Ministerstwo Sportu i Turystyki Rzeczypospolitej Polskiej

Ministerstwo Sportu i Turystyki
Rzeczypospolitej Polskiej
Wspólne konsultacje mające na celu stworzenie międzynarodowej
płaszczyzny promocji i rozwoju tradycyjnych sportów i gier
2006-11-06
W dniach 5-6 listopada 2006 r. w Ałmaty odbyła się Konferencja Okrągłego StołuUNESCO
dotycząca zachowania i rozwoju sportów tradycyjnych. W Konferencji z ramienia Ministerstwa
Sportu uczestniczył prof. Wojciech Lipoński. Profesor Lipoński zaprezentował podczas
Konferencji dorobek Polski w zakresie zachowania, rozwoju i badań etnograficznych sportów
tradycyjnych. W uznaniu zasług dla pracy prof. Lipońskiego, zostało mu powierzone
przygotowanie raportu dla UNESCO obejmującego przebieg i wnioski z Konferencji.
Oryginał: angielski
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury
Wspólne konsultacje mające na celu stworzenie międzynarodowej płaszczyzny
promocji i rozwoju tradycyjnych sportów i gier
Paryż, 13 marca 2006
Siedziba główna UNESCO
Z inicjatywy UNESCO odbyły się wspólne konsultacje organizacji pozarządowych, organizacji
międzyrządowych, przedstawicieli rządów państw oraz ekspertów, mające na celu określenie
sposobów i środków poprawy sytuacji w dziedzinie promocji i rozwoju tradycyjnych sportów i
gier (TSG). Spotkanie miało na celu wykorzystanie rezultatów MINEPS IV, które odbyło się w
Atenach w 2004 r., „wezwania do działania” z Maggligen z roku 2005, oraz 33-go posiedzenia
Zgromadzenia Ogólnego UNESCO, które przyjęło Rezolucję nr 21 w sprawie możliwych
działań tej Organizacji w zakresie tradycyjnych sportów i gier (patrz załącznik).
Niniejszy raport określa cele Sekcji ds. Wychowania Fizycznego i Sportu, która będzie nadal
monitorować i nadzorować efekty tych wspólnych konsultacji, pełniących role
„drogowskazów” na drodze do realizacji ustalonych działań.
Streszczenie wystąpień uczestników
Wszystkie organizacje oraz eksperci obecni na spotkaniu mieli możliwość przedstawienia
swoich prac i doświadczeń. Poniżej streszczono główne poruszone kwestie, co do których
istniał konsensus wśród uczestników spotkania (które prowadził pan Djibril Diallo).
1) Wszelkie podejmowane działania muszą mieć podstawy naukowe, wynikające z
przeprowadzonych badań i doświadczeń empirycznych. Jednym z podstawowych zadań
będzie stworzenie nie tylko samego katalogu istniejących tradycyjnych sportów i gier, ale
również opisu ich cech charakterystycznych, a także określenie możliwości wykorzystania
TSG w różnych kontekstach (edukacja, kultura, ochrona środowiska, zawody sportowe).
Należy pamiętać, iż tradycyjne sporty i gry nie są statyczne, lecz ciągle ewoluują. Nie należy
więc ich „odkładać na muzealną półkę”, ale traktować jako żywy organizm.
2) UNESCO i inne organizacje działające na tym polu muszą współdziałać ze sobą w celu
uświadamiania społeczeństwu, że tradycyjne sporty i gry są częścią dziedzictwa kulturowego.
Należy dążyć do współpracy z instytucjami już działającymi w tej dziedzinie. Celem
strategicznym będzie wprowadzenie TSG do prowadzonych już działań podnoszących
świadomość społeczną.
3) Wszystkie uczestniczące strony powinny podejmować wysiłki na rzecz promowania TSG w
szkołach. Przykłady różnych krajów wskazują bowiem, że TSG mogą być efektywnym oraz
dostosowanym kulturowo elementem lekcji wychowania fizycznego, nie wymagającym
dużych środków ani najnowszych technologii.
4) Należy promować szczególne wartości przekazywane przez TSG, takie jak przede
wszystkim: solidarność społeczna, pokojowe rozwiązywanie sporów i konfliktów,
poszanowanie różnic, zbiorowe zaangażowanie, wzajemny szacunek oraz świadomość
kulturowa. Wspomniano też fakt, że TSG mogą stanowić ogniwo łączące różne pokolenia,
służące do przekazywania wiedzy młodszym przez starszych.
5) Należy być świadomym, iż TSG mogą być niewłaściwie wykorzystywane w celach
szowinistycznych i nacjonalistycznych, których to tendencji nie wolno ignorować. TSG mogą
znaleźć się na pograniczu dwóch różnych kierunków polityki, które można streścić jako:
„dążenie do integracji poprzez promocję TSG jako dziedzictwa kulturowego – z jednej strony,
a obawa przed dezintegracją na skutek nacjonalistycznego wykorzystania TSG – z drugiej
strony”.
Podejście pragmatyczne / sugerowane działania
1) Inicjatywę tę powinno koordynować i prowadzić UNESCO jako organ neutralny.
2) Podejście „oddolne” jest lepsze niż podejście „odgórne”: oznacza to, że przyszłe inicjatywy
powinny być planowane i realizowane w oparciu o juz istniejące, liczne działania (np.
realizowane przez TAFISA, ISCA, IATW, ISHPES i inne).
3) Należy koncentrować się na działaniach możliwych do wykonania w ramach posiadanych
środków.
4) Obecne na spotkaniu organizacje i eksperci mogą stanowić nieformalny komitet
koordynacyjny ds. tradycyjnych sportów i gier (ang. Coordinating Committee for Traditional
Sports and Games – CCTSG), działający pod przewodnictwem UNESCO, którego zadaniem
powinno być działanie na rzecz stworzenia formalnej, wspólnej organizacji zajmującej się
TSG.
5) CCTSG może działać w obszarach takich jak: badania (podejście etnologiczne/ katalog
różnic pomiędzy TSG w zależności od obszaru etnicznego; promocja konkretnych TSG w
kontekście kulturowym; upowszechnianie informacji o TSG – broszury, strona internetowa,
podręczniki, inne publikacje).
6) Strategicznym celem CCTSG może być „zachowanie znaczenia tradycyjnych sportów i gier
jako części nienaruszalnego dziedzictwa człowieka”.
7) Celem bieżącym CCTSG może być: stworzenie strony internetowej zawierającej
informacje ekspertów, informacje z literatury źródłowej i linki do niej, opisy poszczególnych
organizacji i realizowanych projektów, itp.
8) Należy planować i organizować regularne spotkania CCTSG, np. w czasie posiedzeń
UNESCO / CIGEPS.
9) Poszczególne organizacje i eksperci wchodzący w skład CCTSG powinni być
odpowiedzialni za popularyzację celów, planów i koncepcji CCTSG.
10) CCTSG powinien podjąć prace w celu organizacji dużego międzynarodowego kongresu
na temat TSG (należy określić termin). Jednym z celów kongresu może być utworzenie
Międzynarodowej Rady TSG (będącej organizacją formalną).
Prowadzący spotkanie: Djibril Diallo, Biuro ds. Sportu w Służbie Pokoju i Rozwoju, przy
siedzibie ONZ w Nowym Jorku.
Sprawozdawca: Christophe Mailliet, Dyrektor Wykonawczy ICSSPE.
Sekretarz: Marcellin Dally, szef programu wychowania fizycznego i sportu,UNESCO
Uczestnicy: patrz załączona lista z danymi kontaktowymi
Następne spotkanie CCTSG: listopad 2006, Kazachstan
Oryginał angielski: marzec 2006
Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury
Dokument źródłowy
Wspólne konsultacje mające na celu stworzenie międzynarodowej płaszczyzny
promocji i rozwoju tradycyjnych sportów i gier (TSG)
1. Kładąc nacisk na znaczenie tradycyjnych sportów i gier (TSG) deklaracja z Punta Del Este
(spotkanie MINEPS III, 1999, Urugwaj) nakreśla polityczne kierunki i ramy przyszłych działań.
2. W procesie realizacji deklaracji z Punta Del Este, Dyrektor Generalny polecił CIGEPS
zapewnienie ogólnego monitoringu realizacji postanowień MINEPS III z punktu widzenia
działań i programów służących powyższemu celowi.
3. Wśród grup roboczych utworzonych przez CIGEPS w wyniku realizacji postanowień
MINEPS III pracowała grupa robocza ds. tradycyjnych sportów i gier, której działania
dotyczyły dwóch kluczowych kwestii:
a) stworzenia listy światowego dziedzictwa TSG,
b) stworzenia projektu Karty dotyczącej TSG.
- Prace nad listą światowego dziedzictwa TSG doprowadziły do opublikowania „Światowej
encyklopedii tradycyjnych sportów i gier” we współpracy i przy poparciu prof. Lipińskiego z
Polski (pierwotna wersja: polska, obecnie dostępne również wersje angielska i francuska).
W 2003 r. w czasie „okrągłego stołu” zorganizowanego przez UNESCO i dotyczącego
zapewnienia dalszego rozwoju, ministrowie zalecili Dyrektorowi Generalnemu UNESCO
zorganizowanie „okrągłego stołu ministrów sportu i wychowania fizycznego” w czasie 31
Zgromadzenia Ogólnego UNESCO. Jego celem miała być śródterminowa ocena efektów
MINEPS III. Dokument końcowy z tego spotkania podniósł między innymi na kwestię
tradycyjnych sportów i gier.
W efekcie, w czasie MINEPS IV przyjęto, iż należy wspierać tradycyjne sporty i gry,
zachęcając do ich promocji i rozwoju w drodze utworzenia międzynarodowej Karty TSG,
będącej narzędziem promocji i rozwoju TSG jako części składowej sportu dla wszystkich oraz
wyrazu bogactwa i różnorodności dziedzictwa kulturowego.
- Pomimo działań CIGEPS na rzecz stworzenia w ramach UNESCO Międzynarodowej Karty
tradycyjnych sportów i gier, 33-cie Zgromadzenia Ogólne uchwałą nr 33C/R.21 stwierdziło,
że: „tradycyjne sporty i gry stanowią istotną część dziedzictwa kulturowego, którą należy
chronić i promować, szczególnie w kontekście podnoszenia jakości wychowania fizycznego
oraz sportu w systemach edukacyjnych; tradycyjne sporty i gry stanowią istotną część
dziedzictwa kulturowego, a w szczególności część nienaruszalnego kulturowego dziedzictwa
społeczeństw” i wezwało jedynie państwa członkowskie „do określenia odpowiednich
mechanizmów upowszechniania informacji na temat tradycyjnych sportów i gier, oraz działań
na rzecz ich ochrony”.
Działania na rzecz promocji i rozwoju TSG powinny być więc prowadzone równolegle do prac
prowadzonych na szczeblu UNESCO. Konferencja w Maggligen, zamykająca obchody
Międzynarodowego Roku Sportu i Wychowania Fizycznego 2005, podkreśliła konieczność
„wykorzystywania sportu z poszanowaniem wymiaru kulturowego i tradycji, do promowania
edukacji, zdrowia, rozwoju i pokoju. Międzynarodowe inicjatywy w zakresie wspierania TSG
są dowodem na pozytywną atmosferą wokół tego zagadnienia, umożliwiającą połączone
międzynarodowe wysiłki na rzecz wspólnej wizji rozwoju tradycyjnych sportów i gier.
W tym kontekście konieczne wydają się właściwe mechanizmy i sposoby promowania oraz
rozwoju tradycyjnych sportów i gier zgodnie z postanowieniami: MINEPS, uchwały nr
33C/R.21 Zgromadzenia Ogólnego UNESCO i „wezwania do działania” z Maggligen.
Rozpoczęty zostanie pilotażowy etap współpracy z organizacjami pozarządowymi, przy
szczególnym wsparciu Międzynarodowej Federacji Tradycyjnych Sztuk Walki i UNESCO.
Realizowane też będą inicjatywy wspierające, na przykład z udziałem ENGSO, TAFISA i
ICSA, członków ICSSPE oraz innych kluczowych organizacji pozarządowych.
Celem niniejszego spotkania jest określenie możliwości utworzenia organu zapewniającego
płaszczyznę współpracy, stanowiącego wspólną organizację ds. tradycyjnych sportów i gier,
konieczną dla efektywności wspólnych działań.
Należy pamiętać, iż istnieje już organizacja na rzecz „sportu dla wszystkich”. Nie należy też
zapominać o wydarzeniach takich jak „festiwal TSG”. Perspektywy i działania nakreślone
przez Międzynarodową Federację Tradycyjnych Sztuk Walki wspólnie z UNESCO są zgodne
z efektami naszych konferencji i naszej polityki. Czekamy na wszelkie sugestie, zalecenia i
krytyczne uwagi, które wykorzystamy dla dalszego rozwoju tradycyjnych sportów i gier.
Sekretarz: Marcellin Dally, szef programu wychowania fizycznego i sportu,UNESCO
Maria Boavida, asystent, [email protected] .