Rachunkowość i finanse w podmiotach gospodarczych

Transkrypt

Rachunkowość i finanse
w podmiotach gospodarczych
Agnieszka Kuś
Stanisław Lewiński vel Iwański
Tomasz Szemraj
Rafał Rydzak
Szczecin 2014
Naukowe Wydawnictwo IVG
OPEN ACCESS
Rachunkowość i Finanse w podmiotach gospodarczych
Rachunkowość i finanse
w podmiotach gospodarczych
Agnieszka Kuś
Stanisław Lewiński vel Iwański
Tomasz Szemraj
Rafał Rydzak
Szczecin 2014
Naukowe Wydawnictwo IVG
OPEN ACCESS
2 OPEN ACCESS ©Copyright 2014. All rights reserved by Groupivg.com.
Tytuł książki: Rachunkowość i finanse w podmiotach gospodarczych
Autorzy: Mgr Agnieszka Kuś, Mgr inż. Stanisław Lewiński vel Iwański,
Mgr Tomasz Szemraj, Mgr Rafał Rydzak
Recenzent: Dr Wiesław Kuś, Prof. zw. dr hab. Andrzej Wiatrak
Wydawca: Naukowe Wydawnictwo IVG
Miejsce i rok wydania: Szczecin 2014 rok
Skład i korekta techniczna: Mgr Jacek Storm
Ilość stron: 104
Format B5
ISBN 978-83-62062-38-6
Wersja wznowiona z 2012 roku ISBN 978-83-62062-06-5
Forma książki: OPEN ACCESS (Bezpłatny dostęp do książki przez Internet)
www.wydawnictwoivg.pl [email protected]
www.groupivg.com [email protected]
©Copyright 2014. All rights reserved by Groupivg.com.
Published by arrangement with the original publisher Naukowe Wydawnictwo IVGgroupivg.com Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część niniejszej książki nie może być reprodukowana w jakiejkolwiek formie
i w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody wydawcy.
©Copyright 2014. All rights reserved by Groupivg.com. OPEN ACCESS 3
Przedmowa
Wydanie książki naukowej pod tytułem „Rachunkowość i finanse w podmiotach
gospodarczych” stanowi prezentację wyników badań naukowych dokonanych przez
pracowników naukowych.
Pierwszy rozdział pokazuje, na podstawie przeprowadzonych badań na jakie
elementy kluczowe należy zwrócić uwagę przy tworzeniu programu oraz konstruowaniu
wykładu i ćwiczeń z rachunkowości finansowej. Tak, aby stała się ona przedmiotem
rozumianym, cenionym, i wykorzystywanym przez słuchaczy w ich życiu zawodowym.
Celem drugiego rozdziału jest przedstawienie specyfiki zarządzania strukturą
finansową w polskich spółkach giełdowych. W ramach tej pracy zaprezentowana zostanie
analiza wpływu decyzji w zakresie wyboru źródeł finansowania na efektywność
gospodarowania spółek działających w różnych branżach polskiej gospodarki. W tym
rozdziale omówione zostaną wyniki badań przeprowadzonych na próbie 94 przedsiębiorstw
notowanych w systemie ciągłym na Giełdzie Papierów Wartościowych. Okresem
prowadzonej analizy są lata 2001 - 2010.
Rozdział tzreci nawiązuje do celów zarządzania przedsiębiorstwa, w którym
skoncentrowano się na maksymalizacji bogactwa (wartości) dla właścicieli. Aby, jednak
przedsiębiorstwo mogło służyć bogaceniu się właścicieli, przedsiębiorcy powinni wpierw
zadbać, by było zdolne do utrzymywania się na rynku, zwłaszcza, że w przypadku
bankructwa, właściciele ponoszą koszty nieproporcjonalnie większe niż wartość
wniesionych wkładów i wypłaconych zysków.
Czwarty rozdział prezentuje zasadnicze postulaty użytkowników sprawozdania
finansowego, co do jego formy i zakresu ujawnianych informacji, które zwiększyłyby w ich
ocenie użyteczność sprawozdania finansowego w procesie podejmowania przez
uczestników rynku finansowego decyzji ekonomicznych.
Książkę adresujemy praktycznie do wszystkich zainteresowanych aspektami
z Dziedzin nauk ekonomicznych, w tym zarządzania i finansów.
Liczymy, że odnajdą Państwo w publikacji inspiracje dla własnej praktyki
zawodowej oraz naukowej.
Wstęp…………………………………………………………………………….4
Spis treści ……………………………..……………………………………..5
Mgr Agnieszka Kuś
Akademia Obrony Narodowej w Warszawie
ROZDZIAŁ I
Dydaktyka w Rachunkowości ……………………………….............................7
Streszczenie …………………………………………………………………..…..7
Wstęp ……………………………………………………………………………..8
1.1. Motywacja ……………………………………………….…………….…..10
1.2. Tworzenie programu….………………………………………….……..….17
Podsumowanie……………………………………………………………………29
Summary Teaching Accounting …………………………………………………30
Bibliografia……………………………………………………………………….30
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Mgr inż. Stanisław Lewiński vel Iwański
Politechnika Wrocławska we Wrocławiu Wydział Informatyki i Zarządzania
ROZDZIAŁ II
Wpływ struktury finansowej na wartość polskich spółek giełdowych …..…32
Wstęp …………………………………………………………………………....32
2.1. Zarządzanie strukturą finansową w ujęciu modelowym………....................33
2.1.1. Statyczne modele struktury finansowej…………………….….….…..34
2.1.2. Dynamiczne modele struktury finansowej…………………..………..36
2.2. Analiza empiryczna struktury finansowej polskich przedsiębiorstw..…......39
2.2.1. Spółki objęte badaniem oraz horyzont czasowy analizy………….......39
2.3. Podstawowe mierniki wykorzystane w analizie……………………..……..40
2.3.1 Wybrane mierniki struktury finansowej………………………….……41
2.3.2 Wybrane mierniki wartości rynkowej przedsiębiorstwa………….…...44
2.4. Badanie wzajemnych zależności pomiędzy strukturą finansową
a wartością rynkową ….…………………………………………………...46
Podsumowanie …………………………………………………………………...48
Streszczenie ………………………………………………………………………50
Abstract: Financial structure influence on a value of polish stock companies …..51
Bibliografia ……………………………………………………………………….52
Mgr Tomasz Szemraj
Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno- Socjologiczny
ROZDZIAŁ III
Kapitał obrotowy netto jako narzędzie wczesnego ostrzegania przed
ryzykiem bankructwa ………………………………………………………..…54
Wstęp ………………………………………………………………………….....54
3.1. Przedmiot zarządzania kapitałem obrotowym………….………………..56
3.2. Wykorzystanie KON jako miernika sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa…………………………………………………………58
3.3. Kapitał obrotowy netto jako sygnalizator ryzyka bankructwa na
przykładzie wybranych spółek giełdowych……………………………...63
Podsumowanie …………………………………………………………………...75
Summary: Net working capital as the bankruptcy risk early alert..........................77
Bibliografia ............................................................................................................77
Mgr Rafał Rydzak
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach:
ROZDZIAŁ IV
Użyteczność i wiarygodność sprawozdania finansowego …………,,,,……….79
Wstęp ……………………………………………………………………………..79
4.1. Źródła informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki………...81
4.2. Sprawozdanie finansowe jako podstawowe źródło informacji
o jednostce…….………………………………………………………….87
4.3. Oczekiwania uczestników rynku wobec sprawozdania finansowego……90
Podsumowanie ……………………………………………………………………96
Bibliografia ……………………………………………………………………….97
Wykaz Bibliografii ………………………………………………………………99
Mgr Agnieszka Kuś
Akademia Obrony Narodowej w Warszawie
ROZDZIAŁ I
Dydaktyka w Rachunkowości
Streszczenie
Rachunkowość,
jako
autonomiczny
system
informacyjny
przedsiębiorstwa w coraz szerszym zakresie staje się bazą danych dla
wypracowywania decyzji tak bieżących, jak i długookresowych. Złożoność
procesów zachodzących w gospodarce rynkowej znajduje odbicie w coraz
to nowych prawnych regulacjach funkcjonowania rachunkowości tak
w wymiarze krajowym, jak i europejskim. Pojawia się w związku z tym
problem umiejętności korzystania z informacji zawartej w rozległej bazie
danych
rachunkowości.
Takie
umiejętności
w
zakresie
podstaw
rachunkowości powinni posiąść studenci uczelni o profilu ekonomicznym.
Dlatego też należy dołożyć jak największych starań, aby przekazać im
wiedzę w możliwie najlepszy sposób tak, aby po zakończeniu nauki potrafili
ją w pełni wykorzystać do efektywnego zarządzaniu przedsiębiorstwem,
oceny sytuacji finansowej, analiz etc.
Niniejszy artykuł pokazuje, na podstawie przeprowadzonych badań
na jakie elementy kluczowe należy zwrócić uwagę przy tworzeniu
programu oraz konstruowaniu wykładu i ćwiczeń z rachunkowości
finansowej. Tak, aby stała się ona przedmiotem rozumianym, cenionym,
i wykorzystywanym przez słuchaczy w ich życiu zawodowym.
Słowa kluczowe: Rachunkowość, system, system informacyjny
rachunkowości, dydaktyka
Wstęp
Rachunkowość jest postrzegana przez studentów, jako przedmiot
trudny i niepotrzebny. Nie mają oni świadomości jak dużą rolę pełni ona
w efektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, gdyż kojarzona jest głównie
z księgowaniem na kontach i poszukiwaniem jednego zagubionego grosika.
Dlatego też, zadaniem i nadrzędnym celem każdego wykładowcy,
powinno być takie poprowadzenie wykładu i ćwiczeń z rachunkowości, aby
po ich zakończeniu student był w stanie dokładnie określić, czym jest
system rachunkowości i dlaczego jest on tak istotny dla firmy. Ponadto
słuchacz będzie musiał posiąść umiejętność samodzielnego tworzenia
sprawozdania
finansowego i wykorzystywania
informacji z niego
płynących.
Po pierwsze: cel
Od czego więc powinien zacząć wykładowca, aby skutecznie
wprowadzić słuchaczy w świat rachunkowości?
Po pierwsze należy określić cele nauczania, gdyż to one warunkują
zarówno metodę jak i treść, którą chcemy przekazać w trakcie wykładu.
W przypadku rachunkowości mamy do czynienia z dwoma nadrzędnymi
celami nauczania. Pierwszym jest ukazanie rachunkowości, jako spójnego,
funkcjonalnego systemu. Drugim – wykazanie studentom, jak istotną rolę
pełni rachunkowość w przedsiębiorstwie.
Skupmy się na pierwszym celu. Większość studentów uważa, iż
rachunkowość to nieskończona ilość kont i księgowań. Funkcjonują oni na
zasadzie operacja – konto, nie pojmując, jak dana operacja wpłynie na całe
przedsiębiorstwo. Przykładowo mając operacje sprzedaży towarów, studenci
od razu przechodzą do wyszukiwania kont i księgowania, nie postrzegają
natomiast sprzedaży, jako najważniejszej operacji w działalności firmy.
Czyli operacji, która przynosi przychód, przychód, który ma wpływ na
sytuacje finansową całej firmy, który jest jej motorem napędowym oraz
warunkuje jej istnienia. Dla nich rachunkowość jest po prostu nudną
i zawiłą uciążliwością, narzuconą przez prawo. Nie postrzegają jej, jako
systemu przyczynowo skutkowego, w którym każde zdarzenie gospodarcze
nie jest tylko otwarciem konta bądź księgowaniem, lecz ma określony
skutek finansowy.
Co zatem należy zrobić, aby zmienić tak głęboko zakorzeniony
stereotyp? Po pierwsze należy dokładnie opisać, czym jest System
Informacyjny Rachunkowość (SIR), dlaczego jest on ważny i jak
uruchomienie go poprzez zdarzenie gospodarcze wpływa na całą firmę.
Należy kłaść duży nacisk na rozwiązywanie zadań od bilansu otwarcia, aż
po bilans zamknięcia i rachunek zysków i strat. Tak, aby studenci mogli
dostrzec cały proces funkcjonowania systemu od operacji gospodarczej,
przez dowody księgowe, dekretację i ewidencję, aż po sprawozdanie
finansowe.
Wtedy będzie im o wiele łatwiej uchwycić wpływ, jaki ma chociażby
wyżej
wymieniona operacja
sprzedaży towarów na
sprawozdanie
finansowe. Nie będzie już ona wyrywkowym księgowaniem, tylko spójnym
elementem systemu. Ponadto warto zwrócić również uwagę na czynniki
determinujące cały system rachunkowości, czyli metody i zasady. Ważne
jest, żeby przedstawić ich praktyczny wymiar, pokazać jak wpływają na
daną operację, aby studenci zapytani z czego wynika równość stron bilansu,
nie odpowiadali z rachunku zysków i strat.
Drugim i najważniejszym celem nauczania rachunkowości powinno
być wykazanie studentom, jak dużą rolę pełni rachunkowość w zarządzaniu
przedsiębiorstwem. Ponieważ dla studenta przedmiot przydatny, to
przedmiot wart nauczenia i zapamiętania.
Tym czasem większość
słuchaczy, szczególnie z kierunków zarządzanie czy marketing powtarza,
jak mantrę „w firmie księgowy się wszystkim zajmie, więc ja nie muszę się
na tym znać”. Nic bardziej mylnego! Zarządzający muszą umieć ocenić
sytuacje firmy, muszą wiedzieć czy stać ich na nowe inwestycje, potrafić
określić, dlaczego firma nie zwiększa swojej wartości. Wszystkie te
informacje znajdują się w sprawozdaniu finansowym. A umiejętność
zrozumienia i wykorzystania zawartych w nim informacji jest kluczem do
sukcesu.
1.1 Motywacja
Książkę ocenia się po okładce, jeśli wyda się ona ciekawa, to
z pewnością zajrzymy do środka. Podobnie jest z rachunkowością. Aby
studenci chcieli się jej uczyć (a co ważniejsze chcieli ją zrozumieć)
i przestali ją traktować stereotypowo trzeba ich najpierw zmotywować.
Rolą wykładowcy jest, więc zachęcenie do nauki poprzez wykazanie,
że rachunkowość może być ciekawa, a przede wszystkim, że jest niezbędna
dla efektywnego zarządzania i funkcjonowania przedsiębiorstwa oraz, że
przeplata każdy element jego działalności (zob. rys. 1). Warto, więc zacząć
wykład od wytworzenia pozytywnej motywacji do uczenia. Można to zrobić
zarówno
od
strony praktycznej,
poprzez
wykazanie
użyteczności
rachunkowości w życiu zawodowym, niezależnie od stanowiska, jakie się
zajmuje. Zarysować intratną karierę zawodową, pokazać ścieżkę awansu
i wielość możliwości zawodowych, jakie daje znajomość rachunkowości
(przykładowo od księgowego przez dyrektora finansowego po biegłego
rewidenta). Wykazać, że praca zawodowa oparta na
znajomości
rachunkowości, wcale nie jest nudna i odtwórcza. Można również
opowiedzieć kilka anegdot z obszaru rachunkowości, zawierających
ciekawe elementy rysu historycznego i różne inne ciekawostki. Sprawi to,
że słuchacze uznają przedmiot za ciekawy i użyteczny, a tym samym
zwiększy się ich motywacja do nauki.
Rys. 1. Rola wykładowcy.
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badań.
Ważne jest również, aby sam wykładowca wykazywał duże
zaangażowanie w prowadzone zajęcia, gdyż bardzo często słuchacze
doceniają ten fakt, co również skutkuje lepszymi wynikami w nauce.
Powinien
on
również
dostosowywać
się
do
potrzeb
słuchaczy.
Przykładowo, jeśli widzimy, że pewna część materiału jest jasna
i zrozumiała, a rozwiązywanie zadań przebiega bez trudności przejdźmy do
dalszych tematów zamiast rozwiązywać kolejne przykłady dla samego faktu
rozwiązywania.
Ponadto nie można zapominać o właściwym zarządzaniu czasem
podczas wykładu i ćwiczeń. Zbyt duże poświęcanie go na dyktowanie
i objaśnianie rzeczy znajdujących się w ustawie (należy uczyć stosowania
i poruszania się po ustawie, a nie kazać uczyć się jej fragmentów na pamięć)
spowoduję znaczne zmniejszenie ilości godzin przeznaczonych na część
praktyczną.
„Powiedz mi a zapomnę. Pokaż, może zapamiętam, Zaangażuj mnie
w to, a zrozumiem”.
Konfucjusz
Kiedy mamy już jasno określone cele oraz zmotywowanych
słuchaczy, warto wybrać takie metody nauczania przedmiotu oraz formy
zaliczeń, które zwiększą efektywność nauczania. Zastanówmy się więc,
jakie metody prowadzenia zajęć i sposoby przekazywania wiedzy będą
najbardziej efektywne.
W
przypadku
wykładu,
bardzo
dobrym
rozwiązaniem
jest
wyświetlanie omawianego materiału, czy to w postaci folii, czy też
prezentacji, ponieważ w odróżnieniu od pisania na tablicy zawsze można
wrócić do tych części materiału, które budzą wątpliwości, a materiał jest
podany w sposób usystematyzowany oraz czytelny. Warto również zwrócić
uwagę na to, aby na foliach, czy też prezentacjach nie przedstawiać ciągłego
tekstu, ponieważ może to zniechęcić słuchaczy do zapoznania się
z zawartymi w materiale informacjami. Dobrym rozwiązaniem będzie,
zatem sygnalizowanie tylko najważniejszych elementów wokół, których
można nadbudować niezbędną wiedzę. Można założyć, że efektywność
nauczania rośnie, gdy studenci dostają na początku zajęć materiały, które
będą omawiane w trakcie ich trwania. Możliwość wcześniejszego
zapoznania się z nimi powoduję, że słuchacze są bardziej uważni w trakcie
zajęć, mają więcej pytań i aktywniej uczestniczą w zajęciach.
Dużą rolę w systematyzowaniu przez studentów zdobytej wiedzy
odgrywają również schematy, które prezentują omawiane zagadnienie,
wskazują jego miejsce w systemie, elementy składowe i prawidłowości nim
rządzące. Jest to również łatwy i szybki sposób powtórki zdobytej wiedzy.
W przypadku ćwiczeń najlepszym sposobem prowadzenia zajęć nadal
pozostaje „staroświecka” tablica. Warto oczywiście uzupełnić prezentowane
zagadnienia o schematy, do których w każdej chwili będzie można się
odwołać – pomoże to studentom uchwycić prawidłowości, oraz elementy
składowe danego zagadnienia.
Równie ważnym, o ile nie najważniejszym elementem nawiązującym
do powyższego cytatu jest aktywne uczestnictwo w zajęciach. Taka forma
prowadzenia zajęć, czy też element zaliczenia przedmiotu nie tylko zachęca
studentów do pracy, lecz ponadto skutkuje lepszym zrozumieniem
i przyswojeniem materiału. Co za tym idzie lepszymi wynikami
z kolokwiów. Warto, więc wciągać studentów w dyskusje, zadawać
dodatkowe prace, czy też po prostu wywoływać do rozwiązywania zadań na
tablicy.
Przydatna? – niewystarczająca!
Na podstawie przeprowadzonych badań, zauważono, że większość
studentów uznaje wiedzę zdobytą z rachunkowości podczas studiów za
niewystarczającą (w różnym stopniu) w przyszłym życiu zawodowym (zob.
rys 2). Padały stwierdzenia, że jest ona za mało praktyczna, nie życiowa, nie
pokazuje tego co naprawdę ma miejsce w firmie. Brakowało głównie
praktycznego
przedstawienia
zagadnień
związanych
z
podatkiem
dochodowym od osób fizycznych i prawnych, obrotowym, zagadnień
kadrowo-płacowych, obrotu towarowego itd. A przecież wszystkie te
zagadnienia są ze sobą nierozerwalnie związane. Nie można w pełni
zrozumieć obrotu towarowego, bez umiejętności rozróżnienia i potrącenia
VAT-u należnego i naliczonego, aby móc dokonać takiego potrącenia,
trzeba znać się na podatku obrotowym.
Pokazując to, wychodzimy
naprzeciw oczekiwaniom studentów, powodując tym samym, że wiedza
jaką przekazujemy, nie będzie już niewystarczająca lecz przydatna. Dlatego
jeszcze raz podkreślę, że warto nie poprzestawać tylko na księgowaniach,
ale również zaznajamiać słuchaczy z dokumentami, efektami jaki wywołują,
obowiązującymi w rachunkowości i podatkach terminami, wprowadzić
VAT, oraz kończyć zadania RZiS oraz bilansem zamknięcia. Spowoduje to,
że wiedza będzie bardziej praktyczna, a zrozumienie funkcjonowania
rachunkowości w firmie pełniejsze.
Rys. 2. Ocena przydatności zawodowej wiedzy z rachunkowości.
Powielanie treści
Ponownie odwołując się do badań, zauważono, że ćwiczenia
z rachunkowości bardzo często powielają wykład zamiast go praktycznie
uzupełniać.(zob. rys. 3).
Rys. 3. Ocena przydatności ćwiczeń.
Metody, zasady, jak i późniejsze zagadnienia są, więc omawiane zupełnie
nie potrzebnie dwukrotnie. Dlatego należałoby stworzyć jeden spójny
program rachunkowości obejmujący wykład, jako część teoretyczną
z elementami praktycznymi oraz ćwiczenia, które skupiały by się
w większości na aspekcie praktycznym, uzupełnianym elementami
teoretycznymi w momentach, które by tego wymagały, wtedy uzyskano by
więcej czasu na „życiowe” zagadnienia, na których tak zależy studentom.
Jeśli już musimy powielać teorię to skupmy się na nauczeniu
studentów korzystania z ustawy i rozwiązywania zadań sytuacyjnych na jej
podstawie (casy). Aby w pełni wykorzystać i tak już mocno ograniczony
zasób godzin przeznaczony na ćwiczenia z rachunkowości.
1.2 Tworzenie programu
Tworzenie programu nauczania rachunkowości należy zacząć przede
wszystkim
od
określenia
elementarnych składników
jakie
tworzą
rachunkowość (zob. rys. 4). We wcześniejszych punktach podkreślano, że
największy problem w nauczaniu rachunkowość stanowi fakt, że jest ona
uznawana przez słuchaczy za przedmiot niepotrzebny i trudny. Dlatego też
pierwszym elementem tematyki zajęć (zaraz po omówieniu jej przydatności
i możliwych perspektywa zawodowych jakie daje), powinno być oprócz
ogólnego nakreślenia przedstawionych na powyższym wykresie elementy
oraz przedstawić możliwości jakie daje jego funkcjonowanie w firmie (zob.
rys. 5.) składników, opisanie znaczenia rachunkowości, oraz informacji
z niej pochodzących dla zarządzania firmą, oraz dla zewnętrznych
odbiorców analizujących sprawozdania finansowe.
Rys. 4. Struktura rachunkowości.
Źródło: opracowanie własne.
Kiedy
słuchacze
potrafią
zdefiniować
w efektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwem,
rolę
rachunkowości
można przejść do
wyjaśnienia, czym jest system informacyjny rachunkowości.
Rys. 5. Zarys systemu informacyjnego rachunkowości.
Żródło: Opracowanie własne na podstawie J. Turyna 1997 s.69.
Kolejnym krokiem jest przedstawienie systemu funkcjonowania
rachunkowości od operacji gospodarczej, aż po sprawozdanie finansowe.
Nakreślenie takiego schematu pozwoli w przejrzysty sposób przedstawić
studentom istotę rachunkowości, oraz naczelne zasady jej funkcjonowania,
które są przecież uniwersalne dla każdej operacji, niezależnie od tego, czy
będzie to lista płac, sprzedaż, czy zakup towarów. Pierwszym elementem
systemu jest oczywiście operacja gospodarcza, należy przedstawić ich
rodzaje oraz towarzyszące im dokumenty. Nie można zapomnieć również
o przedstawieniu skutków finansowych każdej operacji, gdyż jest to
podstawa do właściwego odczytania informacji płynących ze sprawozdania
finansowego, a co za tym idzie efektywnego zarządzania firmą. Oraz
dokumentów księgowych, które uruchamiają cały system. Drugim
elementem będzie pokazanie zasad i metod rachunkowości, ponieważ to one
ją kształtują, począwszy od zapisu dwustronnego, przez memoriałowe
ujmowanie kosztów i przychodów, aż do zamknięć rocznych. Trzecim
będzie powierzchowny opis ewidencji zakupów, zapasów, kosztów, który
będzie poszerzany w następnych blokach tematycznych. Czwartym
i ostatnim elementem będzie pokazanie wyjściowych elementów systemu,
które po kursie rachunkowości studenci będą w stanie stworzyć, oraz
z których będą potrafili efektywnie korzystać. Będzie to między innymi
sprawozdanie finansowe, rachunek zysków i strat oraz bilans.
Po omówieniu powyższych tematów można przejść do drugiego
obszernego bloku zajęć, jakim będzie opisanie pojęcia konto, zasady zapisu
dwustronnego, z której wynika funkcjonowanie konta oraz wprowadzenie
bilansu, czyli klasyfikacji majątku przedsiębiorstwa. Ważne jest również,
aby przy omawianiu pojęcia „konto”, wskazać konta bilansowe, wynikowe
i pozabilansowe. Następny blok to już klasyfikacja zasobów majątkowych
przedsiębiorstwa i źródła ich finansowania, czyli Bilans. W trakcie
omawiania składników bilansu można nawiązać do zestawienia obrotów
i sald, które jest niezbędne dla jego poprawnego sporządzenia i niestety
bardzo rzadko prezentowane, zarówno na wykładach jak i na ćwiczeniach
(zob. rys. 6.).
Rys. 6. Znajomość zestawienia obrotów i sald.
Po przedstawieniu Aktywów i Pasów nadchodzi czas na przychody
oraz koszty. Ich omówienie na tym etapie nauki ma bardzo duże znaczenie.
Gdyż bez znajomości ich klasyfikacji i miejsc powstawania, nie będziemy
mogli poprawnie opisać obrotu towarowego i materiałowego, którego
efektem są właśnie przychody pod postacią faktur sprzedaży, koszty jako
wartość sprzedanych towarów i wydanie materiałów do produkcji.
Jak pokazały badania studenci maja nadal duży problem z poprawną
klasyfikacją przychodów i kosztów. A układ rodzajowy kosztów jest
przecież podstawą poprawnego stworzenia porównawczego rachunku
zysków i strat. Dlatego należy stawiać duży nacisk na to, aby po ukończeniu
kursu rachunkowości studenci potrafili prawidłowo klasyfikować koszty,
ustalać źródło ich pochodzenia oraz ich wpływ na sytuację finansową firmy.
Znacznie ułatwi to sporządzanie wyniku finansowego po każdym
rozwiązanym zadaniu. Opcjonalnie (jeśli ilość godzin na to pozwala) można
w pełni omówić prowadzenie ksiąg rachunkowych tj. pokazać wszystkie
dokumenty księgowe z jakimi mogą zetknąć się studenci podczas pracy
zawodowej, dokładnie omówić konstrukcję ksiąg rachunkowych, opisać
zasady ich otwierania i zamykania. Sposób i czas przechowywania oraz
poprawiania błędów. Oraz co najważniejsze opisać, co należy zrobić, kiedy
po zamknięciu ksiąg pojawi się zdarzenie gospodarcze. Jeśli natomiast czas
jest ograniczony, należy skupić się na dokumentach księgowych
i zdarzeniach powstały po dniu bilansowym, ponieważ pozostała tematyka
jest bardzo dobrze opisana w ustawie i może zostać doczytana przez
słuchaczy.
Aby
móc
swobodnie
przejść
do
obrotu
towarowego
raz
materiałowego należy omówić zdarzenia, które uaktywniają ten obrót, czyli
rozrachunki. Blok tematyczny rozrachunków z dostawcami, odbiorcami
i innych rozrachunków jest ważny z punktu widzenia zasady kontynuacji
działania, która należy tu przywołać, aby studencie zobaczyli, jak zasady
i metody rachunkowości działają w praktyce. Musimy pokazać, że nasz
(jako firmy) brak kontynuacji działania może wpłynąć negatywnie na nas
samych (niedotrzymanie umów handlowych, kary, etc.) oraz na naszych
kontrahentów. Nie można również zapomnieć o opisaniu różnych form
rozliczeń między kontrahentami od czeku i weksla po akredytywę i inkaso.
Gdyż występują one niezwykle często, a ich znajomość oraz sposób
obchodzenia się z nimi na kontach na pewno okaże się niezwykle przydatny
w przyszłej pracy zawodowej.
Kolejny blok zajęć to już obrót towarowy i materiałowy. Należy tu
przedstawić klasyfikacje, oraz cały obrót towarowy. Np. wg poniższego
schematu (zob. rys.7.).
Rys. 7. Ewidencja obrotu towarowego.
Zobowiązania
Rachunek
bankowy
Kasa
Rozliczenie
zakupu
1
Wartość
sprzedanych
towarów w
cenie zakupu
Towary
2
Należności
Rachunek
bankowy
Kasa
Przychody
ze
sprzedaży
towarów
3
4
Wynik finansowy
5
6
Źródło: opracowanie własne na podstawie skrypt dr W. Kuś.
Ewidencja towarów, rozliczenia zakupu, magazynowanie oraz
sprzedaż powinna być potraktowana kompleksowo, tzn. ze wskazaniem
finansowych skutków zapisów na kontach do wskazania odnośnej pozycji
sprawozdania finansowego włącznie. Szczególnie dlatego, iż jest to temat
wskazywany przez studentów jako jeden z trudniejszych (zob. rys. 8.).
Studenci musza rozumieć, że przychód powstały ze sprzedaży towarów jest
jednym z ważniejszych parametrów określających pozycję rynkową firmy.
Warto również zwrócić uwagę na to, aby nawet najprostsze zadanie
rozpoczynać i kończyć bilansem. Umożliwi to studentom wychwycenie
faktu, jak poszczególne operacje wpływają na bilans oraz wynik finansowy.
Aby wyjść na przeciw oczekiwaniom studentów, można w tym momencie
wprowadzić zagadnienia związane z VAT, przedstawić ten podatek
obrotowy i jego rolę w zarządzaniu płynnością firmy (zob. rys. 9.).
Rys. 8. Ocena trudności tematów z rachunkowości.
Rys. 9. Potrzeba dodatkowych tematów z obszaru rachunkowości.
Można też pokazać, jak wygląda poprawnie wypełniona faktura.
Jako ciekawostkę można również skomentować sytuację firm, które
wykazywały zysk, a nagle wykazują stratę z powodu błędnego
zaklasyfikowania kosztów, do kosztów uzyskania przychodu, którymi
w rzeczywistości nie były. W przypadku majątku trwałego nie można
zapomnieć o jego poprawniej klasyfikacji, metodach wyceny i amortyzacji
(z wyszczególnieniem stawek i metod amortyzacji oraz pokazaniem, jak
wygląda to od strony podatkowej).
W tym miejscu, również niezbędne wydaje się, aby pokazywać
dokumenty
związane
z
poszczególnymi
operacjami
na
towarach
i materiałach (np. WZ, PZ, RW), a zadania rozwiązywać od bilansu
otwarcia, przez zestawienie obrotów i sald, aż po rachunek zysków i strat,
i bilans. Gdyż studenci podejmując pracę zawodową muszą wiedzieć, jak
powinny wyglądać prawidłowo sporządzone dowody księgowe, aby
uniknąć ewentualnych pomyłek. A niestety jest to temat znacznie
zaniedbywany (zob. rys. 10.).
Rys. 10. Znajomość zawartości dowodów księgowych.
Przedostatnim tematem zajęć będzie omówienie listy płac. Została ona
specjalnie oddzielona od pozostałych rozrachunków, aby nie wprowadzać
kolejnych trudnych elementów w momencie, w którym wcześniej
omówione rozrachunki świetnie współgrają z obrotem towarowym
i materiałowym.
W przypadku rozrachunków z pracownikami pokazujemy dokładnie
zasadę działania tego konta. Sposób naliczani składek (jeśli obciążenie
godzinowe jest duże możemy pokusić się o naliczenie składek z punktu
widzenia pracownika i pracodawcy).
Staramy się opisać wszelkie
zdarzenia, które mają lub mogą mieć wpływ na wynagrodzenia jak:
pobranie zaliczki, kilometrówka, delegacje, potrącenia z tytuły zniszczenia
mienia firmy, bony świąteczne, szczepionki na grypę ,etc.
Ostatnim i najważniejszym tematem zajęć, który jest zwieńczeniem
naszych wysiłków i na, który to złożyły się wszystkie omówione powyżej
tematy jest sprawozdanie finansowe. Należy tu dokładnie omówić jego
składniki, sposób ich tworzenia, ramy czasowe i zasady sporządzania.
Przedstawić ich zastosowanie i wyjaśnić jak używać zawartych w nich
informacji. Pokazać Bilans, RZiS, CF i opisać jak odczytać z nich kondycję
firmy, jak wychwycić wąskie gardła i usprawnić działalność. Pozwolić
studentom samym stworzyć sprawozdanie finansowe. I co najważniejsze
opisać, jakie znaczenie ma SF dla firmy i dla otoczenia, co tym samym
wyjaśni, dlaczego odpowiedzialność za jego sporządzanie jest tak duża,
a kary za błędy i oszustwa tak dotkliwe. Poniżej zaprezentowano ogólny
sylabus do zajęć z rachunkowości finansowej, zwierający wszystkie
elementy jakie zostały omówione powyżej. (zob. tab. 1.).
SYLABUS do przedmiotu Podstawy Rachunkowości finansowej
1.Status przedmiotu
Przedmiot kształcenia ogólnego
2. Tryb i rodzaj studiów
Studia dzienne oraz wieczorowe magisterskie oraz licencjackie
3. Cele kształcenia
Celem przedmiotu jest przedstawienie słuchaczom zagadnień finansowoksięgowych
wykształcenie
zgodnie
z
aktualnie
umiejętności
obowiązującym
samodzielnego
prawem.
tworzenia
Oraz
sprawozdań
finansowych, wykorzystania informacji z niego płynących i postrzegania
rachunkowości jako nauki interdyscyplinarnej.
4. Formy i metody dydaktyczne
Forma zajęć – wykład oraz ćwiczenia
Metody aktywizacji studentów- aktywne uczestnictwo, prace dodatkowe
Forma zaliczenia – kolokwium, aktywność, zadania dodatkowe
5. Zakres tematyczny ( zob. tab. 1.)
Tab. 1. Sylabus do zajęć z podstaw Rachunkowości.
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
Temat zajęć
Znaczenie, istota oraz funkcjonowanie rachunkowości i systemu
informacyjnego rachunkowości
Podmiot , przedmiot, i zasady rachunkowości:
 Podstawowe pojęcia rachunkowości;
 Podmioty rachunkowości
 Przedmiot rachunkowości
 Metody i zasady rachunkowości;
 Organizacja rachunkowości jednostki (polityka rachunkowości)
 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych
 Konto księgowe, metody zapisu, sposób funkcjonowania
Zasoby majątkowe przedsiębiorstwa i źródła ich pochodzenia
 Klasyfikacja i podział Aktywów
 Klasyfikacja i podział Pasywów
 Metody wyceny aktywów i pasywów
 Amortyzacja, inwentaryzacja
Przychody i koszty w przedsiębiorstwie
 Klasyfikacja i sposób ujmowania przychodów
 Klasyfikacja i sposób ujmowania kosztów
 Tworzenie Wyniku Finansowego
Prowadzenie ksiąg rachunkowych:
 Dokumenty księgowe
 Księgi rachunkowe
 Konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych;
 Otwieranie i zamykanie ksiąg rachunkowych;
 Poprawianie błędów stwierdzonych w dowodach i zapisach
księgowych;
 Ochrona i zasady przechowywania dokumentacji
 Ujęcie w księgach rachunkowych zdarzeń powstałych po dniu
bilansowym
Rozrachunki
 Zobowiązania wobec dostawców i urzędów
 Należności od odbiorców,
 Rozliczenia z kontrahentami
 Rozrachunki z pracownikami
 Formy rozliczeń między kontrahentami (inkaso, akredytywa ,
kredyt kupiecki)
Obrót towarowy i materiałowy w przedsiębiorstwie
8
9
 Zakup i sprzedaż towarów, materiałów i wyrobów gotowych
 Wydawanie do produkcji materiałów
 Przyjmowanie wyrobów gotowych z produkcji do magazynów
Lista płac:
 Wynagrodzenie netto i brutto
 Obliczanie składek pracownika i pracodawcy
 Odprowadzanie składek
Sprawozdanie Finansowe przedsiębiorstwa
 Bilans
 Rachunek
 Zysków i Strat
 Cash Flow
 Informacja dodatkowa
 Tryb i metody sporządzania oraz ogłaszania sprawozdań
 Odpowiedzialność za sporządzanie sprawozdania
Źródło: Opracowanie własne.
Podsumowanie
Podsumowując, należy dołożyć wszelkich starań, aby po kursie
rachunkowości
studenci
rachunkowość
w
byli
efektywnym
świadomi,
jak
zarządzaniu
duże
znaczenie
ma
przedsiębiorstwem,
aby
pojmowali ją, jako system interdyscyplinarny i umieli wykorzystywać
informacje z niej płynące.
Dlatego też pamiętajmy, aby: dobrze określić wiedzę jaką chcemy
przekazać podczas zajęć z Rachunkowości, uzupełnić ją o elementy
wskazane jako niezbędne przez studentów, rozwiązywać zadnia całościowo
od bilansu otwarcia, przez zestawienie obrotów i sald po bilans zamknięcia
(a czasem, aż po sprawozdanie finansowe), tak aby słuchacze dostrzegali
cały system powiązań, a nie tylko nazwy operacji i kont, oraz motywować
słuchaczy do nauki, tak aby raz na zawsze zerwać ze stereotypem nudnego
i niepotrzebnego przedmiotu. Ponieważ jak pokazuje praktyka, kiedy
student już zaznajomi się z rachunkowością i ja zrozumie, to chętnie rozwija
dalej swoje umiejętności w tym kierunku, bądź aktywnie wykorzystuje
zdobytą wiedzę.
Summary
Teaching Accounting
Accountancy as an autonomical corporate information system in
corporations is increasingly becoming database for making out short as well
as long-term decisions. Complexity of processes that take places in market
economy can be seen in constantly updating of regulations about
accountancy functioning both local and European assessment. Therefore
appears an issue with abilities of using an information contained in wide
accounting database. Students from universities of the economic profile
ought to have those abilities in basic accountancy. Therefore any necessary
effort should be taken to pass them this knowledge in the best possible way,
so that after finishing university they could fully use it to effective
management, assessment of the financial situation, analysis etc. These
article shows, based on studies, which important elements should be taken
in consideration when creating program and planning lectures and exercises
in financial accountancy, so that it will be understood, priced and used by its
students in their following jobs.
key words: Accountancy, information system, teaching
Bibliografia
(Nie cytowana w niniejszym artykule jednakże dokładnie czytana
przez lata pracy w rachunkowości, ukształtowała pogląd na to jak powinno
wyglądać nauczanie rachunkowości. Co w połączeniu z własnymi
doświadczeniami i przemyśleniami oraz przeprowadzonymi badaniami
zaowocowało niniejszym artykułem).
1. Brzezin W., Ogólna Teoria Rachunkowości, WSHiP, Warszawa 1998.
2. Chmielarz. B materiały nie publikowane.
3. Flejterski S., Metodologia Finansów, PWN 2007.
4. Frater L. Pacioli, An Original Translation of the Treatise on Duble-Entry Book-keeping
(by Pietro Crivelli for the Institute of Book-keepers), Harper & Row, New York 1924.
5. Głodowski W., Komunikowani e Interpersonalne, Wyd. Hansa Communication.
6. Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Vademecum Rachunkowości, Difin, 2002.
7. Hendriksen E. A., Van Breda, M. F., Teoria Rachunkowości, PWN warszawa 2002.
8. Jarmuż S., Witkowski T., Podręcznik Trenera, Wyd. MODERATOR 2004.
9. Jaruga A. A, Nowak W. A, Szychta A., Rachunkowość Zarządcza, SWSPiZ Łódź 1999.
10. Kalwasińska E, Maciejowska D., Rachunkowość Finansowa, WWZ Warszawa 2005.
11. Kisielnicki J., Sroka H., Systemy Informacyjne Biznesu, Agencja Wydawnicza
PLACET, Warszawa, 1999.
12. Kiziukiewicz T., Organizacja Rachunkowości w przedsiębiorstwie, PWE 2002.
13. Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, Wyd. WSiP 2005.
14. Matuszewicz J., Matuszewicz P., Rachunkowość od podstaw, Finans-Servis
Warszawa 2005.
15. Naumiuk T., Koszty w Rachunkowości Finansowej, INFOR 1999.
16. Nowicki A., Strategia doskonalenia systemu informacyjnego w zarządzaniu
przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we
Wrocławiu, Wrocław 1999.
17. Olchowicz I., Tłaczała A., Rachunkowość finansowa w przykładach,. Difin, 2007.
18. Olchowicz I., Podstawy rachunkowości – Cz I., Difin, Warszawa 2005.
19. Olchowicz I., Podstawy rachunkowości – Cz II ćwiczenia, Difin, Warszawa 2005.
20. Skrzywan S., Teoretyczne Podstawy Rachunkowości, PWE, 1971.
21. Świderska G. K., Rachunkowość dla menedżera, Poltext Warszawa, 2005.
22. Świderska G., Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, Difin 2005.
23. Świderska G.J., Rachunkowość Zarządcza, Poltext, Warszawa 1997.
24. Turyna J., System Informacyjny Rachunkowości, WZ UW, 1997.
25. Warner T., Umiejętności w Komunikowaniu się, Wyd. ASTRUM Wrocław 1999.
Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Mgr inż. Stanisław Lewiński vel Iwański
Politechnika Wrocławska we Wrocławiu Wydział Informatyki i Zarządzania
ROZDZIAŁ II
Wpływ struktury finansowej na wartość
polskich spółek giełdowych
Wstęp
Prowadzenie działalności gospodarczej nie jest możliwe bez
odpowiednich środków finansowych, bez których nie można zorganizować
zaplecza produkcyjnego, czy też zakupić niezbędnych zasobów produkcji.
Sprawne zarządzanie źródłami finansowania jest niezwykle ważne dla
dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Decyzje menedżerów w tym zakresie
stanowią o jego dalszym funkcjonowaniu i mają kluczowe znaczenie
w szczególności w dobie kryzysu finansowo - gospodarczego. Niedawna
Wielka Recesja1 pokazała, jak ważne jest racjonalne zarządzanie strukturą
finansową. Wielu przedsiębiorców amerykańskich i europejskich planując
swoje finansowanie bez opamiętania zaciągało zadłużenie nie zważając na
ryzyko finansowe i nie uwzględniając możliwości wystąpienia kryzysu
1
J.E. Stiglitz, Freefall. Jazda bez trzymanki. Ameryka, wolne rynki i tonięcie gospodarki
światowej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2010, s.1.
finansowo - gospodarczego, co przyczyniło się do ich poważnych
problemów finansowych, a w konsekwencji upadłości.
Celem tego artykułu jest przedstawienie specyfiki zarządzania
strukturą finansową w polskich spółkach giełdowych. W ramach tej pracy
zaprezentowana zostanie analiza wpływu decyzji w zakresie wyboru źródeł
finansowania
na
efektywność
gospodarowania
w różnych branżach polskiej gospodarki.
spółek
działających
W tym artykule omówione
zostaną wyniki badań przeprowadzonych na próbie 94 przedsiębiorstw
notowanych w systemie ciągłym na Giełdzie Papierów Wartościowych.
Okresem prowadzonej analizy są lata 2001 - 2010.
2.1. Zarządzanie strukturą finansową w ujęciu modelowym
Zajmując się
zagadnieniem
struktury finansowej nie
można
zapominać o istniejącej teorii i stosowanych modelach w tym zakresie.
Powszechnie w teorii oraz w praktyce uznaje się istnienie wpływu zasobów
finansowych na wartość rynkową przedsiębiorstwa. Jednakże w ujęciu
modelowym istnieje nadal znaczna rozbieżność w zakresie sposobu
podejścia do ww. problemu. Część z ekonomistów skłania się ku
stwierdzeniu, iż strukturę finansową przedsiębiorstwa można modelować
w sposób statyczny, przy założeniu, że jest ona w zasadzie stała w czasie dla
danego przedsiębiorstwa. W opozycji do tego podejścia jest wielu innych
teoretyków i praktyków, którzy stwierdzają, iż struktura zasobów
finansowych danej firmy jest zmienna w czasie i zależy od bieżących
warunków rynkowych.
W
tej
części
przedstawiona
zostanie
dyskusja
na
temat
podstawowych podejść do zagadnienia zarządzania zasobami finansowymi
przedsiębiorstwa. Zaprezentowane tu zostanie porównanie dwóch koncepcji
modelowania struktury finansowej: statycznej i dynamicznej.
2.1.1. Statyczne modele struktury finansowej
Pierwszym z omawianych w tym artykule podejść do zagadnienia
zarządzania strukturą finansową jest podejście statyczne. Wywodzi się ono
z grupy teorii tradycyjnych, tzw. koncepcji "wymiany" (z ang. "trade off").
Podejście to opiera się w dużej mierze na analizach D. Duranda 2 oraz
pracach i wnioskowaniu Modiglianiego i Millera3. Pomimo stosunkowo
ogólnego i teoretycznego ujęcia zagadnienia, w dość znacznym stopniu
poprawnie opisuje ono rzeczywistość gospodarczą, na co też wskazują
wyniki analiz przeprowadzonych przez wielu zachodnich ekonomistów4.
Podstawowym założeniem omawianej koncepcji jest stwierdzenie, iż
koszt kapitału obcego jest relatywnie tańszy niż kapitałów obcych,
a
przedsiębiorstwa
będą
preferować
wykorzystanie
tego
źródła
finansowania w celu minimalizacji łącznych kosztów pozyskania kapitału
finansującego. Oczywiście w teorii tej podkreśla się również to, że większe
wykorzystanie zadłużenia będzie wiązać się z kosztem zwiększonego
ryzyka finansowego.
W związku z tym podwyższanie poziomu kapitałów obcych
w strukturze finansowej będzie możliwe tylko do pewnego stałego w czasie,
2
D. Durand, Cost of Debt and Equity Funds for Business. Trends and Problems of
Measurement. Conference on Research in Business Finance, National Beaureau of
Economic Research 1952.
3
F. Modigliani, M. Miller, Koszt kapitału, finanse przedsiębiorstw i teoria inwestycji, The
American Economic Rewiev, Nr 48, 1958.
4
L. Shyam-Sunder, Stewart C. Myers, Testing static tradeoff against pecking order models
of capital structure, Journal of Financial Economics, Nr 51, 1999, s. 219-244.
"optymalnego" poziomu, po którego przekroczeniu koszty wykorzystania
długu będą przewyższać pozytywne efekty dźwigni finansowej.
Rys. 1. Podejście tradycyjne – wartość rynkowa a dźwignia finansowa.
Źródło: M. Jerzemowska Kształtowanie struktury kapitału w spółkach akcyjnych,
PWN, Wa-wa 1999, s. 70.
Najlepiej
przedstawioną
"wymianę"
pomiędzy
pozytywnymi
efektami tarczy podatkowej, a zwiększonymi kosztami zadłużenia
przedstawia Rysunek nr 1. Po lewej stronie wykresu znajduje się zbiór
sytuacji, w których przedsiębiorstwo nie osiągnęło optymalnego poziomu
zadłużenia (w relacji do kapitału własnego). W momencie, w którym
"omawiana" firma będzie zwiększać udział długu w strukturze finansowej
(będzie przesuwać się po krzywej w prawo), wtedy też powinna ona
maksymalizować swoją wartość rynkową, ale tylko do pewnego poziomu
granicznego. Po przekroczeniu tego „punktu” wartość przedsiębiorstwa
będzie z kolei zmniejszać się. Związane jest to z wzrostem kosztów
zwiększonego zadłużenia ponad poziom korzyści z tytułu mechanizmu
dźwigni finansowej (związanej z działaniem tarczy podatkowej).
Podsumowując,
omawiane podejście przedstawia
zarządzanie
strukturą finansową jako zbiór decyzji podejmowanych w drodze procesu
tzw. "wymiany" pomiędzy korzyściami z tytułu zwiększania zadłużenia,
a
kosztami
niestabilności
i
zaburzeń
finansowych,
wynikających
z nadmiernego zaciągania długu. W koncepcji tej istotne jest także to, iż
omawiany proces odnosi się w zasadzie do stałego w czasie "optymalnego"
poziomu zadłużenia, do którego osiągnięcia dąży zarząd przedsiębiorstwa.
2.1.2. Dynamiczne modele struktury finansowej
Przeciwstawnym podejściem do wskazanego powyżej jest koncepcja
dynamicznego kształtowania struktury finansowej. Mowa tu dokładniej
o grupie współczesnych modeli dynamicznego zarządzania finansowaniem
przedsiębiorstwa (autorstwa m.in. Fischera E., Heinkela R.i Zechnera J. 5,
Goldsteina R., Ju N. i Lelanda H. 6 oraz DeAngelo H., DeAngelo L. i Whited
T. M.7). W teorii i praktyce z tego obszaru przyjmuje się, iż
przedsiębiorstwa
mogą
oddalać
się
od
swoich
docelowych
długoterminowych „optymalnych” struktur finansowania w zależności od
bieżących warunków rynkowych (odchylenia od docelowych struktur mają
charakter tymczasowy). Co jest również istotne, to w tym ujęciu struktury
5
zob. E. Fischer, R. Heinkel, J. Zechner, Dynamic capital structure choice: theory and
tests, Journal of Finance, Nr 44, 1989, s. 19–39.
6
zob. R. Goldstein, N. Ju, H. Leland, An EBIT – based model of dynamic capital structure,
Journal of Business, Nr 74, 4, 2001, s. 483–511.
7
zob. H. DeAngelo, L. DeAngelo i T. M. Whited, Capital structure dynamics and
transitory debt, Journal of Financial Economics, Nr 99 ,2011, s. 235–261.
zasobów finansowych przedsiębiorstw nie mają charakteru statycznego
i mogą być modyfikowane w zależności od panujących obecnie warunków
rynkowych lub przewidywanych zmian gospodarczych. Oznacza to, iż
podmioty gospodarcze w różnych okresach czasu będą posiadały
prawdopodobnie wiele odmiennych optymalnych struktur finansowych,
zależnych od panujących w danym „momencie” warunków rynkowych.
Z wskazanego obszaru ciekawym jest podejście wskazane przez
Harry’ego DeAngelo, Lindę DeAngelo oraz Toniego M. Whited 8.
Proponowane przez nich rozwiązanie to dynamiczny model struktury
finansowej, który opiera się na założeniu, że firmy konsekwentnie, choć
tymczasowo
oddalają
się
od
swoich
długoterminowych
struktur
finansowych, poprzez emisje długu krótkoterminowego, dla potrzeb
finansowania bieżących inwestycji. Co jest istotne w tym modelu, to fakt
krótkoterminowości zaciąganego zadłużenia9, o której nie przesądza czas
wymagalności,
lecz
okres
wykorzystania
długu
przez
rozważane
struktura
finansowa
przedsiębiorstwo.
W
proponowanym
modelu
docelowa
przedsiębiorstw jest uzależniona od natury ich możliwości inwestycyjnych.
To znaczy może być ona tymczasowo zmieniana, w zależności od bieżących
i potencjalnych zaburzeń w procesie inwestycyjnym danej firmy 10.
W modelu tym dług jest traktowany jako rzadki zasób, którego optymalna
użyteczność, zależy zarówno od bieżących oraz potencjalnych zaburzeń
i potrzeb inwestycyjnych.
8
Ibid.
H. DeAngelo, L. DeAngelo, T.M. Whited: Op. cit., s. 236.
10
Zaburzenia są tu rozumiane jako nieprzewidziane i niekorzystne czynniki mające wpływ
na wysokość kosztów procesu inwestycyjnego.
9
Omawiane podejście identyfikuje decyzje finansowe przedsiębiorstw
jako znacznie bardziej skomplikowane niż w „prostych modelach
wymiany”. W rozpatrywanym modelu menedżerowie muszą decydować,
czy zaciągać dług w związku z bieżącymi potrzebami finansowymi
generowanymi przez dzisiejsze zaburzenia inwestycji, czy też oszczędzić
zaciąganie długu na rzecz przyszłych (potencjalnie większych) potrzeb
finansowych związanych z zaburzeniami w procesie inwestycyjnym.
Proponowane rozwiązanie rozpoznaje decyzje finansowe, jako generalnie
niepodążające za statycznym hierarchicznym porządkiem wyboru źródeł
finansowania.
Istotnym wnioskiem wynikającym z przedstawianego modelu jest to,
że
menedżerowie
przedsiębiorstw
z
niewykorzystaną
pojemnością
zadłużeniową „napotykając” wysokie prawdopodobieństwo przyszłych
wysokich potrzeb finansowych porzucą zadłużanie się w chwili obecnej
i zamiast tego zwiększają poziom droższych kapitałów własnych, po to, by
przygotować się na przyszłe nagłe potrzeby finansowe, związane ze
specyfiką realizowanego procesu inwestycyjnego. Tym samym utrzymują
oni wysoką wolną pojemność zadłużeniową, by móc finansować nowe
inwestycje z kapitałów obcych, które są tańsze i które łatwiej będzie
pozyskać w chwili nagłego zapotrzebowania na większe finansowanie
inwestycyjne. W tej sytuacji zaciąganie długu w obliczu nagłych potrzeb
finansowych staje się relatywnie tańsze dla omawianych firm, a także
szybsze niż pozyskiwanie kapitału własnego od inwestorów.
Omawiany model cechuje się wysoką statystyczną sprawdzalnością 11
dla niefinansowych przedsiębiorstw amerykańskich 12. Jednakże modelu
11
Zobacz H. DeAngelo, L. DeAngelo, T.M. Whited: Op. cit., s. 241.
Dane dotyczą przedsiębiorstw funkcjonujących w Stanach Zjednoczonych w latach 1988
– 2001.
12
tego (podobnie jak i innych modeli amerykańskich i zachodnich) raczej nie
można w pełni transponować do warunków polskich. Jest to związane
głównie z zupełnie odmienną specyfiką polskiego rynku kapitałowego.
Bowiem
zarówno
okres
funkcjonowania
polskiej
gospodarki
wolnorynkowej oraz mechanizmów rynku kapitałowego jest znacznie
krótszy niż w przypadku państw zachodnich jak również polskie
przedsiębiorstwa mają odmienną strukturę terminową zadłużenia niż spółki
wskazanych
krajów
rozwiniętych
(w
polskich
firmach
większym
"zainteresowaniem" cieszy się dług krótkoterminowy niż długoterminowy jako istotna składowa struktury finansowania).
2.2 Analiza empiryczna struktury finansowej polskich przedsiębiorstw
Ze względu na specyfikę dostępnych zachodnich modeli zarządzania
zasobami finansowymi wciąż prowadzone są badania w kierunku
identyfikacji modelu struktury finansowej, który uwzględniałby warunki
i wymagania polskiego rynku kapitałowego. W tej pracy przedstawione
zostaną wyniki przekrojowych badań, przeprowadzonych dla wybranej
grupy polskich spółek giełdowych. Prezentowane rezultaty mają na celu
ukazanie specyfiki kształtowania struktury finansowej w warunkach
polskiego rynku kapitałowego. W badaniach uwzględniono zarówno
z różnorodność branż gospodarki, z których pochodzą wybrane spółki, jak
również wpływ źródeł finansowania na zmienność wartości tych
przedsiębiorstw w czasie.
2.2.1. Spółki objęte badaniem oraz horyzont czasowy analizy
Do badania wybrano 94 spółki notowane w systemie ciągłym na
polskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, co najmniej od roku 2001 do
2010. Przedsiębiorstwa objęte analizą reprezentują 10 grup branżowych:
1. przemysłu spożywczego,
2. przemysłu lekkiego,
3. przemysłu drzewnego i papierniczego,
4. usług medialnych i internetowych,
5. usług handlowych,
6. przemysłu chemicznego i petrochemicznego,
7. przemysłu budowlanego,
8. przemysłu elektromaszynowego i energetycznego,
9. przemysłu metalowego,
10. usług i przemysłu gdzie indziej niesklasyfikowanych.
Jak wskazano powyżej okresem prowadzonych analiz były lata 2001 –
2010. Przedmiotem badania była wzajemna zależność pomiędzy wybranymi
wskaźnikami struktury finansowej, a wartością rynkową analizowanych
spółek. Analizowaną zależność identyfikowano za pomocą współczynnika
korelacji13, liczonego każdorazowo dla danego wskaźnika struktury
finansowania i miary wyceny rynkowej badanego przedsiębiorstwa.
2.3. Podstawowe mierniki wykorzystane w analizie
Analiza kształtowania struktury finansowej i jej wpływu na wartość
przedsiębiorstw nie jest możliwa bez określonych miar. W tej części zostaną
13
Starzyńska Wacława, Statystyka praktyczna, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN,
2000, s. 290.
opisane wskaźniki, które wybrano do oceny i analizy wzajemnej zależności
pomiędzy
kapitałami
własnymi,
a
obcymi
oraz
które
pomagają
w oszacowaniu wartości przedsiębiorstwa.
2.3.1 Wybrane mierniki struktury finansowej
Do dalszych analiz wybrano 8 wskaźników wykorzystywanych
powszechnie w pomiarze struktury źródeł finansowania:
 Wsk.1 - wskaźnik udziału kapitału własnego w aktywach ogółem,
 Wsk.2 - wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową,
 Wsk.3 - wskaźnik zobowiązań ogółem w relacji do aktywów,
 Wsk.4 - wskaźnik zobowiązań w relacji do kapitału własnego,
 Wsk.5 - wskaźnik Pokrycia Aktywów Trwałych Kapitałami Stałymi
 Wsk.6 - wskaźnik pokrycia odsetek od kapitałów obcych (TIE),
 Wsk.7 - wskaźnik pokrycia długu,
 Wsk.8 - wskaźnik struktury terminowej zobowiązań.
Pierwszy ze wskazanych powyżej wskaźników określa udział kapitału
własnego w aktywach ogółem, co zapisuje się w następujący sposób za
pomocą równania nr 1:
(1)
Drugi z analizowanych mierników przedstawia poziom nadwyżki
finansowej
niezbędnej
do
pokrycia
oprocentowanych
zobowiązań
przedsiębiorstwa14, co w ujęciu matematycznym zapisywane jest zgodnie ze
wzorem nr 2:
(2)
Trzeci
wybrany
do
analizy
wskaźnik
przedstawia
relację
oprocentowanych zobowiązań firmy do jej aktywów ogółem15, co można
zapisać równaniem nr 3:
(3)
Czwarty z wybranych do analizy wskaźników, to miara udziału
zobowiązań przedsiębiorstwa w kapitałach własnych
przypadku
wskaźnik
ten
odnosi
się
16
wyłącznie
. W szczególnym
do
zadłużenia
długoterminowego, jako stanowiącego część tzw. kapitałów stałych
przedsiębiorstwa. W tym ujęciu wybrany wskaźnik opisywany jest zgodnie
ze wzorem nr 4:
(4)
Piąty wybrany do analizy wskaźnik pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do
finansowania swoich aktywów trwałych ze środków kapitału stałego 17.
Równanie 5 opisuje "działanie" ww. wskaźnika:
14
Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych,
Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
15
Jerzemowska M., Kształtowanie struktury kapitału w spółkach akcyjnych, Warszawa,
PWN, 1999 s. 18.
16
Op. cit., s. 21.
17
Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych,
Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, 76 – 83.
(5)
Szósta miara struktury finansowej zastosowana w prowadzonych
badaniach określana jest mianem TIE, co z ang. 18 oznacza times interest
earned. Wskaźnik ten określa zdolność przedsiębiorstwa do spłaty odsetek
od zaciągniętego zadłużenia, zgodnie z wzorem nr 6:
(6)
Siódmy z wybranych do analizy wskaźników, czyli miernik pokrycia
długu19, rozpatruje potencjał firmy do pokrywania całej kwoty długu
wypracowanym zyskiem. Omawianą miarę opisuje równanie nr 7:
(7)
Ósmy z analizowanych wskaźników, czyli struktura terminowa
zadłużenia, określa relację długu długoterminowego do krótkoterminowego
wykorzystywanego przez przedsiębiorstwo, zgodnie ze wzorem nr 8:
(8)
Ze
względu
na
dłuższy
okres
spłaty
kapitałów
obcych
długoterminowych (powyżej 3 lat) interpretuje się powszechnie, iż
18
19
Op. cit, s. 25.
Ibidem.
przedsiębiorstwo finansujące się kredytami i pożyczkami powinno
cechować się wartościami ww. wskaźnika najlepiej większymi od jedności,
a co najmniej równymi jeden. Związane jest to z tym, że zadłużenie
długoterminowe powszechnie uznawane jest za bezpieczniejsze dla firmy ze
względu na relatywnie długi okres spłaty i brak natychmiastowej
wymagalności jak to jest w przypadku długu krótkoterminowego. Możliwe
są też jednak sytuacje, w których przedsiębiorstwo prowadzi politykę tzw.
„rolowania” zadłużenia krótkoterminowego lub po prostu konwersji jednych
kredytów o krótkim terminie spłaty na inne charakteryzujące się podobnym
terminem zwrotu środków, zaciągane w celu spłaty uprzednio zaciągniętego
zadłużenia. W ten sposób teoretycznie krótkoterminowy dług może stawać
się
zadłużeniem
pseudo
długoterminowym.
Oczywiście
jednak
występowanie takiej sytuacji może być sygnałem świadczącym o braku
stabilnej polityki finansowej firmy, szczególnie gdy co roku notować będzie
ona wysoki poziom zadłużenia krótkoterminowego, stanowiącego istotną
część wykorzystywanych w działalności zasobów finansowych (w relacji do
aktywów ogółem wynoszącej ok. 0,5 i powyżej).
2.3.2 Wybrane mierniki wartości rynkowej przedsiębiorstwa
Jak wskazano na wstępie celem tej pracy jest przedstawienie analizy
występowania wzajemnej zależności pomiędzy strukturą finansową,
a wartością rynkową przedsiębiorstwa. W poprzedniej części opisano
wybrane do analizy miary struktury finansowania działalności firm. W tej
części z kolei przedstawiona będzie wybrana do badania miara wyceny
przedsiębiorstwa.
Za
miernik
wartości
analizowanych
spółek
wybrano
miarę
„relatywną”, tzn. wskaźnik Q Tobina 20. Wybrana miara określa relacją
wartości
rynkowej
danego
przedsiębiorstwa
do
jego
wartości
odtworzeniowej, określanej jako ilość gotówki niezbędnej do zakupu
aktywów danego przedsiębiorstwa. Wskaźnik Q Tobina można, zatem
zapisać za pomocą wzoru nr 9:
q
EM  DM
rynkowa wartość firmy (brutto)
,

AR
wartość odtworzeniowa aktywow
(9)
gdzie:
EM – to wartość rynkowa kapitału własnego,
AR – wartość odtworzeniowa aktywów.
Ze względu na to, że dostęp do danych o wartości odtworzeniowej
aktywów danego przedsiębiorstwa jest w praktyce bardzo trudny, dlatego
też w badaniach zastępuje się ją wartością księgową.
W badaniu za reprezentację wartości rynkowej spółek wybrano z kolei
miarę rynkowej wartości dodanej21 – MVA (Market Value Added). Miara ta
określa
nadwyżkę wartości rynkowej przedsiębiorstwa nad kwotą
zainwestowanego w nie kapitału (w tej pracy rozpatruje się jedynie
zainwestowany kapitał własny – jako pochodzący od inwestorów).
Poszczególne spółki w analizie zostały wycenione zgodnie z formułą wzoru
nr 10:
20
Gruszczyński M., Ekonometria nadzoru korporacyjnego, Prace Instytutu Ekonometrii,
Badanie statutowe, Nr 03/S /0009/03, Warszawa, Szkoła Główna Handlowa, Kolegium
Analiz Ekonomicznych, 2003, s. 6.
21
Pod redakcją Suszyńskiego C., Przedsiębiorstwo, Wartość, Zarządzanie, Polskie
Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2007, s. 156.
MVAE  MVE  IE  pN  IE ,
(10)
MVAE – rynkowa wartość dodana dla akcjonariuszy (kapitału własnego spółki),
MVE – wartość rynkowa kapitału własnego,
IE – wartość zainwestowanego w spółkę kapitału własnego,
p- bieżący kurs akcji,
N – liczba akcji.
Podstawiając tak określoną miarę MVA do równania (nr 9) opisującego wskaźnik
Q Tobina otrzymano podstawę do dalszych analiz wielokryterialnych, czyli „relatywną”
miarę wyceny przedsiębiorstw, określoną wg wzoru nr 11:
2.4. Badanie wzajemnych zależności pomiędzy strukturą finansową
a wartością rynkową
Jak już wspomniano na wstępie 2 rozdziału prowadzone badania
dotyczyły
wzajemnej
zależności
pomiędzy
wskaźnikami
struktury
finansowej a wyceną analizowanych spółek. Zatem dla każdego
z przedsiębiorstw, dla okresu lat 2001 - 2010 obliczono współczynniki
korelacji pomiędzy wybranymi miarami struktury finansowania, a wartością
rynkową. Otrzymane wyniki wskazują na to, iż dla 86 spółek spośród 94
badanych można zaobserwować znaczące zależności pomiędzy ich
wskaźnikami struktury finansowej, a ich wyceną rynkową (mierzoną
wskaźnikiem Q Tobina). Przedstawiony wniosek z badania opiera się na
przyjętym założeniu, iż za istotny uznaje się współczynnik korelacji
większy/równy od 0,4 i mniejszy/równy od -0,422.
W wyniku przeprowadzonych badań zidentyfikowano również, iż
najczęściej obserwowano występowanie istotnej korelacji dla drugiego
miernika struktury finansowej, tj. wskaźnika pokrycia zobowiązań
nadwyżką finansową Jednakże jak pokazuje tabela nr 1 w ujęciu ogólnym
liczba występowania znaczącej zależności pomiędzy miernikami struktury
kapitałowej, a wyceną analizowanych spółek jest w zasadzie podobna dla
każdego z analizowanych wskaźników. Jedynie w przypadku wskaźników
nr 4 i 8 możemy zauważyć nieco mniejszą liczbę zidentyfikowanych
zależności.
Tab. 1. Liczebność występowania istotnej korelacji dla każdego
z analizowanych wskaźników.
Wskaźnik
RAZEM
struktury
finansowej Wsk.1 Wsk.2 Wsk.3 Wsk.4 Wsk.5 Wsk.6 Wsk.7 Wsk.8
Korelacja z
Q Tobina
34
50
17
24
35
42
44
28
274
>=0,4
Korelacja z
Q Tobina <=
12
3
31
13
11
4
3
9
86
- 0,4
RAZEM
46
53
48
37
46
46
47
37
22
Przyjęty poziom znaczącej korelacji został zweryfikowany pod od kątem statystycznym.
Z analizy statystycznej wyraźnie wynika, iż współczynnik korelacji wynoszący (w wartości
bezwzględnej) zaledwie 0,4 w próbie 86 spółek wskazuje na istnienie statystycznie istotnej
zależności pomiędzy badanymi zmiennymi.
Podsumowanie
Otrzymane
wyniki
większego
udziału
korelacji
dodatnich
w przypadku wskaźnika pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową mogą
świadczyć o tym, że spółki wykorzystując zadłużenie dążą częściej do
wzrostu swojej wartości w czasie (w przypadku 50 z 86 spółek, wśród
których zidentyfikowano istotną statystycznie zależność pomiędzy strukturą
finansową a wartością rynkową). Jednocześnie z kolei duży udział spółek
(31 z 86) z ujemną korelacją pomiędzy wskaźnikiem zadłużenia aktywów,
a ich wyceną może świadczyć, o tym że dla znacznej części analizowanych
przedsiębiorstw
zmniejszenie
poziomu
zobowiązań
ogółem
(w szczególności jeżeli poziom ten jest zbyt wysoki) stanowi czynnik
związany z wzrostem ich wartości. Na uwagę zasługuje również fakt
relatywnie niższej liczebności zaobserwowanych korelacji dla wskaźnika
struktury terminowej zadłużenia. Może to świadczyć o mniejszym
znaczeniu tego miernika w procesie kreowania i zarządzania wartością firm.
Co z kolei prawdopodobnie jest związane z zaobserwowaną charakterystyką
terminowej
struktury
zadłużenia
analizowanych
spółek,
które
w przeważającej większości finansują się długiem krótkoterminowym.
Tab. 2. Spółki wykorzystujące dług długoterminowy w równej/większej proporcji
niż dług krótkoterminowy.
rok
2010
2009
2008
2007
2006
2005
Spółki
wykorzystujące
dług
długoterminowy
w
równej/większej
proporcji niż
dług
krótkoterminowy
15
13
9
9
10
8
2004 2003 2002 2001
8
6
8
4
Należy tutaj zaznaczyć także, iż z roku na rok coraz więcej spółek
z analizowanej grupy wykorzystuje w większej bądź przynajmniej równej
proporcji zobowiązania o dłuższym terminie wymagalności, co też pokazuje
tabela
nr
2.
Zaobserwowany
trend,
związany
z
większym
wykorzystywaniem długu długoterminowego może świadczyć z kolei
o rosnącym znaczeniu analizowanego wskaźnika struktury finansowej.
Podsumowując przeprowadzone analizy można śmiało pokusić się
o stwierdzenie, iż wpływ struktury finansowania spółek na ich wartość jest
bardziej złożony niż wydaje się wskazywać na to literatura (w szczególności
z obszaru modeli statycznych). W szczególności na pierwsze miejsce
wysuwa się wielowymiarowy charakter tej zależności. Bowiem w zasadzie
dla
każdego
z
analizowanych 8
wskaźników
struktury zasobów
finansowych zidentyfikowano korelację z wartością rynkową spółek. Co
więcej spośród ww. współczynników nie można wybrać miernika
najważniejszego, którego analiza zawsze pozwalałaby na odpowiedź nt.
charakteru zmian w wycenie analizowanych spółek. Ponadto otrzymane
wyniki w porównaniu względem firm zachodnich, przemawiają za zupełnie
odmiennym charakterem sposobu finansowania polskich przedsiębiorstw,
których menedżerowie wykorzystują głównie zadłużenie krótkoterminowe,
a nie długoterminowe w strukturze finansowej.
Streszczenie
Celem tego artykułu było przedstawienie specyfiki kształtowania
struktury finansowej polskich przedsiębiorstw w kontekście kreowania ich
wartości rynkowej.
W rozdziale omówiono powszechnie obowiązującą teorię z zakresu
zarządzania zasobami finansowymi. W tym rozdziale poddano analizie
porównawczej dwa powszechnie obowiązujące podejścia modelowe do
kreowania struktury finansowej, statyczne i dynamiczne.
W kolejnym rozdziale przedstawiono metodykę oraz wyniki własnych
badań empirycznych przeprowadzonych dla próby 94 spółek giełdowych.
W ramach analiz poddano weryfikacji występowanie zależności pomiędzy
strukturą finansową i wyceną rynkową badanych firm. W przeprowadzonym
badaniu zweryfikowano istotność oddziaływania 8 wskaźników struktury
kapitałowej na wartość analizowanych przedsiębiorstw.
Otrzymane
wyniki
wyraźnie
wskazują
na
istnienie
istotnej
statystycznie zależności pomiędzy strukturą źródeł finansowania a wyceną
86 spośród 94 analizowanych spółek. Oczywiście jednak zależność ta jest
identyfikowalna dopiero w ujęciu wielowskaźnikowym. Badanie pod kątem
korelacji pomiędzy jednym wskaźnikiem a wartością przedsiębiorstwa nie
wskazało na zależności dla większości spółek. Dopiero analiza pod kątem
wielu wskaźników pozwoliła na identyfikację znaczących zależności.
Otrzymane
rezultaty
potwierdzają
potrzebę
szerszych
badań
w przedstawionym obszarze, a także wskazują wyraźnie na konieczność
ujmowania w analizie wielowymiarowego charakteru badanych zależności.
Summary
Financial structure influence on a value of polish stock companies
A purpose of this article was to show the specificity of shaping the
financial structure at the context of creating firm's market value.
In the first chapter a generally applicable theory in managing financial
resources was discussed. In this chapter two models of creating the financial
structure, static and dynamic, were taken to the comparative analysis.
In the chapter two, methodology and findings of own examinations
conducted for listed 94 stock companies
were presented. As part of
analyses there were done a verification of the relation between the financial
structure and the market evaluation of analyzed firms.
In the conducted examination was confirmed the influence of 8 capital
structure indicators on the value of analysed enterprises. Received results
clearly are pointing at existing essential statistical relations between the
structure of source of finances and the evaluation of companies. However
this relation is identified only in the multi-indicator presentation. Examining
correlation between one indicator and the market value didn't show the
relation for the majority of companies. Only analysis at point of many
financial structure measures allows us to identify the essential relations.
Received results are confirming the need of wider examination in described
area, as well as are pointing out clearly the need of including in analysis
multidimensional characteristic of examined relations.
Bibliografia
1.
DeAngelo H., DeAngelo L., Whited T. M., Capital structure dynamics and transitory
debt, Journal of Financial Economics, Nr 99, 2011.
2.
Durand D., Cost of Debt and Equity Funds for Business. Trends and Problems of
Economic Research, 1952.
3.
Fischer E., Heinkel R., Zechner J, Dynamic capital structure choice: theory and tests,
Journal of Finance, Nr 44, 1989.
4.
Goldstein R., Leland N. J., An EBIT - based model of dynamic capital structure,
Journal of Business, Nr 74/ 4, 2001.
5.
Badanie statutowe, NR 03/S /0009/03, Szkoła Główna Handlowa, Kolegium Analiz
Ekonomicznych, Warszawa 2003.
6.
Jerzemowska M., Kształtowanie struktury kapitału w spółkach akcyjnych, PWN,
Warszawa 1999.
7.
Maliński M., Weryfikacja hipotez statystycznych wspomagana komputerowo,
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2004.
8.
Modigliani F., Miller M., Koszt kapitału, finanse przedsiębiorstw i teoria inwestycji,
The American Economic Rewiev, Nr 48, 1958.
9.
Suszyński C., Przedsiębiorstwo, Wartość, Zarządzanie, PWE, Warszawa 2007.
10. Shyam - Sunder L., Stewart C. M. Testing static tradeoff against pecking order models
of capital structure, Journal of Financial Economics, Nr 51, 1999.
11. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych,
PWN, Warszawa 2004.
12. Starzyńska W. Statystyka praktyczna, PWN, Warszawa 2000
13. Stiglitz J.E., Freefall, Jazda bez trzymanki. Ameryka, wolne rynki i tonięcie
gospodarki światowej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.
Mgr Tomasz Szemraj
Uniwersytet Łódzki Wydział Ekonomiczno- Socjologiczny
ROZDZIAŁ III
Kapitał obrotowy netto jako narzędzie wczesnego ostrzegania
przed ryzykiem bankructwa
Wstęp
Obecnie
powszechnie
przedsiębiorstwem
jest
akceptowalnym
maksymalizacja
celem
bogactwa
zarządzania
(wartości)
dla
właścicieli23. Aby jednak przedsiębiorstwo mogło służyć bogaceniu się
właścicieli, przedsiębiorcy powinni wpierw zadbać, by było zdolne do
utrzymywania się na rynku 24, zwłaszcza, że w przypadku bankructwa,
właściciele ponoszą koszty nieproporcjonalnie większe niż wartość
wniesionych wkładów i wypłaconych zysków.
Kluczem do podtrzymywania egzystencji przedsiębiorstwa jest
posiadanie płynności finansowej, która jest definiowana m.in., jako
zdolność do terminowego regulowania bieżących zobowiązań, łatwą i nie
rodzącą dużych kosztów wymienialność poszczególnych składników
majątku obrotowego na środki pieniężne, czy pokrycie zobowiązań
krótkoterminowych aktywami bieżącymi. Wszystkie powyżej wymienione
aspekty
zdają
się
być
ujęte
w
definicji
proponowanej
przez
U. Wojciechowską, która określa płynność jako stan, w którym
przedsiębiorstwo jest zdolne zarówno do dokonywania wszelkich zakupów
23
J. B. White, M. P. Miles, The managerial imperative of evaluating non-capital expenditures within
a capital budgeting context. Journal of Financial and Strategic Decisions Vol. 11 no. 2, MCB UP Ltd,
Bradford 1998, s. 61.
24
D. Wędzki, Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2003,
s. 17.
gdy są one niezbędne jak i do pełnego regulowania zobowiązań w terminach
wymagalności25.
W
efekcie
długotrwałej
utraty
płynności
następuje
często
niewypłacalność przedsiębiorstwa, która to prowadzi do jego upadłości 26.
Znanym jest bowiem fakt, że to nie generowanie przez podmioty
gospodarcze wysokich strat, lecz właśnie brak płynności jest najczęstszą
przyczyną bankructw27. Nierzadko przy tym można spotkać sytuacje,
w której bankrutujące organizacje w momencie zamykania swojej
działalności wykazują zyski, lecz w efekcie nadmiernego zadłużenia, nie są
w stanie obsługiwać swoich zobowiązań28. Wynika to z tego, że w praktyce
polskiej, do aspektu płynności podchodzi się jak do tlącego się żaru z iskier,
który wzbudza olbrzymie zainteresowanie dopiero wtedy, gdy powoduje
wywołujący
nieodwracalne
konsekwencje
pożar,
zamiast
podjąć
odpowiednie działania prewencyjne zawczasu 29. Za jeden z fundamentów
zachowywania płynności i jednocześnie sygnalizator ryzyka bankructwa
uchodzi kapitał obrotowy netto30, zwany w skrócie KON.
25
U. Wojciechowska, Płynność finansowa polskich przedsiębiorstw w okresie transformacji
gospodarki. Aspekty mikroekonomiczne i makroekonomiczne. Wydawnictwo SGH w Warszawie,
Warszawa 2001, s.14.
26
M. Kosek-Wojnar, J. Wojnar, Ryzyko utraty płynności jednostek samorządu terytorialnego – próba
kwantyfikacji, Zeszyty Naukowe nr 3 Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Bochni, Bochnia 2005, s. 40.
27
A. Wawryszuk-Misztal, Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto w przedsiębiorstwach.
Ujęcie praktyczne. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 11.
28
E. F. Brigham, J. F. Houston, Fundamentals of financial management (tenth edition). SouthWestern College Pub, Boston 2003, s. 595.
29
D. Wędzki, Strategie płynności…, s. 9.
30
J. Folga, Finansowa ocena kapitału pracującego w przedsiębiorstwie. Czasopismo „Monitor
Rachunkowości i Finansów”, Nr 3/2009, Wydawnictwo CH BECK Warszawa 2009, s. 31.
3.1. Przedmiot zarządzania kapitałem obrotowym
KON
może
być
wyznaczony
przy
zastosowaniu
podejścia
majątkowego i kapitałowego. W ujęciu majątkowym, KON stanowi różnicę
między sumą
aktywów bieżących (zapasów,
należności,
środków
pieniężnych i krótkoterminowych instrumentów finansowych), a sumą
zobowiązań bieżących. W podejściu kapitałowym, KON jest różnicą
pomiędzy kapitałem stałym (kapitał własny, zobowiązania długoterminowe,
rezerwy długoterminowe i długoterminowe rozliczenia międzyokresowe),
a majątkiem trwałym31.
Przyjmuje się, że w obszar sterowania wartością KON wchodzą
wszelkie decyzje dotyczące kształtowania się poziomu i struktury majątku
obrotowego jak również i sposobów jego finansowania 32. Przedmiotem
zarządzania kapitałem obrotowym są przede wszystkim aspekty związane
z prowadzoną polityką należności, zapasów i zobowiązań, w szczególności
zaś ich rotacją, stąd też zestawienie ze sobą poszczególnych wskaźników
rotacji tych elementów nazywane jest niejednokrotnie w literaturze cyklem
krążenia kapitału obrotowego. Niedopasowanie terminów płatności za
zobowiązania z okresem ściągalności należności i zbywalności zapasów
często powoduje przy tym powstawanie luki kapitałowej, rodzącej
zapotrzebowanie na kapitał obrotowy. Ten rodzaj zapotrzebowania
nazywany jest zapotrzebowaniem operacyjnym33 i można go wyznaczyć
poprzez odjęcie od sumy operacyjnych składników majątku bieżącego
(głównie operacyjnych: należności i zapasów) operacyjnych zobowiązań.
31
D. Dziawgo, A. Zawadzki, Finanse przedsiębiorstwa. Istota – narzędzia - zarządzania.
Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011, s. 149-150.
32
J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 117-118.
33
A. Kusak, Płynność finansowa. Analiza i sterowanie. Wydawnictwo Naukowe Wydziału
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006, s. 62.
Przedsiębiorstwa mogą jednak także wykazywać pieniężne zapotrzebowanie
na kapitał obrotowy, gdy bieżące zobowiązania nieoperacyjne (zasadniczo
te o charakterze kredytowym) przewyższają aktywa nieoperacyjne (głównie
środki pieniężne, ale i udzielone pożyczki czy posiadane akcje w innych
podmiotach)34. Suma zapotrzebowania na operacyjny i pieniężny kapitał
obrotowy wyznacza wartość KON 35. Możliwe do wystąpienia warianty
i skutki ich wystąpienia zostały przedstawione w Tab. 1.
Tab. 1. Warianty zapotrzebowania na kapitał obrotowy.
Rodzaje wariantów
Kon
operacyjny kapitał
obrotowy
Pieniężny
Kapitał obrotowy
Dodatni
dodatni
dodatni
Sytuacja najbardziej korzystna – brak zagrożeń
Warianty korzystne
Dodatni
ujemny
dodatni
Środki nieoperacyjne są na tyle wysokie, że pokrywają całość zobowiązań
nieoperacyjnych jak i nadwyżkę zobowiązań operacyjnych nad aktywami
operacyjnymi
Wariant dość
korzystny
Dodatni
dodatni
ujemny
Zobowiązania pozaoperacyjne przewyższają aktywa pieniężne i nadwyżkę
aktywów operacyjnych nad zob. Operacyjnymi – prawidłowy cykl operacyjny daje
szanse na odbudowę kon
Ujemny
Warianty bardzo
niekorzystne
ujemny
Przedsiębiorstwo do finansowania działalności wykorzystuje środki kredytowe
które mogą być spłacane w drodze upłynnienia aktywów operacyjnych
Ujemny
Wariant niekorzystny
dodatni
ujemny
dodatni
Przedsiębiorstwo nie płaci w terminie za swoje zobowiązania, odcięcie dostępu od
kredytów może doprowadzić do upadłości
Ujemny
ujemny
ujemny
Przedsiębiorstwo nie płaci w terminie za swoje zobowiązania, brak jest perspektyw
na poprawę sytuacji
Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Wawryszuk-Misztal, Strategie zarządzania...,
s.57 oraz D. Wędzki, Strategie płynności..., s. 89.
34
Tak wyliczona miara zapotrzebowania na kapitał obrotowy nazywana jest w literaturze także
saldem płynności netto.
35
A. Wawryszuk-Misztal, Strategie zarządzania…., s. 50-51.
Z uwagi na to, że punktem wyjściowym do oceny KON i wskaźników
opartych na KON jest analiza jego struktury, szczególnej uwadze powinny
zostać poddane takie zagadnienia jak 36: polityka zaopatrzenia i sprzedaży
(w tym zaciągania i udzielania kredytów kupieckich), prawdopodobieństwo
nieściągalności
należności
i
niezbywalności
zapasów,
struktura
finansowania i wykorzystanie efektu dźwigni finansowej, dostęp do kapitału
i koszt jego pozyskania, pieniężne i operacyjne zapotrzebowanie na kapitał
obrotowy oraz ogólny standing finansowy przedsiębiorstwa na tle
uwarunkowań mikro- i makroekonomicznych.
3.2. Wykorzystanie KON jako miernika sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa
Generalnie wartość KON informuje czy, a jeśli tak to w jakim stopniu,
przedsiębiorstwo angażuje powierzony w charakterze stałym kapitał
w finansowanie działalności bieżącej37. Dodatni poziom KON oznacza, że
posiadany przez podmiot majątek trwały znajduje pełne pokrycie w kapitale
stałym, którego pewna część finansuje majątek obrotowy, stanowiąc bazę
gwarancyjną dla zaciągniętych zobowiązań na wypadek pojawienia się
zakłóceń (brak spływu należności, problemy ze zbyciem zapasów), lub też
innych niepodlegających wcześniejszej antycypacji potrzeb kapitałowych 38.
Należy przy tym zaznaczyć, że nadmierne wykorzystywanie kapitału
stałego może być, jednak też i niekorzystne dla przedsiębiorstwa w związku
36
Por. E. Eljasiak, W. Parteka, Przepływy gotówkowe. ODDK, Gdańsk 1996, s. 82 i J. FrancDąbrowska, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo SGGW,
Warszawa 2008, s. 16-17.
37
A. Ćwiąkała-Małys, W. Nowak, Analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa w gospodarce
rynkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2005, s. 57.
38
M. Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 92.
z wyższym kosztem kapitału stałego niż krótkoterminowego 39, co bywa
przeciwstawne z dążeniem właścicieli do wzrostu wartości bieżącej
przedsiębiorstwa40. Jeśli KON jest w danym przedsiębiorstwie ujemny to
dla otoczenia wewnętrznego jak i zewnętrznego płyną z tego następujące
wnioski:
 przedsiębiorstwo nie jest przygotowane na wystąpienie nagłych
potrzeb kapitałowych i jest
podatne na doświadczenie trudności
płynnościowych41,
 wobec braku możliwości zaspokojenia wierzycieli w krótkim okresie
czasu organizacja może być zmuszona do sprzedaży ze stratą swoich
zapasów lub nawet pozbycia się części majątku trwałego, warunkującego
skuteczne prowadzenie dotychczasowej działalności42.
W ślad za opisanymi zależnościami, możliwa jest artykulacja
stwierdzenia,
iż
poziom
KON
stanowi
pewnego
rodzaju
bufor
bezpieczeństwa działalności przedsiębiorstwa43, zaś jego przydatność
w procesie zarządzania finansami może być ogromna. W sterowaniu
płynnością przydatne są także następujące wskaźniki oparte na KON:
39
P. Karpuś (red.), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007,
s. 263.
40
A. Bieniasz, Z. Gołaś, M. Parzonka, Strategie płynności finansowej i ich efektywność w przemyśle.
Czasopismo „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa”, Nr 4 (273)/2010, Wydawnictwo
„ORGMASZ”, Warszawa 2010, s. 38.
41
T. Teofil-Kaczmarek, Zarządzanie płynnością finansów małych i średnich przedsiębiorstw – ujęcie
praktyczne. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, s. 100.
42
M. Wypych (red.), Finanse przedsiębiorstwa z elementami zarządzania i analizy. Wydawnictwo
Absolwent, Łódź 2000, s. 284.
43
J. Franc-Dąbrowska, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo
SGGW, Warszawa 2008, s. 14.
a) liczba dni obrotu finansowana przez KON (KON/PRZ)44:
KON / PRZ 
kapital obrotowy netto
x365dni
przychody ze sprzedazy
Wskaźnik liczby dni obrotu finansowanych przez KON ukazuje, jak
długo przedsiębiorstwo jest w stanie obsłużyć samym kapitałem obrotowym
bieżącą sprzedaż. Im
wyższe wartości przyjmuje indeks, tym bardziej
bezpieczny profil ma prowadzone przedsiębiorstwa, przy czym zbyt wysoka
wartość może oznaczać też wystąpienie nadpłynności. Wskazuje się, iż
relacja jest właśiciwie zarządzana w sytuacji, gdy wzrost przychodów ze
sprzedaży determinuje wzrost KON, a tym samym utrzymanie wskaźnika na
niezmienionym poziomie. Wystąpienie takiej sekwencji oznacza, że
zwiększenie sprzedaży nie przekłada się na wzrost ekspozycji na ryzyko
przez przedsiębiorstwo.
b) wskaźnik pokrycia zapasów i należności kapitałem obrotowym
(KON/NIZ) 45:
KON / NIZ 
naleznosci  zapasy
Wskaźnik pokrycia zapasów i należności kapitałem obrotowym jest
stosunkowo rzadko wykorzystywaną miarą w ocenie płynności finansowej
przedsiębiorstw. O wiele częściej stosowanymi wskaźnikami są relacje
KON do majątku ogółem lub sumy aktywów obrotowych. Pierwszy
z przytoczonych indeksów przyjmuje jednak bardzo niskie wartości
u przedsiębiorstw, które w sumie bilansowej mają przeważający udział
44
M. Sierpińska, T. Jachna, Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza przykładów
i przypadków. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 84.
45
A. Kusak, Płynność finansowa..., s. 68.
majątku trwałego, nawet jeśli KON finansuje całość aktywów stałych
i bieżących, przez co wskaźnik trudno uznać za miarodajny. Drugi ze
wskaźników ma natomiast za zadanie informować jak duża część majątku
bieżącego jest finansowana „wolnym” (tj. po korekcie o majątek trwały)
kapitałem stałym. W praktyce jednak, u przedsiębiorstw utrzymujących
wysoki poziom środków pieniężnych, wartości indeksu są niższe aniżeli
u podmiotów, które mają takie sam poziomy KON, nalezności i zapasów
oraz niższą o wolumen posiadanych środków sumę aktywów bieżących.
W konsekwencji dla przedsiębiorstw o
lepszej płynności indeks
przyjmowałby gorsze poziomy. Dlatego też bardziej zasadne wydaje się
odnoszenie KON do sumy zapasów i nalezności. Za poziom bezpieczny
wskaźnika przyjmuje się wielkości przekraczające 0,5.
c) pokrycie zobowiązań bieżących przez KON (KON/ZB):
KON / ZB 
zobowiazania biezace
Pokrycie zobowiązań bieżących przez KON z jednej strony obrazuje
sposób finansowania działalności bieżącej przez „wolny” kapitał stały,
z drugiej zaś określa poziom zobowiązań bieżących, jaki przedsiębiorstwo
jest zdolne spłacić z posiadanych środków obrotowych 46. Wysokie wartości
wskaźnika (tj. powyżej jedności) świadczą o dużym prawdopodobieństwie
uregulowania zobowiązań.
46
J. Jaworski, Teoria i praktyka zarządzani finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo CeDeWu,
Warszawa 2010 s. 155.
d) wskaźnik płynności względnej (SPW):
SPW 
KON p  wspolczynnik obrotow operacyjny ch * wartosc sprzedazy zapasow
przychody netto ze sprzedazy  zysk netto  wydatki niepieniez ne  KON
Gdzie:
KONp – poziom KON na początek okresu,
współczynnik obrotów operacyjnych – iloraz wolumenu przychodów ze
sprzedaży do sumy należności i wartości sprzedaży zapasów, ilustrujący
możliwe do wystąpienia przepływy z konwersji zapasów i należności na
gotówkę,
wartość sprzedaży zapasów – iloczyn bieżącego stanu zapasów i ilorazu
przychodów ze sprzedaży zapasów do kosztów ich wytworzenia, obrazujący
realną wartość zapasów,
wydatki niepieniężne – koszty, których poniesienie nie powoduje powstania
przepływów pieniężnych i nie mają charakteru kompensat,
∆KON – przyrost/ubytek KON w trakcie okresu sprawozdawczego.
Wskaźnik płynności względnej określa poziom ewentualnego
dodatkowego zapotrzebowania na pozaoperacyjne środki kapitałowe. Brak
zapotrzebowania stwierdza się, gdy ułamek jest wyższy od jedności tj. jeśli
przepływy z bieżącej działalności oraz posiadany potencjał wystarczają do
obsługi
bieżących
wydatków.
Wskaźnik
SPW
często
bywa
też
wykorzystywany do oceny zmiany pozycji płynnościowej podmiotu
i porównania do innych przedsiębiorstw działających w danej branży47.
47
G. Michalski, Strategiczne zarządzanie płynnością- finansową w przedsiębiorstwie. Wydawnictwo
CeDeWu, Warszawa 2010, s. 102-103.
3.3. Kapitał obrotowy netto jako sygnalizator ryzyka bankructwa na
przykładzie wybranych spółek giełdowych
Znaczenie kapitału obrotowego netto, jako sygnalizatora ryzyka
bankructwa zostało przedstawione na przykładzie spółek/grup kapitałowych
Dolnośląskie Surowce Skalne S.A. (DSS), Petrolinvest S.A., Bipromet S.A.
i Odlewnie Polskie S.A. Kluczowe miary finansowe do oceny KON zostały
ujęte w Tab. 2.
Dolnośląskie Surowce Skalne (DSS) istnieją na rynku od 1996r., zaś
ich głównym udziałowcem pozostaje holding Aroga. Pełny charakter
prowadzonej działalności prowadzony jest jednak dopiero od 2007
r. (wydobycie i produkcja surowców skalnych do budownictwa drogowego
i kolejowego; obecnie DSS jest największym producentem kruszyw
łamanych dla projektów infrastrukturalnych w Polsce 48.), gdyż dopiero
w 2006 r. Grupie udało się nabyć wymagane prawa i koncesje. Od maja
2010 r. DSS S.A. obecne jest na GPW.
W
przededniu
perspektywiczną
debiutu
giełdowego,
DSS
organizację,
intensywnie
zwiększającą
postrzegano
za
poziom
przychodów (w roku 2008 wzrost niemal pięciokrotny w relacji do roku
2007) i skalę prowadzonej działalności.
48
Zgodnie ze stroną internetową Dolnośląskich Surowców Skalnych http://www.dss.pl.
Tab. 2. Miary finansowe podmiotów do oceny KON jako sygnalizatora ryzyka bankructwa.
Przychody ze sprzedaży
Wynik na sprzedaży
(rentowność sprzedaży)
Wynik netto (rentowność
netto)
Kapitał obrotowy netto
(KON)
Operacyjne
zapotrzebowanie na
kapitał obrotowy
Pieniężne
zapotrzebowanie na
kapitał obrotowy
Liczba dni obrotu
finansowana kapitałem
obrotowym
Wskaźnik pokrycia
zapasów i należności
kapitałem obrotowym
DSS
PETROLINVEST
BIPROMET
ODLEWNIE
2011
598,8 mln zł
105,7 mln zł
111,2 mln zł
107,5 mln zł
2010
127,3 mln zł
150 mln zł
38,1 mln zł
78,7 mln zł
2009
111,6 mln zł
75,7 mln zł
47,4 mln zł
63,3 mln zł
2008
41,7 mln zł
255,3 mln zł
119,0 mln zł
141,0 mln zł
2007
8,9 mln zł
221,4 mln zł
117,7 mln zł
137,1 mln zł
2011
-48,9 mln zł (-8%)
-37,1 mln zł (-35%)
8,1 mln zł (7%)
5,6 mln zł (5%)
2010
-7,2 mln zł (-6%)
-49,7 mln zł (-33%)
1,5 mln zł (4%)
1,8 mln zł (2%)
-8,9 mln zł (-8%)
-122,8 mln zł
(-162%)
1,8 mln zł (4%)
-0,7 mln zł (-1%)
2008
-8,9 mln zł (-21%)
-47,7 mln zł (-19%)
-5,1 mln zł (-4%)
1,3 mln zł (1%)
2007
-4 mln zł (-45%)
-27,8 mln zł (-13%)
-0,2 mln zł (0%)
4 mln zł (3%)
2011
-35,5 mln zł (-6%)
-156 mln zł (-148%)
4,2 mln zł (4%)
5,9 mln zł (5%)
2010
10,9 mln zł (-9%)
-155,7 mln zł (-104%)
2,3 mln zł (6%)
1,4 mln zł (2%)
2009
-18,2 mln zł (-16%)
-447,3 mln zł (-590%)
0,0 mln zł (0%)
1,8 mln zł (-3%)
2008
-12 mln zł (-29%)
-301,7 mln zł (-118%)
-2,7 mln zł (-2%)
-106,1 mln zł (-75%)
2007
-5 mln zł (-56%)
-12,5 mln zł (-5%)
12,6 mln zł (11%)
4,6 mln zł (3%)
2011
-484,2 mln zł
-294,7 mln zł
4,2 mln zł
0,8 mln zł
2010
-263 mln zł
-228,1 mln zł
2,2 mln zł
6,6 mln zł
2009
-93 mln zł
-240,3 mln zł
3,4 mln zł
-90,9 mln zł
2008
-37,8 mln zł
-124,5 mln zł
4,2 mln zł
-93,8 mln zł
2007
-6,7 mln zł
-71,9 mln zł
19,1 mln zł
15 mln zł
2011
-38,5 mln zł
-70,2 mln zł
2,7 mln zł
14,1 mln zł
2010
-16,1 mln zł
-64 mln zł
0,9 mln zł
14,8 mln zł
2009
-29,8 mln zł
-83,3 mln zł
4,9 mln zł
11,1 mln zł
2008
-10,2 mln zł
-90,7 mln zł
6,5 mln zł
21,9 mln zł
2009
2007
-0,9 mln zł
-14,9 mln zł
10,5 mln zł
17,8 mln zł
2011
-445,7 mln zł
-224,5 mln zł
1,5 mln zł
-13,3 mln zł
2010
-246,9 mln zł
-164,1 mln zł
1,3 mln zł
-8,2 mln zł
2009
-63,2 mln zł
-157 mln zł
-1,5 mln zł
-102 mln zł
2008
-27,6 mln zł
-33,8 mln zł
-2,3 mln zł
-115,7 mln zł
2007
-5,8 mln zł
-57 mln zł
8,6 mln zł
-2,8 mln zł
2011
0 dni
0 dni
14 dni
3 dni
2010
0 dni
0 dni
21 dni
31 dni
2009
0 dni
0 dni
26 dni
0 dni
2008
0 dni
0 dni
13 dni
0 dni
2007
0 dni
0 dni
59 dni
40 dni
2011
-
-
14%
3%
2010
-
-
20%
28%
2009
-
-
27%
-
2008
-
-
22%
-
Wskaźnik pokrycia
zobowiązań bieżących
KON
Wskaźnik stopnia
płynności względnej
Dostęp do kapitału
Wskaźnik zadłużenia
Efekt dźwigni finansowej
Rotacja należności
Rotacja zapasów
Rotacja zobowiązań
Cykl obrotu gotówki
2007
-
-
53%
2011
-
-
8%
2%
2010
-
-
11%
24%
2009
-
-
19%
-
2008
-
-
19%
-
2007
-
-
48%
64%
2011
-0,1
-0,6
0,0
0,8
2010
0,0
-0,8
0,1
1,6
2009
0,2
-0,2
0,1
-0,9
2008
0,2
0,0
0,2
0,3
2007
-0,1
0,0
0,1
0,6
2011
średni
Słaby
średni
bardzo słaby
2010
średni
Średni
średni
bardzo słaby
2009
średni
Średni
średni
bardzo słaby
2008
średni
Dobry
średni
bardzo słaby
2007
dobry
Dobry
średni
średni
2011
81%
46%
48%
78%
2010
66%
49%
33%
83%
2009
68%
67%
38%
181%
2008
63%
72%
39%
175%
2007
37%
62%
47%
43%
2011
ujemny
Ujemny
dodatni
ujemny
2010
ujemny
Ujemny
ujemny
ujemny
2009
ujemny
Ujemny
ujemny
ujemny
2008
ujemny
Ujemny
ujemny
ujemny
2007
ujemny
Dodatni
dodatni
ujemny
2011
66 dni
4 dni
73 dni
22 dni
2010
54 dni
20 dni
104 dni
40 dni
2009
38 dni
24 dni
96 dni
50 dni
2008
76 dni
12 dni
58 dni
35 dni
2007
90 dni
24 dni
109 dni
42 dni
2011
24 dni
1 dni
1 dzień
41 dni
2010
81 dni
3 dni
3 dni
70 dni
2009
41 dni
6 dni
2 dni
74 dni
2008
38 dni
5 dni
1 dzień
40 dni
2007
21 dni
14 dni
4 dni
28 dni
2011
106 dni
38 dni
55 dni
30 dni
2010
202 dni
31 dni
72 dni
45 dni
2009
173 dni
23 dni
59 dni
62 dni
2008
167 dni
12 dni
29 dni
18 dni
2007
121 dni
11 dni
75 dni
24 dni
2011
-16 dni
-33 dni
19 dni
33 dni
2010
-68 dni
-7 dni
35 dni
65 dni
57%
2009
-94 dni
6 dni
40 dni
62 dni
2008
-3 dni
5 dni
30 dni
57 dni
2007
-10 dni
27 dni
38 dni
46 dni
Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych dostępnych na
stronach internetowych spółek i prospektu emisyjnego
Dolnośląskich Surowców Skalnych S.A.
DSS napotykał jednak trudności w wypracowywaniu dodatnich
wyników nawet na szczeblu operacyjnym W latach 2007-2008 Grupa
wygenerowała straty na sprzedaży na poziomie odpowiednio 4,0 mln zł i 8,9
mln zł oraz netto w wys. 5,0 mln zł i 12 mln zł, co tłumaczone było
sprzedażą kruszyw z gorszych jakościowo i przez to tańszych górnych
warstw złoża, przy czym rentowność miała zostać poprawiona z chwilą
dotarcia do dolnych warstw surowców. Jednocześnie działalność podmiotu
charakteryzował
ujemny
KON,
którego
deficyt
narastał
wraz
z realizowanymi stratami (na koniec 2008r. wynosił już 37,8 mln zł)
i zdeterminowany był przede wszystkim ujemnym saldem płynności netto.
Siłą rzeczy dalszy wzrost skali działania znajdowałby swoje uzasadnienie
tylko
przy założeniu
natychmiastowej
poprawy
osiąganych
marż
i uprzedniego znacznego dokapitalizowania podmiotu z przeznaczeniem na
działalność bieżącą, w związku z koniecznością odbudowy KON.
W przypadku niespełnienia choćby jednego z tych dwóch warunków każdy
wzrost sprzedaży musiałby prowadzić do kłopotów płynnościowych. DSS
już w wydanym w 2009r. prospekcie emisyjnym zakładał jednak, że
ekspansja w latach 2010-2013 będzie podstawą rozwoju i rozszerzyło
posiadane w Kopalni Piława Górna zasoby, zintensyfikowało aktywność na
rynku
budownictwa
infrastrukturalnego
i
nie
realizując
żadnego
z przedstawionych założeń, zwiększyło mocno sprzedaż - w kolejnych
latach o 267% (2009), 14% (2010) i 470% (2011).
W tym samym czasie deficyt KON powiększył się z 37,8 mln zł do
484,2 mln zł. Grupa w okresie 2009-2011 podniosła kapitał własny o 78,1
mln zł w związku ze sprzedażą udziałów powyżej ich wartości nominalnej
(część środków uzyskanych z emisji akcji przeznaczona została na
wcześniejszą spłatę długoterminowego kredytu w Kredyt Banku). Jednakże,
na skutek realizowanych strat DSS zwiększył poziom kapitału własnego
jedynie o 66 mln zł. Jednocześnie Grupa znacznie silniej zwiększyła stan
swojego majątku trwałego – łącznie o 466,3 mln zł, na co wpływ miało
m.in. przeprowadzenie inwestycji w Stacjonarnym Zakładzie Przeróbczym
o wartości 139 mln zł oraz przeprowadzane akwizycje kolejnych
podmiotów i nieruchomości. Grupa wzrost majątku trwałego sfinansowała:
 kredytami krótkoterminowymi - wzrost o 148,4 mln zł tj. z 17,9 mln zł
do166,3 mln zł,
 zobowiązaniami handlowymi - wzrost o 206,2 mln zł tj. z 31,2 mln zł do
237,4 mln zł,
 wyemitowanymi w kwietniu 2011r. krótkoterminowymi obligacje w na
kwotę 118,1 mln zł.
Z uwagi na to, że majątek bieżący wzrósł w analizowanym okresie
o 209,9 mln zł (z 23,5 mln zł do 233,4 mln zł) środki uzyskane
z powyższych źródeł w wys. 263,3 mln zł finansowały w 56% wzrost
majątku trwałego. W konsekwencji Grupa wygenerowała bardzo silnie
ujemne saldo płynności netto (-445,7 mln zł w roku 2011), świadczące
o
braku zdolności do
uregulowania
zobowiązań nieoperacyjnych.
Jednocześnie Grupa wykazywała zapotrzebowanie na kapitał finansujący
działalność obrotową (38,4 mln zł), wobec czego musiała chronicznie
wydłużać okres płatności za zobowiązania handlowe, co obrazuje nie
schodzący poniżej 100 dni wskaźnik rotacji zobowiązań, sygnalizujący
możliwość występowania przeterminowań. Na początku roku 2012, teza
znalazła potwierdzenie.
Z rynku coraz częściej dochodziły sygnały o pogarszającej się
sytuacji DSS, objawiającej się poprzez zaległości w dokonywanych
płatnościach, które spotęgował brak spływu należności w kwocie 50 mln zł
od chińskiego COVEC. Widząc problemy płatnicze, GDDKiA podjęło
decyzję o przekazaniu części prac na autostradzie A2, które miały być
wykonywane przez DSS, czeskiemu przedsiębiorstwu Boegl&Krysl.
W dniu 14.02.2012 r. podana została informacja o złożeniu przez wniosku
o upadłość DSS, który to miał zalegać z wypłatą kilku milionów TR
Construction, który jest podwykonawcą robót na A2 49. Kilka dni później
minister transportu Sławomir Nowak stwierdził, że sytuacja DSS jest na
bieżąco monitorowana i nie ma ryzyka upadłości. Tymczasem, do
wiadomości publicznej podawane były informacje o kolejnych wnioskach
o upadłość (w tym złożonych przez 8 podwykonawców). 06.04.2012 r. DSS
zawnioskował o upadłość z opcją zawarcia układu. 50.
Grupa Petrolinvest S.A. od początku powstania trudni się z kolei
poszukiwaniem i wydobywaniem ropy naftowej oraz gazu i jest zarządzana
przez Prokom Investments. Działalność Grupy Petrolinvest, podobnie jak
i omawianej wcześniej Grupy DSS, w okresie 2007-2011 była deficytowa,
na co wpłynął fakt, że wszystkie spółki badawczo-wydobywcze należące do
Grupy
miały
jedynie
charakter
generatorów
kosztów.
W
całym
analizowanym okresie Grupa miała też ujemny KON, którego deficyt był
corocznie pogłębiany na skutek ponoszonych strat. Wartości poniżej zera
49
Zgodnie z informacjami podanymi w dniu 14.02.2012 r. przez „Parkiet” na stronie internetowej
http://www.parkiet.com.
50
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w dniu 06.04.2012 r. przez portal „Bankier” na stronie
internetowej http://www.bankier.pl podanymi za Internet Securities Businesswire.
przyjmował też w każdym roku zarówno operacyjny jak i pieniężny kapitał
obrotowy, co wskazuje że Petrolinvest na finansowanie obrotu zapasów
wykorzystywał środki kredytowe nie mając samemu zdolności do ich
spłaty.
Na przestrzeni lat 2007-2011 najlepszym, choć mimo wszystko nie
dobrym, rokiem był dla Grupy rok 2007. Petrolinvest nabyło wówczas
większościowe pakiety w dwóch podmiotach działających na terytorium
Rosji i dwóch na obszarze Kazachstanu za łączną kwotę 538,4 mln zł
(z czego 420,7 mln zł zostało zapłacone w 2007r.) i szykowało się do
ekspansji na rynki zagraniczne, w czym pomóc miały otrzymany od PKO
BP i BGK kredyt w kwocie 300 mln zł oraz środki uzyskane dzięki
debiutowi na giełdzie, zwiększające poziom kapitału własnego o 119,4 mln
zł. Grupa patrzyła na przyszłość z optymizmem, zwłaszcza wobec
pierwszego przypływu ropy na złożu Żubantam i planach sprzedaży ropy
już w 2008 r.
W roku 2008 Grupa dalej kontynuowała prace inwestycyjne (wzrost
nakładów o 209,1 mln zł), z tym że z racji na spowodowany wybuchem
kryzysu gospodarczego ograniczony dostęp do kapitału były one czynione
na mniejszą skalę. Jednocześnie Petrolinvest podjął decyzję o zaprzestaniu
prac
badawczych
prowadzonych
przez
trzy
należące
do
Grupy
przedsiębiorstwa na terenie Rosji, w związku z czym zawiązany został odpis
aktualizujący wartość inwestycji w wys. 163,2 mln zł, który był jednym
z determinantów wysokiej straty netto w wys. 301,7 mln zł i zmniejszenia
poziomu kapitału własnego o 100 mln zł (spadek częściowo zamortyzowany
uzyskanymi środkami z emisji akcji w kwocie 245,4 mln zł). Pomimo tego,
że poczyniony odpis wpłynął negatywnie na poziom majątku trwałego,
łączna wartość aktywów trwałych uległa zwiększeniu o 149,3 mln zł,
głównie na skutek wzrostu nakładów inwestycyjnych o 368,3 mln zł
(nabycie akcji w dwóch podmiotach powiązanych). Równoczesny wzrost
majątku trwałego i spadek kapitału własnego spowodował konieczność
prawie dwukrotnego zwiększenia zobowiązań bieżących w relacji do
aktywów obrotowych i kolejnego pogorszenie się KON o 52,6 mln zł
(deterioracja byłaby głębsza gdyby nie wzrost długoterminowych pożyczek
o 202 mln zł).
W roku 2009 wobec faktu, że Grupa w dalszym ciągu nie posiadała
w swojej ofercie ropy naftowej podjęto decyzję o przeznaczeniu na sprzedaż
kolejnego kazachskiego przedsiębiorstwa wydobywczego. Choć przychody
ze sprzedaży gazu nie były dalej w stanie skompensować poniesionych
kosztów na prace poszukiwawczo-wydobywcze, to samoczynny wypływ
ropy naftowej na Kobalandach dobrze rokował na następne lata. W związku
z silnie ujemnym i cały czas pogarszającym się KON, Grupa chronicznie
potrzebowała jednak środków na finansowanie prac badawczych oraz
działalności bieżącej. Bardzo wysoka strata netto w kwocie 447,3 mln zł
spowodowała dodatkowo, że pomimo tego, iż rok 2009 był kolejnym,
w którym coroczna spłata kredytów i pożyczek nie przewyższała poziomu
6 mln zł, z giełdy pozyskane zostały środki zwiększające poziom kapitału
własnego o 260 mln zł, zaś część wierzytelności Prokomu została
przekonwertowana na kapitał własny, Grupa Petrolinvest była zmuszona do
zaciągnięcia pożyczki od GEM Global Yield Fund w kwocie 200 mln zł,
która spotkała się z wieloma nieprzychylnymi komentarzami zarówno
otoczenia zewnętrznego jak i wewnętrznego. Jednocześnie Grupa dalej
zwiększała
poziom
finansowania
się
oprocentowanym
długiem
krótkoterminowym, który wzrósł z 88,5 mln zł do 167,7 mln zł. Powyższe
pogłębiło deficyt KON do 240,3 mln zł.
Kiepskie wyniki finansowe i fiasko planów dotyczących wydobycia
ropy spowodowały duże zmiany w 2010 r. w zarządzie (całkowita zmiana
składu, w tym prezesa) i strategii działania. Od 2010 r. Petrolinvest zaczął
poszukiwać także gazu łupkowego, na co uzyskał wsparcie od francuskiego
koncernu Total w wys. 70 mln USD oraz EBOiR w wys. 50 mln USD.
Grupa w roku 2010 spłaciła znaczną część zaciągniętych kredytów (łącznie
kwota 167 mln zł), w większości ze środków przekazanych przez Prokom.
Wpływy z emisji akcji w kwocie 275 mln zł pozwoliły na pokrycie
wygenerowanej straty w kwocie 155,7 mln zł. Pomimo spadku zadłużenia
ogółem (głównie długoterminowego) z 67% do 49% KON i poszczególne
zapotrzebowania na kapitał obrotowy w dalszym ciągu się pogarszały.
W roku 2011 r. Grupa postanowiła mocniej zdywersyfikować
prowadzoną przez siebie działalność. Petrolinvest pozyskał kilka nowych
podmiotów (głównie działających na terenie Polski) trudniących się
wydobyciem i handlem gazem kupkowym oraz operujących w branży
energetyki wiatrowej. Nie spowodowało to jednak diametralnej poprawy
wyników sprzedażowych, które były w zasadzie analogiczne do uzyskanych
w roku 2010. Wobec słabej sytuacji finansowej Grupy rozpoczęty w 2010 r.
proces wycofywania się z Petrolinvest kontynuował Ryszard Krauze, który
na koniec 2011 r. posiadał (razem z podmiotami kontrolowanymi) niecałe
13% akcji, zaś głównym akcjonariuszem stał się japoński koncern Masashi
Holdings. Jednocześnie coraz częściej pojawiały się niepokojące sygnały
o kondycji w jakiej znajduje się Petrolinvest takie jak, brak spełnienia
warunków finansowych określonych przez EBOiR grożący zawieszeniem
finansowania w kwocie 50 mln USD oraz kłopoty płynnościowe jednego
z kazachskich podmiotów należących do Grupy (przeterminowania
w płatnościach 34,1 mln zł na koniec 2011 r., zajęcie egzekucyjne na
rachunkach), które świadczyły o tym, że sytuacja Petrolinvest ulega
pogorszeniu
pomimo
dopływu
środków
z
emisji
akcji.
Wobec
ograniczonego już wsparcia Prokomu Grupa musiała pożyczać pieniądze od
spółek zależnych.
Reasumując, Grupa Petrolinvest w całym analizowanym okresie nie
miała wewnętrznych środków finansowych na prowadzenie działalności
bieżącej i rozwojowej, nie respektowała miar KON, a przetrwać udawało się
tylko dzięki bardzo dużemu wsparciu ze strony Prokomu oraz środkom
z emisji akcji. Gdyby nie powyższe Grupa Petrolinvest najprawdopodobniej
by upadła. Obecnie na duży kapitał z giełdy Grupa nie ma raczej, co liczyć
(utracona wiarygodność w oczach inwestorów, którzy liczyli na to, że uda
się sprzedawać ropę; kurs akcji na koniec marca 2012 r. przełamał ostatnie
wsparcie), od Petrolinvest odwróciły się już także banki, a nawet Prokom.
Próby dywersyfikacji działalności wydają się być nieco spóźnione w świetle
tak dużego deficytu kapitału obrotowego, który uniemożliwia zawieranie
transakcji z kontrahentami po satysfakcjonujących marżach. Jeśli Grupie
Petrolinvest nie uda się faktycznie doprowadzić do sprzedaży ropy na
masową skalę to rychłe bankructwo jest bardzo prawdopodobne.
Odpowiednio zareagować na pojawiające się trudności finansowe
potrafiła natomiast Grupa Bipomet składająca się z Bipromet S.A.
(projektowanie i wznoszenie obiektów), Bipromet Eccosystem (montaż
instalacji) i PB Katowice (roboty ogólnobudowlane).
W roku 2007 Grupa Bipromet zrealizowała przychody ze sprzedaży
rzędu 117,7 mln zł, poprawiając w tym aspekcie wynik w stosunku do 2006
r. o 29%. Grupie udało się także wygenerować zysk netto w kwocie 12,6
mln zł pomimo nieznacznie ujemnego wyniku na sprzedaży (0,2 mln zł). Na
uwagę zwraca jednak fakt, że gdyby nie wysokie pozostałe przychody
operacyjne (wycena do wartości godziwych nieruchomości inwestycyjnej)
oraz przychody finansowe (ujemna wartość firmy powstała w wyniku
przejęcia PB Katowice) w łącznej kwocie 16 mln zł Grupa wygenerowałyby
stratę. Rok 2007 Bipromet zamknął dodatnim KON (4,2 mln zł)
i poszczególnymi zapotrzebowaniami na kapitał obrotowy. KON finansował
niemal 2 miesiące obrotu i pokrywał prawie połowę bieżących zobowiązań.
Już w roku 2007 widać było, jednak, że obrót gotówki nie funkcjonował
jednak jak należy, co dowodzą wydłużone wskaźniki rotacji należności (107
dni) i zobowiązań (75 dni). Pozytywnie należy jednak ocenić zwiększenie
o prawie 20 mln zł aktywów bieżących w relacji do wzrostu o 10 mln zł
zobowiązań bieżących i sfinansowanie przyrostem kapitału własnego
(wzrost o ponad 35 mln zł) w całości wzrostu majątku trwałego o 24,6 mln
zł.
W roku 2008 Grupa zakończyła ze stratą (wynikłą ze wzrostu cen
materiałów i usług budowlanych) wart 100 mln zł projekt budowy osiedla
„Dębowe Tarasy” w Katowicach, co wpłynęło na wygenerowanie straty na
sprzedaży w kwocie 5,1 mln zł oraz straty netto na poziomie 2,8 mln zł
i spowodowało pogorszenie się KON o ca 15 mln zł. Jednocześnie ujemne
wartości przybrało saldo płynności netto (-2,3 mln zł), zaś pokrycie KON
zobowiązań bieżących oraz zapasów i należności zmniejszyło się do
odpowiednio 19% i 22%. Szczególnie istotny, by spadek poziomu
finansowania KON obrotu do 13 dni. Oznaczało to, że chcąc utrzymać
dotychczasową skalę przychodów, Bipromet musiałby wykorzystywać
w znacznym stopniu dług i powiększać deficyt pieniężnego kapitału
obrotowego, który wobec spadku realizowanych marż mógłby spowodować
zatory płatnicze. Grupa posiadając wskutek kryzysu ograniczony portfel
zamówień postanowiła nie realizować projektów, które były na granicy
rentowności i spokojnie odbudować posiadany kapitał. W konsekwencji
przychody w roku 2009 spadły o ponad 60%, ale udało się dzięki temu
osiągnąć dodatni wynik finansowy.
Na jeszcze niższym poziomie niż w 2009r. Bipromet zrealizował
sprzedaż w 2010r., co jednak przełożyło się na zysk w kwocie 2,3 mln zł.
Z uwagi na to, że wobec wzrostu kapitałochłonności prowadzonej
działalności, kolejnemu pogorszeniu uległ operacyjny kapitał obrotowy (do
poziomu 0,9 mln zł), a wskutek tego i KON (2,2 mln zł – najniższa wartość
w analizowanym okresie) podtrzymanie sprzedaży na poziomie z lat 20072008 najprawdopodobniej spowodowałoby deficyt KON i spadek wyniku
na sprzedaży. Powrót do poziomu sprzedaży z okresu koniunktury
gospodarczy miał miejsce dopiero w 2011r., gdy złożone zamówienia były
po takich stawkach cenowych, że udało zamknąć się rok zyskiem netto
w kwocie 4,2 mln zł, a KON odbudować do poziomu z 2008 r. (również 4,2
mln zł) i uniknąć dzięki temu poważnych kłopotów płynnościowych.
Odlewnie Polskie w przeciwieństwie do Bipromet nie prowadziły
właściwiej polityki zarządzania KON. Spółka od wielu lat jest największym
w Polsce producentem tworzyw odlewniczych, zwykłą prowadzić rentowną
działalność na podstawowej działalności i stale modernizującą posiadany
majątek trwały.
Rok
2007
nie
zwiastował
późniejszych
kłopotów
Spółki.
Przedsiębiorstwu udało się wypracować zyski zarówno netto, jak i na
sprzedaży. KON w tym okresie czasu był dość wysoce dodatni (15 mln zł)
i finansował 40 dni obrotu oraz wskazywał jaka jest rezerwa na wypadek
pojawienia się niespodziewanych kosztów. Spółka nie przestrzegała, jednak
rezerwy i zawarła transakcje opcji walutowych, z tytułu, których w samym
roku 2008 poniosła stratę w wys. 120 ml zł. Dodatni operacyjny kapitał
obrotowy wskazywał przy tym na brak zapotrzebowania na zewnętrzne
środki kredytowe na finansowanie podstawowej działalności. Opcje, nawet
biorąc pod uwagę fakt, że były one zerokuponowe, zawarte były, więc na
nieuzasadnienie wysoką kwotę. Konsekwencjami poniesienia straty, która
tak znacznie przekraczała posiadaną rezerwę były: brak możliwości
prowadzenia bieżącej działalności pomimo pełnego portfela zamówień,
wzrost
wskaźnika
zadłużenia
do
poziomu
stanowiącego
prawie
dwukrotność sumy bilansowej oraz niewypłacalność. W efekcie Spółka na
początku 2009 r. ogłosiła upadłość z możliwością zawarcia układu.
Ostatecznie w czerwcu 2010 r., w związku z faktem, że umorzono ok. 50%
długu, zaś 24% zostało przekonwertowane na udziały, pomyślnie
zakończono postępowanie upadłościowe. W latach 2010-2011 Spółka była
już zyskownym podmiotem z dodatnim KON, podwyższonym, ale już nie
bardzo wysokim zadłużenie i poprawnym obrotem gotówki. Brak
wyciągnięcia wniosków, co do rezerwy jaką dawał KON mógł jednak
skończyć się całkowitą likwidacją działającego od 1899 r. podmiotu.
Podsumowanie
We
wszystkich
omawianych
przypadkach
KON
pełnił
rolę
sygnalizatora wzrostu ryzyka bankructwa przedsiębiorstwa. W każdym
z analizowanych podmiotów istotne wskazówki, co do dalszych działań
dawały wartości KON i poszczególnych rodzajów zapotrzebowania na
kapitał obrotowy oraz zestawienie ich z poziomem zadłużenia, wolumenem
przychodów, generowanymi zyskami/stratami i długością wskaźników
rotacji.
Zdecydowanie najsłabszy z grupy wskaźników opartych na KON
okazał się być wskaźnik płynności względnej, który w przypadku Odlewni
Polskich S.A. przyjął w 2010 r. poziom 1,6, świadczący o tym, że
przepływy z bieżącej działalności oraz posiadany potencjał wystarczają do
obsługi bieżących wydatków, podczas gdy spółka była dopiero w fazie
wychodzenia z kryzysu i takiej zdolności nie miała. SPW mógł prowadzić
do błędnych wniosków również dla spółki Petrolinvest, która w 2011 r.
poprawiła o 0,2 tą miarę, choć faktyczna zdolność do obsługi zadłużenia
w świetle naruszających kapitał własny strat de facto malała. Wskaźniki
pokrycia KON zobowiązań bieżących i aktywów operacyjnych oraz
finansowania przez KON obrotu były bezwartościowe u Grup DSS
i Petrolinvest, które w całym analizowanym okresie miały ujemny KON.
Jednocześnie, w przypadku Odlewni Polskich charakterystyczna była duża
fluktuacja tych indeksów, która wskazuje na brak długookresowego
zarządzania wskaźnikami jak również na wysoką niepewność wynikająca ze
znacznej zmienności wyników sprzedażowych oraz bilansowych obu
podmiotów, która powinna wymuszać konieczność utrzymywania większej
rezerwy kapitałowej.
Jedynym podmiotem, który właściwie zareagował na zagrożenia
wynikające z pogorszenia się KON była Grupa Bipromet, która nie
dopuściła do powstania jego deficytu, dzięki czemu możliwe było
odbudowanie utraconej pozycji na rynku w 2011r. Pozostałe organizacje
reagowały za późno (Odlewnie Polskie, Petrolinvest) lub nie reagowały
wcale (DSS), co świadczy o tym, że KON bywa lekceważony nawet przez
duże spółki giełdowe.
Summary
Net working capital as the bankruptcy risk early alert
The goal of the article is to elaborate the meaning of NWC as the
bankruptcy risk alert. The work contains the description of the financial
outcomes of 4 listed entities and their reaction to the deterioration of NWC
and based on NWC figures. As the research shows, especially the analysis
of NWC and demands for operating and non-operating capital when
compared to debt ratio, volume of sales, final net outcome and the length of
assets and liabilities rotation could be useful in severe liquidity problems
anticipation. However, only one entity reacted on time on NWC
deterioration while other were too late or did not react at all, what proves
that even large listed companies neglect the role of NWC as the bankruptcy
risk alert.
Autor tłumaczenia: Tomasz Szemraj
Bibliografia
1.
Bieniasz A., Gołaś Z., Parzonka M., Strategie płynności finansowej i ich efektywność
w przemyśle. Czasopismo „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa”, Nr 4
(273)/2010, Wydawnictwo „ORGMASZ”, Warszawa 2010.
2.
Brigham E. F., Houston J. F., Fundamentals of financial management (tenth edition).
South-Western College Pub, Boston 2003.
3.
Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
4.
Dziawgo D., Zawadzki A., Finanse przedsiębiorstwa. Istota – narzędzia - zarządzania.
Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011.
5.
Eljasiak E., Parteka W., Przepływy gotówkowe. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia
Kadr, Gdańsk 2002.
6.
Folga J., Finansowa ocena kapitału pracującego w przedsiębiorstwie. Czasopismo
„Monitor Rachunkowości i Finansów” nr 3/2009, Wydawnictwo CH BECK
Warszawa 2009.
7.
Franc-Dąbrowska J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia.
Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008.
8.
Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo
CeDeWu, Warszawa 2010.
9.
Karpuś P. (red.), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo UMCS,
Lublin 2007.
10. Kosek-Wojnar M., Wojnar J., Ryzyko utraty płynności jednostek samorządu
terytorialnego – próba kwantyfikacji, Zeszyty Naukowe nr 3 Wyższej Szkoły
Ekonomicznej w Bochni, Bochnia 2005.
11. Kusak A., Płynność finansowa. Analiza i sterowanie. Wydawnictwo Naukowe
Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
12. Michalski G., Strategiczne zarządzanie płynnością- finansową w przedsiębiorstwie.
Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010.
13. Sierpińska M., Jachna T., Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza
przykładów i przypadków. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
14. Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie.
15. Teofil-Kaczmarek T., Zarządzanie płynnością finansów małych i średnich
przedsiębiorstw – ujęcie praktyczne. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007.
16. Wawryszuk-Misztal
A.,
Strategie
zarządzania
kapitałem
obrotowym
netto
w przedsiębiorstwach. Ujęcie praktyczne. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
17. Wędzki D., Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2003.
18. Wojciechowska U., Płynność finansowa polskich przedsiębiorstw w okresie
transformacji
gospodarki.
Aspekty mikroekonomiczne
i
makroekonomiczne.
Wydawnictwo SGH w Warszawie, Warszawa 2001.
19. Wypych M. (red.), Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy.
Przedsiębiorstwo Specjalistyczne Absolwent, Łódź 2000.
20. White J. B., Miles M. P., The managerial imperative of evaluating non-capital
expenditures within a capital budgeting context. Journal of Financial and Strategic
Decisions Vol. 11 no. 2, MCB UP Ltd, Bradford 1998.
21. Sprawozdania finansowe DSS SA, PETROLINVEST SA, BIPROMET SA oraz
ODLEWNIE POLSKIE SA dostępne na stronach internetowych spółek.
22. Prospekt emisyjny DSS S.A.
23. http://www.parkiet.com
24. http://www.bankier.pl
Mgr Rafał Rydzak
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach
ROZDZIAŁ IV
Użyteczność i wiarygodność sprawozdania finansowego
Wstęp
Motorem przemian społecznych jest gospodarka. Jej oddziaływanie
jest niezmiernie szerokie i obejmuje niemal wszystkie sfery życia. Zmiany
dotyczą przede wszystkim natury nowego zasobu gospodarczego, jakim
z końcem XX wieku stała się informacja 51. Jest ona określana, jako
szczególnego rodzaju dobro (towar), element tworzenia zysku i konkurencji
między uczestnikami rynku. Informacja bywa także przyrównywana do
zysku
nadzwyczajnego
w
teorii
ekonomii,
który
maleje
wraz
52
z rozpowszechnianiem się informacji .
Ekonomia jest nauką badającą, jak ludzie radzą sobie z rzadkością –
brakiem nieograniczonej dostępności dóbr, jak rozwiązują dotkliwy
problem
alokacji
ograniczonych
zasobów
w
celu
zaspokojenia
konkurencyjnych potrzeb, aby zaspokoić ich tyle, ile jest możliwe w danej
sytuacji53. Alokacja zasobów (pracy, kapitału, ziemi oraz technologii, tj.
wiedzy na temat sposobu łącznia trzech pierwszych czynników w celu
produkcyjnym) odbywa się poprzez rynek, zaś jej efektywność zależy od
51
T. Białobłocki, J. Moroz, M. Nowina Konopka, L. Zacher: Społeczeństwo informacyjne.
Istota, rozwój, wyzwania. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006, s.
13.
52
W. Dębski: Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. PWN,
Warszawa 2007, s. 96 i nast.
53
D. Kamerschen, R. McKenzie, C. Nardinelli: Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ
„Solidarność”, Gdańsk 1991, s. 7.
posiadanych przez uczestników rynku informacji o wielkości potencjalnych
korzyści ekonomicznych, jakie w wyniku dokonanej alokacji zasobów mogą
być w przyszłości osiągnięte. Ze względu na zakres niniejszego
opracowania kwestia alokacji zasobów zostanie ograniczona do kapitału,
rynku finansowego, jego uczestników oraz ich potrzeb informacyjnych.
We współczesnej gospodarce mamy do czynienia z nieustannym
ruchem pieniądza (kapitału) między podmiotami gospodarki, idącym w ślad
za zawieranymi transakcjami. Ruch ten odbywa się poprzez rynek
finansowy. Dochodzi na nim nie tylko do rozliczania zawieranych między
podmiotami transakcji, lecz także do finansowania ich działalności
gospodarczej54. Rynek finansowy umożliwia przepływ wolnych środków
pieniężnych od podmiotów dysponujących takimi środkami do podmiotów
chcących z nich korzystać, przy czym chodzi o zmianę zarówno
dobrowolnych oszczędności, jak i środków wymuszonych instrumentami
fiskalnymi w inwestycje sfery realnej oraz w konsumpcję publiczną
i indywidualną55. Na rynku finansowym występują inwestorzy, od których
polityki lokacyjnej (alokacji zasobów), terminów i wielkości lokat zależy
wielkość udzielanych kredytów, długość okresów oraz skala obrotów na
rynku56. Decyzje podejmowane przez uczestników rynku finansowego mają
bezpośrednie przełożenie na sferę realną gospodarki. Alokacja zasobów
wiążę się z dokonaniem wyboru między dostępnymi alternatywami.
Uzyskana przez uczestnika rynku finansowego efektywność lokaty kapitału,
tj. maksymalizacja zysków wynikających z właściwej alokacji zasobu, przy
54
W. Dębski: op. cit., s. 14.
M. Markiewicz: System finansowy. W: Finanse. Red. zbiorowa, LexisNexis, Warszawa
2004, s. 26.
56
K. Zabielski: Finanse międzynarodowe. PWN, Warszawa 2007, s. 203.
55
danych ograniczeniach podaży i popytu, zależy od posiadanych przez niego
informacji na temat alternatywnych form alokacji kapitału.
Sprawozdanie
finansowe
stanowi
podstawowe,
najbardziej
syntetyczne, źródło wiedzy otoczenia o sytuacji majątkowej i finansowej
jednostki, jej wyniku finansowym, a także jest źródłem weryfikacji
założenia kontynuacji działalności jednostki. Pomimo wad obecnego
modelu sprawozdawczości finansowej, należy zauważyć, że sprawozdania
są bardzo praktycznym narzędziem pozwalającym na uporządkowanie
informacji finansowych oraz na szybką analizę danych 57. Nie mniej jednak
szereg
wątpliwości wśród
użytkowników
sprawozdań finansowych
(inwestorów, uczestników rynku finansowego) budzi zakres dokonywanych
w nim ujawnień, ich, w przeważającej części, historyczny charakter,
przejrzystość oraz użyteczność informacji w procesie podejmowania decyzji
ekonomicznych.
Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie zasadniczych
postulatów użytkowników sprawozdania finansowego, co do jego formy
i zakresu ujawnianych informacji, które zwiększyłyby w ich ocenie
użyteczność sprawozdania finansowego w procesie podejmowania przez
uczestników rynku finansowego decyzji ekonomicznych.
4.1. Źródła informacji o sytuacji majątkowej i finansowej jednostki
Komunikacja
między
uczestnikami
rynku
finansowego,
tj.
podmiotami gospodarczymi zgłaszającymi zapotrzebowanie na kapitał oraz
dysponującymi
57
jego
nadwyżką,
stanowi
warunek
sine
que
non
M. Świderska, Sprawozdawczość finansowa jako źródło informacji dla oceny efektów
działalności gospodarczej. W: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości. Tom 29 (85), SKwP,
Warszawa 2005, s. 103.
zainicjowania transferu (przesunięcia) kapitału. Wagę poprawy jakości
komunikacji spółek z inwestorami, a także umocnienia transparentności
spółek giełdowych, wzmocnienia praw akcjonariuszy podkreśla, także
Giełda Papierów Wartościowych S.A. (GPW), spółka organizująca handel
na największym w Polsce rynku regulowanym – giełdzie papierów
wartościowych. W opublikowanym przez GPW dokumencie pt.: „Dobre
Praktyki Spółek Notowanych na GPW”, wskazano, że spółki publiczne
powinny prowadzić przejrzystą i efektywną politykę informacyjną, zarówno
z wykorzystaniem tradycyjnych metod, jak i z użyciem nowoczesnych
technologii oraz najnowszych narzędzi komunikacji zapewniających
szybkość, bezpieczeństwo oraz efektywny dostęp do informacji 58.
Komunikacja między podmiotami działającymi na rynku finansowym
odbywa się z wykorzystaniem różnych kanałów, do których zaliczyć należy
m.in.:
a) prospekt emisyjny,
b) informacje poufne, bieżące i okresowe przekazywane przez emitentów
papierów wartościowych,
c) stronę internetową,
d) sprawozdanie zarządu z działalności spółki,
e) sprawozdanie finansowe.
Wskazane powyżej nośniki informacji charakteryzują się różnym zakresem
prezentowanych w nich informacji finansowych i niefinansowych,
zróżnicowaniem pod względem potencjalnych odbiorców, do których
58
Uchwała Nr 20/1287/2011 Rady Nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych
w Warszawie S.A. z dnia 19 października 2011 r. w sprawie uchwalenia zmian „Dobrych
Praktyk Spółek Notowanych na GPW”, [http://www.corp-gov.gpw.pl/publications.asp]
(1.04.2012 r.).
informacja jest kierowana, częstotliwością publikacji oraz wiarygodnością
danych
tam
zawartych.
Stanowią
jednak
pewien
logiczny
ciąg
umożliwiający stałe komunikowanie się uczestników rynku. Prospekt
emisyjny jest dokumentem sporządzanym przez emitenta papierów
wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym,
zawierającym prawdziwe, rzetelne i kompletne informacje, istotne dla oceny
sytuacji gospodarczej, finansowej i majątkowej oraz perspektyw rozwoju
emitenta oraz podmiotu zabezpieczającego. Informacje zamieszczone
w
prospekcie
emisyjnym
powinny
być
przedstawione
językiem
zrozumiałym dla inwestorów oraz w sposób umożliwiający im ocenę
sytuacji tych podmiotów. Prospekt emisyjny stanowi opracowanie
skierowane przez emitenta papierów wartościowych do potencjalnych ich
nabywców.
Dokument
ten
powinien
zawierać
m.in.:
informacje
charakteryzujące warunki oferty, otoczenie prawne i ekonomiczne emitenta
ze szczególnym uwzględnieniem ryzyk związanych z prowadzoną
działalnością gospodarczą. Prospekt emisyjny zawiera także informacje
o sytuacji operacyjnej i finansowej emitenta, w tym stwierdzenia dotyczące
przyszłości odnoszące się do znanych i nieznanych kwestii obarczonych
ryzykiem i niepewnością, lub ważnych czynników będących poza kontrolą
emitenta, które mogą spowodować, że faktyczne jego wyniki, osiągnięcia
i rozwój będą się istotnie różniły od wyników, osiągnięć i rozwoju
przewidywanych w tych stwierdzeniach, lub z nich wynikających.
Informacje zawarte w prospekcie emisyjnym stanowią dla potencjalnego
inwestora podstawę dla oszacowania możliwej do osiągnięcia stopy zwrotu
z inwestycji. Oddziaływanie prospektu emisyjnego ograniczone jest, jednak
do sytuacji, kiedy jednostka stara się pozyskać kapitał w drodze emisji
papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym.
Za
rzetelność
zawartych
w
prospekcie
emisyjnym
informacji
odpowiedzialny jest emitent. Informacje poufne, bieżące i okresowe
stanowią
przekazywane
przez
emitentów
papierów
wartościowych
dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym Komisji Nadzoru
Finansowego, spółce prowadzącej ten rynek regulowany oraz do publicznej
wiadomości, tj. wszystkim potencjalnym uczestnikom rynku finansowego.
Spółka zobowiązana jest do przekazywania tychże informacji niezwłocznie
po zajściu zdarzeń lub okoliczności, które uzasadniają ich przekazanie, lub
po powzięciu o nich wiadomości nie później, jednak niż w terminie 24
godzin. Spółka ma, także obowiązek umieszczenia tychże informacji
w Internecie na swojej stronie, z wyłączeniem danych osobowych osób,
które te informacje dotyczą. Przekazywane przez emitenta raporty powinny
być sporządzone w sposób umożliwiający inwestorom bieżącą ocenę
wpływu przekazywanych informacji na sytuację gospodarczą, majątkową
i finansową emitenta. Odpowiedzialność za rzetelność przekazywanych
uczestnikom rynku informacji spoczywa na emitencie. Docelowym kręgiem
użytkowników raportów bieżących i okresowych są podmioty planujące
inwestycję w papiery wartościowe emitenta, lub już posiadające takie
walory. Charakteryzują się one stosunkowo wysoką częstotliwością
publikacji uzależnioną od liczby zdarzeń, z którymi prawo wiąże obowiązek
ich sporządzenia i publikacji oraz wysokim stopniem szczegółowości
informacji. Przekazywane przez emitenta raporty powinny być sporządzone
w sposób umożliwiający inwestorom ocenę wpływu przekazywanych
informacji na sytuację gospodarczą, majątkową i finansową emitenta
prezentowaną w prospekcie emisyjnym a przede wszystkim publikowanych
w sposób cykliczny sprawozdań finansowych. Odpowiedzialność za
rzetelność przekazywanych uczestnikom rynku informacji spoczywa na
emitencie.
Krąg użytkowników raportów bieżących i okresowych
ograniczony przede wszystkim jest do podmiotów posiadających walory
emitenta, znających jej sytuację majątkową i finansową, którą aktualizują
w miarę pozyskiwanych informacji bieżących.
Strona internetowa, której prowadzenie jest obligatoryjne dla spółki
publicznej
jest
nowoczesnym,
elektronicznym
środkiem
przekazu
informacji umożliwiającym przekazanie szerokiemu kręgowi uczestników
rynku finansowego informacji o bardzo zróżnicowanej treści.
Sprawozdanie zarządu z działalności spółki59 obejmujące istotne
informacje o stanie majątkowymi i sytuacji finansowej, w tym ocenę
uzyskiwanych efektów oraz wskazanie czynników ryzyka i opis zagrożeń,
publikowane
jest
wraz
ze
sprawozdaniem
finansowym
spółki.
Sprawozdanie finansowe stanowi najszersze pod względem zakresu
prezentowanych
w
nim
informacji
o
charakterze
finansowym
i niefinansowym opracowanie, którego celem jest zaprezentować rzetelnie
i jasno sytuację majątkową oraz finansową, oraz wynik finansowy jednostki.
Zakres poruszanych w sprawozdaniu finansowym kwestii zdeterminowany
jest kręgiem jego potencjalnych użytkowników, do których, zgodnie
z
założeniami
Sprawozdawczości
koncepcyjnymi
Finansowej
Międzynarodowych
(MSSF)
zalicza
się
Standardów
obecnych
i potencjalnych inwestorów, pracowników, kredytodawców, dostawców
i pozostałych wierzycieli, klientów, rządy i agendy rządowe oraz
społeczeństwo. Sprawozdanie finansowe zostaje udostępnione uczestnikom
rynku finansowego m.in. poprzez jego złożenie w ogólnodostępnym
59
Zgodnie z art. 49 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U. 2009 r. Nr
152, poz. 1223 z późn. zm., sprawozdanie z działalności jest sporządzane obligatoryjnie
przez zarząd spółki kapitałowej, spółki komandytowo-akcyjnej, towarzystwa ubezpieczeń
wzajemnych, towarzystw reasekuracji wzajemnej, spółdzielni oraz przedsiębiorstwa
państwowego.
rejestrze sądowym, zaś w przypadku jednostek, których sprawozdanie
finansowe podlega obligatoryjnemu badaniu przez biegłego rewidenta, także
w Monitorze Polskim B60, a w odniesieniu do spółdzielni w Monitorze
Spółdzielczym.
Wskazane powyżej źródła
informacji o sytuacji majątkowej
i finansowej jednostki, podejmowanych działań oraz kierunków rozwoju
jednostki, stanowią swego rodzaju ofertę dla uczestników rynku
finansowego dysponujących nadwyżką kapitału i stanowią istotny czynnik
w podejmowaniu decyzji o oddaniu (lub kontynuacji oddawania) pieniądza,
lub innych zasobów, przedsiębiorstwu zarobkowemu z nadzieją na przyszłą
rekompensatę lub zwrot, zwykle w postaci pieniężnej, lecz czasami również
w postaci innych dóbr
bądź usług 61.
Różni
je
istotnie
zakres
prezentowanych informacji, grupa potencjalnych odbiorców, a także poziom
wiarygodności informacji w nich zawartych. W warunkach gospodarki
rynkowej niemożliwe jest podejmowanie decyzji dotyczących celów
przedsiębiorstwa, sterowanie nimi, elastyczne dostosowywanie ich do
zmieniających warunków zewnętrznych i wewnętrznych, oraz kierowanie
procesem realizacji tych celów bez informacji decyzyjnych. Materiały
niekompletne czy niestarannie przygotowane mogą być przyczyną błędnych
ustaleń i wniosków, a następnie niewłaściwych decyzji 62. Tym samym na
czele wysuwa się cecha użyteczności informacji kierowanych do
uczestników rynku finansowego.
60
Dla sprawozdań finansowych sporządzonych po dniu 1.01.2013 roku, jego ogłoszenie
będzie następować poprzez publikację w ogólnokrajowym dzienniku urzędowym „Monitor
Sądowy i Gospodarczy”.
61
W. Nowak, Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów
rachunkowości. Wolter Kluwer Polska, Warszawa 2010, s. 36.
62
M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.
PWN, Warszawa 2004, s. 47.
Ze wskazanych powyżej, sprawozdanie finansowe stanowi najbardziej
syntetyczne źródło informacji o kondycji firmy. Ma ono zaprezentować
sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy jednostki. Stanowi
ono bardzo praktyczne narzędzie porządkujące wiedzę uczestników rynku
finansowej o jednostce umożliwiające szybką analizę danych. Ze względu
na cykliczny charakter publikacji umożliwia, w dłuższym okresie i na
stabilnym rynku na identyfikację powiązań między wydarzeniami
a osiąganymi przez jednostkę wynikami. Niewątpliwym atutem sprawozdań
finansowych jest również możliwość porównywania wyników jednostki
z wynikami konkurentów63. Przekłada się to na szczególną użyteczność
informacji finansowych i niefinansowych ujawnianych w sprawozdaniu
finansowym jednostki dla uczestników rynku finansowego. Należy także
podkreślić istniejący obowiązek badania sprawozdania finansowego
podmiotów wskazanych w ustawie o rachunkowości, m.in. spółek
akcyjnych, przez biegłego rewidenta – niezależnego, zewnętrznego eksperta
w zakresie rachunkowości, wydającego opinię wraz z raportem o tym, czy
sprawozdanie finansowe jest zgodne z zastosowanymi zasadami (polityką)
rachunkowości oraz czy rzetelnie i jasno przedstawia sytuację majątkową
i finansową, jak też wynik finansowy badanej jednostki.
4.2. Sprawozdanie finansowe jako podstawowe źródło
informacji o jednostce
Sprawozdanie finansowe jest formalną tabulacją nazw i kwot
wartości wyrażonych w pieniądzu, czerpanych z ewidencji księgowej, która
ukazuje albo pozycję finansową podmiotu w danym momencie, albo jeden,
63
M. Świderska, op. cit., s. 101.
lub więcej, z rodzajów zmian w pozycji finansowej danego podmiotu
w
trakcie
jakiegoś
okresu
czasu.
Sprawozdanie
finansowe
jest
fundamentalnie splecionym zbiorem, którego elementy uzupełniają się
wzajemnie, bazując na tych samych danych64. Tym samym, pod pojęciem
sprawozdania finansowego, winniśmy rozumieć zbiór powiązanych ze sobą
sprawozdań
w
wśród,
Międzynarodowym
których,
zgodnie
Standardzie
z
terminologią
Rachunkowości
1
przyjętą
„Prezentacja
sprawozdań finansowych” wyróżniamy65:
1) sprawozdanie z sytuacji finansowej na koniec okresu,
2) sprawozdanie z całkowitych dochodów za dany okres,
3) sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym za okres,
4) sprawozdanie z przepływów pieniężnych za okres,
uzupełnionych o: informacje dodatkowe o przyjętych zasadach (polityce)
rachunkowości oraz innych informacji objaśniających,
5) sprawozdanie z sytuacji finansowej na początek najwcześniejszego
porównawczego okresu, w którym jednostka zastosowała zasady
(politykę)
rachunkowości
retrospektywnego
retrospektywnie,
przekształcenia
pozycji
lub
w
dokonała
sprawozdaniu
finansowym, lub przekwalifikowała pozycje w swoim sprawozdaniu
finansowym.
Zgodnie z założeniami koncepcyjnymi Międzynarodowych Standardów
Rachunkowości,
celem
sprawozdań
finansowych
jest
dostarczanie
informacji o sytuacji finansowej, wynikach działalności oraz zmianach
64
W. Nowak, op. cit., s. 36.
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1126/2008 z 3 listopada 2008 roku przyjmujące
określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE), Nr
1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady. Dz. U. L 08.320.1.
65
sytuacji finansowej jednostki, które będą użyteczne dla szerokiego kręgu
użytkowników przy podejmowaniu decyzji gospodarczych. Ujawnienie
informacji ma na celu zmniejszenie asymetrii informacji między
zarządzającymi
a
właścicielami,
jak
i
innymi
interesariuszami
zewnętrznymi. Dla otoczenia podmiotu sporządzającego sprawozdanie
finansowe, stanowi ono podstawowe źródło informacji o jego działalności.
Adresatami, a zarazem użytkownikami sprawozdań finansowych są:
 inwestorzy oraz doradcy i analitycy finansowi, wykorzystujący
sprawozdania przy decyzjach inwestycyjnych,
 wierzyciele,
wykorzystujący
sprawozdanie
finansowe
przy
podejmowaniu decyzji o udzieleniu pożyczki, kredytu, sprzedaży
z odroczonym terminem płatności,
 rządy, ich agendy oraz samorządy, korzystające ze sprawozdań przy
ocenie zgodności działań firmy z obowiązującymi przepisami prawa,
 pracownicy
i
ich
organizacje,
korzystający
ze
sprawozdania
finansowego dla oceny zdolności jednostki do regulowania jej
zobowiązań z tytułu wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych,
 kontrahenci i konkurencji, wykorzystujący sprawozdania finansowe do
oceny działalności jednostki.
W związku z możliwie szerokim kręgiem użytkowników sprawozdania
finansowego, określa się je mianem sprawozdania ogólnego przeznaczenia.
Tym samym, stanowi kompromis potrzeb informacyjnych wielu grup
odbiorców, sprawozdanie to nie zapewnia wszystkich informacji, których
poszczególne grupy odbiorców mogłyby oczekiwać.
4.3. Oczekiwania uczestników rynku wobec sprawozdania finansowego
Niewątpliwie inwestorzy obecni na rynku finansowym stanowią
dominującą grupę użytkowników sprawozdania finansowego. Wraz
z rozwojem rynku finansowego można zaobserwować zmianę oczekiwań
jego uczestników, dysponujących nadwyżką kapitału wobec informacji,
jakie przekazują podmioty zgłaszających na niego popyt. Współcześnie
można zidentyfikować kilka istotnych czynników, wpływających na zmiany
potrzeb czytelników sprawozdań finansowych. Wskazań należy m.in. na
następujące czynniki66:
a) procesy globalizacji i integracji regionalnej,
b) zwiększenie poziomu ryzyka działalności gospodarczej w wyniku m.in.
natężenia działalności konkurencji,
c) rozwój rynków kapitałowych i nowych instrumentów finansowych,
d) rozwój e-biznesu i działalności wirtualnych,
e) zmiany
w
postrzeganiu
roli
przedsiębiorstwa
w
środowisku
społecznym,
f) umiędzynarodowienie wymiany towarów i usług na dużą skalę,
g) globalizacja rynków kapitałowych,
h) rozwój międzynarodowych korporacji.
Wraz
z postępującą
finansowych
ulega
globalizacją
ciągłemu
krąg użytkowników sprawozdań
rozszerzaniu
i
jeszcze
głębszemu
zróżnicowaniu. Sprawozdanie finansowe podmiotów operujących na wielu
rynkach
66
winno
uwzględniać
szczególne
potrzeby
informacyjne
A. Kamela-Sowińska: Rachunkowość na zakręcie. W: Informacyjna funkcja
rachunkowości w gospodarce współczesnej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku,
Białystok 2008, s. 23-23
użytkowników
wywodzących
się
z
różnych
kręgów
kulturowych
i prawnych oraz zawierać dodatkowe wyjaśnienia, niezbędne dla
prawidłowego zrozumienia informacji finansowych. Naturalnym jest
żądanie, by wraz z globalizacją rynku finansowego informacja była
zrozumiała i użyteczna na poziomie globalnym. Komplikuje, to istotnie
opracowanie danych zawartych w raportach, co szczególnie dotyczy
informacji prezentowanych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym
grupy kapitałowej, której części (podmioty zależne) prowadzą działalność
na obszarach różniących się pod względem kultury prawnej, społecznej
i gospodarczej. Wzrastający stopień komplikacji transakcji zawieranych
przez podmioty gospodarcze przekłada się na obowiązek ich bardziej
szczegółowej prezentacji w sprawozdaniu
umożliwiający
zrozumienie
ich
skutków
finansowym,
dla
sytuacji
w sposób
majątkowej
i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki. Dotyczy to przede
wszystkim transakcji z wykorzystaniem instrumentów finansowych, które to
charakteryzują się znikomym wydatkiem początkowym oraz odniesionymi
w czasie, istotnymi skutkami rozliczenia transakcji.
Ciągłe rozszerzanie zakresu ujawnianych informacji finansowych
i niefinansowych w sprawozdaniu finansowym jednostki przyczynia się do
zmniejszenia przejrzystości i użyteczności, a także powoduje wzrost
kosztów jego opracowania. Aby informacje były użyteczne, muszą być
przydatne przy podejmowaniu decyzji przez ich użytkowników. Za
założeniami
koncepcyjnymi
Międzynarodowych
Standardów
Sprawozdawczości Finansowej należy wskazać, iż informacje są przydatne,
jeżeli wpływają na decyzje gospodarcze użytkowników, pomagając im
ocenić przeszłe, teraźniejsze i przyszłe zdarzenia, albo potwierdzają, bądź
korygują ich poprzednie oceny. Prognostyczna i potwierdzająca funkcja
informacji są ze sobą wzajemnie powiązane. Informacje o sytuacji
finansowej i osiągniętych w przeszłości wynikach działalności jednostki są
często wykorzystywane, jako podstawa do prognozowania przyszłej sytuacji
finansowej, wyników działalności i innych kwestii, którymi użytkownicy
informacji są bezpośrednio zainteresowani. Aby informacje posiadały
wartość prognostyczną, nie muszą posiadać wyraźnej formy prognozy. Na
możliwość prognozowania na podstawie sprawozdań finansowych może
korzystnie wpływać sposób przedstawienia informacji o transakcjach
i zdarzeniach z przeszłości. Na przykład wartość prognostyczna rachunku
zysków i strat zwiększa się, jeżeli oddzielnie ujawni się nietypowe, czy
rzadko występujące pozycje przychodów lub kosztów.
Aspekt prognostyczny sprawozdania finansowego jest szczególnie
akcentowany przez inwestorów. Angażują oni kapitał w nadziei na
osiągnięcie określonych korzyści ekonomicznych w przyszłości, a zatem
ocena przyszłej sytuacji ekonomicznej jednostki nabiera kluczowego
znaczenia. Oczekiwania te potwierdzają prowadzone przez IASB i FASB
prace nad projektem nowego sprawozdania finansowego. Przyjęto w nim, że
celem sprawozdawczości finansowej jest dostarczenie informacji, która
będzie przydatna obecnym i przyszłym inwestorom, pożyczkodawcom oraz
innym wierzycielom przy podejmowaniu decyzji. Założono, że adresaci
sprawozdania finansowego są zainteresowani przede wszystkim 67:
 kwotami,
horyzontem
czasowym
i
niepewnością
przyszłych
przepływów pieniężnych,
 potencjalnymi możliwościami generowania przepływów pieniężnych
przez jednostkę,
67
D. Dziawgo: “Nowe” sprawozdanie finansowe – głos w dyskusji. W: Zeszyty teoretyczne
rachunkowości. Tom 62 (118), SKwP, Warszawa 2011, s. 86.
 oceną pracy zarządu.
Inwestorzy
indywidualni
oczekują
od
sprawozdania
finansowego
pozyskania informacji na temat 68:
 planów na przyszłość i prognoz w dłuższej perspektywie,
 szybszych publikacji wyników finansowych,
 opisu zarządzania ryzykiem,
 analiz sprzedaży,
 stanu branży (aby ułatwić porównania).
Analitycy giełdowi zwracają zaś uwagę na niedosyt informacji na temat 69:
 prognoz,
 celów strategicznych,
 wolumenu sprzedaży na tle branży,
 dobrych komentarzy zarządu do raportów kwartalnych,
 danych szczegółowych dot. sprzedaży (rozbicie segmentowe i
geograficznie)
 danych bezpośrednio wpływających na wynik finansowy (np. ceny
surowców, ekspozycja walutowa w rozbiciu na poszczególne
segmenty).
Badania empiryczne pokazują, że w tzw. nowoczesnych społeczeństwach
amerykańskich 70% uzyskiwanej wartości ma swoje źródło w wartościach
niematerialnych70. W ślad za tym nasiliła się krytyka tradycyjnego systemu
68
Ibidem, s. 92.
Ibidem, s. 93.
70
R. Schearer, Creating New Wealth from JP Assets. John Wiley and Sons, New York
2007, s. 23.
69
informacyjnego rachunkowości, który zapewniając ujawnienie przychodów,
uniemożliwia pokazanie w bilansie źródła tych przychodów w postaci
wartości niematerialnych i prawnych71. W ostatnich latach w rachunkowości
podejmowane są próby pomiaru kapitału intelektualnego. Zainteresowanie
tym wykazują przede wszystkim inwestorzy, którzy uważają, że ma on
zasadnicze znaczenie dla tworzenia wartości spółki, jest substratem tej
wartości. Inwestorzy, uczestnicy rynku, są w stanie płacić więcej za akcje
podmiotów wykazujących w bilansie wartość spółki, niż za akcje firm
posiadających duży majątek trwały72.
A zatem „wartość” stanowi tę kategorię ekonomiczną, której
ujawnienia domagają się użytkownicy sprawozdań finansowych. Obecnie
podejmowane są próby jej wdrożenia do rachunkowości za pośrednictwem
tzw. wartości godziwej. Reprezentuje ona w zasadzie wartość bieżącą,
jednak w przypadku, gdy nie istnienie wartość bieżąca, którą można
wykorzystać do wyceny składników majątkowych, z uwagi na brak rynku
aktywnego, dopuszcza się wyliczenie tej wartości przez odpowiednich
ekspertów zajmujących się wycenami. Tak obliczona wartość może tylko
w sposób pośredni nawiązywać do wartości rynkowej73. Nie wskazuje,
także na przyszłą wartość składników majątku, jak i przyszłą wartość
przedsiębiorstwa jako całości.
Uznając głosy użytkowników sprawozdań finansowych dotyczących
zagadnień w nich prezentowanych za słuszne i istotne dla efektywnego
funkcjonowania rynku finansowego, należy zwrócić szczególną uwagę na
kwestię wiarygodności prezentowanych w sprawozdaniu finansowych
71
M. Smejda, Teoretyczne aspekty informacyjnego systemu rachunkowości, W: Problemy
harmonizacji rachunkowości. Studia Ekonomiczne, Nr 73. Red. A. Kostur. UE Katowice,
Katowice 2011, s. 108-109.
72
Ibid., s. 109.
73
Ibid., s. 112.
informacji. Aby informacje te były użyteczne muszą być jednocześnie
wiarygodne, tzn. nie mogą zawierać istotnych błędów. Wiarygodność
informacji
oznacza,
także
ich
bezstronność
oraz
przekonanie
użytkowników, iż wiernie odzwierciedlają to, co starają się odzwierciedlić
lub czego odzwierciedlenia można, by od nich zasadnie oczekiwać.
Najwyższy poziom wiarygodności zajmują dane historyczne powstałe na
skutek
udokumentowania
operacji
gospodarczych
dokumentami
źródłowymi (pierwotnymi). Ujęte w księgach rachunkowych stanowią
dowody w aspektach kontrolnym i spornym. Operacje wewnętrzne
wykonywane
na
zbiorach danych źródłowych,
z
wykorzystaniem
algorytmów utworzonych w celu uzyskania informacji dedykowanej są na
niższym poziomie wiarygodności, albowiem ich immanentną cechą jest
subiektywność
zastosowanego
algorytmu.
Jeszcze
niższy
poziom
wiarygodności mają informacje ujawniane z wykorzystaniem wartości
godziwej. Jest ona, bowiem zmienna w czasie i często zależy od
subiektywnej oceny rynku i ryzyka na rynku. Różnica wyższej wartości
godziwej od wartości historycznej powoduje ujawnienie powstałego
w wysokości tej różnicy wirtualnego kapitału własnego – zmiennego wraz
z fluktuacją cen na rynku 74. Poszukiwanie rozwiązania uwzględniającego
oczekiwania
uczestników
użytkowników
rynku
sprawozdania
finansowego
finansowego
oraz
przy
pozostałych
jednoczesnym
zabezpieczeniu wiarygodności informacji prezentowanych w sprawozdaniu
finansowym
stanowi
obecnie
jedno
z
podstawowych
wyzwań
rachunkowości.
74
Z. Luty, Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej, W: Zeszyty teoretyczne
Jak wskazują przytoczone powyżej stanowiska należy postawić tezę,
iż przyszłość sprawozdawczości przedsiębiorstw należeć będzie do
sprawozdawczości
zintegrowanej,
która
dostarczy
czytelnikom
sprawozdania w sposób spójny, zwięzły, przejrzysty i porównywany
zarówno informacje o charakterze finansowym, jak i pozafinansowym.
Celem
sprawozdawczości
finansowych,
zintegrowanej
środowiskowych,
jest
społecznych
połączenie
i
w
informacji
zakresie
ładu
korporacyjnego, tak, aby uzyskać wszechstronny i jasny obraz działalności
przedsiębiorstwa, jego celów strategicznych, modelu biznesowego, kultury
organizacyjnej, prowadzonego dialogu z interesariuszami, inicjatyw
wsparcia lokalnych społeczności, dbałości o środowisko naturalne oraz
pracowników75.
Podsumowanie
Uczestnicy rynku finansowego dysponują obecnie wieloma kanałami
umożliwiającymi wzajemną komunikację. Sprawozdanie finansowe jest
i pozostanie głównym, choć nie jedynym, źródłem informacji otoczenia
o sytuacji majątkowej, finansowej i wyniku finansowym jednostki.
Przesądza o tym zakres ujawnianych w nim informacji o charakterze
finansowym i niefinansowym, cykliczność publikacji, porównywalność
z danymi z lat ubiegłych oraz z informacjami prezentowanymi przez inne
podmioty. Szczególną cechą informacji prezentowanych w sprawozdaniu
finansowym jest ich wiarygodność, potwierdzana dodatkowo przez biegłego
rewidenta – niezależnego eksperta w zakresie rachunkowości. Należy z dużą
75
E. Eljasiak, W kierunku zintegrowanej sprawozdawczości, W: Zeszyty teoretyczne
dozą ostrożności odnosić się do postulatów wprowadzenia do sprawozdania
finansowego większej ilości kategorii szacunkowych, mniej lub bardziej
subiektywnych. Wszak zaufanie lub jego brak decydowały o stabilności
rynków finansowych.
Sprawozdanie finansowe należy uznać za podstawowe źródło
wiarygodnych (tym samym użytecznych) danych, służących do oceny
bieżącej sytuacji ekonomicznej podmiotu, jej dalszych analiz oraz
budowania prognoz. Pełny obraz sytuacji majątkowej i finansowej jednostki
należy zaś budować poprzez analizę wszelkich dostępnych uczestnikom
rynku informacji.
Bibliografia
1. Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L., Społeczeństwo
informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,
Warszawa 2006.
2. Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. PWN,
Warszawa 2007.
3. Dziawgo D., “Nowe” sprawozdanie finansowe – głos w dyskusji. W: Zeszyty
teoretyczne rachunkowości. Tom 62 (118), SKwP, Warszawa 2011.
4. Eljasiak E., W kierunku zintegrowanej sprawozdawczości. W: Zeszyty teoretyczne
rachunkowości. Tom 62 (118), SKwP, Warszawa 2011.
5. Kamela-Sowińska A., Rachunkowość na zakręcie. W: Informacyjna funkcja
rachunkowości w gospodarce współczesnej. Wydawnictwo Uniwersytetu
w Białymstoku, Białystok 2008.
6. Kamerschen D., McKenzie R., Nardinelli C., Ekonomia. Fundacja Gospodarcza
NSZZ „Solidarność”, Gdańsk 1991.
7. Luty Z., Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej. W: Zeszyty teoretyczne
8. Markiewicz M., System finansowy. W: Finanse. Red. zbiorowa, LexisNexis,
Warszawa 2004.
9. Nowak W., Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów
rachunkowości. Wolter Kluwer Polska, Warszawa 2010.
10. Rozporządzenie Komisji (WE), Nr 1126/2008 z 3 listopada 2008 roku przyjmujące
określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem
(WE), Nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady. Dz. U. L 08.320.1.
11. Schearer R., Creating New Wealth from JP Assets. John Wiley and Sons, New York
2007.
12. Smejda M., Teoretyczne aspekty informacyjnego systemu rachunkowości,
W: Problemy harmonizacji rachunkowości. Studia Ekonomiczne, Nr 73. Red. A.
Kostur. UE Katowice, Katowice 2011.
13. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych.
PWN, Warszawa 2004.
14. Świderska M., Sprawozdawczość finansowa jako źródło informacji dla oceny efektów
działalności gospodarczej. W: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości. Tom 29 (85),
SKwP, Warszawa 2005.
15. Uchwała Nr 20/1287/2011 Rady Nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych
w Warszawie S.A. z dnia 19 października 2011 r. w sprawie uchwalenia zmian
„Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW”, [http://www.corpgov.gpw.pl/publications.asp] (01.04.2012 r.).
16. Zabielski K., Finanse międzynarodowe. PWN, Warszawa 2007.
Wykaz Bibliografii
Białobłocki T., Moroz J., Nowina Konopka M., Zacher L., Społeczeństwo informacyjne.
Istota, rozwój, wyzwania. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
2006.
Bieniasz A., Gołaś Z., Parzonka M., Strategie płynności finansowej i ich efektywność w
przemyśle. Czasopismo „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa”, Nr 4
(273)/2010, Wydawnictwo „ORGMASZ”, Warszawa 2010.
Brigham E. F., Houston J. F., Fundamentals of financial management (tenth edition).
South-Western College Pub, Boston 2003.
Brzezin W., Ogólna Teoria Rachunkowości, WSHiP, Warszawa 1998.
Chmielarz. B materiały nie publikowane.
Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii.
DeAngelo H., DeAngelo L., Whited T. M., Capital structure dynamics and transitory debt,
Journal of Financial Economics, Nr 99, 2011.
Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki. PWN,
Warszawa 2007.
Durand D., Cost of Debt and Equity Funds for Business. Trends and Problems of
Economic Research, 1952.
Dziawgo D., “Nowe” sprawozdanie finansowe – głos w dyskusji. W: Zeszyty teoretyczne
Dziawgo D., Zawadzki A., Finanse przedsiębiorstwa. Istota – narzędzia - zarządzania.
Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011.
Eljasiak E., Parteka W., Przepływy gotówkowe. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr,
Gdańsk 2002.
Eljasiak E., W kierunku zintegrowanej sprawozdawczości. W: Zeszyty teoretyczne
Fischer E., Heinkel R., Zechner J, Dynamic capital structure choice: theory and tests,
Journal of Finance, Nr 44, 1989.
Flejterski S., Metodologia Finansów, PWN 2007.
Folga J., Finansowa ocena kapitału pracującego w przedsiębiorstwie. Czasopismo
„Monitor Rachunkowości i Finansów” nr 3/2009, Wydawnictwo CH BECK
Warszawa 2009.
Franc-Dąbrowska J., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wybrane zagadnienia.
Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008.
Frater L. Pacioli, An Original Translation of the Treatise on Duble-Entry Book-keeping
(by Pietro Crivelli for the Institute of Book-keepers), Harper & Row, New York
1924.
Głodowski W., Komunikowani e Interpersonalne, Wyd. Hansa Communication.
Gmytrasiewicz M., Karmańska A., Vademecum Rachunkowości, Difin, 2002.
Goldstein R., Leland N. J., An EBIT - based model of dynamic capital structure, Journal of
Business, Nr 74/ 4, 2001.
Badanie statutowe, NR 03/S /0009/03, Szkoła Główna Handlowa, Kolegium Analiz
Ekonomicznych, Warszawa 2003.
Hendriksen E. A., Van Breda, M. F., Teoria Rachunkowości, PWN warszawa 2002.
http://www.bankier.pl
http://www.parkiet.com
Jarmuż S., Witkowski T., Podręcznik Trenera, Wyd. MODERATOR 2004.
Jaruga A. A, Nowak W. A, Szychta A., Rachunkowość Zarządcza, SWSPiZ Łódź 1999.
Jaworski J., Teoria i praktyka zarządzania finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo
CeDeWu, Warszawa 2010.
Jerzemowska M., Kształtowanie struktury kapitału w spółkach akcyjnych, PWN,
Warszawa 1999.
Kalwasińska E, Maciejowska D., Rachunkowość Finansowa, WWZ Warszawa 2005.
Kamela-Sowińska A., Rachunkowość na zakręcie. W: Informacyjna funkcja
rachunkowości w gospodarce współczesnej. Wydawnictwo Uniwersytetu
w Białymstoku, Białystok 2008.
Kamerschen D., McKenzie R., Nardinelli C., Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ
„Solidarność”, Gdańsk 1991.
Karpuś P. (red.), Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Wydawnictwo UMCS, Lublin
2007.
Kisielnicki J., Sroka H., Systemy Informacyjne Biznesu, Agencja Wydawnicza PLACET,
Warszawa, 1999.
Kiziukiewicz T., Organizacja Rachunkowości w przedsiębiorstwie, PWE 2002.
Kosek-Wojnar M., Wojnar J., Ryzyko utraty płynności jednostek samorządu terytorialnego
– próba kwantyfikacji, Zeszyty Naukowe nr 3 Wyższej Szkoły Ekonomicznej w
Bochni, Bochnia 2005.
Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki, Wyd. WSiP 2005.
Kusak A., Płynność finansowa. Analiza i sterowanie. Wydawnictwo Naukowe Wydziału
Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006.
Luty Z., Kierunki zmian sprawozdawczości finansowej. W: Zeszyty teoretyczne
Maliński
M.,
Weryfikacja
hipotez
statystycznych
wspomagana
komputerowo,
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2004.
Markiewicz M., System finansowy. W: Finanse. Red. zbiorowa, LexisNexis, Warszawa
2004.
Matuszewicz J., Matuszewicz P., Rachunkowość od podstaw, Finans-Servis Warszawa
2005.
Michalski G., Strategiczne zarządzanie płynnością- finansową w przedsiębiorstwie.
Wydawnictwo CeDeWu, Warszawa 2010.
Modigliani F., Miller M., Koszt kapitału, finanse przedsiębiorstw i teoria inwestycji, The
American Economic Rewiev, Nr 48, 1958.
Naumiuk T., Koszty w Rachunkowości Finansowej, INFOR 1999.
Nowak W., Teoria sprawozdawczości finansowej. Perspektywa standardów
rachunkowości. Wolter Kluwer Polska, Warszawa 2010.
Nowicki
A.,
Strategia
doskonalenia
systemu
informacyjnego
w
zarządzaniu
przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego
we Wrocławiu, Wrocław 1999.
Olchowicz I., Podstawy rachunkowości – Cz I., Difin, Warszawa 2005.
Olchowicz I., Podstawy rachunkowości – Cz II ćwiczenia, Difin, Warszawa 2005.
Olchowicz I., Tłaczała A., Rachunkowość finansowa w przykładach,. Difin, 2007.
Prospekt emisyjny DSS S.A.
Rozporządzenie Komisji (WE), Nr 1126/2008 z 3 listopada 2008 roku przyjmujące
określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem
(WE), Nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady. Dz. U. L 08.320.1.
Schearer R., Creating New Wealth from JP Assets. John Wiley and Sons, New York 2007.
Shyam - Sunder L., Stewart C. M. Testing static tradeoff against pecking order models of
capital structure, Journal of Financial Economics, Nr 51, 1999.
Sierpińska M., Jachna T., Metody podejmowania decyzji finansowych. Analiza
przykładów i przypadków. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstw według standardów światowych, PWN,
Warszawa 2004.
Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych. PWN,
Warszawa 2004.
Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie.
Skrzywan S., Teoretyczne Podstawy Rachunkowości, PWE, 1971.
Smejda M., Teoretyczne aspekty informacyjnego systemu rachunkowości,
W:
Problemy harmonizacji rachunkowości. Studia Ekonomiczne, Nr 73. Red. A.
Kostur. UE Katowice, Katowice 2011.
Sprawozdania finansowe DSS SA, PETROLINVEST SA, BIPROMET SA oraz
ODLEWNIE POLSKIE SA dostępne na stronach internetowych spółek.
Starzyńska W. Statystyka praktyczna, PWN, Warszawa 2000
Stiglitz J.E., Freefall, Jazda bez trzymanki. Ameryka, wolne rynki i tonięcie gospodarki
światowej, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2010.
Suszyński C., Przedsiębiorstwo, Wartość, Zarządzanie, PWE, Warszawa 2007.
Świderska G. K., Rachunkowość dla menedżera, Poltext Warszawa, 2005.
Świderska G., Sprawozdanie finansowe bez tajemnic, Difin 2005.
Świderska G.J., Rachunkowość Zarządcza, Poltext, Warszawa 1997.
Świderska M., Sprawozdawczość finansowa jako źródło informacji dla oceny efektów
działalności gospodarczej. W: Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości. Tom 29 (85),
SKwP, Warszawa 2005.
Teofil-Kaczmarek T., Zarządzanie płynnością finansów małych i średnich przedsiębiorstw
– ujęcie praktyczne. Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007.
Turyna J., System Informacyjny Rachunkowości, WZ UW, 1997.
Uchwała Nr 20/1287/2011 Rady Nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych
w Warszawie S.A. z dnia 19 października 2011 r. w sprawie uchwalenia zmian
„Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW”, [http://www.corpgov.gpw.pl/publications.asp] (01.04.2012 r.).
Warner T., Umiejętności w Komunikowaniu się, Wyd. ASTRUM Wrocław 1999.
Wawryszuk-Misztal A., Strategie zarządzania kapitałem obrotowym netto
w
przedsiębiorstwach. Ujęcie praktyczne. Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
Wędzki D., Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa. Oficyna Ekonomiczna,
Kraków 2003.
White J. B., Miles M. P., The managerial imperative of evaluating non-capital
expenditures within a capital budgeting context. Journal of Financial and Strategic
Decisions Vol. 11 no. 2, MCB UP Ltd, Bradford 1998.
Wojciechowska U., Płynność finansowa polskich przedsiębiorstw w okresie transformacji
gospodarki. Aspekty mikroekonomiczne i makroekonomiczne. Wydawnictwo SGH
w Warszawie, Warszawa 2001.
Wypych M. (red.), Finanse przedsiębiorstw z elementami zarządzania i analizy.
Przedsiębiorstwo Specjalistyczne Absolwent, Łódź 2000.
Zabielski K., Finanse międzynarodowe. PWN, Warszawa 2007.
OPEN ACCESS (Bezpłatny dostęp do książki przez Internet)
www.wydawnictwoivg.pl [email protected]
www.groupivg.com [email protected]
©Copyright 2014. All rights reserved by Groupivg.com.
Published by arrangement with the original publisher Naukowe Wydawnictwo IVGgroupivg.com Wszelkie prawa zastrzeżone.
Żadna część niniejszej książki nie może być reprodukowana w jakiejkolwiek formie
i w jakikolwiek sposób bez pisemnej zgody wydawcy.

Rachunkowość i finanse w podmiotach gospodarczych

Transkrypt

Podobne dokumenty

Amsterdam

Bezpieczeństwo funkcjonalne maszyn