Hiszpanii o rekompensowaniu
eliminacji środka związanego z destylacją alkoholu spożywczego. Środki finansowe raz
przeniesione przez państwa członkowskie do systemu płatności jednolitych nie mogą być
ponownie udostępnione w ramach puli sektora wina, tj. o odpowiednią kwotę pomniejszony
zostaje budżet dostępny w kolejnych latach w ramach krajowych programów wsparcia.
Między 2009 r. a 2011 r. z jednolitej wspólnej organizacji rynku do systemu płatności
jednolitych przeniesiono nieodwołalnie kwotę łączną 190 mln EUR. W Hiszpanii do systemu
płatności jednolitych przeniesiono 32,6 % budżetu. W Luksemburgu, na Malcie
i w Zjednoczonym Królestwie przeniesiono całe pule finansowe. Środek ten będzie usunięty
z krajowego programu wsparcia. We wniosku dotyczącym zmiany jednolitej wspólnej
organizacji rynku w tym zakresie przewiduje się, aby państwa członkowskie miały możliwość
przyjęcia w 2013 r. (w odniesieniu do roku budżetowego 2015) decyzji dotyczącej
definitywnego przeniesienia części lub wszystkich swoich pul środków finansowych do
systemu płatności jednolitych.
4.5.
Destylacja produktów ubocznych
Wsparcie jest przyznawane destylarniom na destylację produktów ubocznych procesu
produkcji wina (na przykład wytłoków winogron i osadu winnego z drożdży). Ma to służyć
zagwarantowaniu jakości wina poprzez unikanie nadmiernego tłoczenia winogron, co jest
zabronione prawem UE, oraz ochronie środowiska naturalnego. Alkohol wytworzony przy
zastosowaniu tego środka może być wykorzystywany jedynie do celów przemysłowych lub
energetycznych, tak aby zapobiegać zakłóceniom konkurencji. W ciągu trzech lat na
destylację produktów ubocznych procesu produkcji wina wydano łącznie 267 mln EUR,
mianowicie w Hiszpanii (95,3 mln EUR), we Francji (92,8 mln EUR) i we Włoszech (66 mln
EUR).
–
Środek ten jest stosowany tylko w pięciu państwach członkowskich, natomiast
w innych państwach produkujących wino nie ma żadnej podobnej polityki. Jest on
często przedstawiany jako środek o istotnym znaczeniu dla destylarni wina.
W konsekwencji pojawia się sposobność, aby ocenić, czy środek powinien być
kontynuowany w swej obecnej formie, czy powinien zostać przeorientowany na
wspieranie wytwórni win i plantatorów winorośli, przy uwzględnieniu również
zmniejszającej się liczby kanałów zbytu alkoholu. Należy zauważyć, że w niektórych
regionach, szczególnie we Francji, analizuje się możliwości wykorzystania
produktów ubocznych w alternatywny sposób (na przykład do kompostowania bądź
produkcji biogazu).
4.6.
Inne środki
W latach 2009-2011 na ubezpieczenie zbiorów wydano łącznie 71,5 mln EUR. W odniesieniu
do zielonych zbiorów w tym okresie wypłacono 41,5 mln EUR, a dotyczyło to 24 000 ha we
Włoszech, w Słowenii i na Cyprze.
Ograniczone powodzenie zielonych zbiorów wynika z faktu, że całkowite zniszczenie lub
usunięcie kiści winogron ma być dokonywane, gdy są one niedojrzałe, co może być
PL
9
PL
ryzykowne dla plantatorów winogron. Jeżeli chodzi o ubezpieczenie zbiorów, istnieją już
podobne narzędzia krajowe.
4.7.
Stopniowo wycofywane środki
Znacznie zmniejszyła się rola trzech środków, które wygasają w 2012 r. (zastosowania
zagęszczonego moszczu winogronowego, destylacji alkoholu spożywczego i destylacji
w sytuacjach kryzysowych). Stopniowe wycofywanie tych dotowanych środków można
uznać za bardzo skuteczne, jako że nie ma ono żadnego negatywnego wpływu na równowagę
sektora wina.
Destylację w sytuacjach kryzysowych kontynuowano na dużą skalę w 2009 r., głównie we
Francji i Włoszech, uległa ona zmniejszeniu w 2010 r. i 2011 r., a zaprzestano jej w 2012 r.
5.
POLITYKA JAKOŚCI
Nowa polityka jakości ma zastosowanie od dnia 1 sierpnia 2009 r. i dotyczy ChNP, ChOG
i określeń tradycyjnych. Jeżeli chodzi ChNP / ChOG, nowe przepisy są w pełni zgodne
z Porozumieniem w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej
(Porozumieniem WTO-TRIPS) i spójne z systemem ChNP / ChOG w zakresie produktów
rolnych i środków spożywczych. Uznano, że unowocześnienie tej polityki ma zasadnicze
znaczenie dla ujednolicenia przepisów UE i dostosowania produktów sektora wina do popytu
rynkowego. Sektor wina jest dość szczególny w tym sensie, że duża część produkcji jest
objęta ChNP lub ChOG, a renoma i jakość wina jest często kojarzona z regionem produkcji,
w szczególności w państwach członkowskich produkujących wino. Nowa polityka powinna
przyczynić się do umocnienia pozycji win wysokiej jakości z oznaczeniami ChNP i ChOG
oraz ich ochrony przed przywłaszczaniem na terenie Europy i w państwach trzecich.
Zasadniczym zadaniem UE w ramach reformy było scalenie listy chronionych win z unijnym
oznaczeniem ChNP lub ChOG.
Polityki jakości nie należy ograniczać do wyżej wspomnianego segmentu produktów
i powinna ona obejmować również wina markowe oraz wina ze szczepu, ponieważ
konsumenci uznają je za produkty wysokiej jakości.
5.1.
Chroniona nazwa pochodzenia i chronione oznaczenie geograficzne
Do dnia 31 grudnia 2011 r. państwa członkowskie zgłosiły Komisji 1 561 specyfikacji
produktów dotyczących ChNP / ChOG (1 122 dotyczących ChNP i 439 dotyczących ChOG),
które mają być przeanalizowane przez służby Komisji do końca 2014 r. Dotyczą one
istniejących nazw win, które były chronione przez Wspólnotę na mocy rozporządzenia Rady
(WE) nr 1493/1999 5. Należy zwrócić uwagę, że 143 nazwy win, w przypadku których nie
przedłożono specyfikacji produktów we właściwym czasie, utraciły ochronę w UE.
Wstępna analiza otrzymanych specyfikacji produktów pokazuje, że aby zachować zgodność
z przepisami UE, zmiany należy wprowadzić w większości dokumentacji.
W celu uproszczenia i ulepszenia prawodawstwa UE w zakresie ChNP / ChOG oraz w celu
ograniczenia obciążeń administracyjnych:
5
PL
Dz.U. L 179 z 14.7.1999, s. 1.
10
PL
–
unijny rejestr ChNP / ChOG mógłby być otwarty również dla oznaczeń
geograficznych z państw trzecich, które są chronione w UE na mocy umów
międzynarodowych, których UE jest stroną;
–
należy zharmonizować przepisy dotyczące relacji między ChNP / ChOG
a wcześniejszymi znakami towarowymi z przepisami horyzontalnymi poprzez
odniesienie się do ostatecznego terminu w dniu 1 stycznia 1996 r. określonego
w Porozumieniu TRIPS.
5.2.
Chronione określenia tradycyjne
Określenia tradycyjne są charakterystyczną cechą sektora wina i dzięki nim ochroną objęte są
niektóre nazwy tradycyjnie związane z określonymi winami objętymi ChNP.
W UE chronionych jest 359 określeń tradycyjnych, przy czym 100 określeń tradycyjnych jest
krajowymi synonimami ChNP / ChOG (na przykład „appellation d'origine contrôlée” we
Francji; „Prädikatswein” w Niemczech lub „Vino de la Tierra” w Hiszpanii itp.),
a 259 określeń tradycyjnych jest określeniami jakości (na przykład „reserva”, „château”,
„tawny” itp.). Od dnia 1 sierpnia 2009 r. Komisja otrzymała 22 nowe wnioski; 7 z państw
członkowskich i 15 z państw trzecich (2 z Argentyny i 13 z USA).
Ponieważ jednak określenia tradycyjne nie są prawami własności przemysłowej, takimi jak
ChNP / ChOG, i odnoszą się raczej do szczegółów etykietowania, należy dokonać przeglądu
przepisów dotyczących określeń tradycyjnych, w szczególności w odniesieniu do przepisów
dotyczących zakresu ochrony i kontroli.
6.
ETYKIETOWANIE I PREZENTACJA
Przepisy w zakresie etykietowania i prezentacji zostały w dużej mierze uproszczone
i zharmonizowane w odniesieniu do różnych produktów sektora wina. Dzięki nim w unijnym
sektorze wina możliwa jest obecnie większa elastyczność, w szczególności w zakresie
produkcji win bez CHNP/CHOG, z oznaczeniem rocznika i nazw odmiany winorośli („win ze
szczepu”). Produkcja win ze szczepu w UE wynosi w 2011 r. 4,6 mln hl (68 % z Hiszpanii
i 20 % z Francji), co dowodzi znaczenia tego źródła, zarówno dla plantatorów, jak
i konsumentów. Jednak kilka państw członkowskich niechętnie rozwija działalność
w zakresie win ze szczepu, wyłączając z niej swoje najważniejsze odmiany w celu
zachowania ich na potrzeby win z ChNP. Komisja zwraca również uwagę, że ograniczenia
USA w zakresie umieszczania na etykiecie rocznika uderzają także w unijny wywóz win ze
szczepu na ten znaczący rynek.
W celu wzmocnienia tego nowego kanału sprzedaży można byłoby dodać do załącznika XIb
do rozporządzenia (WE) nr 1234/2007 nową kategorię produktu sektora wina - „wino ze
szczepu”.
Jeżeli chodzi o umieszczanie na etykietkach win informacji o odmianie winorośli,
w ustawodawstwie UE pozostaje brak spójności w szczególności w przypadku nazw odmian
winorośli, które są zbieżne z unijnymi oznaczeniami ChNP / ChOG. Ponadto nie ma żadnych
danych naukowych dotyczących różnic między odmianami winorośli „Vitis” i „Vitis vinifera”
(na przykład niektóre odmiany winorośli można sklasyfikować jako „Vitis” lub „Vitis
vinifera” w zależności od państw członkowskich). Aby rozstrzygnąć te kwestie, niezbędne
jest rozważenie zmiany przepisów mających zastosowanie do odmian winorośli.
PL
11
PL
7.
PRAKTYKI ENOLOGICZNE
Zmiana przepisów dotyczących praktyk enologicznych była jednym z wielkich osiągnięć
reformy sektora wina, zapewniając elastyczność w zakresie wydawania zezwoleń na nowe
praktyki enologiczne w celu przystosowania sektora UE do postępu naukowego
i technicznego oraz umożliwienia winom z UE konkurowania na światowym rynku z winami
z państw trzecich.
Ponadto w celu spełnienia międzynarodowych norm w zakresie praktyk enologicznych,
zgodnie z zaleceniem Międzynarodowej Organizacji ds. Winorośli i Wina (OIV), oraz
zapewnienia producentom UE nowych możliwości dostępnych dla producentów z państw
trzecich, w UE należało zezwolić na nowe praktyki enologiczne na warunkach korzystania
określonych przez OIV (wykorzystanie preparatów enzymatycznych, zakwaszanie
z zastosowaniem obróbki elektromembranowej, wykorzystanie chitozanu i chityny
glukanowej, maksymalna zawartość dwutlenku siarki w niektórych szczególnych winach,
zmiana w wymogach dotyczących węglanu dimetylu lub objaśnienie dla niektórych win
likierowych) 6.
Wzrasta popyt na produkty sektora wina o obniżonej zawartości alkoholu i producentów wina
z UE wyraźnie interesuje ta nowa ewentualna segmentacja oferty. Dotychczas
ustawodawstwa niektórych państw członkowskich (na przykład Austrii, Niemiec itp.)
przewidywały regulację w zakresie stosowania oznaczeń win w odniesieniu do tych
produktów. W celu uniknięcia rozdrobnienia unijnego rynku UE powinna opracować jedną
i jednolitą politykę w tym względzie poprzez wprowadzenie i promowanie nowych kategorii
produktów z winorośli („wina pozbawionego alkoholu” oraz „wina częściowo pozbawionego
alkoholu”), zgodnie z ostatnio przyjętymi rezolucjami OIV w sprawie win pozbawionych
alkoholu.
Realizacja reformy pokazała również, że przepisy UE dotyczące praktyk enologicznych
powinny być bardziej ujednolicone i uproszczone w celu zagwarantowania uczciwej
konkurencji między unijnymi producentami wina oraz przejrzystości dla konsumentów.
W szczególności
–
istnieje kilka minimalnych rzeczywistych zawartości alkoholu w zależności od
kategorii produktów sektora wina (na przykład: 4,5 % obj. dla win z ChNP / ChOG,
6 % obj. dla aromatycznych win musujących wysokiej jakości, 7 % obj. dla wina
półmusującego itp.), podczas gdy OIV jedynie ustanawia jedyną minimalną
rzeczywistą zawartość alkoholu równą 8,5 % obj., przy ograniczeniu elastyczności
do 7 % obj.;
–
taka sama niespójność dotyczy maksymalnych rzeczywistych zawartości alkoholu
w zależności od stref (15 % obj. w strefach A, 20 % obj. w strefach C i dla
niektórych win z ChOG w strefie B oraz brak maksymalnej rzeczywistej zawartości
alkoholu dla win z ChNP uzyskiwanych bez wzbogacania).
Wreszcie można uprościć przepisy dotyczące nadmiernego tłoczenia winogron, w tym
kontroli w tym zakresie, jak również przepisy dotyczące minimalnej ilości alkoholu
6
PL
Dz.U. L 19 z 21.1.2011, s. 1.
Dz.U. L 103 z 13.4.2012, s. 38.
12
PL
zawartego w produktach ubocznych (załącznik XVb rozporządzenia o jednolitej wspólnej
organizacji rynku) oraz destylacji produktów ubocznych.
8.
WNIOSKI
Reforma sektora wina z 2008 r. miała przede wszystkim na celu „zwiększenie
konkurencyjności unijnych producentów wina”.
Komisja uważa, że reforma sektora wina z 2008 r. została wdrożona z powodzeniem.
Usunięcie środków interwencji na rynku zostało przeprowadzone przez większych zakłóceń.
Na przestrzeni ostatnich lat powierzchnia upraw winorośli oraz wielkość produkcji wina
w UE były w dalszym ciągu dostosowywane do popytu. Zgodnie z najnowszymi danymi
rynek jest dość stabilny, ceny uległy poprawie i, pomimo ciągłego spadku konsumpcji
wewnętrznej, nic nie wskazuje na istnienie strukturalnej nadwyżki w sektorze wina. W pełni
wdrożono program karczowania i krajowe programy wsparcia. Dzięki funduszom UE
wykarczowano 161 164 ha, a około 305 000 ha objęto restrukturyzacją. Powszechnie stosuje
się inne ważne środki, na przykład promocję i inwestycje.
Najnowsze dostępne dane dotyczące wymiany handlowej pokazują, że wywóz do państw
trzecich znacznie się zwiększył od 2007 r. i obecnie wynosi ponad 22 mln hl (8,1 mld EUR –
co oznacza, że poprawie uległa średnia wartość wywozu w przeliczeniu na hl). W pierwszych
miesiącach 2012 r. odnotowano nawet nieznaczny wzrost w porównaniu z odpowiednim
okresem w 2011 r. Choć penetracja nowych rynków robi wrażenie, udziały w innych rynkach
zagranicznych, a nawet w niektórych państwach członkowskich zmniejszają się z powodu
konkurencji ze strony win z państw trzecich.
Podsumowując, Komisja uważa, że kontynuacja reformy sektora wina przyczyni się do
zwiększenia jego konkurencyjności. Komisja przeanalizuje w dalszej kolejności ewentualne
ulepszenia w ustawodawstwie, mając na celu objaśnienie i doprecyzowanie niektórych
kwestii szczegółowych, w szczególności w odniesieniu do krajowych programów wsparcia,
polityki jakości, etykietowania i praktyk produkcji wina.
PL
13
PL