No i jesteśmy w lesie! - Janusz Rautszko

No i jesteśmy w lesie!
Samochód, zaparkowany w specjalnie urządzonym przez leśników
miejscu postoju pojazdów, będzie spokojnie czekał na nasz powrót
z leśnej wyprawy.
Trzeba przy tym pamiętać, że do takiego parkingu można dojechać
wyłącznie drogą udostępnioną dla ruchu kołowego. Poruszanie
się po lesie jakąkolwiek inną drogą jest zabronione, nawet wówczas,
gdy nie ma na niej znaków zakazu lub nie zagradza jej szlaban.
Przed nami wędrówka w świat przyrody, w świat piękna!
A więc ruszamy!
Już na pierwszy rzut oka możemy zauważyć,
że roślinność leśna charakteryzuje się układem warstwowym.
Każde z leśnych pięter zamieszkuje odpowiadająca mu grupa zwierząt,
zarówno tych co pełzają, skaczą i biegają, jak i tych, które przemieszczają
się dzięki skrzydłom.
Warstwy lasu
Kilkadziesiąt metrów nad ziemią rozpościera się
warstwa koron drzew,
Czubatka
dominująca nad wszystkimi
pozostałymi.
Sójka
Drozd
Warstwa podszytu
to ta część lasu, w której
najchętniej rosną
krzewy i niewielkie,
młode drzewka.
Wiewiórka
Kukułka
Bogatka
Modraszka
Kruk
Łasica
Zięba
Jałowiec
Dzika róża
Tuż pod nimi rozciąga się warstwa runa,
w której o każdej porze roku znajdziemy
różnorakie roślinki. Oczywiście najbardziej
zielono i kwieciście jest tutaj wiosną i latem.
Rudzik
Leszczyna
Czeremcha
Bez czarny
Jarząb pospolity
Zawilec gajowy
Kuna
Malina kamionka
Borówka brusznica
Lis
Zając szarak
Mysz polna
Jeżyna popielica
Borsuk
Najniższą z warstw stanowi ściółka,
czyli igliwie i liście wraz z przebogatym
światem buszujących pomiędzy nimi
owadów i wychylającymi się tu i tam
kapeluszami grzybów.
Żmija zygzakowata
Mech torfowiec
Ropucha szara
Mrówka
Borowik szlachetny
Tęcznik
Widłak goździsty
Borówka czarna
Aby nie płoszyć zwierząt,
powinniśmy zachowywać
się na tyle cicho, by
usłyszeć zarówno piękny
śpiew ptaków, jak i...
bicie naszego serca.
Ptaki
W lesie nikogo nie zdziwi odgłos
stukającego w drzewo dzięcioła.
To znak, że naturalny lekarz
sosen, brzóz i innych drzew pełni
niekończący się ostry dyżur!
Zwiastunami wiosny są u nas
niewątpliwie bociany przylatujące
do Polski z Afryki!
Od niepamiętnych czasów bocian
biały uważany był za zwiastuna
szczęścia.
Warto zauważyć, że bocian stanowi
niedościgniony wzór cnót. Już starożytni
Rzymianie przestrzegali bowiem tzw.
bocianiego prawa, czyli obowiązku opieki
nad starymi i zniedołężniałymi rodzicami,
wzorowanego na zachowaniu boćków.
Wbrew potocznemu
przekonaniu żaby
zjada niechętnie,
poluje głównie
na owady i myszy.
Charakterystyczne gruchanie
w koronach drzew może oznaczać,
że gdzieś wysoko ponad naszymi
głowami uwiła sobie gniazdko
para gołębi grzywaczy.
To największe dzikie gołębie
występujące w Polsce.
W pobliżu leśnego
bagienka możemy
natomiast napotkać
dziką kaczkę.
Ona też tu mieszka!
Sokół wędrowny należy do rekordzistów
prędkości w świecie zwierząt. Spada na
swoją ofiarę z prędkością
dochodzącą do 360 km/h!
Nawet niezwykła
zwrotność i szybkość
gołębi grzywaczy nie
zawsze wystarczy by uciec
przed tym drapieżnikiem.
Ssaki
Sójka jest chyba jednym
z najbardziej rozpoznawalnych
i najładniejszych ptaków
naszych lasów.
Wędrując po lesie możemy zauważyć tu
i tam rosnące pod sosnami małe dęby, choć
w pobliżu nie widać owocujących drzew tego
gatunku. Często jest to zasługa sójek, które
jesienią zbierają i chowają w ziemi tysiące
żołędzi. Odnajdują tylko niewielką ich część,
stając się mimo woli sprzymierzeńcami leśników
w odnawianiu lasu!
Bielik jest największym ptakiem drapieżnym w Polsce
o rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 2,5 m!
Występuje najczęściej
w starych lasach
w pobliżu dużych
zbiorników wodnych,
w których poluje na ryby
i ptactwo wodne.
Jego bogaty jadłospis
uzupełniają ssaki, czasem
nawet wielkości sarny! Pomimo wielu zagrożeń, liczebność
populacji bielika, głównie dzięki ochronie miejsc lęgowych,
wciąż wzrasta.
To właśnie ten ptak jest w godle Polski!
Jeleń występuje praktycznie we wszystkich dużych
kompleksach leśnych. Samiec jelenia, nazywany
bykiem, nosi na głowie poroże. Pod koniec zimy
zrzuca je, by wiosną wykształcić nowe, pokryte
zamszową skórką, zwaną scypułem. Wędrując
jesienią po leśnych ostępach możemy usłyszeć
ryczenie byków w okresie godowym.
To rykowisko.
Kuzynką jelenia, kilkakrotnie mniejszą od niego
jest sarna. Występuje ona zarówno
w zwartych kompleksach leśnych, jak i na
pozbawionych zadrzewień polach. Jej rudo-brązowa
sierść, zwana suknią, zimą płowieje i staje się szara.
Samiec sarny, kozioł,
podobnie jak jeleń ma
poroże, które jest jednak
znacznie mniejsze
i nazywane jest parostkami.
Jeśli w czasie wędrówki zobaczysz na leśnej polanie
leżącą wśród traw małą sarenkę, nie dotykaj jej! Czeka ona
na swoją mamę, którą twój zapach mógłby odstraszyć.
Dzik należy do najbardziej pospolitych zwierząt
naszych lasów, zwłaszcza tych obfitujących w bagna
i mokradła. Zazwyczaj żyje w gromadach, zwanych
watahami. Wyjątkiem są odyńce, które żyją
samotnie, dołączając do watah w okresie godów.
!
Będąc w lesie często możemy spotkać tropy
różnych zwierząt. A może przy najbliższej
okazji spróbujecie je rozpoznać?
Lis to również doskonale wam znany mieszkaniec
polskich lasów i pól. Zdrowy, ma lśniącą,
puszystą sierść o charakterystycznej rudej barwie.
Gdy staje się brunatno-szara i rzadka, a wspaniały
ogon gubi włosy, najprawdopodobniej lis choruje
na wściekliznę.
Dziki żywią się głównie żołędziami
i buczyną. Buchtując w ściółce nie tylko
wyjadają z niej larwy szkodliwych dla lasu
owadów, ale też powodują tak bardzo
potrzebne, jej spulchnienie i napowietrzenie.
Charakterystyczne tropy dzika można również
napotkać podczas leśnej wędrówki,
choć z nim samym lepiej się nie spotykać.
Zając to znany wszystkim mieszkaniec nie tylko
lasów i pól, ale też terenów miejskich. Prowadzi
zwykle nocny tryb życia, za dnia śpi w swoim
legowisku, zwanym kotliną. Odżywia się głównie
trawami, ziołami i drobnymi krzewinkami.
Największymi wrogami
zająca są: lis, jastrząb,
wilk i ryś.
Wszystkie zwierzęta leśne czują naturalny lęk
przed człowiekiem.
Jeśli więc lis, borsuk czy sarna na
twój widok nie uciekają, a wręcz
zbliżają się do ciebie, nie dotykaj ich!
Tak szybko jak jest to możliwe oddal
się od nich!
kwia
tos
m ę s ki
kw
i
żeński
Nad naszymi głowami widzimy?
tan
stan
ato
Spójrzmy teraz w górę!
m ę s ki
tan
ga
kw
i
stan
ato
żeński
kwia
tos
Szumiące korony drzew!
zy
ka z s szką
łąz
jr
do
zała szyszka
ga
nasiona
modrzewie zrzucające na zimę swoje igliwie
ała
n as
m ę s ki
gałązka
iona
dojrzała s
zy
kw
i
żeński
Wszystkie mają szyszki,
choć każde z nich inne!
tan
stan
ato
iona
n as
i ugałęzione od stóp do głów świerki!
kwia
tos
dojrz
szka
szy
Wśród drzew, które
mają igły zobaczyć
możemy najbardziej
pospolite w naszych
lasach sosny,
zy
ka z s szką
łąz
a
szk
W iglastym lesie częściej
niż w liściastym możemy
spotkać mrowiska,
pieczołowicie otoczone przez
człowieka drewnianym
ogrodzeniem. Chroni ono
kopiec przed odwiedzinami
nieporządanych gości.
Wszyscy wiemy, że mrówki żyją w dobrze
zorganizowanych „państwach”.
Ich funkcjonowanie niejednokrotnie
mogłoby stanowić wzór do naśladowania!
Jednak o mrówkach i ich życiu
warto wiedzieć coś więcej!
◆Na świecie żyje ponad 12 tysięcy gatunków mrówek
i to we wszystkich środowiskach od gór po pustynie.
Mrówka, choć taka mała,
jest jednym z największych
sprzymierzeńców leśników
w zachowaniu czystości
w lesie.
◆W mrówczej kolonii żyje co najmniej jedna królowa, zaś najliczniejszą grupę stanowią robotnice-żołnierze, które dbają zarówno o pokarmowe,
jak i budowlane potrzeby kolonii, opiekują się złożonymi jajami,
a następnie poczwarkami i wreszcie młodymi mrówkami.
robotnica
samiec
królowa
◆Aż trudno to sobie wyobrazić, że mrówki mogą penetrować teren
nawet w odległości 1 km od mrowiska!
◆Śmiało można powiedzieć, że jak na tak małe owady,
mrówki żyją dość długo. Robotnice dożywają bowiem 6 lat,
zaś królowa osiąga wiek nawet 20 lat!
◆W celu uzyskania pokarmu węglowodanowego w postaci spadzi,
mrówki potrafią „hodować” mszyce, broniąc ich przed różnego
rodzaju drapieżnikami. Pospolitą mrówką hodującą mszyce jest
hurtnica czarna.
◆W ciągu sezonu kolonia mrówek może zjeść nawet 4 miliony
owadów zagrażających kondycji zdrowotnej lasu.
Bardzo ważną częścią mrowiska
jest kopiec, który pełni funkcję
swoistego „klimatyzatora” do
przewietrzania gniazda, ochrony
przed deszczem i nadmiernymi
zmianami temperatury.
Im więcej mrówek,
tym zdrowszy las!
◆Mrówki chętnie zjadają bogate w białka i tłuszcze nasiona wielu
roślin, np. przebiśniegów, przetaczników, fiołków i przylaszczek.
Nie wszyscy wiedzą, że w ten sposób je rozsiewają. Ta czynność
nosi nazwę myrmekochorii.
kwia
tos
liś
jr
do
ć
załe owoce
kw
i
stan
ato
nasiona
że ń
kwia
tos
m ę s ki
kw
i
żeński
Białą jak śnieg korę
ma tylko brzoza.
tan
m ę s ki
stan
ato
Różnorodność drzew liściastych
w naszych lasach jest tak wielka, że można by na ten temat wydać
osobny przewodnik. W tym miejscu wspomnimy zaledwie o trzech
gatunkach najczęściej spotykanych.
tan
Zielone wiosną buki, jesienią przyjmują
złoto-pomarańczowo-czerwone barwy, nadając
naszym lasom niezapomniany wprost koloryt.
kw
i
żeński
kwia
tos
m ę s ki
zały owocosta
liś
n
jr
do
ć
tan
stan
ato
liś
nasiona
Brzoza, jako jedna
z pierwszych zieleni
się wiosenną porą.
Wędrując po lesie liściastym możemy spotkać przedzierającego się przez ściółkę żuka
gnojarza. Chrząszcz ten odgrywa bardzo ważną rolę w obiegu materii w ekosystemie
leśnym. Jest gatunkiem kaprofagicznym, czyli odżywia się odchodami
zwierząt. To dzięki niemu w środowisku naturalnym odchody ulegają
rozkładowi i likwidacji. A skoro tak jest, omijajmy go stąpając
po leśnej ścieżce, gdyż on tu mieszka, a my jesteśmy jego gośćmi!
na
sion
ć
a
Dąb ze wszystkich naszych drzew jest
najdostojniejszy i na pewno dożywa
najsędziwszego wieku.
Orientacja w terenie
W czasie wędrówki po lesie bardzo ważną
sprawą jest właściwa orientacja w terenie.
Co jednak zrobić, kiedy okaże się, że zabłądziliśmy?
Jak odnaleźć sosnę, przy której zostawiliśmy rower?
Jak odszukać drogę, która doprowadzi do leśnego
parkingu, na którym stoi nasz samochód?
• Musimy stanąć przy słupku oddziałowym
tak, by numer widoczny z prawej strony
był o 1 mniejszy od tego z lewej.
• Następnie musimy niejako „objąć słupek
ramionami”. Chodzi o to, by mając go
przed sobą, lewą rękę wyciągnąć wzdłuż
jednej ściany lasu, drugą zaś wzdłuż drugiej. Nasze wyciągnięte ramiona tworzą kąt
prosty a my... patrzymy na północ!
Co więc robić?
Otóż musimy wiedzieć, że las podzielony jest na oddziały,
mające z reguły kształt prostokątów, których dłuższe boki
biegną z północnego-zachodu na południowy-wschód,
krótsze zaś z północnego-wschodu na
południowy-zachód. Ich numeracja rośnie
właśnie wzdłuż krótszych boków.
Słupki oddziałowe
umieszczane są zawsze
w południowo-zachodnim
narożniku oddziału.
Jak można zorientować się w naszym położeniu na podstawie
tych informacji? Skorzystajmy z
poniższych wskazówek:
• Każdy z czterech
boków słupka oznaczony jest numerem oddziału na
który dany bok słupka „patrzy”. Dzięki temu
bez trudu możemy określić geograficzną północ i to w jakim kierunku idziemy!
Udając się do lasu warto też znać
numer telefonu do nadleśnictwa lub leśnictwa,
po którego terenie będziemy się poruszać.
Wtedy będziemy mogli, korzystając z telefonu komórkowego,
zadzwonić do leśniczego i podać mu widoczną na słupku
numerację. Dzięki temu, zlokalizowanie miejsca na mapie
i odnalezienie nas będzie bardzo proste!
Wędrówki po lesie nieodzownie
wiążą się z grzybobraniem
Trudno znaleźć kogoś, kogo nie
zachwycałyby kryjące się wśród
wrzosów koźlaki, czy też wychylające
się spod mchu borowiki.
Gąska zielona
Maślak sitarz
Czubajka kania
Pamiętajmy przy tym, że
Koźlarz czerwony
grzyby powinniśmy zbierać do koszyków lub wiaderek.
Foliowe worki do tego celu zupełnie się nie nadają, gdyż
w nich grzyby ulegają zaparzeniu!
Borowik szlachetny
Koźlarz babka
Aby jednak nasza radość była pełna,
zbierając grzyby musimy pamiętać
o kilku podstawowych zasadach.
Podgrzybek brunatny
Najważniejsza z nich mówi, że
zbieramy tylko te grzyby,
co do których nie mamy
żadnych wątpliwości,
że są jadalne.
Maślak zwyczajny
Pieprznik jadalny
Zamiast wyrywać grzyby na siłę, wykręcamy je
ostrożnie ze ściółki starając się jej nie rozgrzebywać.
Gdyby, pomimo naszej
ostrożności, doszło do
zatrucia grzybami,
należy natychmiast
zgłosić się do lekarza.
Piestrzenica kasztanowata
Muchomor wiosenny
Borowik szatański
Strzępiak ceglasty
Muchomor czerwony
Muchomor sromotnikowy
Gołąbek wymiotny
Mleczaj wełnianka
Krowiak podwinięty
Musimy wiedzieć, że natura
wyznaczyła wszystkim grzybom
jakąś ważną funkcję do
spełnienia. Dlatego też nie wolno
ich niszczyć, również tych
niejadalnych i trujących, są one bowiem
potrzebne innym organizmom leśnym.
Muchomor czerwonawy
Warto przypomnieć, że najgroźniejszym
ze wszystkich grzybów trujących jest
muchomor sromotnikowy.
którego nawet niewielki kapelusz
może stanowić dla człowieka
śmiertelną dawkę!
Grzyby pomagają we wzroście drzew
tworząc z nimi mikoryzę. Grzybnia przerasta korzenie drzew co wielokrotnie
zwiększa ich możliwości poboru wody.
Jest to szczególnie ważne w okresie suszy.
Pożar
Może zdarzyć się, że podczas leśnej wędrówki
zauważymy pożar lasu.
Jak wówczas należy się zachować?
◆O ile nie jest to wielki ogień i jesteśmy w stanie
go ugasić tłumiąc gałęzią lub zasypując ziemią,
powinniśmy to zrobić.
◆Jeśli jednak ogień jest zbyt duży i szybko się
rozprzestrzenia, musimy jak najprędzej opuścić
zagrożony obszar.
◆Jeśli możemy skorzystać z telefonu komórkowego,
starajmy się jak najszybciej
powiadomić Straż Pożarną,
dzwoniąc pod numer
112
◆Informację dotyczącą
pożaru należy
przekazać także
leśnikom lub innym
napotkanym osobom.
◆Trzeba pamiętać, że
informując o pożarze musimy
podać swoje imię i nazwisko oraz
numer telefonu a także określić miejsce i rodzaj pożaru,
na przykład:
„Pali się przy szosie Szczecinek – Biały Bór!
Palą się wierzchołki drzew!”
◆Jeśli mamy możliwość,
poczekajmy w bezpiecznym
miejscu na przyjazd wozów
gaśniczych, aby
wskazać miejsce pożaru.
ygzakowa
ija z
ta
żm
Ukąszenia
szerszeń
kleszcz
osa
ny
z
Spotkania z pełzającymi mieszkańcami
naszych lasów wcale nie muszą
niec zwycz
kr o
aj
as
być niebezpieczne. Zaskroniec
czy też padalec nie są w stanie
w jakikolwiek sposób nam
zagrozić, to im zdecydowanie
bardziej zagraża człowiek!
Wędrując po lesie zawsze musimy liczyć się z obecnością
komarów, kleszczy a także gzów, os i... szerszeni.
Inaczej jest w przypadku żmii zygzakowatej,
będącej jedynym jadowitym wężem w Polsce.
Ukąszenie zawsze jest efektem przypadkowego
potrącenia lub nadepnięcia. Dla większości ludzi
ukąszenie zwykle kończy się bólem, obrzękiem
i zaczerwienieniem miejsca ugryzienia oraz nudnościami
i pobudzeniem. Nie można jednak wykluczyć
poważniejszych konsekwencji, np. wymiotów,
biegunki i niewydolności oddechowej.
O ile prawdopodobieństwo ukąszeń przez komary
możemy zmniejszyć, stosując odstraszające je płyny i aerozole,
o tyle gzy, osy i szerszenie zazwyczaj pojawiają się zupełnie
nieoczekiwanie, a skutki ich ukąszeń mogą wywołać dotkliwy
ból, obrzęk i zaczerwienienie okolicy użądlenia.
W tym przypadku ulgę mogą przynieść maści
przeciwobrzękowe i łagodzące ból,
które warto zabrać ze sobą na wyprawę.
Przy ukąszeniu w kończynę konieczne jest
jej natychmiastowe unieruchomienie oraz
utrzymanie w czystości miejsca ukąszenia,
którego pod żadnym pozorem
nie wolno wysysać
czy rozcinać!
Gdy po ukąszeniu
pojawi się silny obrzęk,
zaburzenia oddychania
lub wymioty,
należy jak najszybciej
dotrzeć do lekarza albo
Należy przy tym pamiętać, że
szczególnie niebezpieczne mogą być
użądlenia szerszeni powodujące tzw.
k om ar
g ie z
wezwać pogotowie!
wstrząs anafilaktyczny
mogący zakończyć się
zaburzeniami oddechowymi.
WOLNA ROZKŁADÓWKA
Burza
Podczas wędrówki po lesie może zaskoczyć nas
ulewny deszcz lub burza.
Od tego jak będziemy się wówczas
zachowywać zależy nasze
bezpieczeństwo.
Przede wszystkim, jak zawsze w sytuacji
zagrożenia, pomimo grzmotów i błyskawic
należy zachować spokój.
Najlepiej schronić się wówczas
w samochodzie, gdyż w przypadku
uderzenia pioruna prąd spłynie
po karoserii, nie penetrując wnętrza.
W żadnym wypadku
nie wolno kłaść się na ziemi!
Zaskoczeni przez burzę w lesie
musimy pamiętać o natychmiastowym
wyłączeniu telefonu komórkowego!
W miarę możliwości trzymajmy się
z daleka od wysokich drzew.
Jeśli mimo wszystko poczujemy, że
„włosy stają nam dęba”,
będzie to oznaczać obecność
ładunków elektrycznych
w powietrzu. Należy wówczas
jak najszybciej przykucnąć,
usiąść na plecaku, zwracając
uwagę, by nie siadać na jego
stelażu, gdyż w przeciwnym
wypadku może nam grozić
porażenie prądem!
Leśne mity i ciekawostki
Przez lata wokół lasu
i mieszkających w nim zwierząt
narosło wiele mitów i różnego
rodzaju nieścisłości.
Postaramy się wyjaśnić
choć kilka z nich:
◆ W lesie nie ma choinek!
Choinka to ustrojone drzewko świerka, jodły lub
sosny będące nieodłączną ozdobą naszych domów
w czasie Świąt Bożego Narodzenia!
◆Co czwarty bocian na świecie to... Polak,
a najwięcej ich żyje na Warmii i Mazurach!
◆ Bór niekoniecznie musi być ciemny i ponury!
Borem nazywamy bowiem najuboższe z leśnych
siedlisk, w którym doskonale czują się najliczniej
występujące w naszych lasach sosny!
◆ To co zazwyczaj nazywamy
jagodami, to...
owoce borówki czarnej,
zaś jagoda jest rodzajem owocu,
który po przekrojeniu ma więcej
pestek niż miąższu!
◆ Porosty, to nie rośliny!
Tworzą je bowiem strzępki grzyba
połączone z komórkami glonów!
Aż trudno uwierzyć, że niektóre porosty powiększają
swoje rozmiary zaledwie
o ułamek milimetra rocznie!
Pomyślmy o tym, zanim dotknie je
zbrojona w but nasza stopa!
◆ Sarna to odrębny gatunek zwierzęcia, a nie samica.
Głowy jelenia nie zdonią rogi, tylko poroże!
Rogacz to nie jeleń, tylko samiec sarny, który też nie ma
rogów, tylko parostki!
◆ Nie wszystko co pełza w lesie jest żmiją,
za to na pewno każda żmija jest jadowita!
◆ Kornik sześciozębny nie ma zębów w szczęce,
ale w odwłoku, a więc w tylnej części tułowia!
◆Porosty są bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia
powietrza, ich ilość świadczy o tym czy nasz las
jest zdrowy.
Pamiętaj! Pozostaw las w takim stanie
w jakim chciałbyś go zastać
podczas kolejnych odwiedzin!
Leśne abecadło
A
nafilaktyczny wstrząs – reakcja osób
uczulonych na różnorodne ukąszenia, powodujące
głębokie zaburzenia: niewydolności krążenia
i oddychania, mogące prowadzić do śmierci.
B
uchtowanie – rozorywanie przez dzika miejsc,
w których poszukuje ukrytego w glebie pożywienia.
Borelioza – wielonarządowa choroba zakaźna
wywoływana przez bakterie, przenoszone na człowieka
i niektóre zwierzęta przez kleszcze.
Byk – określenie samca jelenia.
G
atunek – zbiór osobników posiadających podobne
cechy fizyczne.
Kolonia – grupa organizmów tego samego gatunku
wzajemnie współdziałająca
Kompleks leśny – powierzchnia kilku lub kilkudziesięciu
tys. ha porośnięta lasem i ograniczona obszarami bezleśnymi,
np. wodami, bagnami, łąkami i polami, powiązana w całość
administracyjną, gospodarczą lub przyrodniczą.
Kotlina – inaczej legowisko zająca.
Kwiatostan - skupienie kwiatów na pędzie.
Łania – samica jelenia i daniela.
Miejsce lęgowe – stanowisko, w którym dany gatunek
(na ogół ptaka) zakłada gniazdo i składa w nim jaja.
Mikoryza – zjawisko, polegające na współżyciu korzeni roślin
z grzybami. Tego typu zależność daje obu gatunkom wzajemne
korzyści, polegające na obustronnej wymianie substancji odżywczych.
Odnawianie lasu – proces powstawania w sposób
naturalny lub sztuczny młodego pokolenia drzew.
Odyniec – dorosły samiec dzika.
Owocostan – owoce powstające z przeobrażenia całych
kwiatostanów.
Parostki – poroże samca sarny.
Poczwarka - stadium rozwojowe pewnej grupy owadów,
poprzedzające postać dorosłą.
Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego
gatunku żyjących równocześnie w określonym
środowisku i wzajemnie na siebie wpływających,
zdolnych do wydawania płodnego potomstwa.
Poroże – wyrostki kostne na kości czołowej samców
(lub w przypadku reniferów samic) jeleniowatych
corocznie zrzucane i odbudowywane.
Rogacz – kozioł – samiec sarny.
Rogi – twardy wyrostek występujący na głowie niektórych ssaków, w większości przypadków jest to wytwór skóry
właściwej.
Rykowisko – okres godowy jeleni.
Scypuł – obumierająca, delikatna warstwa skórna
pokrywająca poroże jeleniowatych w okresie ich
corocznego odbudowywania się i odpadająca z nich po
czasie wzrostu.
Siedlisko – miejsce życia organizmu.
Spadź – słodka ciecz występującą głównie latem na
liściach, igłach, zielonych pędach i gałązkach, a będąca
odchodami mszyc, czerwców lub miodówek i innych owadów
ssących żywiących się sokami roślinnymi.
Suknia – kolor sierści sarny (rozróżniamy suknię letnią oraz
zimową).
Środowisko – całokształt ożywionych i nieożywionych
składników przyrody ściśle ze sobą powiązanych otaczających
organizmy żywe.
Trop – odcisk kończyny zwierzęcia pozostawiony na
podłożu (ziemia, śnieg).
Wataha – grupa wilków lub dzików ściśle
współdziałająca.
Wścieklizna – odzwierzęca choroba zakaźna o ostrym
przebiegu; często śmiertelna.