Opracowanie ćwiczeń usprawniających narządy artykulacyjne, autor

EWELINA WOCH
OPRACOWANIE ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH NARZĄDY ARTYKULACYJNE
Dzieci z wadami wymowy w klasach szkolnych naszej szkoły są jedną z grup spośród
wszystkich grup do pracy korekcyjnej czy kompensacyjnej. Zjawisko zaburzeń wypowiadania
się uczniów jest tak nasilone, konieczne wręcz okazało się opracowanie zabiegów
terapeutycznych. Realizacja poszczególnych głosek wymaga różnego układu artykulacyjnego
i różnej pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba ćwiczyć, by wypracować zręczne ruchy
języka , warg, podniebienia. Dziecko musi mieć najliczniejsze wyczucie danego ruchu i
położenia poszczególnych narządów mowy.
Opracowując ten zestaw ćwiczeń założyłam , że uczeń:
• Potrafi usprawniać i korygować układ i pracę artykulatorów,
• Potrafi wykonać zręczne i celowe ruchy języka i warg,
• Potrafi dostosować oddech do swoich wypowiedzi ustnych,
• Potrafi prawidłowo dokonywać analizy i syntezy głoskowej,
• Potrafi wydłużać fazę wydechowa swoich wypowiedzi,
• Potrafi dostosować strukturę wypowiedzi do oddechu,
• Poprzez prawidłowe wymawianie głoski doskonali poziom analizy i syntezy
głoskowo literowej.
Proponowane w opracowaniu ćwiczenia logopedyczne służą wszystkim dzieciom w szkole,
zarówno tym, których wada wymowy nie budzi zastrzeżeń jak i tym , które mówią wadliwe.
W odniesieniu do pierwszych pełnią one funkcje rozwojową i profilaktyczną, a w odniesieniu
do drugich-korekcyjną.
Ćwiczenia oddechowe :
a) Wdech nosem (usta zamknięte) i wydech ustami. Usta w czasie wydechu ułożone jak
przy wymowie głoski u (chuchanie)
b) Dmuchanie na płomień świecy, piłkę pingpongową, kulę z waty zaczepioną na nitce i
tworzącą wahadełko, dmuchanie na wiatraczek, przez rurkę do szklanki z wodą, itp.
c) Duży powolny wdech nosem przy zamkniętych ustach i bez zatrzymania powietrza.
Powolny wdech, wargi ułożone jak przy wymawianiu głoski „u”
d) Unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu.
e) Wykonanie wdechu wymawiając „s” z jednakową głośnością.
f) Wykonanie wydechu dmuchając na skrawek papieru (odchylenie papieru musi być
cały czas jednakowe)
g) Wykonanie wydechu wymawiając „s” raz ciszej , raz głośniej.
h) Wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę.
i) Zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększeniu stopniowo odległości.
j) Nadmuchiwanie baloników.
k) Gra na organkach , trąbce, gwizdku.
Ćwiczenia usprawniające język:
l)
m)
n)
o)
Dotykanie końcem języka rozchylonych warg.
Dotykanie językiem nosa, brody, w kierunku lewego ucha a potem prawego .
Przesuwanie wysuniętym językiem poziomo z jednej strony na drugą.
Przesuwanie wysuniętym językiem wokół szeroko otwartych ust (oblizywanie dolnej
i górnej wargi). Małym dzieciom należy uprzednio górna i dolną wargę posmarować
miodem lub syropem.
p) Wysuwnie języka na zewnątrz i cofanie go w głąb jamy istnej.
q) Przesuwanie czubka języka od zębów o cofanie go w głąb jamy ustnej.
r) Przesuwanie czubka języka od zębów i cofanie go, mocne tarcie nimi o dziąsła i
podniebienie , aż do „wytworzenia ”mlaskania.
s) Wykonanie mlaskania czubkiem języka na zmianę do górnych zębów, a następnie do
górnej wargi (przy maksymalnym opuszczeniu szczeki dolnej).
t) Wykonywanie językiem wysuniętym w kształcie grota poziomych ruchów, wahadłowo
od jednego do drugiego kącika ust. Język nie powinien dotykać dolnej wargi.
u) Drążenie do „wykonania ” rurki z wysuniętego języka. Ściągające i zaokrąglające się
wargi unoszą boki języka.
v) Lekko wysunięty język z jamy ustnej opiera się na dolnej wardze i przyjmuje na
przemian kształt „łopaty” i „grotu”.
w) Wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w formie (kształt łopaty). Spłaszczenie
warg i uśmiechanie się.
x) Wykonanie wysuniętym daleko na zewnątrz jamy ustnej językiem ruchu kolistego w
lewo i w prawo.
y) Oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Wykonywanie
ruchów w prawo i lewo („szpara” ustna zamknięta).
z) Zaginanie „zaostrzonego” języka do góry i do dołu, wewnątrz i na zewnątrz jamy
ustnej. Języka nie dotyka warg.
aa) Gwizdanie
ab) Przesuwanie czubka języka po podniebieniu jak najdalej w głąb jamy ustnej.
ac) Poruszenie „sztywnym” językiem wahadłowo, nie dotykając warg i zębów.
ad) Wielokrotne uderzenie językiem o górne dziąsła i wymawianie kilkakrotnie głoski „t”,
potem zaś głoski „d”.
ae) Wysuwanie języka daleko na brodę.
af) Oblizywanie dolnej wargi i brody.
ag) Unoszenie języka w kierunku nosa. Unoszenie języka do nosa i wywijanie go na
brodę.
LITERATURA:
1. Antos D., Demel G., Styczek I., Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy,
Warszawa 1967.
2. Balejko A., Jak pokonać trudności w mówieniu, czytaniu i pisaniu, Białystok 2001.
3. Balejko A., Jak usuwać wady wymowy, Białystok 1992.
4. Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, Kielce 1996.
5. Demel G., Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1978.
6. Styczek I., Logopedia , Warszawa 1970.
7. Nowak J.E. Wybrane problemy logopedyczne, Bydgoszcz 1997.