Trzy drogi w wychowaniu

Trzy drogi w wychowaniu czyli o tym, jak możemy pomóc dzieciom i sobie
samym budować relację opartą na dialogu, we wzajemnym szacunku, z
poszanowaniem wzajemnych granic.
Rodzice/ wychowawcy wychowując dokonują wyborów. Dotyczą one także
wprowadzania zasad i wyciągania konsekwencji wobec dzieci wynikających z
nieprzestrzegania ustalonych reguł.
W relacji z dziećmi doświadczają frustracji swoich potrzeb, a także reakcji
dzieci na frustrację ich potrzeb; przeżywają nieprzyjemne uczucia np. w
związku z nieakceptowanymi zachowaniami dzieci, i towarzyszą dzieciom
przeżywającym nieprzyjemne uczucia.
Rodzice/wychowawcy wybierają jeden z trzech styli wychowania(reagowania
na zachowania dzieci), zazwyczaj zbliżony do tego, jakiego sami doświadczyli
jako dzieci. Dokonują wyboru pomiędzy władzą, uległością i dialogiem.
Władza:
Rodzic/wychowawca dominujący(stosujący system władzy) to rodzic, który ma
przekonanie, że zawsze ma rację, a dziecko powinno się mu podporządkować,
słuchać go. Ma wysokie oczekiwania, sztywne zasady i jest przekonany, że
pewne rzeczy są złe, a dzieci powinny trzymać się od nich z daleka. Przyjmuje
często rolę egzekutora, kontrolera, a nawet kata. Prowadzone badania wykazały,
że wysoki stopień agresji u dzieci jest spowodowany przez przesadnie
dominujących i wymagających rodziców.
Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców:
 Nie obchodzi mnie dlaczego się spóźniłeś, mamy zasady, masz 5 punktów
karnych
 Nie musisz wiedzieć dlaczego, ja tak mówię i tak ma być.
 Ile razy mówiłem że tak ma być? Za karę…..
1
Reakcje dzieci, które mają rodziców lub wychowawców stosujących władzę:
 Brak ochoty, by się zmieniać, dla kogoś, kto mnie nie szanuje i kto nie
liczy się z moimi uczuciami,
 Zależność od zdania i ocen innych
 Niezdolność do twórczego myślenia, do samodzielnego rozwiązywania
problemów,
 Niskie poczucie własnej wartości,
 Niewiara we własne możliwości,
 Odrzucenie zasad, bunt.
Rekcja rodzica/wychowawcy:
 Poczucie bezradności
 Bezsilność,
 Frustracja z powodu krótkotrwałych efektów swoich wysiłków,
 Niezadowolenie z siebie jako rodzica i z dziecka
W relacji:
 Chłód
 Oddalenie
 Niechęć
 Dzieci nie mogą wytrzymać z rodzicami i nawzajem, wojna!
Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: niski
Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: wysoki
„Poszanowanie”/ dominacja potrzeb i uczuć rodzica kosztem potrzeb i uczuć
dziecka.
Dzieci, które miały/mają naruszane granice/szczeg. przez dorosłych mogą
mieć tendencje do naruszania/przekraczania granic innym.
2
Uległość:
Rodzic/wychowawca dla „świętego spokoju” ustępuje dziecku, choć to jest
sprzeczne z jego uczuciami i potrzebami. Miły i wspierający- nie stawia granic,
nie egzekwuje ograniczeń. Boi się, że zrobi dziecku krzywdę, jeśli będzie zbyt
surowy. Poddaje się woli dziecka, by uniknąć konfrontacji. Postawa
rodzica/wychowawcy jest uległa, lecz podminowana złością do dziecka.
Dziecko natomiast ma mieszane uczucia. Z jednej strony poczucie wygranej, z
drugiej strony brak granic i oparcia ze strony dorosłego budzi w nim niepokój i
niepewność. Może myśleć: „wystarczy że się uprę, że będę krzyczeć, a będzie
tak, jak chcę”
Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców:
 W porządku, tym razem nie wpisze Ci tych 5 punktów karnych za
spóźnienie, ale następnym razem nie spóźnij się…..
 No dobrze, niech będzie tak, jak ty chcesz….
 Bardzo Cię proszę pośpiesz się, bo nie zdążę do pracy.
Reakcje dzieci, które mają rodziców lub wychowawców uległych:
 Niepewność, czy rodzic go kocha
 Dziecko „silne”
Zachowania dziecka:
 Dziecko uczy się manipulacji,
 Dziecko traci poczucie bezpieczeństwa,
 Dziecko może darzyć siebie niewielkim szacunkiem, ponieważ nie
nauczyło się kontrolować siebie i nie opanowało innych umiejętności
związanych z dyscypliną życia.
 Dziecko uczy się relatywizmu zasad- manipulacji
3
Skutki dla rodzica/wychowawcy:
 Niechęć do dziecka,
 Bezsilność,
 Niezadowolenie z siebie jako rodzica i z dziecka
 Frustracja z powodu ciągłego ustępowania dziecku wbrew swoim
uczuciom i potrzebom.
W relacji:
 Chłód
 Oddalenie
 Niechęć
 Rodzice/wychowawcy nie mogą wytrzymać z dziećmi i nawzajem,
wojna!
Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: wysoki
Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: niski
dominacja potrzeb i uczuć dziecka kosztem potrzeb i uczuć rodzica.
Dzieci, których rodzice nie szanują swoich granic i potrzeb mogą mieć trudność
z okazywaniem szacunku innym osobom, mogą naruszać granice innych.
Dialog
Rodzic/wychowawca kochający(lubiący/szanujący) i stanowczy ma jasno
określone zasady, wartości , normy i ograniczenia. Poświęca CZAS, by
przekazać je dziecku. Udziela jasnych komunikatów, gdy dziecko przekracza
ustalone granice. Jednocześnie okazuje dziecku wsparcie(gesty miłości,
słuchanie, wspólne spędzanie czasu- klimat wychowawczy).
Rodzic/wychowawca szanuje zdanie, uczucia i potrzeby dziecka, szanuje też
swoje potrzeby i uczucia i potrafi je obronić, gdy tego potrzebuje.
Dziecko ma udział w decyzjach, może wyrażać swoje zdanie.
Przykładowe wypowiedzi i zachowania rodziców/wychowawców
4
 Marysiu. Już kolejny raz spóźniłaś się na lekcje. Chcę wiedzieć co jest
tego powodem. Być może znajdziesz jakieś rozwiązanie.
 Ty widzisz takie rozwiązanie, a ja widzę inne. Proponuję, byśmy o tym
porozmawiali.
 Możesz wyjść do kolegów. Najpierw jednak zrób zadanie z matematyki i
podlej kwiaty.
Typowe cechy dzieci, które mają rodziców lub wychowawców stosujących
wypowiedzi dialogowe:
 Mają szacunek do siebie - z jednej strony doświadczają czułego wsparcia,
a z drugiej mają jasno określone granice
 Łatwość uznawania władzy,
 Większe zainteresowanie rodziców wiarą w Boga,
 Zdecydowanie mniejszą skłonność do przyłączania się do grup
ryzykownych(sekty, subkultury)
Skutki dla rodzica/wychowawcy:
 ZADOWOLENIE Z SIEBIE JAKO RODZICA
 POCZUCIE BLISKOŚCI
 RADOŚĆ Z BYCIA RAZEM
 PRZYJAŹŃ Z DZIECKIEM
 ODWAGA DO WYRAŻANIA UCZUĆ NIEPRZYJEMNYCH BEZ
RANIENIA DZIECKA.
W relacji:
 Mniej konfliktów (są rozwiązywane na bieżąco)
 Dziecko uczy się samodzielności i odpowiedzialności
 Między rodzicami/wychowawcami a dziećmi rozwija się dialog
Ważne są zarówno potrzeby i uczucia rodzica, jak i dziecka
5
Stopień okazywania dziecku miłości i wsparcia: wysoki
Stopień kontrolowania dziecka przez zasady i ograniczenia: wysoki
Dzieci, których rodzice/nauczyciele okazują szacunek dla ich potrzeb i uczuć,
oraz respektują ich granice psychologiczne uczą się respektowania granic
innych i szacunku dla uczuć i potrzeb innych osób.
Celem wychowania powinno być wykształcenie u dziecka zdrowych,
mocnych, a zarazem elastycznych granic. Trudności, jakich doświadcza
w tym zakresie wielu rodziców, a także wychowawców jest kłopot
z określeniem własnych granic (J. Sakowska). Stawia to przed nami rodzicami i wychowawcami nieustające wyzwanie samodoskonalenia
i samokształcenia - także w kształtowaniu własnych granic, by pomóc
dzieciom kształtować i ustalać ich granice oraz w zdrowy sposób wyciągać
konsekwencje, gdy granice i zasady są przez nie
przekraczane bez
poszanowania uczuć i potrzeb.
Opracowanie Agnieszka Skołyszewska
X 2011
6