Halit z wrostkami organicznymi (trawa)

Halit z wrostkami organicznymi (trawa)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania miocen Miejsce powstania Kopalnia soli Bochnia, Bochnia, Polska Wymiary wysokość: 12 cm, długość: 10 cm, szerokość: 5 cm Numer inwentarzowy 10151 Muzeum Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH Tematy zaskakujące, natura, wydobyte z ziemi Materiał kryształ soli, minerał Prawa do obiektu Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi sól, 3D, natura, minerał, rośliny Prezentowany okaz halitu pochodzi z mioceńskiego złoża w Bochni. Hality powstają w procesie odparowywania wód morskich lub słonych jezior, w glebach krystalizują się ze słonych roztworów glebowych. Minerał krystalizuje się w układzie regularnym, tworząc sześcienne kryształy. Z halitu powstaje monomineralna skała, czyli halityt, znana jako sól kuchenna.
Okaz znajdujący się w Muzeum Geologicznym AGH jest o tyle interesujący, że w strukturze kryształu znajduje się ciało obce. Zjawisko to nazywane jest inkluzją (wrostką organiczną). Inkluzja zazwyczaj poddana jest ścisłym prawidłowościom, natomiast zupełnie przypadkowo w niektórych minerałach występują zachowane gatunki roślin czy owadów (inkluzje w bursztynie), nieraz już wymarłe. Dzięki temu, pewnego rodzaju „defektowi”, znamy stworzenia sprzed paru, bądź parunastu milionów lat lub, jak w przypadku prezentowanego okazu, trawę.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Trawa sprzed 5 mln lat!
Nietrwałe jak źdźbło trawy... A jednak to powszechne porównanie nie zawsze okazuje się prawdziwe. W zbiorach Wirtualnych Muzeów Małopolski można zobaczyć źdźbła trawy, które przetrwały ponad 5 mln lat! Zastygłe w krysztale halitu, są jak klejnot w przezroczystej oprawie. Choć zieleń straciła swoją soczystość, to jednak wciąż jest widoczna Halit z wrostkami organicznymi (trawa).
Epoka trawy
Miocen — jak szacują geolodzy — trwał przez okres 17 mln lat (od 23,03 mln do 5,332 mln lat temu). W tym czasie następowały przekształcenia krajobrazu: zderzanie się kontynentów Europy i Afryki, Indii i Azji spowodowały wypiętrzenie łańcucha Alp i Himalajów.
Choć, biorąc pod uwagę epoki geologiczne, był to okres najcieplejszy, to jednak w połowie tego okresu klimat zaczął się stopniowo ochładzać, co wpłynęło na zmniejszanie obszarów zalesionych.
Miocen stał się epoką trawy, która bardzo dobrze radziła sobie w ówczesnych warunkach klimatycznych, była ważnym źródłem pokarmu dla zwierząt. Typowym krajobrazem tego okresu była łąka zaludniona przez różne gatunki zwierząt — przeżuwaczy. Jelenie, żyrafy, słonie; w Ameryce Północnej niedźwiedzie, leniwce i mastodonty; w Afryce prehistoryczne świnie, króliki i koty.
Zobacz również jak wyglądały owady sprzed milionów lat.
Opracowanie: Redakcja WMM, CC­BY 3.0 PL
Tagi: Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH Złoża żup krakowskich
W Polsce historia eksploatacji soli związana jest z morskimi utworami miocenu wypełniającymi zapadlisko przedkarpackie. Seria solna, o miąższości od 250 m w okolicy Wieliczki do 1500 m koło Wojnicza, zbudowana jest z osadów pięciu cyklotemów, tzn. pięciu cykli sedymentacji rozpoczynających się zwykle od skał okruchowych i ilastych (piaskowce, mułowce, iłowce), następnie osadzających się skał ilasto­wapnistych i iłowców anhydrytowych, a na koniec anhydrytów i soli kamiennych. Nasunięcie karpackie spowodowało silne sfałdowanie serii solnej i lokalnie utworzyło skupienia soli o znaczeniu przemysłowym.
Mioceńskie złoża soli kamiennej położone są u podnóża Karpat pomiędzy Wieliczką na zachodzie a Tarnowem na wschodzie. Źródła historyczne z XI i XIII wieku wzmiankują o nadaniach górniczych i przywilejach wydobywania soli. Dzięki nim stwierdzono, że działalność górnicza w Kopalniach Soli „Wieliczka” i „Bochnia” trwa nieprzerwanie od ponad 700 lat. Wchodziły one w skład żup krakowskich, które wraz z żupami ruskimi (Kałusz, Tyrawa Solna, Jasienica, Starasól, Stebnik, Modrycz, Solec, Sołotwina i Truskawiec) tworzyły dobra zwane żupami królewskimi. Stanowiły one bogactwo miejscowej ludności, dzierżawców i skarbu królewskiego. Badania archeologiczne dostarczają coraz to liczniejszych danych o pozyskiwaniu soli na tych terenach. Okolice Bochni już około 3500 lat p.n.e. znane były z uzyskiwania soli przez odparowanie wody z solanek, a na hałdach żup ruskich znajdowano monety z czasów cesarza Hadriana oraz narzędzia z rogowca i krzemienia. W związku z rozwojem otworowego wydobycia soli i coraz szerszym wykorzystywaniem złóż cechsztyńskich spadło znaczenie dawnych kopalń soli. Obecnie pełnią one funkcje obiektów turystycznych i sanatoryjnych. W Kopalni Soli „Bochnia” podsadzono najniższe poziomy (od XVI do X), a zabytkową część (poz. I do IX) przystosowuje się do prowadzenia działalności turystycznej. Kopalnia Soli „Wieliczka” sięgająca do głębokości 327 metrów ma 9 poziomów i około 300 km wyrobisk (chodników, pochylni, komór eksploatacyjnych, jezior solnych, szybów i szybików). Znaczna część z nich jest udostępniona do zwiedzania w ramach współpracujących z kopalnią firm i instytucji: Kopalnia Soli „Wieliczka” Trasa Turystyczna sp. z o. o. i Muzeum Żup Krakowskich.
Opracowanie: Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH, © wszystkie prawa zastrzeżone
Zobacz w zbiorach WMM:
Halit z wrostkami organicznymi (trawa)
Kryształy halitu
Kryształy halitu z Grot Kryształowych
Kryształy halitu na konewce
Tagi: Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, kopalnia, Wieliczka, górnictwo, Muzeum Geologiczne WGGiOS AGH, sól, minerał, kryształ, czas, Muzeum Geologiczne ING PAN