Pokaż treść!

Prof. dr hab. Zygmunt Wyrzykowski
PROF. DR HAB. MED. MICHAŁ KARASEK
DOKTOR HONORIS CAUSA
UNIWERSYTETU WARMIŃSKO-MAZURSKIEGO
W OLSZTYNIE - POLSKA
(2001)
W 2001 roku Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, w uznaniu zasług profesora
Michała Karaska przyznał temu wybitnemu polskiemu uczonemu najwyższą godność akademicką - tytuł doktora honoris causa.
Miałem zaszczyt być promotorem tego doktoratu. Dlatego z przyjemnością podjąłem się
przedstawienia sylwetki i dorobku naukowego, dydaktycznego i organizacyjnego profesora
Michała Karaska.
Prof. Michał Karasek urodził się w Łodzi 26 września 1937 r. W 1960 roku ukończył Wydział
Lekarski Akademii Medycznej w Łodzi (przekształconej obecnie w Uniwersytet Medyczny
w Łodzi). Już w czasie studiów rozpoczął pracę naukową i dydaktyczną w ramach Koła Naukowego przy Zakładzie Histologii i Embriologii, którego kierownikiem był prof. Stefan Bagiński.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że już od 1957 roku prowadził samodzielnie ćwiczenia ze studentami w tym Zakładzie, a po studiach rozpoczął pracę jako asystent (1960-1962), a następnie
starszy asystent (1962-1966). W latach 1966-1969 pracował w Zakładzie Histologii i Embriologii
KRONIKARZ
285
Wojskowej Akademii Medycznej, początkowo jako starszy asystent, a od roku 1967 jako adiunkt.
W 1969 roku powrócił do pracy w Akademii Medycznej, jako adiunkt, obejmując kierownictwo
tworzonej Pracowni Mikroskopii Elektronowej Ośrodka Naukowo-Badawczego. Pracownią tą,
którą stworzył od podstaw kierował przez wiele lat, kolejno w Ośrodku Naukowo-Badawczym
(1969-1978), Zakładzie Onkologii (1978-1980) i Zakładzie Patomorfologii (1980-1998). W 1998
roku Pracownia została przekształcona w Samodzielną Pracownię Mikroskopii Elektronowej w
ramach Katedry Patomorfologii, a w latach 2002-2005 była Zakładem Mikroskopii Elektronowej w tej Katedrze. Od 2005 r. prof. Karasek jest Kierownikiem Zakładu Neuroendokrynologii
Katedry Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
W Uniwersytecie Medycznym w Łodzi prof. Karasek uzyskał swoje stopnie naukowe i tytuł
naukowy. W 1967 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych na podstawie rozprawy „Badania morfologiczne, histochemiczne oraz ultrastruktura szyszynki szczura białego w przebiegu
regeneracji nadnerczy”. Stopień doktora habilitowanego nauk medycznych uzyskał w 1973 r. na
podstawie rozprawy „Ultrastruktura szyszynki szczura białego w różnych warunkach doświadczalnych”. W roku 1988 uzyskał tytuł profesora nauk medycznych.
Prof. Michał Karasek jest naukowcem o uznanej renomie światowej. Jest autorem bądź współautorem ponad 300 publikacji, w tym 7 książek (oraz redaktorem następnych 4), 23 rozdziałów
w podręcznikach lub monografiach, 189 prac oryginalnych, 76 artykułów poglądowych i kilku
innych artykułów. Większość prac prof. Karaska jest opublikowanych w języku angielskim,
a wiele z nich w liczących się czasopismach naukowych o zasięgu międzynarodowym, w tym
w licznych czasopismach o wysokim współczynniku oddziaływania (Impact Factor). Sumaryczny Impact Factor publikacji prof. Karaska w 34 czasopismach międzynarodowych wynosi 215
(wg punktacji za 2005 rok). Prof. Karasek publikował swe prace w takich czasopismach jak np.:
Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism (IF 5,873), Journal of Cellular Physiology
(IF 5,463), Endocrinology (IF 5,313), Journal of Pineal Research (IF 5,025), Journal of Biological Rhythms (IF 4,367), Progress in Brain Research (IF 3,357), Journal of Neuroscience
Research (IF 3,353), Experimental Gerontology (IF 3,008), Journal of Neural Transmission (IF
2,544), Cell and Tissue Research, (IF 2,383), Neuroendocrinology Letters (IF 1,048) i wiele
Uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
w 2001 roku
286
KRONIKARZ
innych. Wykładnikiem uznania międzynarodowego prof. Karaska jest powierzenie mu przez
amerykańskie wydawnictwo Nova Science redakcji ponad 550-stronicowej książki „Aging and
Age-Related Diseases - the Basics”, która ukazała się w 2006 r. Na podkreślenie zasługuje fakt,
że na 18 rozdziałów w tej monografii prof. Karasek jest autorem 2 i współautorem 3 z nich.
Prof. Karasek jest endokrynologiem i morfologiem, a przedmiotem jego szczególnego zainteresowania są: szyszynka i melatonina, andrologia oraz zagadnienia morfologii submikroskopowej.
Jest uznanym autorytetem światowym w badaniach szyszynki. Badaniom nad tym gruczołem
dokrewnym poświęcone jest większość spośród ponad 300 publikacji naukowych prof. Karaska,
w tym kilku podręczników i monografii. Na podkreślenie zasługuje, że w opublikowanej w 1996
r. pracy stanowiącej bibliometryczne podsumowanie badań szyszynki i melatoniny za lata 1966
- 1994 (Lopez-Munoz F., Boya J., Marin F., Calvo J.L.: Scientific research on the pineal gland
and melatonin: A bibliometric study for the period 1966-1994) prof. Karasek uplasował się na
bardzo wysokim 9 miejscu (łącznie), a w odniesieniu do szyszynki nawet na 5 miejscu.
O jakości badań prowadzonych przez prof. Karaska świadczy m. in. fakt, że znalazł się on na
obydwu listach najczęściej cytowanych polskich autorów z zakresu nauk biomedycznych (tzw.
listy Pilca). Na opublikowanej w grudniu 2005 r. liście (Pilc A.: Na tropach jakości w nauce.
Współczynnik h w naukach biomedycznych w Polsce) jest na pierwszym miejscu wśród polskich
endokrynologów i na trzecim w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Prof. Karasek posiada bardzo duże doświadczenie redakcyjne. Jest redaktorem naczelnym
Folia Medica Lodziensia, redaktorem Endokrynologii Polskiej oraz zastępcą redaktora naczelnego Neuroendocrinology Letters. Jest także przewodniczącym Rady Redakcyjnej Clinical and
Experimental Medical Letters i członkiem Komitetów Redakcyjnych Journal of Pineal Research
(w latach 1983-1993 był zastępcą redaktora naczelnego), International Journal of Prenatal and
Perinatal Psychology and Medicine, Biogenic Amines i Central European Journal of Medicine.
Był także współredaktorem naczelnym International Journal of Thymology.
Wręczanie dyplomu doktora honoris causa przez Rektora UWM, prof. Ryszarda Góreckiego
KRONIKARZ
287
Otrzymywał wielokrotnie nagrody naukowe i dydaktyczne Ministra Zdrowia (w tym nagroda
za całokształt działalności naukowej w 2003 r. oraz za osiągnięcia w dziedzinie endokrynologii
- 2006 r.) oraz Rektora Akademii Medycznej w Łodzi.
Prof. Michał Karasek wiele razy przebywał w ośrodkach zagranicznych w celach naukowych
i szkoleniowych. Szczególnie owocne były: 6-miesięczny pobyt na stypendium IBRO-UNESCO
w Centralnym Holenderskim Instytucie Badania Mózgu w Amsterdamie w latach 1975-1976,
gdzie pod kierunkiem wybitnego uczonego holenderskiego prof. Ariëns-Kappersa uzyskiwał
pierwsze szlify międzynarodowe oraz 1,5-roczny (1981-1982) pobyt naukowy w Zakładzie
Biologii Strukturalnej i Komórkowej Ośrodka Medycznego Uniwersytetu Teksaskiego w San
Antonio (USA), w czasie którego utrwalił swą wysoką pozycje międzynarodową w badaniach
szyszynki. Efektem tego ostatniego pobytu było aż 25 publikacji naukowych w ciągu 18 miesięcy.
Prof. Karasek był także zaproszonym wykładowcą na wielu uniwersytetach oraz na kongresach
i sympozjach międzynarodowych (m. in. w USA, Japonii, Australii, Indiach, FRN, Wielkiej
Brytanii, Holandii, Włoszech, Szwajcarii, Austrii, Francji i innych krajach). Był organizatorem,
a także członkiem komitetów naukowych wielu zjazdów i sympozjów, zarówno krajowych jak
i międzynarodowych.
Prof. Karasek został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1984), Krzyżem Kawalerskim
(1990) i Oficerskim (2002) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Komisji Edukacji Narodowej
(2005). Otrzymał także Honorowy Medal Tokyo Medical and Dental University (1990) oraz
wyróżnienie “Łódzkie Eureka 2003” (2004).
Prof. Karasek łączy pracę teoretyczną z działalnością kliniczną. Poza kierowaniem Zakładem
Neuroendokrynologii AM w Łodzi od 2000 roku jest Zastępcą Kierownika Kliniki Endokrynologii i Chorób Metabolicznych Instytutu „Centrum Zdrowia Matki Polki” w Łodzi.
Prof. Karasek od wielu lat aktywnie uczestniczy w pracach wielu towarzystw naukowych,
zwłaszcza Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. Od 1977 roku jest bez przerwy człon-
Uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie w 2001 roku.
W pierwszym rzędzie od prawej: prof. Zygmunt Wyrzykowski - promotor, prof. Michał Karasek, prof. Ryszard
Górecki - Rektor, prof. Bernt Hoffmann -dr h. c. UWM, prof. Tomasz Janowski - Dziekan Wydziału Medycyny
Weterynaryjnej, prof. Wojciech Szweda - Prodziekan Wydziału Medycyny Weterynaryjnej
288
KRONIKARZ
kiem Zarządu, bądź rozszerzonego Zarządu tego Towarzystwa. Był sekretarzem ZG (1977-1980),
członkiem ZG (2002-2005), przewodniczącym sekcji Endokrynologii Doświadczalnej (19932002) i Neuroendokrynologii (1980-1993 i od 2002 r.). W uznaniu zasług został w 2005 roku
Członkiem Honorowym Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego. Jest także od 2001 roku
członkiem zarządu Polskiego Towarzystwa Neuroendokrynologii.
Prof. Michał Karasek jest także doświadczonym wychowawcą młodzieży akademickiej.
Przez wiele lat prowadził zajęcia z histologii i mikroskopii elektronowej, ostatnio naucza endokrynologii. Jego wykłady i seminaria cieszą się dużym uznaniem wśród studentów. Jest także
współautorem wiodącego niegdyś podręcznika histologii, z którego uczyły się liczne rzesze
studentów w całym kraju. Był promotorem 5 rozpraw doktorskich i recenzentem bardzo licznych
rozpraw habilitacyjnych i doktorskich.
Wiele czasu prof. Karasek poświęca także na pracę organizacyjną w Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Był i jest członkiem wielu komisji senackich. Był przez 4 lata przewodniczącym
Senackiej Komisji Nagród dla Nauczycieli Akademickich (aktualnie jest jej wiceprzewodniczącym), od 2002 r. jest wiceprzewodniczącym Komisji Nauki oraz Koordynatorem Prac Własnych
Uczelni. Od 1987 roku przewodniczy Radzie Bibliotecznej. W latach 1994-1997 był koordynatorem Programu TEMPUS obejmującego współpracę dydaktyczną Uczelni z Uniwersytetami
w Lyonie, Nijmegen i Padwie. Z tych wszystkich obowiązków administracyjnych także wywiązuje się wzorowo.
Na koniec pozwolę sobie na osobistą refleksję. Profesora Michała Karaska poznałem w końcu lat 70-tych. Wkrótce po poznaniu nawiązaliśmy współpracę naukową, która zaowocowała 5
wspólnymi publikacjami. Ponadto w 1985 roku zorganizowaliśmy wspólnie w Olsztynie pierwsze
w Polsce międzynarodowe sympozjum poświęcone szyszynce i melatoninie, które zgromadziło
wielu badaczy tego zagadnienia z całego świata. Miałem wielokrotnie okazję przekonać się
o ogromnej wiedzy i doświadczeniu prof. Karaska, a także o uznaniu, jakim cieszy się wśród
międzynarodowej społeczności naukowej.
Dziękuję Ci, Przyjacielu, za lata współpracy.
KRONIKARZ
289
Spis wybranych publikacji profesora Michała Karaska
1. Fortak W., Karasek M., Kolaszyński J.: Comparative histochemical studies on distribution and activity of alkaline
phosphate and 5-nucleotidase in the kidneys of frogs: Xenopus laevis. Rana esculenta and in the development
of kidneys in the chick and the albino rat. Folia Biol., 1962; 10:221-234.
2. Karasek M.: Ultrastructure of the pineal gland of the white rat in the course of adrenal regeneration. Pol.
Endocrinol., 1968; 19:247-259.
3. Karasek M.: The cilia in the white rat pineal gland. J. Microscopie, 1970; 9:1103-1104.
4. Pawlikowski T., Karasek M., Pawlikowski M.: Podręcznik histologii. PZWL: Warszawa 1973 (2 wyd. - 1977;
3 wyd. - 1981).
5. Karasek M., Pawlikowski M., Ariens Kappers J., Stepien H.: Influence of castration followed by administration
of LH-RH on the ultrastructure of rat pinealocytes. Cell Tissue. Res., 1976; 167:325-339.
6. Karasek M.: Quantitative changes in number of “synaptic” ribbons in rat pinealocytes after castration and in
organ culture. J. Neural Transm., 1976; 38:149-157.
7. Karasek M.: Szyszynka. PZWL: Warszawa, 1976.
8. Karasek M., Karasek E., Stepien H.: Effect of castration on the concentration of adenosine 3’,5-monophosphate
in the rat pineal organ. J. Neural Transm., 1978; 42:145-149.
9. Karasek M., Marek K., Kunert-Radek J.: Ultrastructure of rat pinealocytes in vitro: Influence of gonadotropic
hormones and LH-RH. Cell Tissue Res., 1978; 195:547-556.
10. Karasek M.: Ultrastructural study of the pineal adenohypophysial relationships in rats. Prog. Brain Res., 1979;
52:195-198.
11. Karasek M., Pawlikowski M.: Atlas ultrastruktury tkanek i narządów. PZWL: Warszawa, 1979.
12. Karasek M., Wyrzykowski Z.: The ultrastructure of pinealocytes in the pig. Cell Tissue Res., 1980; 211:151-161.
13. Karasek M., Vollrath L.: “Synaptic” ribbons and spherules of the rat pineal gland: Day/night changes in vitro
? Exp. Brain Res., 1982; 46:205-208.
14. Karasek M., Bartke A., King T.S., Hansen J.T., Reiter R.J.: Effects of hereditary hypopituitarism and ectopic
pituitary transplants on pinealocytes of the mouse: a quantitative ultrastructural study. Endocrinology, 1982;
110:2183-2185.
15. Hansen J.T., Brokaw J., Christie D., Karasek M.: Localization of enkephalin-like immunoreactivity in the cat
carotid and aortic body chemoreceptors. Anat. Rec., 1982; 203:405-410.
16. Karasek M., Hurlbut E.C., Hansen J.T., Reiter R.J.: Ultrastructure of pinealocytes of the kangaroo rat (Dipodomys
ordi). Cell Tissue Res., 1982; 226:167-175.
17. Karasek M., Hansen J.T.: Ultrastructure of the pineal gland of the fox. Am. J. Anat., 1982; 163:257-267.
18. Karasek M., King T.S., Hansen J.T., Reiter R.J.: Ultrastructure of the pineal gland of the eastern chipmunk
(Ta-mias striatus). J. Morphol., 1982; 173:73-86.
19. Karasek M., King T.S., Hansen J.T., Reiter R.J.: A quantitative ultrastructural study of the pinealocyte of the
chipmunk (Tamias striatus) during the daytime and at night. J. Neurosci. Res., 1982; 7:397-401.
20. Karasek M., Lewinski A., Hansen J.T., Reiter R.J.: Influence of hypophysectomy and prolactin on the rat
pinealocyte: a quantitative ultrastructural study. Reprod. Nutr. Develop., 1982; 22:785-792.
21. King T.S., Karasek M., Petterborg L.J., Hansen J.T., Reiter R.: Effects of advancing age on the ultrastructure of
pinealocytes of the male white-footed mouse (Peromyscus leucopus). J. Exper. Zool., 1982; 224:127-134.
22. Karasek M., King T.S., Brokaw J., Hansen J.T., Petterborg L.J., Reiter R.J.: Inverse correlation between
“synaptic” ribbon number and the density of adrenergic nerve endings in the pineal gland of various mammals.
Anat. Rec., 1983; 205:93-99.
23. Karasek M.: Ultrastructure of the mammalian pineal gland: its comparative and functional aspects. W: Pineal
research reviews (Reiter R.J., red.), str. 1-48, Alan R. Liss, New York, 1983.
24. Karasek M., Bartke A., Doherty P.C.: Effects of experimentally-induced hyperprolactinemia on the ultrastructure
of pinealocytes in male rats. J. Pineal Res., 1984; 1:237-244.
25. Reiter R.J., Vaughan M.K., King T.S., Karasek M.: The mammalian pineal gland: pharmacologic regulation and
physiologic consequences. W: Handbook of pharmacologic methodologies for the study of the neuroendocrine
system (Steger R.W., Johns A., red.),. Boca Raton: CRS Press, 1985; 331-384.
26. Reiter R.J., Karasek M. (red.): Advances in pineal research, Vol. 1, John Libbey, London, 1986.
27. Karasek M., Lewinski A., Vollrath L.: Precise annual changes in the numbers of “synaptic” ribbons and spherules in the rat pineal gland. J. Biol. Rhythms, 1988; 3:41-48.
28. Karasek M., Vollrath L.: Pineal “synaptic” ribbons and spherules: phylogenetic relics or functional structures?
W: Advances in pineal research, Vol. 3 (Reiter R.J., Pang S.F., red), str. 21-26, John Libbey, London, 1989.
29. Karasek M., Fraschini F.: Is there a role for the pineal gland in neoplastic growth? W: Role of melatonin and pineal
peptides in neuroimmunomodulation (Fraschini F., Reiter R.J., red.), str. 243-251, Plenum, New York, 1991.
290
KRONIKARZ
30. Karasek M., Reiter R.J.: Morphofunctional aspects of the mammalian pineal gland. Microsc. Res. Techn., 1992;
21:136-157.
31. Karasek M., Liberski P., Kunert-Radek J., Bartkowiak J.: Influence of melatonin on the proliferation of hepatoma
cell in the Syrian hamster - in vivo and in vitro study. J. Pineal Res., 1992; 13:107-110.
32. Przybylska B., Lewczuk B., Wyrzykowski Z., Karasek M.: Effects of p-chlorop-henylalanine, amfiflamine and
melatonin treatment on the ultrastructure of pinealocytes in Sus scrofa. Cytobios, 1994; 77:233-246.
33. Karasek M., Marek K., Zielinska A., Swietoslawski J., Bartsch H., Bartsch C.: Serial transplants of DMBAinduced mammary tumors in Fischer rats as model system for human breast cancer. III. Quantitative ultrastructural
studies of the pinealocytes and plasma melatonin concentrations in rats bearing an advanced passage of the
tumor. Biol. Signals, 1994; 3:302-306.
34. Karasek M., Reiter R.J.: Functional morphology of the mammalian pineal gland. W: Monographs on pathology
of laboratory animals, endocrine system, second edition (Jones T.C, Capen C.C., Mohr U., red.), Berlin: Springer,
1996; 193-204.
35. Karasek M.: Szyszynka i melatonina. Wyd. Nauk. PWN: Łódź-Warszawa, 1997.
36. Karasek M.: Relationship between the pineal gland and experimentally-induced malignant tumors. W:
Therapeutic potential of melatonin, (Maestroni G.J.M., Conti A., Reiter R.J., red.), Front. Horm. Res., Karger,
Basel, 1997, 23:99-106.
37. Karasek M., Pawlikowski M.: Antiproliferative effects of melatonin and CGP 52608. Biol. Signals Recept.,
1999; 8:75-78.
38. Karasek M., Kowalski A.J., Zylinska K.: Serum melatonin circadian profile in women suffering from the genital
tract cancers. Neuroendocrinol. Lett., 2000; 21:131-135.
39. Karasek M.: Pineal gland, melatonin and neoplastic growth: morphological approach. W: The pineal gland and
cancer. Neuroimmunoendocrine mechanisms in malignancy (Bartsch C., Bartsch H., Blask D.E., Hrushesky
W., Mecke D., red.), str. 210-217. Springer, Berlin, 2001.
40. Winczyk K., Pawlikowski M., Guerrero J.M., Karasek M.: Possible involvement of the nuclear RZR/ROR-alpha
receptor in antitumor action of melatonin on murine Colon 38 cancer. Tumor Biol., 2002; 23:298-302.
41. Karasek M., Reiter R.J., Cardinali D.P., Pawlikowski M.: Future of melatonin as a therapeutic agent.
Neuroendocrinol. Lett., 2002; 23(suppl. 1):118-121.
42. Karasek M., Lewiński A.: Etiopathogenesis of Graves’ disease. Neuroendocrinol. Lett., 2003; 24:161-166.
43. Karasek M.: Melatonin, aging, and age-related diseases. Exp. Gerontol., 2004; 39:1723-1729.
44. Carrillo-Vico A., Lardone P.J., Fernandez-Santos J.M., Martin-Lacave I., Calvo J.R., Karasek M., Guerrero
J.M.: Human lymphocyte-synthesized melatonin is involved in the regulation of the IL-2/IL-2 receptor system.
J. Clin. Endocrinol. Metab., 2005; 90:992-1000.
45. Lardone P.J., Carrillo-Vico A., Naranjo M.C., De Filipe B., Vallejo A., Karasek M., Guerrero J.M.: Melatonin
synthesized by Jurkat human leukemic T cell line is implicated in IL-2 production. J. Cell. Physiol., 2006;
206:273-279.
46. Karasek M., Pawlikowski M.: Hyperprolactinaemia - the essentials. European Endocrine Disease, 2006; 5357.
47. Karasek M.: Melatonin in human physiology and pathology. W: Frontiers in Chronobiology Research (Columbus
F., red.), Hauppauge: Nova Science, 2006; 1-43.
48. Karasek M.: Melatonin and human aging and age-related diseases. W: Melatonin: Biological Basis of its
Function in Health and Disease (Pandi-Perumal S.R., Cardinali D.P. red.), Georgestown: Landes Bioscience,
2006; 118-126.
49. Karasek M. (red.): Aging and Age-Related Diseases - the Basics. Nova Science: New York, 2006.
50. Karasek M., Stawerska R., Smyczynska J., Lewinski A.: Increased melatonin concentrations in children with
growth hormone deficiency. J. Pineal Res., 2007, 42, 119-124.
KRONIKARZ
291
292
KRONIKARZ