zapoznaj się z dokumentem - Dolnośląski Festiwal Nauki

Podsumowanie wykładu “Problemy w życiu z technologią”
Prof. Roberta Curla na Dolnośląskim Festiwalu Nauki,
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1996 roku
Rice University, Houston, Texas, USA
Wpływ jaki ma technologia na środowisko naturalne jest bezpośrednio związany z
populacją Ziemi i odwrotnie: tempo przyrostu ludności zależy w znacznym stopniu od
zaawansowania technologicznego. Gwałtowne przyspieszenie przyrostu ludności od XVIII wieku
było spowodowane wieloma czynnikami technologicznymi, które poprawiły jakość życia i
higienę. Odkrycia mające wówczas nowe zastosowania w medycynie wpłynęły na gwałtowny
spadek umieralności niemowląt i znacznieprzedłużyły średnią długość życia.
Wykres przyrostu ludności przez
ostatnie 60 lat i jego projekcja na następne 40
lat wskazuje na zmniejszanie się tego trendu
rosnącego i sugeruje górną granicę w okolicy
10 miliardów (wykres po prawej).
Korzyści płynące z nowych
technologii są powszechnie znane – dłuższa
średnia długość życia (ponad 70 lat teraz w
porównaniu do ok. 50 w XVI wieku), mniej
cierpienia, większa wygoda, nowe i bardziej
interesujące zajęcia. Jednak te korzyści nie są
dostępne wszystkim ludziom na świecie
równomiernie. Widać to na przykładzie ilości
emitowanej energii (światła) w nocy
widocznej z orbity okołoziemskiej (po
prawej). Najwięcej światła pochodzi z
rozwiniętych państw i z dużych miast. Jako
obszary wyróżniają się: Europa oraz Japonia,
natomiast północna Azja i środkowa Afryka
są najciemniejszymi obszarami. Dobrze też
widać, że ludność koncentruje się wzdłuż
wybrzeży, oraz że niektóre kraje są
podzielone na części mniej i bardziej
rozwinięte (wschodnie i zachodnie Chiny,
wschodnia i zachodnia Australia, środkowa
Rosja, środkowa Afryka).
Obok korzyści płynących z nowych technologii, trzeba też zwrócić uwagę na ich wady, zły
wpływ na życie codzienne oraz środowisko naturalne. Na przykład kserokopiarki oszczędzają nam
dużo czasu, gdy chcemy kopiować dokumenty i długie teksty, jednak przez nie wzrasta zużycie
papieru i co za tym idzie tempo niszczenia lasów. Używanie telefonów komórkowych stało się w
ostatnich latach modne i jest niemalże nieodłączną częścią życia społecznego – mamy możliwość
dzwonienia do każdej osoby, z każdego miejsca na Ziemi, o dowolnej porze. Z tego właśnie
powodu telefony komórkowe powodują, że społeczeństwo jest bardziej zestresowane i są
utrapieniem ważnych spotkań. Podobnie poczta elektroniczna stała się standardowym medium
komunikacji, dzięki której przesyłamy w przeciągu kilku sekund listy, zdjęcia lub muzykę na
drugą półkulę Ziemi. Niestety, z tego właśnie powodu – każdy może napisać do każdego spędzamy dużo czasu przeglądając swoją pocztę, ponieważ nasze skrzynki odbiorcze są często
zapychane niepożądanymi wiadomościami.
Wszystkie te aspekty współczesnego życia są objawami globalnej rewolucji, dzięki której
po raz pierwszy w historii cała ludność Ziemi jest dosłownie połączona. Cała planeta jest
połączona, i z tego powodu jesteśmy zmuszeni myśleć bezustannie na skalę planetarną. Musimy
też zwalczać problemy, które mają coraz większy zasięg. Rozwój technologii i duży przyrost
populacji powoduje, że “odcisk” ludzkości na Ziemi jest coraz bardziej zauważalny, a jego skutki
są coraz częściej odczuwane globalnie.
Najbardziej dotkliwym obecnym
problemem globalnym jest zanieczyszczenie
powietrza przez spaliny i emisje przemysłowe.
Skutki uwalniania tych substancji w atmosferę
wspólnie przez wszystkie uprzemysłowione
kraje na Ziemi są różne i najczęściej
nieprzewidziane. Najbardziej znany jest efekt
“dziury ozonowej”, w którym ozon
stratosferyczny jest degradowany przez związki
freonowe uwalniane z urządzeń chłodniczych.
Ten problem został rozwiązany przez
identyfikację i wymuszoną wymianę tych
związków na nowe, które nie mają takiego
działania. Dzięki temu za kilka dekad stan
ozonu w stratosferze powinien wrócić do
normalnego.
Innym istotnym efektem zanieczyszczania atmosfery jest globalne ocieplenie –
podniesienie się średniej temperatury Ziemi. Głównym gazem przemysłowym, który napędza
globalne ocieplanie się Ziemi to dwutlenek węgla. Emisja tego gazu przez ludzkość rośnie
systematycznie od ok. 1850 roku (wykres po prawej na następnej stronie). Jednocześnie
obserwacje pokazują że od 1900 roku średnia temperaturaprzy powierzchni Ziemi wzrosła o
prawie jeden stopień.
Problem globalnego ocieplenia jest nierozwiązany i nadal emitujemy coraz więcej
dwutlenku węgla do atmosfery. Ponadto, problem ten jest wspólny dla całej ludzkości i bardzo
złożony – ograniczenie emisji najbardziej dotknie kraje rozwijające się, natomiast kraje rozwinięte
miały w przeszłości największy udział w emisjach.
Największym problemem dla
ludzkości przez następne 50 lat będzie jednak
zaspokojenie swoich coraz większych potrzeb
energetycznych. Większość pozostałych
problemów – te związane z dostępem do
wody użytkowej, produkcją jedzenia,
zanieczyszczeniem środowiska, biedą oraz
edukacją – mogą zostać rozwiązane jeśli
dostępne będzie źródło wystarczającej ilości
energii. Obecnie używa się na Ziemi
maksymalnie 14 terawatów energii. W roku
2050 będzie to już przynajmniej dwarazy
więcej, od 30 do 60 terawatów. Paliwa
kopalne (węgiel, ropa), które napędzały
technologię i gospodarki w XX wieku, nie
zaspokoją tych potrzeb, więc konieczne jest
wyszukanie lepszych źródeł energii.
Najprawdopodobniej nie będzie jednego rozwiązania dla problemu energetycznego w
przyszłości – będzie trzeba pozyskiwać coraz więcej alternatywnych źródeł. Jednym z nich jest
energia słoneczna. Ta forma energii jest powszechnie dostępna w ilości nieskończonej w
porównaniu do naszych potrzeb, jednak nie umiemy z niej korzystać efektywnie. Głównym
problemem w tym przypadku to produkcja odpowiednio wydajnych, trwałych i tanich ogniw
słonecznych. Istnieją też istotne problemy związane z przetwarzaniem i przechowywaniem już
przetworzonej energii – w postaci elektrycznej. Obecnie używane surowce kopalne są bardzo
wydajnym (lekkim) medium do przechowywania i przenoszenia energii, i dopóki nie będą
dostępne równie wydajne baterie dla energii elektrycznej, nie będzie ona mogła zastąpić tych
klasycznych surowców w ich roli.
Podsumowując, nowe technologie mają zarówno złe jak i dobre strony – najczęściej te
dobre dotyczą jednostki natomiast złe społeczeństwa, i coraz częściej ludzkości jako całości.
Jedynym sposobem żeby przezwyciężyć problemy związane z coraz większym zapotrzebowaniem
na energię i naszą ingerencją w środowisko naturalne to przyspieszenie rozwoju. Zamiast
ograniczać rolę technologii w naszym życiu, trzeba na nich polegać i szukać nowych, lepszych.