treść

P O Z N A Ń S K I E T O WA R Z Y S T W O P R Z Y J A C I Ó Ł N A U K
WYDZIAŁ HISTORII I NAUK SPOŁECZNYCH
we współpracy z
ZAKŁADEM HISTORII WYCHOWANIA UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA
Biuletyn Historii
Wychowania
2013 (30)
Poznań 2013
POZNAŃSKIE
T O WA R Z Y S T W O
PRZYJACIÓŁ
NAUK
GŁÓWNY REDAKTOR WYDAWNICTW PTPN
Paweł Marszałek
RADA REDAKCYJNA
Kalina Bartnicka (Instytut Historii Nauki PAN), Vlasta Cabanova (Žilinská Univerzita v Žiline),
Krzysztof Jakubiak (Uniwersytet Gdański), Wiesław Jamrożek (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu), Andrzej Meissner (Uniwersytet Rzeszowski), Lech Mokrzecki (Uniwersytet Gdański),
Winfried Schich (Freien Universität Berlin), Władysława Szulakiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika),
Jaroslav Vaculik (Masaryk University Brno), Adam Winiarz (Wszechnica Świętokrzyska w Kielcach),
Dorota Zołądź-Strzelczyk (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
RECENZENCI TOMU
Kazimierz Denek, Katarzyna Dormus, Romuald Grzybowski, Janina Kamińska,
Stanisław Jankowiak, Elżbieta Magiera, Iwonna Michalska, Bożena Popiołek,
Kazimierz Puchowski, Eleonora Sapia-Drewniak, Bogusław Śliwerski,
Agnieszka Wałęga, Michał Zwierzykowski
REDAKCJA
Wiesław Jamrożek (redaktor naczelny)
Dorota Żołądź-Strzelczyk (zastępca redaktora naczelnego)
Krzysztof Ratajczak (sekretarz)
REDAKCJA JĘZYKOWA
Krystyna Sobkowicz, Anna Augustyniak-Osiewicz
ADRES REDAKCJI
WSE UAM, ul. A. Szamarzewskiego 89 p. 404
60-568 Poznań, tel. (0 61) 829 23 14
ISSN 1233-2224
ISBN 978-83-7654-211-9
CZASOPISMO RECENZOWANE
Wydanie publikacji dofinansowało
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
WYDAWCY
Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Zakład Historii Wychowania Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu
Zarząd Główny Towarzystwa Historii Edukacji w Warszawie
Nakład: 250 egz.
PROJEKT OKŁADKI
Joanna Roszkowska-Jazdon
Ilustracja na okładce
na podstawie drzeworytu Nauczanie z książki M. Reja Zwierciadło, 1568 r.
Pierwotną wersją czasopisma jest wersja drukowana
DRUK
Drukarnia A. Frąckowiak
Poznań, ul. Unii Lubelskiej 3, tel. 0502 604 192
SPIS TREŚCI
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Jolanta M. Marszalska, Cysterskie szkoły w Szczyrzycu od 1780 roku do lat trzydziestych XX wieku.............................................................................................................. 7
Anna Szylar, Wzorce wychowania do życia w rodzinie przekazywane dziewczętom
w szkołach klasztornych (XVII–XIX w.)....................................................................... 25
Zbigniew J. Żółciński, Zróżnicowane ramy prawne ojcowskiej władzy rodzicielskiej
obowiązujące na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku......................... 43
Krystyna Wróbel-Lipowa, Model wychowania w rodzinie ziemiańskiej w pierwszej połowie XIX wieku na przykładzie domu Stanisława Kostki Zamoyskiego i jego córki
Celiny Działyńskiej........................................................................................................ 55
Monika Nawrot-Borowska, Zabawy i zabawki dziecięce w drugiej połowie XIX i na
początku XX wieku – wybrane problemy z wykorzystaniem grafik z epoki............... 65
Joanna Król, Reformy dyktuje system – o naradzie oświatowej KC PZPR z 24 października 1958 roku........................................................................................................ 89
MATERIAŁY
Małgorzata Ewa Kowalczyk, „Osobliwie muszę tu wyznać zrządzenie Boskie nad tobą
Synu mój kochany, iż twoja najlepiej cię kochająca Matka, uniesiona często słabością rozumu swojego, biła cię i źle ci życzyła”. Choroba psychiczna w rodzinie
w drugiej połowie XVIII wieku na przykładzie dzieciństwa Stanisława Mikołaja
Tretera............................................................................................................................. 103
Karolina Studnicka-Mariańczyk, Wykształcenie ziemiańskie i jego wpływ na wychowanie dzieci na przykładzie rodu Ostrowskich Korabitów........................................... 113
Anna Kołodziej, Problematyka patriotyzmu w wychowaniu harcerskim w Związku
Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR).............................................................................. 133
Z KALENDARZA HISTORYCZNEGO
Robert Sarnecki, Przemilczana rocznica. Czterechsetlecie wydania Memoriału frankfurckiego......................................................................................................................... 149
PREZENTACJE
Robert Jankowski, Dwudziestolecie Zakładu i Katedry Historii Wychowania w Uniwersytecie Szczecińskim (1992–2012)................................................................................ 155
WYDAWNICTWA
Recenzje i noty
Krzysztof Ratajczak, Krzysztof Boroda, Studenci Uniwersytetu Krakowskiego w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2010, ss. 404.............................. 165
Władysława Szulakiewicz, Kazimierz Twardowski, Dzienniki młodzieńcze (1881–1887),
wydała A. Brożek, Warszawa 2013 ss. 210................................................................... 169
Edyta Wolter, Romuald Grzybowski, Polityczne priorytety i elementy codzienności
socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL
-u, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013, ss. 332............................................. 173
Joanna Falkowska, Piotr Gołdyn, Sławomir Czerwiński (1885–1931). Minister oświaty, przyjaciel Kalisza, Kalisz 2013, ss. 88...................................................................... 175
Anna Knocińska, Wychowanie w rodzinie. Przekaz tradycji i kultury na przestrzeni
wieków, tom 1, red. S. Walasek, L. Albański, Wydawnictwo: Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2011, ss. 276................................. 177
Katarzyna Kabacińska-Łuczak, Kultura zabawy, pod redakcją Tadeusza Palecznego,
Ryszarda Kantora, Magdaleny Banaszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, ss. 242................................................................................... 180
Kazimierz Puchowski, Dorota Żołądź-Strzelczyk, Szkoły w Wielkopolsce – od średniowiecznych początków do reform Komisji Edukacji Narodowej, Wydawnictwo Poznańskie 2010, ss. 324.................................................................................................... 185
ŻYCIE NAUKOWE
Sprawozdania
Iwona Chmura-Rutkowska, Edyta Głowacka-Sobiech, Izabela Skórzyńska, Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Szkolna edukacja historyczna. Historia ludzi. Historia dla ludzi” Poznań 25–26 października 2012 r.................................................... 189
Jacek Kulbaka, Sprawozdanie z Sympozjum naukowo-metodycznego poświęconego
pamięci prof. zw. dr hab. Stanisława Mauersberga zorganizowanego przez Zakład Historii Wychowania Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu
w Białymstoku................................................................................................................ 194
Agnieszka Wałęga, Projekt badawczy historyków wychowania realizowany z Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.......................................................................... 197
Andrea Mariani, Michał Nowicki, Sprawozdanie z konferencji........................................ 200