Strategia Rozwoju Powiatu Jarosławskiego na lata 2008-2015

Transkrypt

Strategia Rozwoju
Powiatu Jarosławskiego
na lata 2008-2015
Jarosław, luty 2008
STRATEGIA ROZW OJU POW IATU JAROSŁAW SKIEGO NA LATA 2008-2015
SPIS TREŚCI
Istota Strategii ................................................................................................................................3
Przebieg prac nad opracowaniem Strategii ...................................................................................4
Powiązanie z innymi strategiami i programami ..............................................................................5
ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ POWIATU JAROSŁAWSKIEGO
1. Miejsce Powiatu Jarosławskiego ................................................................................................7
1.1. PołoŜenie Powiatu Jarosławskiego ............................................................................................... 7
1.2. Powiat Jarosławski na tle województwa podkarpackiego ............................................................. 8
2. Charakterystyka Powiatu Jarosławskiego ................................................................................12
2.1. Gminy powiatu jarosławskiego .................................................................................................... 12
2.2. Uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze ............................................................................... 22
2.3. Potencjał demograficzny powiatu................................................................................................ 23
2.4. Pracujący i bezrobotni................................................................................................................. 27
2.5. Szkolnictwo ................................................................................................................................. 36
2.6. Ochrona zdrowia ......................................................................................................................... 43
2.7. Pomoc społeczna........................................................................................................................ 50
2.8. Mieszkalnictwo ............................................................................................................................ 52
2.9. Gospodarka ................................................................................................................................ 53
2.10. Drogi powiatowe ....................................................................................................................... 56
2.11. Rolnictwo .................................................................................................................................. 57
2.12. Turystyka .................................................................................................................................. 60
2.13. Kultura i Sport ........................................................................................................................... 63
STRATEGICZNY PLAN ROZWOJU POWIATU JAROSŁAWSKIEGO
1. Analiza zasobów i otoczenia ....................................................................................................66
2. Misja Powiatu Jarosławskiego .................................................................................................69
3. Obszary strategiczne, priorytety i zadania ...............................................................................70
3.1. Obszary strategiczne .................................................................................................................. 70
3.2. Priorytety i działania powiatu jarosławskiego .............................................................................. 70
4. WdraŜanie Strategii ..................................................................................................................93
5. Monitorowanie Strategii ............................................................................................................94
Spis tabel ......................................................................................................................................95
Spis wykresów..............................................................................................................................96
Spis rysunków ..............................................................................................................................97
Starostwo Powiatowe w Jarosławiu ul. Jana Pawła II 17 37-500 Jarosław
2
Istota Strategii
Strategia rozwoju to koncepcja działania zmierzającego do zrównowaŜonego
i długotrwałego rozwoju określonego obszaru, przedstawiona w formie zwartego dokumentu
zawierającego opisane w sposób zwięzły procedury osiągania zamierzonych celów. Określając
inaczej, Strategia Rozwoju Powiatu Jarosławskiego jest dokumentem, który porządkuje wiedzę
o powiecie, przedstawia priorytety i kierunki jego rozwoju oraz wyznacza działania zmierzające
do realizacji obranych celów.
Obowiązujący w latach 2000-2006 dokument, przyjęty Uchwałą Rady Powiatu
Jarosławskiego Nr XVI/100/2000 z dnia 31 marca 2000 r., był redakcyjnym podsumowaniem
prac analitycznych i planistycznych, które w sensie formalnym zostały zainicjowane
Uchwałą
Nr
VIII/46/99
Rady
Powiatu
Jarosławskiego
z
dnia
31
maja
1999
r.
w sprawie opracowania Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Jarosławskiego
na lata 2000-2006.
W związku z nowym okresem programowania funduszy unijnych na lata 2007-2013
oraz ze względu na nowe szanse i zagroŜenia z jakimi zetknie się samorząd terytorialny na
szczeblu powiatu, powstała konieczność przyjęcia nowego dokumentu strategicznego.
Opracowanie Strategii, jako najwaŜniejszego lokalnego dokumentu planistycznego, ma na celu
dostosowanie kierunków i celów rozwoju powiatu do nowych potrzeb. Jest teŜ podstawą
opracowania innych dokumentów strategicznych powiatu. Prace nad Strategią były konieczne
ze względu na to, Ŝe równocześnie opracowywane były podobne dokumenty na poziomie
regionalnym i krajowym. Strategia na lata 2008-2015 powinna być w najwyŜszym stopniu
dostosowana do rzeczywistych potrzeb powiatu, aby instrumenty powstałe na jej bazie pomogły
skutecznie rozwiązywać problemy społeczności lokalnej powiatu jarosławskiego.
Szczególnie istotną rolę w Strategii Rozwoju Powiatu Jarosławskiego odgrywa
powiązanie tego dokumentu z programami strategicznymi, w ramach których moŜliwa będzie
realizacja wielu interesujących, efektywnych i innowacyjnych projektów, finansowanych ze
środków Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim z Europejskiego Funduszu Społecznego
i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Działania tych funduszy na szczeblu
regionalnym przyczyniać się będą do zdynamizowania rozwoju i podniesienia konkurencyjności
województwa poprzez wsparcie inwestycji infrastrukturalnych, ograniczanie bezrobocia,
wspieranie zatrudnienia i samozatrudnienia, wsparcie przedsiębiorstw przechodzących
restrukturyzację oraz sfery dotyczącej rolnictwa i obszarów wiejskich.
Odpowiednie powiązanie priorytetów Strategii z poszczególnymi działaniami programów
strategicznych
zwiększy
szanse
na
szybsze
osiągnięcie
konwergencji
województwa
podkarpackiego i powiatu jarosławskiego z innymi regionami europejskimi. Efektem tego będzie
poprawa zdolności do przyciągania inwestycji, kapitału, nowych technologii i innowacyjnych
rozwiązań gospodarczych, gwarantujących zwiększenie konkurencyjności regionu.
3
Z tego tytułu w realizacji Strategii Rozwoju Powiatu duŜy nacisk został połoŜony na
efektywne i skuteczne wykorzystanie funduszy pomocowych przez powiat jarosławski, przez
układ instytucjonalny miast i gmin (w tym przede wszystkim przez instytucje rynku pracy
i przedsiębiorstwa), jak i całą społeczność lokalną.
Strategia Rozwoju Powiatu odwołując się do dokumentów strategicznych na poziomie
regionalnym i krajowym, podobnie jak one kładzie nacisk na kompleksowość spojrzenia −
odejście od myślenia „sektorowego” na rzecz myślenia terytorialnego i poszukiwania
wzajemności między róŜnymi działaniami podejmowanymi w powiecie oraz powiązanie
z planowaniem przestrzennym i programami wieloletnimi.
Przebieg prac nad opracowaniem Strategii
Informacje i wszelkie dane niezbędne do opracowania strategii na okres 2008-2015
gromadzono i opracowywano od marca 2007 r. do końca 2007 r. W tym czasie przeprowadzono
konsultacje społeczne, których wyniki poddano analizie Zespołowi ds. Opracowania Strategii
Powiatu Jarosławskiego (powołanemu dnia 11 czerwca 2007 r. przez Starostę Jarosławskiego)
złoŜonego z władz powiatu, pracowników samorządowych (w tym specjalistów z róŜnych
komórek organizacyjnych Starostwa Powiatowego w Jarosławiu), a takŜe przedstawicieli
środowiska biznesowego, reprezentantów lokalnych instytucji i organizacji pozarządowych.
Badania opinii publicznej mieszkańców realizowane były metodą badań ankietowych.
Materiał został zebrany na trzy sposoby:
1. Kwestionariusz ankiety wraz z prośbą o jej wypełnienie był zamieszczony na stronie
internetowej Starostwa Powiatowego w okresie od czerwca do końca sierpnia 2007 r.
2. Ankieta została przesłana do gmin powiatu.
3.
O udzielenie odpowiedzi na pytania ankiety proszeni byli uczestnicy spotkań tematycznych
współorganizowanych przez powiat jarosławski, w tym przedstawiciele organizacji
pozarządowych, a takŜe mieszkańcy powiatu (przedsiębiorcy, rolnicy, studenci, działacze
samorządowi itd.) odwiedzający Wydział Promocji, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej.
Metoda ankietowa została zastosowana dla zebrania materiałów słuŜących m.in.:
1. Poznaniu wielorakich problemów i potrzeb społeczności lokalnej.
2. Wizji rozwoju powiatu na najbliŜszą przyszłość.
3. Hierarchii działań w celu rozwiązania najwaŜniejszych problemów.
Podstawowym zadaniem Zespołu działającego pod kierunkiem Starosty Jarosławskiego było:
• przeprowadzenie analizy mocnych i słabych stron powiatu jarosławskiego (SWOT),
• określenie kluczowych problemów rozwojowych powiatu jarosławskiego,
• sformułowanie misji rozwoju powiatu jarosławskiego,
• określenie pośrednich celów strategicznych.
4
Konsekwencją udziału w pracach nad dokumentem osób z róŜnych środowisk lokalnych
jest jednomyślność co do przyjętych rozwiązań. KaŜda sprawa poddana dyskusji została
rozpatrzona i zaopiniowana przez grupę, a następnie zaakceptowana, zmodyfikowana lub
odrzucona. Partnerstwo w formułowaniu Strategii doprowadziło do wypracowania dokumentu
odzwierciedlającego faktyczne problemy społeczności lokalnej i stojącego ponad podziałami
społeczno-politycznymi. Konieczne jest zachowanie ciągłości i konsekwencji w realizacji
długofalowych przedsięwzięć. Jest to szczególnie trudne ze względu na kadencyjny tryb pracy
władz samorządowych. Warunkiem utrzymania długiego, kilkunastoletniego horyzontu czasowego
w realizacji strategii jest uniwersalny, moŜliwie obiektywny charakter przyjętej koncepcji
strategicznej.
Strategia jako dokument mający otwarty charakter wymaga okresowej oceny
i dokonywania ewentualnych modyfikacji. Otwartość dokumentu oznacza elastyczność oraz
podatność na korekty i modyfikacje. Z drugiej strony Strategia wyznacza pewne generalne ramy
działania, określając w sposób dostatecznie sztywny misję powiatu. Potencjalne zmiany
merytorycznych postanowień Strategii w Ŝadnym wypadku nie mogą jednak naruszać jej
podstaw, jakimi są misja powiatu i strategiczne cele.
Strategia Rozwoju Powiatu jest dziełem zbiorowym społeczności lokalnej. Dokument
ten, mimo iŜ jest przede wszystkim dokumentem orientującym działania Rady Powiatu
i Starosty Jarosławskiego, winien zyskać powszechne poparcie społeczności oraz mobilizować
ją do wspólnych wysiłków w jego realizacji. Sama Strategia powinna być promowana wśród
mieszkańców powiatu i działających na jego terenie podmiotów.
Powiązanie z innymi strategiami i programami
W Strategii zostały zawarte cele i załoŜenia zgodne z dokumentami wyŜszego szczebla,
m.in. ze Strategią Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 przyjętą dnia 29 listopada 2006 r. przez
Radę Ministrów. Głównym celem Strategii Rozwoju Kraju jest podniesienie poziomu i jakości
Ŝycia mieszkańców Polski, poszczególnych jej obywateli i ich rodzin. WyŜszy standard Ŝycia
moŜna uzyskać poprzez wzrost dochodów w sektorze gospodarstw domowych, ułatwienie
dostępu do edukacji i szkoleń, co prowadzi do podwyŜszenia poziomu wykształcenia
społeczeństwa i podnoszenia kwalifikacji zawodowych obywateli, wzrostu zatrudnienia
i wydajności pracy. Skutkuje to zarówno obniŜeniem bezrobocia, jak i zwiększeniem poziomu
aktywności zawodowej oraz poprawą zdrowotności mieszkańców Polski.
Działania te ustala sześć priorytetów:
1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki.
2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej.
3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości.
4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa.
5. Rozwój obszarów wiejskich.
6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.
5
Podstawą do opracowania kierunku rozwoju powiatu była przyjęta 20 października
2006 r. przez Sejmik Województwa Podkarpackiego Strategia Rozwoju Województwa
Podkarpackiego na lata 2007-2020. Część projekcyjna wyŜej wymienionej strategii jest zgodna
z załoŜeniami Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007-2013, ze Strategią Rozwoju
Kraju 2007-2015 oraz Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, które uwzględniają
zapisy
nadrzędnego
Wytycznych
dokumentu
Wspólnoty.
Strategia
programowego
wyznacza
Unii
cele
i
Europejskiej,
działania
tj.
Strategicznych
słuŜące
podnoszeniu
konkurencyjności regionu oraz przełamywaniu istniejących jeszcze strukturalnych problemów
gospodarczych i społecznych.
Ramy strategii wojewódzkiej wyznacza osiem głównych obszarów strategicznych, tj.:
gospodarka regionu, infrastruktura techniczna, obszary wiejskie i rolnictwo, ochrona
środowiska, kapitał społeczny, współpraca międzynarodowa, ochrona zdrowia, zabezpieczenie
społeczne.
Innymi waŜnymi dokumentami, jakie zostały wzięte pod uwagę podczas prac nad
Strategią Rozwoju Powiatu były m.in.:
1.
Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (lipiec 2007).
2.
Program Informatyzacji Województwa Podkarpackiego na lata 2004-2006,
3.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej na lata 2007-2013,
4.
Program Rozwoju Kultury w Województwie Podkarpackim na lata 2004-2009.
5.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013,
6.
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2005-2013.
7.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013 przyjęty
dnia 17 września 2007 r.
8.
Strategia Rozwoju Turystyki dla Województwa Podkarpackiego na lata 2007-2013.
6
ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNOGOSPODARCZEJ POWIATU JAROSŁAWSKIEGO
1. Miejsce Powiatu Jarosławskiego
1.1. PołoŜenie Powiatu Jarosławskiego
Powiat jarosławski w obecnych granicach powstał dnia 1 stycznia 1999 r. PołoŜony jest
we wschodniej części województwa podkarpackiego, w południowo-wschodniej części kraju.
Siedmiokilometrowa granica powiatu stanowi wschodnią granicę kraju z Ukrainą, jest swoistą
2
„Bramą na Ukrainę”. Na obszarze o łącznej powierzchni 1 029,10 km zamieszkuje ponad
1
122 tys. osób . Powiat sąsiaduje od zachodu z powiatem przeworskim, od południa
z powiatem przemyskim ziemskim, od północy zaś z powiatem lubaczowskim. W jego skład
wchodzi 11 gmin, w tym 9 gmin wiejskich, którymi są: Chłopice, Jarosław, Laszki, Pawłosiów,
Pruchnik, Radymno, Rokietnica, Roźwienica, Wiązownica oraz dwie gminy miejskie: Jarosław
i Radymno (Rys. 1). Przez teren powiatu przebiega droga międzynarodowa E 4 oraz magistrala
kolejowa Kraków-Przemyśl.
Rysunek 1. Powiat jarosławski na tle kraju i województwa
1
Stan na koniec czerwca 2006 r. wg GUS.
7
1.2. Powiat Jarosławski na tle województwa podkarpackiego
Powiat jarosławski jest jednym z największych w województwie pod względem
2
powierzchni powiatem, zajmuje obszar 1 029 km , co stanowi 5,7% powierzchni całego
2
województwa. Średnia powierzchnia powiatu w województwie nie przekracza 900 km . Ludność
2
powiatu, licząca 122 597 mieszkańców, średnio 119 osób na 1 km , stanowi 5,8% populacji
województwa.
Tabela 1. Powierzchnia i ludność powiatu jarosławskiego w 2005 r. na tle województwa
WYSZCZEGÓLNIENIE
Województwo
Powierzchnia
2
w km
17844
Ludność
Na 1
2
km
ogółem męŜczyźni kobiety
Kobiety
na 100
męŜczyzn
2098263 1026282
1071981 118
104
Miasta na prawach powiatu
Rzeszów
54
158539
74789
83750
2952
112
Tarnobrzeg
86
50115
24027
26088
584
109
Krosno
43
47817
22640
25177
1100
111
Przemyśl
44
66909
31420
35489
1533
113
Dębicki
776
132556
65454
67102
171
103
Kolbuszowski
774
61437
30619
30818
79
101
LeŜański
583
69276
34214
35062
119
102
Łańcucki
452
77721
37755
39966
172
106
Mielecki
880
133255
65662
67593
151
103
NiŜański
RopczyckoSędziszowski
Rzeszowski
Stalowowolski
786
67065
33315
33750
85
101
549
71218
35221
35997
130
102
1219
173774
85425
88349
143
103
833
109410
53458
55952
131
105
Tarnobrzeski
520
53790
26459
27331
103
103
Bieszczadzki
1138
22262
11096
11166
20
101
Brzozowski
540
65337
32206
33131
121
103
Jarosławski
1029
122597
59371
63226
119
106
Jasielski
831
115310
56516
58794
139
104
Powiaty
8
Krośnieński
924
109689
53644
56045
119
104
Leski
835
26643
13352
13291
32
100
Lubaczowski
1308
57225
28563
28662
44
100
Przemyski
1214
70890
35465
35425
58
100
Przeworski
698
78717
38574
40143
113
104
Sanocki
1225
94733
46403
48330
77
104
StrzyŜowski
503
61978
30634
31344
123
102
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Podkarpackie – Podregiony, powiaty, gminy, Urząd
Statystyczny, Rzeszów 2006.
Powiat
wyróŜnia
rozwinięta
sieć
jednostek
oświatowych,
zwłaszcza
ponadgimnazjalnych. Ilość jednostek na tle powiatów województwa przedstawia Wykres 1 oraz
Tabela 2. W roku szkolnym 2005/2006 szkoły podstawowe kształciły ponad 9,4 tys. uczniów,
gimnazja dla dzieci i młodzieŜy – ok. 6 tys., licea ogólnokształcące wraz z uzupełniającymi – 2,7
tys., licea profilowane - 0,6 tys., szkoły zasadnicze – 1,2 tys. W 16 technikach na terenie
powiatu kształciło się ponad 2,5 tys. młodzieŜy.
Gimnazja
StrzyŜowski
Sanocki
Licea ogólnokształcące
Dębicki
Kolbuszowski
LeŜański
Przeworski
Przemyski
Łańcucki
Lubaczowski
Przeworski
StrzyŜowski
Sanocki
Dębicki Kolbuszowski
LeŜański
Przemyski
Łańcucki
Lubaczowski
Leski
Mielecki
Mielecki
Leski
Krośnieński
NiŜański
Krośnieński
NiŜański
Jasielski
Rzeszowski
Tarnobrzeski
Jasielski
Rzeszowski
Tarnobrzeski
Jarosławski
Stalowowolski
Bieszczadzki
Stalowowolski
Bieszczadzki
Brzozowski
Jarosławski
Brzozowski
Szkoły zasadnicze
Technika
Dębicki
StrzyŜowski Dębicki
Sanocki
Kolbuszowski
LeŜański
Przeworski
Łańcucki
Przemyski
Lubaczowski
Leski
StrzyŜowski
Sanocki
Kolbuszowski
LeŜański
Przeworski
Łańcucki
Przemyski
Mielecki
Lubaczowski
NiŜański
Mielecki
Leski
Krośnieński
Krośnieński
Rzeszowski
NiŜański
Jasielski
Tarnobrzeski
Stalowowolski
Jasielski
Rzeszowski
Tarnobrzeski
Bieszczadzki
Stalowowolski
Jarosławski
Bieszczadzki
Brzozowski
Jarosławski
Brzozowski
Wykres 1. Jednostki oświatowe
w powiatach województwa podkarpackiego
9
Tabela 2. Miejsce powiatu w zestawieniu jednostek oświatowych na tle powiatów województwa
podkarpackiego, stan na 31.12.2005
Jednostka
Miejsce wśród 21 powiatów województwa pod względem ilości
Szkoły podstawowe
Gimnazja
3 (75 szkól podstawowych)
4 (36 gimnazjów)
Szkoły zasadnicze
1 (8 szkół zasadniczych, podobnie jak powiat mielecki)
Licea ogólnokształcące
1 (10 liceów, podobnie jak powiat jasielski)
Technika dla młodzieŜy
1(16 techników dla młodzieŜy)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Podkarpackie …
Liczba podmiotów gospodarczych działających w powiecie jarosławskim na koniec
2005 r. stawia go w czołówce wojewódzkiej. Podmioty gospodarcze powiatu stanowią 5,7%
ogółu zarejestrowanych w województwie podkarpackim.
Podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON oraz nakłady
inwestycyjne przedsiębiorstw w 2005 r.
StrzyŜowski
Sanocki
Przeworski
Przemyski
Lubaczowski
Leski
Krośnieński
Jasielski
1133
7869
Jarosławski
Brzozowski
Bieszczadzki
Tarnobrzeski
Stalowowolski
Rzeszowski
Ropczycko-Sędziszowski
NiŜański
Mielecki
Łańcucki
LeŜański
Kolbuszowski
Dębicki
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
Wykres 2. Liczba podmiotów gospodarczych oraz nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw powiatów województwa
podkarpackiego
Powiat jarosławski zajmuje czwarte miejsce wśród wszystkich powiatów województwa
pod względem liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, znajduje się za powiatem
rzeszowskim, mieleckim i stalowowolskim.
10
STRATEGIA
ROZW OJU POW IATU JAROSŁAW SKIEGO NA LATA
2008-2015
W gospodarce powiatu dominuje sektor prywatny. W 2005 r. w powiecie było
zarejestrowanych 239 spółek handlowych, w tym 27 z udziałem kapitału zagranicznego, 6 150
osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (78% wszystkich podmiotów na terenie
powiatu).
W 2005 r. w rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie zarejestrowanych było 150 podmiotów, co
stanowiło 4,4% podmiotów województwa, liczba ta jest mniejsza od średniej w województwie.
Najwięcej podmiotów w tym sektorze znajduje się w powiecie bieszczadzkim – 353, leskim −
331 i sanockim – 329, najmniej w ropczycko-sędziszowskim – 79, leŜajskim – 61 oraz
przeworskim – 46. Liczba firm przemysłowych w powiecie wynosiła 633, co stanowiło 4,3%
województwa. Najwięcej podmiotów zarejestrowanych było w powiecie rzeszowskim – 1588
i mieleckim – 1 277, najmniej zaś w bieszczadzkim − 208 i lubaczowskim − 235.
Powiat zajmuje waŜne miejsce w województwie pod względem rozwoju firm
budowlanych oraz handlowych i usługowych. W 2005 r. zarejestrowano 788 podmiotów (5,8%
w województwie) w sektorze budownictwa oraz 3 275 w sektorze handlu i napraw (6,9%
w województwie). Średnia liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w sekcji handlu
i napraw wynosiła 1 667. Dla porównania - najliczniej wystąpiły w powiecie stalowowolskim –
3 359, najmniej licznie rejestrowane zostały tego typy działalności w powiecie leskim − 600
i bieszczadzkim − 524.
W
województwie
podkarpackim
znajduje
się
209
duŜych
przedsiębiorstw,
zatrudniających ponad 250 osób, z czego 8 występuje na terenie powiatu jarosławskiego.
Najwięcej duŜych przedsiębiorstw notuje się w powiecie stalowowolskim − 19, mieleckim − 17
i dębickim − 13.
Liczba małych i średnich przedsiębiorstw w 2005 r. w województwie wynosiła 7 184,
w tym 424 (5,9 %) w powiecie jarosławskim. Rozwój sektora MSP moŜna zauwaŜyć głównie
w podregionie rzeszowsko-tarnobrzeskim, w powiatach mieleckim, rzeszowskim i dębickim.
Powiaty w dawnych województwach przemyskim i krośnieńskim, takie jak bieszczadzki,
brzozowski, leski i strzyŜowski cechuje najmniejsza liczba podmiotów gospodarczych
zatrudniających od 10 do 249 osób.
Na podstawie danych z Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w 2002 r.
liczba indywidualnych gospodarstw rolnych w województwie podkarpackim wynosiła 314 527,
w tym 17 613 (5,6%) stanowiły gospodarstwa powiatu jarosławskiego. Powierzchnia uŜytków
rolnych w ha wynosiła 746 090, w tym 52 814 ha (7%) w powiecie jarosławskim. Największa
powierzchnia jest w powiecie bieszczadzkim (ok. 380 tys. ha) i rzeszowskim (ok. 70 tys. ha).
W
2005
r.
powierzchnia
gruntów
nieleśnych
przeznaczonych
do
zalesienia
w województwie podkarpackim wynosiła 683,1 ha. Ponad 22% tych terenów leŜy na terenie
powiatu jarosławskiego (153,5 ha). Do zalesienia przeznaczono obszary na terenie powiatu
lubaczowskiego, przemyskiego i leŜajskiego.
11
STRATEGIA
2008-2015
2. Charakterystyka Powiatu Jarosławskiego
2.1. Gminy powiatu jarosławskiego
PoniŜej przedstawiono krótką charakterystykę gmin miejskich i wiejskich powiatu
jarosławskiego, do których naleŜą: miasto Jarosław i Radymno, gminy: Jarosław, Radymno,
Chłopice, Laszki, Pawłosiów, Pruchnik, Rokietnica, Roźwienica i Wiązownica.
Miasto Jarosław
Miasto Jarosław połoŜone jest w zachodniej części powiatu jarosławskiego. Liczba
2
mieszkańców miasta wynosi 40 677 osób, ok. 1 180 osób na km .
Obecnie Jarosław jest waŜnym węzłem komunikacji drogowej i kolejowej. LeŜy
u zbiegu głównych szlaków komunikacyjnych, przy międzynarodowej trasie Zgorzelec-Medyka.
W odległości 5 km od centrum miasta mają powstać dwa zjazdy z planowanej autostrady A-4.
Jarosław leŜy 30 km przed nowym przejściem granicznym w Korczowej, przez którą
w
przyszłości
przebiegać
będzie
autostrada
łącząca
Europę
Zachodnią
z
Ukrainą
i południową Rosją. Przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Kraków z Lwowem.
Centralną
część
miasta
zajmuje
dzielnica
śródmiejska,
obejmująca
obszar
ukształtowany w okresie XIX-XX w. Na terenie miasta znajduje się blisko 450 zabytkowych
obiektów, od małych domów i dworków po wieloczłonowe zespoły architektoniczno-budowlane
o duŜej wartości kulturalnej i artystycznej.
Jarosław stanowi waŜny ośrodek usługowy, handlowy i produkcyjny. Pełni funkcję
centrum handlowego i dystrybucyjnego dla wschodniej części województwa podkarpackiego.
Jest to z jednej strony tradycyjna historyczna rola, ale takŜe atut dla przyszłych inwestorów.
Na terenie miasta koncentrują się usługi niemal we wszystkich najpotrzebniejszych
branŜach, lecz zakres zapotrzebowań w tym względzie jest tak duŜy, Ŝe z powodzeniem
powstają i funkcjonują nowe zakłady usługowe, jednostki handlu detalicznego i hurtowego
branŜy spoŜywczej, przemysłowej. Przemysł w Jarosławiu rozwinął się na dobre w ostatnim
50-leciu. Wcześniej jedynymi zakładami były: istniejąca do dziś, a załoŜona w 1887 r. Fabryka
Ciast i Cukrów dr Stanisława Gurgula oraz powstała w 1932 r. Fabryka Bekonów i Konserw,
która po wojnie przekształciła się w zakłady mięsne. W latach 50. powstała znana do dziś
Fabryka
Pieczywa
Cukierniczego
"SAN",
obecnie
„LU
Polska”,
Zakłady
Przemysłu
Dziewiarskiego „JARLAN" S.A. – juŜ nie istniejące, Huta Szkła „Jarosław” naleŜąca obecnie do
amerykańskiej firmy Owens Illinois Inc. oraz Zakłady Przemysłu ZboŜowego, na bazie których
obecnie
funkcjonują
„Organika-Jaworzno”,
Provimi-Rolimpex
S.A.
Wytwórnia
Pasz,
PPZ Kapka sp.j.
12
STRATEGIA
WaŜną
rolę
w
gospodarce
miasta
odgrywają:
2008-2015
Jarosławskie
Przedsiębiorstwo
Budowlane "Budexim", Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej, Zakład Gazowniczy,
Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych. Szansą dla szybszego rozwoju miasta
i powiatu stało się wydzielenie Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO PARK Mielec obszar
Przemysłowy Jarosław. W Jarosławiu do SSE przyłączono 3,4 ha obszarów inwestycyjnych na
trenie ZPDz „Jarlan” oraz 0,44 ha Owens Illinois Inc. Na pierwszym obszarze działalność podjął
Lear Corporation Poland.
2
Miasto Jarosław, które zajmuje powierzchnię ok. 34,4 km , jest centrum edukacyjnym
w powiecie, kształcącym na wszystkich poziomach. 30 placówek edukacyjnych kształci zarówno
w systemie ogólnokształcącym, jak i zawodowym. Jest równieŜ pręŜnie rozwijającym się
ośrodkiem szkolnictwa pomaturalnego. Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa kształci obecnie
ok. 5 044 studentów w systemie dziennym i zaocznym z tytułem licencjata na kierunkach:
turystyka i rekreacja, zarządzanie, pielęgniarstwo, informatyka, europeistyka, geodezja
3
i kartografia . W mieście funkcjonuje punkt dydaktyczno-konsultacyjny WyŜszej Szkoły
Humanistyczno-Ekonomicznej z Łodzi kształcący na kierunkach pedagogika i zarządzanie
i marketing ok. 400 studentów.
Miasto posiada dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Planowane jest zwiększenie
wydajności miejskiej oczyszczalni ścieków, doprowadzenie sieci kanalizacji sanitarnej do
wszystkich obiektów, budowa kolektorów sanitarnych, co wyeliminuje odprowadzanie ścieków
wprost do Sanu. W mieście zbudowano kolektor ogólnospławny, który doprowadza ścieki
z duŜego osiedla i kilku zakładów przemysłowych do oczyszczalni ścieków; poddano renowacji
rów deszczowy.
W Ŝyciu kulturalnym miasta aktywnie uczestniczą: Stowarzyszenie Miłośników
Jarosławia z oddziałem w Krakowie, Towarzystwo Muzyczne, Towarzystwo Literackie im.
A. Mickiewicza, Stowarzyszenie Muzyka Dawna w Jarosławiu. Ta mocno rozbudowana sieć
ośrodków kultury stwarza bardzo dobre warunki do pracy oraz rozwoju środowiska kultury. Od
12 lat w Jarosławiu miłośnicy muzyki i kultury dawnej uczestniczą w Międzynarodowym
Festiwalu Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”. Przez osiem dni sierpnia najsławniejsi
wirtuozi spotykają się z publicznością podczas wieczornych koncertów, uczestniczą w jutrzni
w klasztorze. Do waŜniejszych imprez kulturalnych naleŜy równieŜ Jarmark Słowiańskich
Zespołów Folklorystycznych „Jarosław" z udziałem przedstawicieli wszystkich narodów
słowiańskich. Jarosław to miasto bogate w dobra kultury materialnej. Przeszło 150
nieruchomości zostało ujętych jako prawnie chronione dobra kultury. Do najcenniejszych z nich
naleŜą: ratusz z XVII w., obecna siedziba władz miejskich, Kamienica Orsettich − XVI-XVII w.
naleŜąca do czołowych zabytków renesansowej kultury mieszczańskiej w Polsce, od 1945 r.
siedziba Muzeum, Kamienica Królowej Marysieńki − I połowa XVII w., Kamienica Rydzikowska
z Podziemną Trasą Turystyczną − XVI/XVII w. najlepiej zachowany typ tzw. kamienicy
jarosławskiej z charakterystycznym zamkniętym krytym dziedzińcem.
2
3
Województwo Podkarpackie – Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny, Rzeszów 2006.
www.pwszjar.edu.pl z dnia 31.12.2007 r.
13
STRATEGIA
2008-2015
Kamienica posiada dwukondygnacyjne piwnice i chodniki podziemne o łącznej długości
około 160 m., w których zlokalizowana jest Podziemna Trasa Turystyczna im. Feliksa
Zalewskiego. Kolejna kamienica − kamienica mieszczańska z XVI/XVII w. jest typowym
przykładem średniowiecznego domu handlowego bogatego kupiectwa.
Do zabytków architektury sakralnej naleŜą: Kościół św. Jana Chrzciciela i dawne
Kolegium Jezuitów z wieŜą zegarową, Synagoga zbudowana w latach 1810-1811, Kościół św.
Ducha − dawny kościół szpitalny związany z fundacją dla ubogich zbudowany w latach
1689-1690, Cerkiew z XVII w. częściowo zachowana (prezbiterium), Kościół i Klasztor
Reformatów wybudowany w latach 1710-1716, cerkiew greckokatolicka zbudowana na terenie
nieistniejącego XV-wiecznego zamku w latach 1717-1747, Kaplica i Klasztor Sióstr
Niepokalanek, Opactwo Benedyktynek oraz Bazylika Matki BoŜej Bolesnej i Klasztor
Dominikanów. Ponadto chętnie odwiedzany przez turystów jest dawny gmach Towarzystwa
Gimnastycznego "Sokół”, obecnie Miejski Ośrodek Kultury, miejska wiata targowa zbudowana
w 1813 r., relikty Bramy Krakowskiej i murów obronnych z XVI wieku, oraz stary cmentarz
załoŜony z końcem XVIII w., na terenie którego zachowało się szereg cennych historycznie
i artystycznie XIX-wiecznych nagrobków.
4
Gmina Jarosław
2
Gmina Jarosław o powierzchni 114 km połoŜona jest na obrzeŜach miasta Jarosławia.
5
2
Liczba mieszkańców w gminie wynosi 12 645 , co daje ok. 111 osób a km . Jej 13 sołectw
otacza miasto z trzech stron: z południowej − Tuczempy, Munina, Morawsko, wschodniej −
Makowisko, Koniaczów, Surochów, Sobiecin, Zgoda oraz północnej − Pełkinie, Wólka
Pełkińska, Kostków, Wola Buchowska, LeŜachów Osada. Część miejscowości wchodzących
w skład gminy połoŜona jest na rzeką San. Przez teren gminy przebiega trasa międzynarodowa
E 4 Jędrzychowice-Korczowa, droga krajowa nr 77 Lipnik-Przemyśl oraz droga wojewódzka nr
865 Jarosław-BełŜec. Gmina posiada 46 km dróg własnych, z czego 27 km powierzchni
utwardzonej.
Gmina Jarosław jest gminą podmiejską, w duŜym stopniu rolniczą. Ze względu na
umiejscowienie zakładów przemysłowych w mieście Jarosław nie ma rozwiniętego własnego
przemysłu. W gminie znajdują się placówki handlowo-gastronomiczne, drobne rzemiosło
i usługi. Wszystkie miejscowości w gminie posiadają pełne wyposaŜenie w zakresie
infrastruktury komunalnej, takie jak: gazyfikacja, wodociągi, zbiórka i utylizacja odpadów stałych
w oparciu o własne wysypisko. W zakresie telefonizacji potrzeby są zaspokojone w 100%.
6
Dominacja rolnictwa oraz podmiejski charakter łączą się z walorami turystycznymi
gminy. Do najcenniejszych zabytków leŜących na terenie gminy Jarosław naleŜy Zespół
Pałacowo-Parkowy w Pełkiniach (dawna rezydencja Czartoryskich).
4
www.jaroslaw.pl – Przewodnik inwestora, z dnia 08.10.2007 r.
stan na dzień 31.12.2005 r.
6
www.jaroslaw.itl.pl, z dnia 08.10.2007 r.
5
14
STRATEGIA
2008-2015
W strategii rozwoju gminy, ze względu na jej połoŜenie, zaplanowano rozwój bazy
noclegowej dla gości i turystów licznie odwiedzających miasto Jarosław. Gmina posiada takŜe
bardzo dobre warunki do rozwoju rolnictwa specjalistycznego (np. ogrodnictwo) ze względu na
bliski rynek zbytu.
7
Miasto Radymno
2
Miasto Radymno o powierzchni 13,6 km połoŜone jest nad Sanem na skrzyŜowaniu
drogi krajowej E 4 Zgorzelec-Korczowa i drogi nr 77 Lipnik-Przemyśl. Przebiega przez nie linia
kolejowa Kraków-Przemyśl-Lwów. Układ komunikacyjny i połoŜenie przy drogach krajowych
i linii kolejowej to jeden z największych atutów miasta.
8
Liczba mieszkańców miasta wynosi 5 621 osób . Radymno obejmuje dobrze rozwiniętą
i przygotowaną do rozbudowy sieć wodociągową i gazową. Miasto posiada nowoczesną
cyfrową centralę telefoniczną TP SA oraz podstacje przekaźnikowe telefonii komórkowej.
Największe zakłady w mieście to Przedsiębiorstwo Produkcji Kruszywa i Usług Geologicznych
"Kruszgeo", spółka „Elementy Budowlane”, Zakład Metalowy "Metalex". Ponadto działa
cegielnia, dwie nowoczesne stacje paliw, kilka hurtowni, skład celny. Część mieszkańców
zajmuje się drobnym handlem, a miasto wspiera rozwój rzemiosła i drobnej przedsiębiorczości.
W planach jest utworzenie na 50-hektarowym obszarze przy drodze E-4 giełdy rolnospoŜywczej.
Największą atrakcją turystyczną jest zbiornik wodny o powierzchni ok. 70 ha mający
wodę I klasy czystości.
9
Gmina Radymno
Gmina Radymno zajmuje południowo-wschodnią część powiatu jarosławskiego. Jej
obszar stanowi pogranicze PłaskowyŜu Tarnogrodzkiego i Doliny Dolnego Sanu. Powierzchnia
2
gminy liczy 182 km i jest druga w powiecie pod względem wielkości. Liczba mieszkańców
10
wynosi 11 338 osób . Z południa na północ przecina ją rzeka San będąca zlewnią rzek
Wisznia, Szkło, Rada i Łęg Rokietniański. Od wschodu graniczy z Ukrainą (przejście graniczne
w Korczowej). Przez teren gminy przebiega droga międzynarodowa E 4, droga krajowa do
granicy państwa w Korczowej oraz linia kolejowa Kraków-Przemyśl-Lwów. Na terenie gminy
w miejscowości Młyny jest zlokalizowane nowoczesne składowisko odpadów komunalnych.
7
www.jaroslaw.itl.pl, z dnia 08.10.2007 r.
9
www.radymno.pl, z dnia 08.10.2007 r.
8
15
STRATEGIA
2008-2015
W gminie funkcjonuje ponad 400 podmiotów gospodarczych w branŜach przetwórstwa
rolno-spoŜywczego, usług, handlu, eksploatacji złóŜ mineralnych (kruszywa, piasku) oraz
obróbki drewna.
W skład gminy wchodzi 18 sołectw: Budzyń, Chałupki Chotynieckie, Chotyniec, Duńkowice,
Grabowiec, Korczowa, Łazy, Michałówka, Młyny, Nienowice, Ostrów, Piaski, Skołoszów,
Sośnica, Święte, Zabłotce, Zaleska Wola, Zamojsce.
Gmina ma charakter rolniczy, uŜytki rolne stanowią 74% powierzchni, 15% to obszary
leśne. Na terenie gminy działa ponad 2000 gospodarstw rolnych. Głównym atutem gminy jest jej
połoŜenie strategiczne dla obsługi największego przejścia granicznego z Ukrainą w Korczowej.
Do głównych zadań realizowanych w gminie zalicza się uporządkowanie gospodarki wodnościekowej przez kompleksową kanalizację z systemem oczyszczalni ścieków, gazyfikację,
modernizację sieci dróg gminnych, ułoŜenie nawierzchni bitumicznych z systemem odwadniania
dróg, budową zakładu segregacji i utylizacji odpadów.
śywe tradycje muzyczno-taneczne prezentuje Zespół Pieśni i Tańca "OSTROWIACY"
z Ostrowa koło Radymna, który powstał 17 czerwca 1979 r. z inicjatywy Franciszka Bloka.
Dorobkiem zespołu poza licznymi nagraniami radiowymi i telewizyjnymi są wiernie
dokumentująca wzory etnograficzne i historyczne kostiumeria oraz kodeks wychowawczy.
Perłą architektury w gminie jest drewniana cerkiew w Chotyńcu z 1735 r., w której
odbywają się naboŜeństwa w obrządku bizantyjsko-ukraińskim. Warto równieŜ zobaczyć
zabytkowy kościół w Michałówce i drewniany dwór z XVIII w. w Duńkowicach, pozostałości
zamku obronno-rezydencjonalnego z XVI i XVII w. w Sośnicy oraz cerkiew w Młynach
z XVII w.
11
Gmina Chłopice
Gmina Chłopice połoŜona jest na Podgórzu Rzeszowskim w odległości 10 km na
południe od Jarosławia. Obejmuje swoim zasięgiem 7 sołectw: Boratyn, Chłopice, Dobkowice,
2
Jankowice, Lutków, Łowce i Zamiechów na obszarze 49 km . Gmina liczy 5 693
12
mieszkańców . Charakterystyczną cechą krajobrazu gminy są rozlegle wyŜyny porozdzielane
dolinami dopływów rzeki Łęg Rokietnicki, będącej głównym ciekiem wodnym na terenie gminy.
Gmina ma charakter typowo rolniczy, a jej atutem są urodzajne gleby II i III klasy.
Podstawowe kierunki produkcji roślinnej to uprawa wczesnych ziemniaków, buraka cukrowego
i pszenicy. Produkcja zwierzęca to głównie hodowla Ŝywca wieprzowego. DuŜe rozdrobnienie
gospodarstw rolnych (średnia wielkość − 4 ha) oraz stosunkowo duŜa liczba ludności
utrzymującej się z rolnictwa powoduje konieczność znalezienia zastępczych źródeł dochodu.
10
Powiat Jarosławski, Serigraph Sp. z o.o. 2006, s. 33.
12
11
16
STRATEGIA
2008-2015
Największą firmą działającą na terenie gminy jest SANEX Sp. z o.o. w Łowcach
działająca w branŜy drzewnej. W gminie zarejestrowanych jest ponadto 177 podmiotów
gospodarczych prowadzących handel i świadczących róŜnorodne usługi dla mieszkańców.
W latach 1987-1992 gmina została całkowicie zgazyfikowana, co pozwoliło na
wyeliminowanie degradujących środowisko ponad 900 palenisk węglowych i większości
kotłowni na paliwa stałe w obiektach uŜyteczności publicznej. W latach 1994-1997
zwodociągowano całą gminę poprzez wybudowanie własnej stacji wodociągowej zaopatrywanej
z 5 studni głębinowych w wodę niewymagającą uzdatniania. W latach 1997-1998 wybudowane
zostały dwie oczyszczalnie ścieków, które zapewniają odbiór ścieków z terenu całej gminy.
W gminie działają Ludowe Kluby Sportowe, świetlice wiejskie i remizy OSP. Cennym zabytkiem
na terenie gminy jest Sanktuarium Matki BoŜej Pocieszenia w Chłopicach − kościół
o konstrukcji drewnianej z XVIII w. wraz z przyległą kaplicą, w podziemiach której mieści się
krypta właścicieli Chłopic. Fundatorem kościoła był Jan III Sobieski.
13
W Boratynie znajduje się
powstały na początku XIX wieku dworek szlachecki oraz kaplica dworska, w stylu
klasycystycznym.
Gmina Laszki
Gmina Laszki usytuowana jest we wschodniej części powiatu jarosławskiego,
w odległości 18 km od Jarosławia, 14 km od przejścia granicznego z Ukrainą w miejscowości
2
14
Korczowa. Gmina zajmuje obszar 138 km , zamieszkiwany przez 7 007 mieszkańców .
W skład gminy wchodzą sołectwa: Bobrówka, Charytany, Czerniawka, Korzenica, Laszki,
Miękisz Nowy, Miękisz Stary, Tuchla, Wietlin Pierwszy, Wietlin Trzeci, Wietlin SHRO, Wietlin
15
Wieś oraz Wysock . Dojazd do gminy Laszki zapewnia linia kolejowa Przeworsk-BełŜec ze
stacją osobowo-towarową Bobrówka i przystankami osobowymi w Korzenicy.
Laszki są gminą rolniczą, w której uŜytki rolne zajmują 72% powierzchni. Typowe dla
gminy są obszary łąkowo-pastwiskowe. Cennym urozmaiceniem są piękne lasy, głównie bory
iglaste i mieszane, w których króluje sosna. Ponad 1700 osób utrzymuje się z rolnictwa, co
stanowi ewenement nie tylko na tle rolniczego powiatu jarosławskiego. Z rolnictwem jest
związana większość miejscowych podmiotów gospodarczych, z których największy to
AGROMA Rzeszów, Oddział w Bobrówce, RZS Charytany i RSP Wietlin III. Na terenach
Wysocka i Wietlina prowadzona jest eksploatacja kruszywa, miejscowe pokłady naleŜą do
najbogatszych w regionie. Największym atutem gminy jest połoŜenie w miejscowości Wietlin III
Specjalnej Strefy Ekonomicznej EURO PARK Mielec Obszar Przemysłowy Jarosław − 2,3 ha.
Wydzielone tereny znalazły juŜ inwestora. Niemiecka firma „S&W Verpakung” utworzyła zakład
przeróbki drewna, w którym pracuje ok. 20 osób.
13
14
Powiat Jarosławski,…, s.18.
17
STRATEGIA
2008-2015
W zakresie infrastruktury komunalnej do sieci wodociągowej przyłączono około 1,5 tys.
gospodarstw. Gazyfikację przeprowadzono w 10 miejscowościach gminy. W Wietlinie III
funkcjonuje
przepompownia
ścieków.
W
gminie
wybudowano
oczyszczalnię
ścieków
w Laszkach oraz sieć kanalizacyjną o długości 28 km. W 1999 r. uruchomiono nowy system
łączności
telefonicznej,
który
pozwolił
na
podłączenie
wszystkich
zainteresowanych
posiadaniem telefonu. Większość obecnych zabytków w gminie pochodzi z XV-XVII w., m.in.
Zespół Pałacowy Rodziny Czartoryskich w Wysocku, będący obecnie siedzibą Domu Pomocy
Społecznej. Do zabytków gminy naleŜą przydroŜne kapliczki, rozsiane wśród pól i wzniesione
koło domów.
16
Gmina Pawłosiów
Gmina Pawłosiów połoŜona jest na skraju Podgórza Rzeszowskiego. Z miastem
Jarosław graniczy od strony południowo-zachodniej. Pawłosiów jako gmina podmiejska
posiadająca dogodne połączenie z pobliskim Jarosławiem jest bardzo atrakcyjnym terenem dla
prywatnych przedsiębiorstw i inwestorów. Powierzchnia gminy wynosi 47 km
2
i jest
17
zamieszkiwana przez 8 169 osób . Do gminy naleŜy dziewięć sołectw: Cieszacin Wielki,
Cieszacin Mały, Kidałowice, Maleniska, OŜańsk, Pawłosiów, Szczytna, Tywonia, Wierzbna.
Pawłosiów to typowo podmiejska gmina, ściśle związana z Jarosławiem. Produkcja
rolna występuje w niewielkim zakresie, rolnicy produkują głównie na własne potrzeby. Na
terenie gminy zarejestrowanych jest blisko 300 podmiotów gospodarczych o zróŜnicowanej
działalności: kaletnictwo, szewstwo, handel, usługi murarskie, stolarskie, warsztaty naprawcze.
Większe zakłady to Zakłady Mięsne „Szarek”, Olejarnia w Kidałowicach oraz Zakład Hodowli
i Aklimatyzacji Roślin w OŜańsku.
Wszystkie wsie w gminie posiadają sieć gazową. Z łącznej długości sieci, która wynosi
81 km, korzysta 90% gospodarstw domowych. Sieć wodociągową, do której podłączonych jest
ponad 1,6 tys. zabudowań ma 81,6 km. Wszystkie wsie objęte są siecią kanalizacyjną
i telefonizacją. Do sieci podłączono ponad 1,0 tys. abonentów.
Na terenie gminy pręŜnie działa Zespół Folklorystyczny „Pawłosiowianie” kultywujący
tradycje ludowe. Gmina pozyskuje środki unijne zwiększając atrakcyjność dla inwestorów
i turystów. W ramach realizacji programu „Leader +” wspólnie z gminą Roźwienica i Pruchnik
załoŜyła fundację „Z Tradycją w Nowoczesność”. W 2004 r. Fundacja Rozwoju Demokracji
Lokalnej w Warszawie przyznała gminie I miejsce w Polsce za umiejętność mobilizowania
mieszkańców do współpracy. W 2005 r. gmina otrzymała tytuł i certyfikat „Gmina Fair Play”.
W dzienniku „Rzeczpospolita” w ogólnopolskim rankingu zajęła II miejsce wśród najlepiej
18
zarządzanych gmin wiejskich.
15
www.laszki.itl.pl, z dnia 08.10.2007 r.
Powiat Jarosławski…, s. 24.
17
18
16
18
STRATEGIA
2008-2015
Gmina Pruchnik
Gmina Pruchnik połoŜona jest u progu Pogórza Karpackiego, w paśmie wzgórz
przemysko-rzeszowskich. W jej skład wchodzi 10 sołectw: Kramarzówka, Pruchnik, Jodłówka,
Hawłowice, Rozbórz Długi, Świebodna, Rzeplin, Rozbórz Okrągły. UŜytki rolne zajmują
powierzchnię 5 670 ha, lasy i grunty leśne – 1 510 ha, pozostałe grunty i nieuŜytki − 646 ha.
W prywatnych rękach znajduje się 5 722 ha. Gminę o powierzchni całkowitej 78 km
zamieszkuje 9 583 osoby.
2
19
Pruchnik to gmina nie tylko o charakterze rolniczym. Funkcjonuje tu dobrze rozwinięta
sieć placówek handlowych oraz blisko 250 podmiotów gospodarczych prowadzących
róŜnorodną działalność. Dominują takie branŜe jak: mechanika pojazdowa, usługi budowlane,
transport towarowy, wytwórnie ciast i wafli. Gmina ma dogodne połączenia komunikacyjne
zarówno z sąsiednimi gminami, jak i większymi aglomeracjami. Sieć drogowa liczy 46 km.
Znajdują się tu bogate zasoby gazu ziemnego. Gmina jest w 100% zgazyfikowana, w 50%
zwodociągowana (budowę sieci kanalizacyjnej wraz z oczyszczalnią rozpoczęto w 1997 r.).
Obszar gminy graniczy z terenami o wysokich walorach turystycznych, sprzyjających
uprawianiu turystyki pieszej, rowerowej, konnej. Tereny leśne obfitują w rzadką florę i faunę,
stwarzając idealne warunki dla rozwoju myślistwa oraz bezkrwawych łowów z kamerą.
Osobliwością Pruchnika są zabytkowe drewniane domy podcieniowe konstrukcji
przysłupowej. Najstarsze z nich pochodzą z końca XVIII w. i początku XIX w. Bogata przeszłość
gminy ma odzwierciedlenie w duŜej liczbie zabytków historii, do których naleŜą: rynek
z wybiegającymi z naroŜy uliczkami, kamienny kościół gotycki z XIV w., graniasty obelisk
z czasów najazdów tatarskich, muzeum parafialne, pamiątkowy kopiec i pomnik Grunwaldu,
zabytkowe kapliczki i krzyŜe przydroŜne. Na terenie gminy znajduje się zespół podworski
w Węgierce.
Na terenie gminy moŜna podziwiać wspaniałe podgórskie krajobrazy widoczne
z licznych punktów widokowych, typowe karpackie lasy jodłowo-bukowe, pomniki przyrody
oŜywionej (głównie lipy i dęby) oraz niewykorzystywane zasoby wód mineralnych. Tereny
zaliczane do wysokiej czystości ekologicznej.
Gminne Centrum Kultury, Sportu i Turystyki organizuje wiele imprez cyklicznych, takich
jak: Teatralne Misteria Wielkopostne, Biegi o Memoriał ks. Bronisława Markiewicza, Zlot
Rowerowy im. Generała Marka Papały, Podkarpacki Rajd Pieszy Szkół im. Jana Pawła II,
Wiosenne Górskie Harce Rowerowe – zawody w kolarstwie górskim, Jarmark Sztuki Ludowej
„Pruchnickie Sochaczki”, Regionalny Festiwal Piosenki „Malin Koszyk”.
19
19
STRATEGIA
2008-2015
Przy Ośrodku Kultury działa Zespół Pieśni i Tańca „Pruchnik”, kapela ludowa, zespół
wokalno-instrumentalny DKDM, amatorski zespół teatralny, zespól wokalny „Equale”, dziecięcy
zespół taneczny.
W 2000 r. powstało Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Pruchnickiej, które jest wydawcą
20
m.in. kwartalnika regionalnego „Ziemia Pruchnicka”.
Gmina Rokietnica
Gmina Rokietnica połoŜona jest w południowej części powiatu jarosławskiego, 16 km od
miasta Jarosławia, w regionie Kotliny Sandomierskiej. Obszar gminy zajmujący powierzchnię
2
21
57 km zamieszkuje ok. 4 439 osób . W skład gminy wchodzi 5 sołectw: Rokietnica, Wola
Rokietnicka, Tapin, Tuligłowy i Czelatyce.
Rokietnica jest typowo rolniczą gminą, w której zarówno działalność rolnicza jak
i usługowa jest skupiona w prywatnych rękach. UŜytki rolne stanowią 54% powierzchni, zaś
30% stanowią lasy. Na terenie gminy nie ma typowych zakładów przemysłowych. Są za to
warsztaty rzemieślnicze świadczące usługi w zakresie obróbki drewna, budownictwa ogólnego,
szklarstwa i fryzjerstwa, krawiectwa, mechaniki pojazdowej, kowalstwa. W Tuligłowach
wydobywa się gaz ziemny. Na terenie gminy istnieje sieć gazowa i nowoczesna sieć
wodociągową, aktualnie trwa drugi etap budowy sieci kanalizacyjnej.
Rokietnica posiada atrakcyjne tereny pod domki letniskowe, połoŜone w przysiółkach
Nowy Świat i Zawarcie przy kompleksach leśnych. Do atutów gminy moŜna zaliczyć czyste
środowisko naturalne, ukształtowanie terenu sprzyjające rozwojowi agroturystyki i ekoturystyki,
kompleksy leśne, dobre gleby, a takŜe dobrą jakość wód pitnych.22
Gmina Roźwienica
Gmina leŜy we wschodniej części województwa podkarpackiego na Podgórzu
Rzeszowskim, przy drodze nr 880 Jarosław-Pruchnik. Obszar gminy zajmuje powierzchnię
2
23
2
71 km , zamieszkuje ją 6 391 osób . Gęstość zaludnienia wynosi 90 osób na 1 km . W skład
gminy Roźwienica wchodzi 11 sołectw: Roźwienica, Rudołowice, Wola Roźwienicka,
Cząstkowice, Czudowice, Bystrowice, Więckowice, Tyniowice, Chorzów, Węgierka, Wola
Węgierska.
Dominującą rolę w gminie odgrywa rolnictwo. Gospodarstwa indywidualne zajmują
powierzchnię 5 260 ha. Zarejestrowaną działalność gospodarczą prowadzi ok. 200 podmiotów.
20
Powiat Jarosławski..., s. 30, www.pruchnik.com.pl z dnia 08.10.2007r.
22
23
21
20
STRATEGIA
2008-2015
Jedną z pręŜniejszych firm jest Przedsiębiorstwo Budowy Dróg i Mostów – Józef Babiś.
Ze złóŜ w miejscowości Węgierka pozyskiwane są skały wapienne.
Wszystkie wioski korzystają z gazociągu i wodociągu. Walorem gminy jest czyste powietrze,
zróŜnicowane tereny od płaszczyzn po malownicze górki i wzniesienia pokryte lasami,
szczególnie w miejscowościach Węgierka i Wola Węgierska.
JuŜ od ponad 25 lat w Rudołowicach istnieje i działa Zespół Pieśni i Tańca „Familia”,
którego załoŜycielką jest Helena Gołąb. Zespół tworzy repertuar oparty na autentycznych
tekstach, zwyczajach i obrzędach ciesząc się dorobkiem 7 widowisk, ponad 300 pieśni
i przyśpiewek oraz 30 tańców.
Pagórkowaty teren to atut dla rozwoju turystyki i agroturystyki. Na terenie gminy
znajduje się XIX-wieczny dworek w Roźwienicy, zabytkowe zespoły dworskie w Cząstkowicach
i Rudołowicach, zespół podworski w Tyniowicach otoczony licznymi pomnikami przyrody.
Gmina Wiązownica
Gmina Wiązownica sąsiaduje od południa z gminą Laszki i Jarosław, od północy
z gminą Stary Dzików w powiecie lubaczowskim i Adamówką w powiecie przeworskim, od
wschodu z gminą Oleszyce w powiecie lubaczowskim, a od zachodu z gminą Sieniawa (powiat
2
przeworski). Gmina Wiązownica zajmuje obszar 244 km , który zamieszkuje 11 034 osoby i jest
największą powierzchniowo gminą powiatu jarosławskiego. W jej skład wchodzi 12 sołectw:
Cetula, Manasterz, Mołodycz, Nielepkowice, Piwoda, Radawa, Ryszkowa Wola, Surmaczówka,
Szówsko, Wiązownica, Wólka Zapałowska, Zapałów. Przez teren gminy przebiegają dwie drogi
o znaczeniu wojewódzkim: 865 Jarosław-Zamość oraz 870 Jarosław-Lublin.
Jest to gmina "podmiejska", w duŜej części rolnicza. UŜytki rolne stanowią 45%
powierzchni ogólnej gminy. Nie ma rozwiniętego przemysłu poza drobnym rzemiosłem
i usługami oraz placówkami handlowymi i gastronomicznymi. Na terenie gminy znajdują się
dwie dobrze prosperujące piaskownie w Manasterzu i w Cetuli. Podstawą rozwoju i sposobem
na osiągnięcie wymarzonego wizerunku Wiązownicy są inwestycje. W pierwszej kolejności
zmierza się do zakończenia inwestycji infrastrukturalnych. We wszystkich 12 miejscowościach
wybudowano wodociągi. Sieć gazowa obejmuje 80% miejscowości leŜących przy głównych
drogach gminy. Wszystkie miejscowości są w pełni wyposaŜone w sieci energetyczne
i telefoniczne. Sieć wodociągowa ma długość 158 km, a oczyszczalnia ścieków o pojemności
3
350 m przyjmuje na dobę nieczystości z 73-kilometrowej sieci kanalizacyjnej.
Za największą atrakcję turystyczną gminy uwaŜa się miejscowość letniskową Radawę połoŜoną
w lasach nad zalewem i rzeką Lubaczówką. Miejscowość słynie z walorów wypoczynkowoturystycznych i klimatyczno-leczniczych. Klimat sprzyja osobom leczącym się z powodu
otyłości, nadciśnienia, chorób serca, nerwic, a takŜe chorób układu oddechowego.
Od 2000 r. Jarosławskie Stowarzyszenie Charytatywne im. Św. O. Pio prowadzi w Radawie
Ośrodek Profilaktyczno-Rehabilitacyjny, zwany Domem Ojca Pio Ośrodek posiada 70 miejsc
noclegowych i jest przystosowany dla osób niepełnosprawnych.
21
STRATEGIA
2008-2015
Do ciekawych zabytków gminy naleŜą: zespół cerkwi greckokatolickiej, dzwonnica, cmentarz
z I wojny światowej w Ryszkowej Woli, cerkiew greckokatolicka i cmentarz w Zapałowie,
24
cmentarz rzymskokatolicki przy kościele parafialnym w Radawie .
2.2. Uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze
Powiat jarosławski niemal w całości połoŜony jest we wschodniej części Kotliny
Sandomierskiej. Tylko jego południowe krańce sięgają pasma pierwszych wzniesień Pogórza
Karpackiego, w tej części zwanego Pogórzem Dynowskim, tworząc obszar o łagodnych
wzniesieniach. Środkiem regionu, z południowego wschodu na północny zachód przepływa
szósta pod względem długości w Polsce rzeka San, wzdłuŜ której ukształtowało się szerokie
obniŜenie zwane Doliną Dolnego Sanu, dawniej równieŜ Nadsaniem. Rzeka wypływa
z terytorium Ukrainy przechodząc centralnie przez powiat jarosławski.
San posiada wiele dopływów m.in. Rada i Łęg Rokietnicki. Urodzajne mady nadsańskie
oraz lessy Podgórza Rzeszowskiego sprawiły, Ŝe większość rejonu jarosławskiego od dawna
objęta jest gospodarką rolną. Krajobraz posiada charakter kulturowy, którego głównym
elementem są uŜytki rolne oraz zbiorowiska roślinne z nimi związane. Lasy stanowią 25%
powierzchni całego obszaru. Brak uciąŜliwych dla środowiska inwestycji uratował bogactwo
przyrody. Lasy obfitują w róŜnorodną faunę i florę, a wśród fauny moŜna spotkać gatunki
zarówno typowo nizinne, jak i typowo górskie. W lasach dominującym gatunkiem drzewiastym
jest sosna, następnie dąb, olcha i brzoza. Wody rzek, szczególnie Sanu, zasobne są w róŜne
gatunki ryb, takie jak brzana, kleń, karaś, ukleja i płoć, występują równieŜ karp, szczupak
25
i sandacz, czasami pojawia się sum i węgorz .
Obszar powiatu jarosławskiego obejmuje intensywna gospodarka rolna, co wynika
z urodzajnych gleb regionu. Na Podgórzu Rzeszowskim małe płaty lasów grądowych przetrwały
w rejonie Kidałowic, Pawłosiowa i Roźwienicy. Występują tu lasy liściaste z dębem, bukiem
i grabem, z domieszką jodły, modrzewia i innych drzew. Na terenie PłaskowyŜu
Tarnogrodzkiego, w zaleŜności od charakteru podłoŜa i poziomu, rosną lasy mieszane złoŜone
z sosny, dębu i buka z domieszką innych gatunków drzew liściastych i szpilkowych.
Bory mieszane złoŜone są z drzewostanów sosnowo-dębowo-bukowych z przewagą sosny.
W borach świeŜych dominuje sosna, w miejscach podmokłych występują bory bagienne, na
suchych wydmiskach rosną rzadkie skarlałe sosny tworzące tzw. bór suchy.
Środowiska łąkowe zajmują około 20% uŜytków rolnych. Najwięcej łąk znajduje się
w dolinie Sanu oraz w niŜszych partiach PłaskowyŜu Tarnogrodzkiego. Liczne tu niegdyś
torfowiska zostały osuszone (zmeliorowane) i zamienione na łąki lub pastwiska. W dolinie
Lubaczówki, koło Zapałowa, przetrwał wielki kompleks podmokłych łąk i bagien tzw. Bagno
Oleszyckie, uznane za uŜytek ekologiczny. Na łąkach Nadsania, oprócz pospolitych dla tego
środowiska gatunków traw i roślin, moŜna spotkać rośliny rzadkie i chronione. NaleŜy do nich:
kosaciec syberyjski, goździk pyszny czy teŜ goryczka wąskolistna i rosiczka okrągłositna.
24
22
STRATEGIA
2008-2015
Osobliwe środowiska przyrodnicze tworzą starorzecza. Rośnie tu tatarak zwyczajny i trzcina
pospolita, grzybień biały i grąŜel Ŝółty, a nawet kotewka - orzech wodny.
RóŜnorodność i bogactwo fauny występuje w zaleŜności od stopnia zalesienia
i intensywności gospodarki rolnej
2.3. Potencjał demograficzny powiatu
Liczba ludności w powiecie jarosławskim wynosiła na koniec 2005 r. 122 597 osób,
2
w tym 63 226 osób stanowiły kobiety. Gęstość zaludnienia wynosi 119 osób/km i zaliczana jest
do średnich w województwie podkarpackim. Ponad 46,2 tys. osób zamieszkiwało w miastach,
pozostałe 76,2 tys. − na wsi. Ludność miejska stanowi więc 38% mieszkańców powiatu,
ludność wiejska zaś 62%. Układ taki potwierdza dominujący, rolniczy charakter powiatu.
Tabela 3. Ludność powiatu jarosławskiego wg gmin w latach 2003-2004
Stan
Stan
W tym
W tym
ludności
ludności
Gmina /miasto
ogółem
ogółem
męŜczyźni kobiety
męŜczyźni kobiety
w 2003 roku
w 2004 roku
Jarosław m.
40 297
18 696
21 601
40 523
18 829
21 694
Radymno m.
5 657
2 772
2 885
5 626
2 746
2 880
Chłopice
5 640
2 779
2 861
5 624
2 782
2 842
Jarosław gm.
12 676
6 254
6 422
12 669
6 255
6 414
Laszki
7 052
3 537
3 515
7 012
3 506
3 506
Pawłosiów
8 044
3 915
4 129
8 102
3 944
4 158
Pruchnik
9 541
4 745
4 796
9 548
4 746
4 802
Radymno gm.
11 362
5 602
5 760
11 336
5 592
5 744
Rokietnica
4 418
2 184
2 234
4 419
2 174
2 245
Roźwienica
6 475
3 198
3 277
6 447
3 171
3 276
Wiązownica
10 960
5 437
5 523
10 975
5 442
5 533
Razem powiat
122 122
59 119
63 003
122 281
59 187
63 094
25
Stanisław Kłos, Jarosław i okolice, P.U.W. Roksana, Krosno 2002, s. 9.
23
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 4. Ludność powiatu jarosławskiego wg gmin, stan na 31.12.2005 r.
Gmina /miasto
Stan ludności
W tym
ogółem
męŜczyźni
kobiety
Jarosław m.
40 677
18 934
21 743
Radymno m.
5 621
2 741
2 880
Chłopice
5 693
2 817
2 876
Jarosław gm.
12 645
6 234
6 411
Laszki
7 007
3 508
3 499
Pawłosiów
8 169
3 977
4 192
Pruchnik
9 583
4 754
4 829
Radymno gm.
11 338
5 594
5 744
Rokietnica
4 439
2 189
2 250
Roźwienica
6 391
3 165
3 226
Wiązownica
11 034
5 458
5 576
122 597
59 371
63 226
Razem powiat
M ę Ŝc zyźn i
48%
K o b ie ty
52%
Wykres 3. Procentowy udział kobiet i męŜczyzn w 2005 roku
Od 2003 r. ludność powiatu jarosławskiego systematycznie wzrasta z 122 122
w 2003 r. do 122 597 w roku 2005 (Tabela 3 i 4). Na przestrzeni ostatnich trzech lat największą
grupę ludności w mieście stanowią mieszkańcy w wieku produkcyjnym, ich liczba utrzymuje się
na zbliŜonym poziomie i nieco wzrasta. Ponadto obserwujemy proces starzenia się
społeczeństwa, czego dowodem jest wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym.
W 2005 r. ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 23%, w wieku
produkcyjnym 62%, a w wieku poprodukcyjnym 15% ogółu mieszkańców.
Tabela 5. Dynamika ludności powiatu jarosławskiego w przedziałach ekonomicznych
w latach 1999-2005
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Wiek przedprodukcyjny
35 111
34 183
33 029
31 861
37 768
29 813
28 748
Wiek produkcyjny
70 923
71 830
73 003
72 148
73 440
74 496
75 778
Wiek poprodukcyjny
17 661
17 846
17 924
17 903
17 914
17 972
18 071
Razem powiat
123 695 123 859 123 956 121 912 122 122 122 281 122 597
24
STRATEGIA
2008-2015
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1999
2000
Wiek przedprodukcyjny
2001
2002
2003
Wiek produkcyjny
2004
2005
Wiek poprodukcyjny
Wykres 4. Dynamika ludności powiatu jarosławskiego w ekonomicznych
grupach wiekowych w latach 1999-2005
Sytuacja demograficzna regionu, tak istotna przy określaniu planów rozwojowych,
uzaleŜniona jest od ruchu naturalnego oraz tempa migracji.
Przyrost naturalny w powiecie jarosławskim, liczony w liczbach bezwzględnych,
w 2005 r. wynosił 30, wskaźnik przyrostu naturalnego na 1 000 osób wynosi ogółem 0,2
(Tabela 6), w miastach 1,0, zaś na wsi 0,2. Jest to jeden z niŜszych wskaźników
w województwie, znacznie jednak wyŜszy od przyrostu naturalnego w kraju. Charakterystyczne
dla powiatu jarosławskiego są wahania przyrostu naturalnego w poszczególnych wsiach
od -15 do +17.
Tabela 6. Ruch naturalny ludności w powiecie jarosławskim wg gmin, stan na 31.12.2005 r.
Gmina/miasto
Liczba
Liczba
Liczba
Przyrost
małŜeństw
urodzeń
zgonów
naturalny
Jarosław m.
182
306
359
-53
Radymno
27
40
34
6
Chłopice
26
51
51
-
Jarosław gm.
67
139
122
17
Laszki
48
87
76
11
Pawłosiów
42
72
72
-
Pruchnik
60
105
89
16
Radymno
54
111
126
-15
Rokietnica
25
48
48
-
Roźwienica
37
55
69
-14
Wiązownica
76
111
109
2
Razem powiat
644
1125
1155
-30
25
STRATEGIA
2008-2015
-30
Przyrost naturalny
1155
Liczba zgonów
1125
Liczba urodzeń
644
Liczba małŜeństw
-200
0
200
400
600
800
1000
1200
Wykres 5. Ruch naturalny ludności
Znaczne róŜnice obserwuje się równieŜ w tempie i poziomie migracji na terenie powiatu.
W
czterech
miejscowościach
odnotowano
dodatni
poziom
migracji,
najwyŜszy
w Pawłosiowie − 28, w siedmiu pozostałych saldo było ujemne (Tabela 7). Migracja dla całego
powiatu zamknęła się równieŜ ujemnym saldem − 160. Jest to rezultat nieodbiegający od
tendencji całego województwa podkarpackiego - w większości powiatów odnotowano ujemne
saldo. Migracja na 1 000 osób wyniosła w powiecie jarosławskim – 1,3, podczas gdy w całym
województwie − 0,5.
Tabela 7. Migracje ludności w powiecie jarosławskim wg gmin, stan na 31.12.2005 r.
Napływ
odpływ
Saldo migracji
z
z
za
na 1000
ogółem
ogółem
zagranicy
miast granicę
ludności
ogółem
z
miast
Jarosław m.
362
102
12
493
210
10
-131
-3,3
Radymno
46
11
-
66
33
-
-20
-3,5
Chłopice
63
13
1
45
14
-
18
3,2
Jarosław gm.
151
73
3
167
88
-
-16
-1,3
Gmina/miasto
Laszki
47
9
1
88
46
-
-41
-5,8
Pawłosiów
132
94
2
104
60
2
28
3,4
Pruchnik
64
34
5
63
32
3
1
0,3
Radymno
101
52
5
102
45
2
-1
-0,1
Rokietnica
26
8
-
54
19
-
-28
-6,3
Roźwienica
54
20
1
61
26
-
-7
-1,1
Wiązownica
108
53
2
71
36
-
37
3,3
1154
469
32
1314
609
17
-160
-1,3
Razem
26
STRATEGIA
2008-2015
2.4. Pracujący i bezrobotni
Rynek pracy w powiecie jarosławskim został ukształtowany wraz z intensywnym
rozwojem przemysłu w gminie miejskiej Jarosław, która jest miejscem pracy wielu mieszkańców
powiatu.
Jarosław
stanowi
centrum
administracyjno-usługowo-handlowe
o
znaczeniu
ponadlokalnym, co zwiększa jego atrakcyjność i konkurencyjność. Dostępne na rynku oferty
pracy koncentrują się w duŜej mierze w Jarosławiu. Liczba pracujących osób w powiecie
jarosławskim ogółem wynosi 18 063 osób, z czego 9 194 to kobiety. Zatrudnionych w sektorze
rolniczym jest 296 osób, w sektorze przemysłowym 5 750, sektorze usługowo-rynkowym 5 596,
w sektorze usługowo-nierynkowym 6 421. Zatrudnionych w sektorze publicznym jest 8 973
26
osób, a w sektorze prywatnym 22 002 osób .
Istotne jest przedstawienie poziomu stanu bezrobotnych od początku istnienia powiatu,
pozwalające prześledzić poziom i dynamizm zjawiska bezrobocia. Sytuacja gospodarcza
powiatu od początku jego istnienia nie zaspokajała zapotrzebowania na miejsca pracy.
Stopę bezrobocia w powiecie umiejscowioną w strukturze bezrobocia województwa i kraju
na przestrzeni lat 1999-2006 przedstawia Tabela 8.
Tabela 8. Stopa bezrobocia w powiecie jarosławskim w porównaniu do województwa
podkarpackiego i Polski
Stopa bezrobocia w %
IV kwartał 1999
Powiatowy
Urząd Pracy
Jarosław
13,7
IV kwartał 2000
16,4
14,2
15,1
IV kwartał 2001
17,9
16,9
16,8
IV kwartał 2002
17,5
16,9
18,1
IV kwartał 2003
16,8
16,7
18,0
IV kwartał 2004
20,0
19,1
19,1
IV kwartał 2005
19,6
18,4
17,6
IV kwartał 2006
18,9
16,5
14,9
IV kwartał 2007
17,0
14,4
11,4
Kwartały
Województwo
podkarpackie
Polska
13,5
12,2
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Jarosławiu
W 2000 r. województwo podkarpackie wśród 16-tu województw zajmowało 9. miejsce
z liczbą 182 tys. bezrobotnych. W ogólnej liczbie 2 702 000 bezrobotnych zarejestrowanych
w Polsce w dniu 31 grudnia 2000 r., bezrobotni województwa podkarpackiego stanowili 6,7 %.
26
Województwo Podkarpackie …, Liczba pracujących nie obejmuje podmiotów gospodarczych o liczbie zatrudnionych
mniejszej niŜ 9 osób oraz pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie. Liczba pracujących w sektorze
prywatnym i publicznym nie obejmuje podmiotów gospodarczych o liczbie zatrudnionych mniejszej niŜ 9 osób.
27
STRATEGIA
2008-2015
Ostatnie dane z 2006 r. sytuują województwo podkarpackie ma miejscu 9 z liczbą
bezrobotnych 142,7 tys. (w skali kraju stanowią 16,2%).
Wynik praktycznie niezmienny przez 5 lat wskazywać moŜe na utrzymujące się bezrobocie
w województwie.
Stopa bezrobocia, która w grudniu 1999 r. wynosiła 14,2 %, w końcu 2000 r. osiągnęła
poziom 16,4 % i usytuowała powiat na 13. miejscu wśród 24 powiatów (20 ziemskich
i 4 grodzkich) województwa podkarpackiego. W powiecie jarosławskim przekroczyła ona pod
koniec 2004 r. 11 tys. zarejestrowanych, osiągając tym samym nie notowaną wcześniej na tym
terenie stopę bezrobocia w wysokości 20,0 %. Od 2004 r. zauwaŜa się niewielki spadek
bezrobotnych i nadal wysoką stopę bezrobocia – 17,00 % na koniec 2007 r.
Analizując poziom bezrobocia w powiecie jarosławskim na przestrzeni lat 1999-2005
naleŜy zauwaŜyć, Ŝe przekraczało ono średnią stopę bezrobocia w kraju. Wyjątkiem jest
2003 r., w którym stopa bezrobocia nieznacznie przekroczyła krajową (+ 0,8%).
Tabela 9. Stan bezrobotnych w poszczególnych gminach i miastach w latach
1999-2005
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Miasto Jarosław
2 877
3 327
3 555
3 478
3 511
3 221
3 160
Miasto Radymno
954
1 065
638
564
584
514
512
Jarosław gm.
472
561
1 123
1 033
1 069
931
379
Radymno
917
962
1 108
1 064
1 060
1 004
963
Chłopice
375
413
455
428
373
369
379
Laszki
651
735
790
772
798
727
732
Pawłosiów
566
626
654
622
640
614
612
Pruchnik
961
1 020
1 088
1 072
1 067
944
932
Rokietnica
304
317
356
335
312
289
290
Roźwienica
519
613
653
578
587
511
519
Wiązownica
921
1 002
1 097
1 028
1 004
967
957
Ogółem
9 517 10 641 11 517 10 974 11 005 10 091 10 063
Ogółem %
14,2
16,4
17,9
17,5
17,5
20,0
19,6
Z analizy powyŜszego zestawienia moŜna zauwaŜyć wzrost liczby zarejestrowanych
bezrobotnych w powiecie jarosławskim. Największą liczbę bezrobotnych, odnotowuje się
corocznie w mieście i gminie Jarosław oraz w gminach Pruchnik, Wiązownica i Radymno.
Dla porównania, według stanu na 31 grudnia 2000 r. na terenie powiatu zarejestrowanych było
10 641 osób, w stosunku do grudnia 1999 r. liczba bezrobotnych wzrosła o 2,2 %. W kolejnych
latach stopa bezrobocia wrastała nieznacznie, by w 2004 r. osiągnąć poziom 20%.
Z przedstawionych danych wynika, Ŝe bezrobocie w roku 2004 w porównaniu do roku
poprzedniego wzrosło o 2,5%. Wzrost bezrobocia spowodowany był m.in. likwidacją stanowisk
pracy w zakładach istniejących na terenie powiatu, co wiązało się z ich restrukturyzacją.
28
STRATEGIA
2008-2015
Kolejną przyczyną, która miała wpływ na wysoki wskaźnik bezrobocia, był niski wskaźnik
tworzenia nowych miejsc pracy.
Większość mieszkańców powiatu to mieszkańcy wsi, niezmiennie stanowią oni ponad
60% ogółu bezrobotnych. Tak wysoki odsetek osób mieszkających na obszarach wiejskich ma
jednocześnie wpływ na niski udział przemysłu w tworzeniu PKB, jak równieŜ na wysokość
bezrobocia.
Tabela 10. Stan bezrobotnych w latach 2003-2006
Wyszczególnienie
2003
Liczba bezrobotnych ogółem
2004
2005
2006
11 005 10 091 10 063
Wzrost/spadek w stosunku do poprzedniego roku
9 569
+ 35
- 914
- 28
- 494
Z prawem do zasiłku
1 920
862
826
733
Zamieszkali na wsi
6 910
6 356
6 391
6 107
17,5
20,0
19,6
19,4
Stopa bezrobocia w %
Źródło: Opracowanie własne na podstawie PUP Jarosław, stan na 2006 r.
ZauwaŜalny jest wyraźny spadek liczby osób zarejestrowanych, w tym uprawnionych do
zasiłku. W 2006 r. prawo to przysługiwało 7% zarejestrowanych bezrobotnych.
Analiza struktury bezrobocia jest pomocna w walce z tym zjawiskiem, jak równieŜ jego
negatywnymi
skutkami. Obok
danych
dotyczących
poziomu
bezrobocia
w
powiecie
jarosławskim, analiza struktury bezrobocia powinna uwzględniać takie cechy jak: płeć, wiek,
wykształcenie, czas pozostawania bez pracy, staŜ pracy oraz niepełnosprawność.
Tabela 11. Stan bezrobocia wśród kobiet w latach 1999-2005
Lata
Kobiety
W tym z prawem do
zasiłku
Liczba
%
1999
4 646
48,7
795
2000
5 178
48,7
800
2001
5 405
46,9
725
2002
4 966
45,3
628
2003
5 105
46,3
751
2004
4 672
46,3
350
2005
4 851
48,2
304
Pod koniec 2000 r. w powiecie jarosławskim zarejestrowanych było 5 463 bezrobotnych
męŜczyzn. Stanowili oni 51,3 % ogółu bezrobotnych. Na koniec grudnia 2000 r. odnotowano
5 178 kobiet, co stanowiło 48,7 % ogółu zarejestrowanych (Tabela 11). Sytuacja taka (większy
odsetek bezrobotnych męŜczyzn) utrzymywała się przez wszystkie lata. TakŜe obecnie kobiety
stanowią 50,9 % bezrobotnych w powiecie. MoŜe to świadczyć o podejmowaniu prac
sezonowych przez męŜczyzn. TakŜe przyrost bezrobocia wśród kobiet moŜe być skutkiem
wyjazdów za granice kraju w celach zarobkowych.
29
STRATEGIA
2008-2015
Zwiększa się udział kobiet w ogólnej liczbie bezrobotnych, szczególnie na wsiach
i małych miastach, pomimo Ŝe kobiety bezrobotne są lepiej wykształcone niŜ bezrobotni
męŜczyźni. W tym przypadku poziom wykształcenia okazuje się nie mieć decydującego
znaczenia. Powiat jarosławski to przede wszystkim obszar rolniczy, który daje większe szanse
zatrudnienia dla męŜczyzn. Dane te mogą wiązać się takŜe z tym, Ŝe kobiety stanowią większą
część ludności powiatu.
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
ogółem
Miasto Jarosław
Chłopice
Rokietnica
męŜczyźni
Miasto Radymno
Laszki
Roźwienica
kobiety
Jarosław
Pawłosiów
Wiązownica
Radymno
Pruchnik
Wykres 6. Bezrobotni zarejestrowani wg płci w 2005 r.
Analizując podział bezrobotnych ze względu na wiek zauwaŜyć moŜna prawidłowość,
Ŝe bezrobocie w poszczególnych grupach wiekowych maleje wraz ze wzrostem wieku (Wykres
6). Nieliczni bezrobotni w przedziałach wiekowych 15-17 lat to wynik obowiązku szkolnego
(do 18 r. Ŝ. i ukończenia gimnazjum). Młodzi ludzie kontynuują naukę w róŜnego typu szkołach
przysposabiających do zawodu.
Najbardziej liczny przedział stanowią osoby w wieku 18-24 oraz w wieku 25-35 lat.
Szczególnie duŜo osób przybywa w lipcu i sierpniu, z tytułu rejestracji się w urzędzie pracy
absolwentów róŜnego typu szkół.
30
STRATEGIA
2008-2015
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
18-24
25-34
2006*
2005
35-44
45-54
2004
2003
55-59
60-64
2002
Wykres 7. Struktura wiekowa bezrobotnych w 2005 r.
W ostatnich latach zmniejsza się liczba bezrobotnych we wspomnianych wyŜej grupach
wiekowych (18-24 i 25-34). Niewątpliwie zjawisko to jest wynikiem podejmowania przez
młodych ludzi pracy za granicami kraju m.in. na rynkach UE lub kontynuowaniem
nauki.
Nieznacznie wzrasta liczba bezrobotnych w wieku 35-44 oraz stale wzrasta bezrobocie
w grupie wiekowej 45-54 i 55-59 lat.
Tabela 12. Średnia liczba osób zarejestrowanych ze względu na wykształcenie
Wykształcenie
Lata
WyŜsze
Policealne
Średnie
Zasadnicze Gimnazjalne
i średnie zawodowe ogólnokształcące zawodowe
i niŜsze
2 227
457
4 166
2 561
1999
131
2000
227
2 513
608
4 345
2 948
2002
322
2 172
614
4 491
2 936
2003
539
2 695
633
4 367
2 851
2004
649
2 525
647
4 067
2 770
2005
741
2 488
655
3 859
2 725
Poziom wykształcenia i kwalifikacje zawodowe mają ogromne znaczenie na rynku pracy.
Pracodawcy poszukują najczęściej pracowników wykwalifikowanych, mogących podjąć pracę
bez konieczności szkolenia. W zaistniałej sytuacji od dłuŜszego czasu najtrudniej jest zaleźć
zatrudnienie osobom z niskim wykształceniem, tzn. z wykształceniem podstawowym,
gimnazjalnym i zasadniczym zawodowym. Najmniej zagroŜone bezrobociem są osoby
z wykształceniem średnim i wyŜszym z tytułu szybszej adaptacji do zmieniających się warunków
na rynku pracy (6 i 7 % bezrobotnych). Tym niemniej jednak na przestrzeni ostatnich lat
zauwaŜalny jest stały wzrost liczby zarejestrowanych w tej kategorii. Natomiast zasadniczą
większość zarejestrowanych bezrobotnych stanowią nadal osoby z wykształceniem zasadniczym.
31
STRATEGIA
2008-2015
Znaczny jest udział w całej populacji bezrobotnych osób posiadających wykształcenie zawodowe
oraz podstawowe. Ze względu na staŜ najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowią bezrobotni
bez staŜu pracy oraz bezrobotni legitymujący się staŜem od 1 do 5 lat.
7%
26%
24%
6%
37%
Wykształcenie wyŜsze
Wykształcenie policealne i średnie zawodowe
Wykształcenie średnie ogólnokształcące
Wykształcenie zasadnicze zawodowe
Wykształcenie gimnazjalne i niŜsze
Wykres 8. Struktura wykształcenia bezrobotnych w 2005 r.
Tabela 13. Średnia liczba osób zarejestrowanych w latach 1999-2005 ze względu na
staŜ pracy
StaŜ pracy
1- 5
5-10
10-20
20-30
1999
do 1
roku
1 522
1 241
1 081
1 544
2000
1 134
2 480
1 176
2002
1 138
2 458
2003
1 063
2004
2005
Lata
645
30 i
więcej
48
bez
staŜu
3 461
1 467
609
38
3 737
1 319
1 541
732
46
3 963
2 116
1 392
1 550
732
46
3 961
1 008
2 190
1 306
1 475
692
42
3 946
996
1 955
1 248
1 548
744
64
3 910
32
STRATEGIA
2008-2015
10%
36%
19%
do 1 roku
1-5
5-10
10-20
20-30
30 i więcej
12%
1%
7%
bez staŜu
15%
Wykres 9. Bezrobocie wg staŜu pracy w 2005 r.
Przedstawione wyŜej tendencje są spowodowane bardzo krótkim staŜem pracy i brakiem
doświadczenia zawodowego większości bezrobotnych. Te dwie grupy stanowią ponad 50%
zarejestrowanych bezrobotnych – osoby bez staŜu pracy 36%, pracujące krócej niŜ 1 rok – 10%.
Osoby bez staŜu pracy to najczęściej absolwenci lub młode osoby, które nie mogą znaleźć
pracy ze względu na brak doświadczenia wymaganego przez pracodawcę.
Tabela 34. Liczba długotrwale bezrobotnych zarejestrowanych w poszczególnych kwartałach lat
2002-2004
Wyszczególnienie
Liczba
bezrobotnych
Długotrwale bezrobotni
W tym kobiety
I kwartał 2002
11 941
6 874
%
58
3 607
%
67
II kwartał 2002
11 106
6 521
59
3 361
66
III kwartał 2002
10 762
6 521
59
5 037
65
IV kwartał 2002
10 974
6 254
57
3 176
64
I kwartał 2003
11 516
6 467
56
3 210
62
II kwartał 2003
11 203
6 563
59
3 269
64
III kwartał 2003
10 608
6 231
59
3 183
63
IV kwartał 2003
11 005
6 180
56
3 140
62
I kwartał 2004
11 445
6 398
56
3 226
28
II kwartał 2004
10 645
3 393
32
3 168
30
III kwartał 2004
10 454
6 037
58
3 099
30
IV kwartał 2004
10 091
5 794
57
2 894
29
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z PUP Jarosław, stan na 2006 r.
33
STRATEGIA
2008-2015
Znaczny udział długotrwale bezrobotnych w ogólnej populacji łączy się z utratą prawa
do otrzymania zasiłku. Zbyt długi czas pozostawania bez pracy wpływa m.in. na fizyczną
i psychiczną kondycję bezrobotnego i jego pozycję zawodową, niejednokrotnie powoduje
dezaktualizację kwalifikacji zawodowych. Z kolei rosnące wymagania pracodawców, zmiany
technik i organizacji pracy, konieczność uzupełniania kwalifikacji lub w ogóle zmiany zawodu
nie są czynnikami sprzyjającymi skracaniu okresu pozostawania bez pracy. Niepokojącym jest
fakt, iŜ osoby długotrwale bezrobotne tj. bez pracy powyŜej 12 miesięcy, przewaŜają wśród
zarejestrowanych osób bezrobotnych.
Tabela 15. Podział bezrobotnych wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy w latach
2002-2003
Pracujący poprzednio
Wyszczególnienie
Ogółem
Sektor
publiczny
Ogółem
Sektor
prywatny
Sektor
publiczny
2003 r.
2002 r.
Rolnictwo, łowiectwo,
leśnictwo
Rybołówstwo
i rybactwo
Górnictwo
i kopalnictwo
Przetwórstwo
przemysłowe
Zaopatrzenie
w energię elektryczną
Sektor
prywatny
378
89
289
363
81
282
0
3
0
2
0
2
6
20
4
31
5
26
213
1420
108
1 695
201
1 494
55
12
43
52
12
40
Budownictwo
1 144
92
1 052
1 109
64
1 045
Handel, naprawa poj.
mech, itp.
1 728
83
1 645
1 705
75
1 630
Hotele i restauracje
154
1
153
156
59
155
Transport, gospodarka
magazynowa i łącz.
225
61
164
224
1
169
48
8
40
73
55
59
Wynajem, obsługa
nieruchomości,
Adm. pub., narodowa
obrona, obowiązkowe
ubezp. społ.
Edukacja
253
47
206
223
14
200
495
477
18
534
23
16
121
79
42
126
518
52
Ochrona zdr. i opieka
socjalna
Pozostała działalność
komunalna
Gospod. dom.
zatrudniające
pracowników
Organizacje i zespoły
międzynarodowe
195
62
133
203
74
146
79
535
65
587
57
500
55
0
55
47
87
47
0
0
0
39
0
0
Razem
7 127
1 309
5 818
7 130
1 267
5 863
Dotychczas niepracujący
3 847
x
x
3 875
0
0
10 974
1 309
5 818
11 005
1 267
5 863
Pośrednictwo finan.
Ogółem
Źródło: PUP Jarosław 2004
34
STRATEGIA
2008-2015
Odnotowuje się niewielki, ale za to systematyczny spadek liczby osób zatrudnionych
w branŜy budowlanej, który utrzymywał się do 2005 r.
Tabela 16. Podział bezrobotnych wg rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy
w latach 2004-2005
Wyszczególnienie
Rolnictwo, łowiectwo,
leśnictwo
Rybołówstwo
i rybactwo
Górnictwo
i kopalnictwo
Przetwórstwo
przemysłowe
Zaopatrzenie w energię
elektryczną
Ogółem
Sektor
Sektor
publiczny prywatny
2004 r.
Ogółem
Sektor
Sektor
publiczny prywatny
2005 r.
332
81
251
329
82
247
2
0
2
2
0
2
20
3
17
18
3
15
1 483
161
1 322
1 630
489
1 141
51
16
35
35
14
21
972
87
885
391
42
9
1 560
73
1 487
577
15
34
147
2
145
72
3
5
magazynowa i łącz.
196
52
144
58
9
5
Budownictwo
Handel, naprawa poj.
mech, itp.
84
15
69
65
9
56
Wynajem, obsługa
nieruchomości,
Adm. pub., narodowa
obrona, obowiązkowe
ubezp. społ.
Edukacja
197
15
182
216
15
201
489
478
11
440
430
10
129
78
51
131
70
61
Ochrona zdr. i opieka
socjalna
Pozostała działalność
komunalna
157
53
104
158
53
105
512
83
429
433
82
351
44
1
43
40
1
39
0
0
0
0
0
0
Razem
6 375
1 198
5177
6248
1469
4779
Dotychczas niepracujący
3 716
0
0
3815
0
0
10 091
1 198
5 177
10 063
1 469
4 779
Pośrednictwo finan.
Gospod. dom.
zatrudniające
pracowników
Organizacje i zespoły
międzynarodowe
Ogółem
Źródło: PUP Jarosław 2004-2005
Znaczny spadek obserwowany jest w branŜy naprawa pojazdów moŜe wynikać
ze zwiększenia liczby ofert pracy dla tej grupy zawodowej za granicą, a takŜe wiąŜe się to z wymogami,
jakie stawiają producenci nowych pojazdów mechanicznych (m.in. specjalistyczna elektronika).
Następuje równieŜ rozwój transportu, co pociąga za sobą tworzenie zaplecza (miejsc noclegowych,
i gastronomicznych, itp.). Trzykrotny spadek liczby bezrobotnych w budownictwie spowodowany jest
ucieczką specjalistów za granicę po otwarciu rynków pracy w UE. BranŜą, w której odnotowuje się
niewielki, ale systematyczny wzrost bezrobotnych to przetwórstwo przemysłowe (Tabela 16).
35
STRATEGIA
2008-2015
2.5. Szkolnictwo
2.5.1. Szkolnictwo podstawowe
Nadzór nad szkolnictwem podstawowym nie leŜy w kompetencji samorządu
powiatowego. Uczniowie szkół podstawowych i z gimnazjów z terenu powiatu będą jednak
w przyszłości korzystać z usług szkolnictwa ponadgimnazjalnego, dlatego teŜ opisując sytuację
powiatu w zakresie oświaty naleŜy o nich wspomnieć.
Analizując zmiany na przełomie ostatnich lat porównano dane liczbowe z lat 1998/1999
i 2005/2006. W powiecie jarosławskim w roku szkolnym 1998/99 funkcjonowały 83 szkoły
podstawowe, w których naukę pobierało 16 934 uczniów. Pod względem ilości szkół powiat
plasował się na wysokiej pozycji w województwie. Średnie obłoŜenie szkół (ilość uczniów
w jednym oddziale) wynosiło ok. 21 i zaliczało się do średnich w województwie podkarpackim.
Od 1 września 2005 r. w powiecie działa 75 szkół podstawowych, zmniejszyła się
równieŜ liczba uczniów. Głównej przyczyny spadku naleŜy doszukiwać się w niŜu
demograficznym. Tabele 17 i 18 przedstawiają dane liczbowe z omawianych okresów.
Tabela 17. Szkolnictwo podstawowe dla dzieci i młodzieŜy w powiecie jarosławskim na tle
województwa podkarpackiego w roku szkolnym 1998/99
Pomieszczenia do
nauczania
Oddziały
1 349
14 211
13 852
279 694
31 243
Bieszczadzki
51
426
388
6996
102
Brzozowski
53
522
477
9262
119
Dębicki
79
914
946
19455
2670
Jarosławski
83
862
808
16934
2408
Jasielski
92
869
894
16976
329
Kolbuszowski
51
498
469
8504
1138
Krośnieński
82
836
745
14417
192
LeŜajski
38
474
448
9850
1302
Lubaczowski
48
474
417
8545
1106
Łańcucki
42
526
469
10283
1373
Mielecki
78
878
880
10093
2514
NiŜański
54
433
459
9507
1227
Przemyski
80
617
554
9723
1229
Przeworski
53
523
526
11168
1479
Ropczycko-
54
511
475
10080
1307
117
1187
1077
22264
2803
73
724
680
12983
186
POWIATY
WOJEWÓDZTWO
Szkoły
Uczniowie
b
Absolwenci
POWIATY:
sędziszowski
Rzeszowski
Sanocki
36
STRATEGIA
2008-2015
Stalowowolski
51
580
648
14782
2285
StrzyŜowski
57
465
426
8260
1102
Tarnobrzeski
37
340
356
7543
1078
Krosno
13
304
303
6624
100
Przemyśl
16
327
359
9037
1219
Rzeszów
32
699
783
19878
3027
Tarnobrzeg
15
222
265
6530
948
MIASTA NA PRAWACH
POWIATU:
37
STRATEGIA
2008-2015
województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2005/06
POWIATY
WOJEWÓDZTWO
Szkoły
1 181
Pomieszczenia do
nauczania
Oddziały
Uczniowie
Absolwenci
10 737
8 771
158 388
31 705
b
POWIATY:
Bieszczadzki
17
157
109
1 693
354
Brzozowski
49
408
316
5 423
1 097
Dębicki
72
715
570
10 298
2 128
Jarosławski
75
648
534
9 497
1 924
Jasielski
78
636
540
8 775
1 805
Kolbuszowski
47
408
310
5 066
983
Krośnieński
69
636
493
8 470
1 653
LeŜajski
34
330
277
277
1 102
Lubaczowski
39
313
246
4 506
939
Łańcucki
42
419
322
6 241
1 195
Mielecki
74
653
558
10 048
1 977
NiŜański
45
374
306
5 319
1 059
Przemyski
70
510
397
5 883
1 169
Przeworski
49
433
361
6 283
1 283
Ropczycko-
50
405
334
5 841
1 177
111
1 011
766
13 604
2 739
Sanocki
50
478
373
6 715
1 322
Stalowowolski
38
396
383
7 627
1 522
StrzyŜowski
54
383
305
5 044
967
Tarnobrzeski
31
248
219
4 016
807
Krosno
13
172
143
3 144
604
Przemyśl
14
261
205
4 800
925
Rzeszów
25
423
409
9 351
1 934
Tarnobrzeg
10
150
152
3 156
648
sędziszowski
Rzeszowski
MIASTA NA PRAWACH
POWIATU:
a
Z roku szkolnego 2004/2005.
W sześcioklasowych szkołach podstawowych kształci się 6% uczniów całego
województwa. Na poziomie szkoły podstawowej w roku szkolnym 2005/06 naukę pobierało
9 497 uczniów − powyŜej średniej liczby uczniów dla powiatów w województwie podkarpackim
(ok. 7,5 tys.).
38
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 19. Szkoły podstawowe w powiecie jarosławskim w roku szkolnym 2005/06
Województwo
1 181
Pomieszczenia
szkolne
10 737
Jarosław m.
Radymno m.
Chłopice
Jarosław gm.
Laszki
Pawłosiów
Pruchnik
Radymno gm.
Rokietnica
Roźwienica
Wiązownica
9
1
6
9
5
6
8
9
5
9
8
119
31
45
65
49
55
55
70
39
45
75
128
23
32
47
35
36
50
60
27
40
56
2 832
499
466
916
560
560
866
943
384
530
941
Powiat jarosławski
75
648
534
9 497
Wyszczególnienie
Szkoły
Oddziały
Uczniowie
8 771
158 388
Powiat jarosławski wyróŜnia duŜa liczba gimnazjów. W roku 2005 funkcjonowało
36 placówek kształcących młodzieŜ w wieku 13-16 lat, w całym województwie znajduje się
541 placówek. Największa ich liczba – 9 zlokalizowana jest w gminie Radymno. W mieście
Jarosław znajduje się 7 gimnazjów, w tym 1 gimnazjum prywatne (Tabela 20).
Tabela 20. Gimnazja dla dzieci i młodzieŜy w powiecie jarosławskim w roku szkolnym 2005/06
Pomieszczenia
Wyszczególnienie
Szkoły
Oddziały
Uczniowie
szkolne
Województwo
541
4 261
4 182
99 416
Jarosław m.
Radymno m.
Chłopice
Jarosław gm.
Laszki
Pawłosiów
Pruchnik
Radymno gm.
Rokietnica
Roźwienica
Wiązownica
7
1
2
4
1
3
2
9
1
2
4
87
12
12
24
13
6
23
30
9
18
12
80
14
12
20
12
13
22
27
9
16
24
1 960
335
305
514
339
296
514
541
218
341
551
Powiat Jarosławski
36
246
249
5 914
39
STRATEGIA
2008-2015
2.5.2. Szkolnictwo ponadgimnazjalne i placówki oświatowe
Polityka oświatowa powiatu jarosławskiego realizuje nie tylko wymogi wynikające
z przepisów prawa oświatowego, ale przede wszystkim dostosowuje załoŜenia ogólne do
lokalnych uwarunkowań, wzbogaca je o elementy wynikające z doświadczenia w realizacji
zadań edukacyjnych. Polityka oświatowa powiatu nie ogranicza się wyłącznie do rozwiązań
wynikających z ustawowych kompetencji i zadań organów prowadzących. Reprezentując
wspólnotę samorządową władze w sposób oczywisty zainteresowane są końcowymi efektami
działań edukacyjno-wychowawczych w postaci ogólnego wzrostu poziomu wykształcenia
mieszkańców i rezultatami pracy szkół nad kształtowaniem osobowości wychowanków.
Kreowana i realizowana przez powiat polityka oświatowa w swoich załoŜeniach ogólnych
uwzględnia następujące obszary działań:
- finansowanie oświaty;
- polityka kadrowa w oświacie;
- stała troska o jakość pracy szkół i placówek;
- analiza funkcjonowania i modelowanie sieci szkolnej;
- system oddziaływań wychowawczych i opiekuńczych – działania na rzecz poprawy
zdrowia fizycznego uczniów;
- aktywność społeczna młodzieŜy szkolnej;
- doskonalenie kadry kierowniczej szkół i placówek.
Na terenie powiatu jarosławskiego funkcjonują szkoły wszystkich etapów kształcenia
(podstawowe, gimnazja, ponadgimnazjalne, policealne, wyŜsze). Wzbogaceniem oferty szkół
publicznych są szkoły i placówki niepubliczne.
Na terenie powiatu znajdują się ponadto: Zespół Szkół Plastycznych im. Stanisława
Wyspiańskiego, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Fryderyka Chopina i Niepubliczna
Szkoła Muzyczna II st. prowadzona przez Towarzystwo Muzyczne.
Informacje dotyczące szkół i placówek, dla których powiat jarosławski jest organem
prowadzącym zostały umieszczone w tabeli nr 21.
Tabela 21. Wykaz szkół i placówek prowadzonych przez powiat jarosławski, stan na 31.12.2007
Lp.
1.
Nazwa placówki
Liczba
oddziałów
Liczba uczniów
2007/2008
Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika
26
935
2.
Zespół Szkół Drogowo-Geodezyjnych
i Licealnych im. Augusta Witkowskiego
22
774
3.
Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Dąbrowskiej
22
710
4.
Zespół Szkół Budowlanych
i Ogólnokształcących im. Króla Kazimierza Wielkiego
28
902
5.
Zespół Szkół SpoŜywczych, Chemicznych
i Ogólnokształcących im. Marii Curie-Skłodowskiej
25
824
40
STRATEGIA
2008-2015
6.
Zespół Szkół Technicznych
i Ogólnokształcących
26
796
7.
Zespół Szkół Licealnych
i Technicznych im. Juliusza Słowackiego
16
497
8.
Zespół Szkół Technicznych
i Agrobiznesu w Radymnie
15
411
10.
Zespół Szkół Ogrodniczych
i Licealnych w Pawłosiowie
9
217
11.
Zespół Szkół Ogólnokształcących
i Zawodowych w Radymnie
im. Adama Mickiewicza
11
286
12
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
/Gimnazjum Specjalne, Zasadnicza Szkoła Zawodowa
Specjalna/
27
313
75 wychowanków
13.
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
14.
Centrum Kształcenia Praktycznego
15.
Bursa Międzyszkolna
Szkolne Schronisko MłodzieŜowe
16.
Centrum Kształcenia Ustawicznego
13
456
17.
Powiatowe Ognisko Baletowe
Im. Lidii Nartowskiej
18.
Szkolne Schronisko MłodzieŜowe Nr 2 w Radymnie
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Jarosławiu
Tabela 22. Szkolnictwo ponadgimnazjalne i zawodowe dla młodzieŜy oraz policealne
w powiecie jarosławskim na tle województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2005/06
POWIATY
licea
ogólnokształcące
Szkoły
zasadnicze
zawodowe
Technika
Szkoły
policealne
a
139
98
168
151
b
44 289
14 157
40 224
14 619
a
b
a
b
a
b
a
1
344
3
875
9
2678
10
2
130
1
388
3
884
8
3
374
3
998
6
2365
16
1
105
1
55
7
627
4
b
2 706
1 201
2 562
305
a
b
a
10
2 324
1
6
854
2
9
2 309
3
9
766
1
a – szkoły
b – uczniowie
WOJEWÓDZTWO
POWIATY:
Bieszczadzki
Brzozowski
Dębicki
Jarosławski
Jasielski
Kolbuszowski
41
STRATEGIA
Krośnieński
LeŜajski
Lubaczowski
Łańcucki
Mielecki.
NiŜański.
Przemyski
Przeworski
RopczyckoRzeszowski
Sanocki
Stalowowolski
StrzyŜowski
Tarnobrzeski
2008-2015
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
520
7
875
3
1 419
2
1 105
4
1 766
8
2 691
4
923
2
198
5
1 138
3
1 072
8
1 054
7
2 293
7
3 037
3
703
4
715
271
5
193
3
600
3
483
4
333
8
1 385
2
179
1
84
2
207
3
335
2
198
5
713
6
933
3
323
3
375
469
7
1 388
3
1 084
5
688
5
1587
5
1 860
5
1 083
3
365
5
1 196
3
1 689
5
1 192
9
2 071
10
1 801
3
520
4
391
55
1
47
8
512
2
371
7
954
2
117
3
206
4
190
2
39
8
1 235
5
367
1
49
4
330
a
b
a
b
a
b
a
b
8
3 115
8
2 769
17
7 913
4
1 688
5
1 033
8
980
8
1 378
3
626
18
2 648
13
2 378
16
7 099
5
1 207
6
1 072
15
1 530
51
4 895
9
792
MIASTA NA PRAWACH
POWIATU:
Krosno
Przemyśl
Rzeszów
Tarnobrzeg
Szkolnictwo ponadgimnazjalne powiatu skoncentrowane jest w Jarosławiu, Pawłosiowie
i Radymnie. Pod względem ilości szkół zawodowych powiat jarosławski zajmuje czołowe
miejsce wśród powiatów województwa podkarpackiego. W roku szkolnym 2005/06, na
139 liceów ogólnokształcących w województwie, 10 znajdowało się w powiecie jarosławskim.
W powiecie funkcjonuje 16 szkół technicznych i zawodowych - na 168 w województwie.
42
STRATEGIA
2008-2015
2.5.3.Szkoły wyŜsze i pomaturalne
Państwowa WyŜsza Szkoła Zawodowa w Jarosławiu została utworzona 1 sierpnia 1998
r. Uczelnia kształci studentów na studiach stacjonarnych i niestacjonarnych, na kierunkach:
turystyka i rekreacja, zarządzanie, pielęgniarstwo, informatyka, europeistyka, geodezja
i kartografia. Na uczelni prowadzone są teŜ studia podyplomowe z zakresu: szacowanie
nieruchomości, gospodarka przestrzenna, podstawy przedsiębiorczości oraz pedagogiczne.
Obecnie na uczelni kształci się ponad 5 044 studentów.
W Jarosławiu znajduje się równieŜ Punkt Informacyjno-Dydaktyczny WyŜszej Szkoły
Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi kształcącej na kierunkach pedagogika i zarządzanie
i marketing ok. 400 studentów. Funkcjonuje takŜe Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
o specjalności filologia angielska, będące placówką niepubliczną.
Rolniczo-przemysłowy charakter powiatu jarosławskiego, a takŜe kierunki rozwoju
gospodarczego kraju determinują potrzeby kształcenia przyszłych kadr w róŜnych obszarach.
Powinna nastąpić intensyfikacja działań dotyczących rozwoju szkolnictwa zawodowego mająca
na
uwadze następujące
obszary:
aspiracje
edukacyjne,
strategię
rozwoju
regionu,
wspomaganie likwidacji bezrobocia, kształcenie na odległość.
2.6. Ochrona zdrowia
2.6.1. Ośrodki zdrowia
W powiecie jarosławskim działa 12 ośrodków zdrowia i 18 aptek. Wskaźnik liczby ludności
na jedna aptekę wynosi 6,9, podczas gdy w województwie podkarpackim 5,0. Wskaźnik ten jest
jednym z najwyŜszych w województwie podkarpackim (po powiecie przemyskim − 10,3
i kolbuszowskim − 7,5).
Tabela 23. Pracownicy medyczni cywilnej słuŜby zdrowia w powiecie jarosławskim wg gmin,
stan na 31.12.2005 r.
Gmina/miasto
Liczby bezwzględne
Na 10 tysięcy ludności
Lekarze
Dentyści
Pielęgniarki
Lekarze
Dentyści
Pielęgniarki
3
1
5
5,3
1,8
8,8
Jarosław miasto
146
22
547
34,9
5,3
130,6
Jarosław gmina
1
0
2
0,8
0
1,6
Laszki
2
1
6
2,8
1,4
8,5
Pawłosiów
0
0
0
0
0
0
Pruchnik
1
1
8
1,1
1,1
8,5
Chłopice
Radymno miasto
5
2
15
8,7
3,5
26,1
Radymno gmina
1
0
4
0,9
0
3,4
Rokietnica
2
1
3
4,5
2,2
6,7
Roźwienica
2
1
4
3,1
1,5
6,1
Wiązownica
Razem powiat
5
1
8
2,8
0,9
7,4
168
30
602
14,3
2,6
51,9
43
STRATEGIA
2008-2015
W przychodniach i szpitalach powiatu jarosławskiego pracuje 166 lekarzy, 30 lekarzy
stomatologów oraz 602 pielęgniarki. Wskaźnik lekarzy na 10 tys. ludności wynosi 2,6 i zalicza
się do najniŜszych w województwie. Wskaźnik lekarzy stomatologów na 10 tys. ludności
utrzymuje się na poziomie średnim.
Działające w powiecie gabinety prywatne, w tym przede wszystkim stomatologiczne, wpływają
na podniesienie dostępności usług medycznych, jednak dla wielu mieszkańców powiatu bariera
finansowa ogranicza korzystanie z prywatnej słuŜby zdrowia.
Tabela 24. Ośrodki zdrowia i zakłady ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w powiecie jarosławskim
wg gmin, stan na 31.12.2005
Zakłady
stacjonarne
pomocy
społecznej
Ośrodki zdrowia
Apteki
Liczba ludności
na 1aptekę w tyś.
placówki
mieszkańcy
rejonowe
specjalistyczne
słuŜby
medycyny
pracy
Przychodnie
Chłopice
2
1
5,7
0
0
0
0
0
0
Jarosław m.
10
22
1,8
1
96
15
4
2
0
Jarosław gm.
1
0
0
1
125
0
0
0
0
Gmina
/miasto
w tym
ogółem
Laszki
2
1
7,0
1
97
0
0
0
0
Pawłosiów
0
0
0
0
0
0
0
0
0
Pruchnik
0
2
4,8
0
0
0
0
0
0
Radymno
0
3
1,8
0
0
1
1
0
0
Radymno gm.
0
0
0
1
191
0
0
0
0
Rokietnica
1
1
4,4
0
0
0
0
0
0
Roźwienica
2
1
6,3
0
0
0
0
0
0
Wiązownica
4
1
11,0
0
0
0
0
0
0
Razem
powiat
22
32
4
476
16
5
2
0
m.
.
44
STRATEGIA
Tarnobrzeski
31,3
2,9
StrzyŜowski
9,2
34,2
3,4
Stalowowolski
9,8
57,6
6,1
Sanocki
20,1
59,6
4,0
Rzeszowski
2,9
Ropczycko-sędziszowski
14,6
12,6
5,0
24,3
3,1
8,9
44,3
Przeworski
2,6
Przemyski
2,7
NiŜański
15,1
20,1
6,5
40,3
2,7
12,8
Mielecki
4,7
Łańcucki
4,3
Lubaczowski
47,3
14,1
37,3
11,6
42,0
3,3
LeŜajski
2008-2015
11,9
57,8
2,6
Krośnieński
15,3
73,7
5,2
Kolbuszowski
3,3
Jasielski
3,7
Jarosławski
2,6
Dębicki
2,8
Brzozowski
3,0
Bieszczadzki
2,8
0
23,5
38,0
9,9
58,2
15,1
51,9
14,3
37,7
12,5
62,6
15,5
63,6
16,8
10
Lekarze
20
30
Lekarze dentyści
40
50
60
70
80
Pielęgniarki
Wykres 10. Pracownicy cywilnej słuŜby zdrowia na tle innych powiatów
45
STRATEGIA
Tabela
25.
Wskaźniki
i województwa podkarpackiego
Wskaźnik na 10 tys.
mieszkańców
Zatrudnienie lekarzy
Zatrudnienie lekarzy dentystów
Pielęgniarki
PołoŜne
Farmaceuci
Psycholodzy
Lekarze specjaliści
porównawcze
2008-2015
powiatu
jarosławskiego
Powiat
Jarosławski
Województwo
Podkarpackie
16,2
1,5
48,9
6,1
0,3
1,7
13,4
18,5
3,3
48,6
6,9
b.d.
b.d.
15,6
W 2005 r. wśród chorób zakaźnych i zatruć podlegających zgłoszeniu większość
stanowiły zachorowania z tytułu: grypy, biegunki, ospy wietrznej, świnki oraz zatruć
pokarmowych pałeczkami Salmonella. W powiecie jarosławskim zanotowano najwyŜszy
wskaźnik zatrucia pałeczkami Salmonella w województwie podkarpackim (woj. – 52,5, powiat
jarosławski − 95,2).
2.6.2. Szpital powiatowy – Centrum Opieki Medycznej
Od 1 stycznia 1999 r. opieka jest prowadzona w formie samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej o nazwie Centrum Opieki Medycznej (COM) w Jarosławiu.
W 2006 r. w COM-ie znajdowało się 335 łóŜek i 3 inkubatory. W COM funkcjonuje dziesięć
oddziałów.
27
Oddziały COM-u :
• Oddział Wewnętrzny – 50 łóŜek,
• Oddział Kardiologiczny – 35 łóŜek,
• Oddział Dziecięcy – 30 łóŜek,
• Oddział PołoŜniczo-Ginekologiczny – 45 łóŜek,
• Oddział Neonatologiczny – 29 łóŜek i 3 inkubatory,
• Oddział Chirurgiczny z blokiem operacyjnym – 50 łóŜek,
• Oddział Obserwacyjno-Zakaźny z pododdziałem dla dzieci – 60 łóŜek,
• Oddział dla Przewlekle Chorych – 30 łóŜek,
• Oddział Intensywnej Terapii i Anestezjologii – 6 łóŜek,
• Oddział Pomocy Doraźnej oraz Dział Przyjęć.
27
Na podstawie danych z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu, stan na koniec 2006 r.
46
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 26. Działalność szpitala powiatowego -COM w Jarosławiu w latach 1994-2006
Liczba łóŜek
Wskaźnik na 10
Średnie
Liczba
Średni pobyt
Lata
rzeczywistych
tys. ludności
obłoŜenie
leczonych
chorego
1994
422
31,6
285,7
13 503
8,9
1995
422
31,5
274,5
12 852
9,0
1996
408
30,4
269,6
12 418
8,9
1997
408
30,4
250,3
11 869
8,6
1998
408
30,3
252,5
12 620
8,2
1999
380
31,2
277,4
13 260
7,9
2000
360
29,6
297,5
13 445
7,9
2001
360
29,5
279,3
12 996
7,7
2002
360
29,5
287,5
13 459
7,3
2003
353
28,9
281,3
13 778
7,0
2004
313
25,6
270,6
13 786
6,1
2005
306
24,9
293,1
13 901
6,4
2006
306
25,0
283,2
14 077
6,1
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu
Wykres 11. Średnie obłoŜenie w latach 1994-2006
Analizując dane z ostatnich trzynastu lat moŜna zaobserwować systematyczną
tendencję spadku liczby łóŜek oraz średniego pobytu chorego w szpitalu powiatowym, podobnie
jak w całym województwie i kraju. Wskaźnik średniego obłoŜenia w dniach będący ilorazem
osobodni i liczby leczonych w ostatnich latach wahał się pomiędzy wartościami 250 a 300.
47
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 27. Działalność oddziałów szpitalnych w COM w Jarosławiu 2006 r.
Liczba
łóŜek
Oddziały
rzeczywistych
Wskaźnik
na 10 tys.
ludności.
Średnie
Liczba
obłoŜenie
leczonych
Średni
pobyt
chorego
Wewnętrzny
50
4,09
299,0
3 031
4,9
Kardiologiczny
35
2,86
423,7
2 840
5,2
Chirurgii ogólnej
50
4,09
333,9
2 420
10,2
Dziecięcy
30
2,46
204,4
1 044
6,3
PołoŜniczy
23
1,88
165,3
766
4,3
Ginekologiczny
22
1,80
330,1
1 268
6,0
Zakaźny
40
3,28
218,1
1 365
11,6
Dziecięcy obserwacyjno-
20
1,64
196,6
775
6,1
Intensywnej Terapii
6
0,04
204,7
127
9,6
Przewlekle Chorych
30
2,46
303,5
441
20,6
zakaźny
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu
Wykres 12. Liczba leczonych na oddziałach COM w roku 2006
Analizując działalność poszczególnych oddziałów szpitalnych w roku 2006 zauwaŜa się,
Ŝe największe wykorzystanie łóŜka było na oddziale kardiologicznym – 423,7, najmniejsze na
oddziale połoŜniczym – 165,3. Średni pobyt chorego, nie biorąc po uwagę oddziału dla
przewlekle chorych, najdłuŜszy był na oddziale zakaźnym − 11,6, najkrótszy na oddziale
połoŜniczym − 4,3.
W 2006 r. w szpitalu zatrudnionych było 107,6 lekarzy, 311,6 pielęgniarek
i 63,5 połoŜnych (równowaŜniki etatowe). W porównaniu z ubiegłymi latami, zgodnie
z tendencją krajową, zatrudnienie w oddziałach szpitalnych wzrosło zarówno w grupie lekarzy,
jak i pielęgniarek oraz połoŜnych.
48
STRATEGIA
2008-2015
28
Jednostki organizacyjne Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu :
28
•
Przychodnia Rejonowa budynek A w Jarosławiu,
•
Przychodnia Rejonowa budynek B w Jarosławiu,
•
Przychodnia Rejonowa budynek C w Jarosławiu,
•
Przychodnia Rejonowa budynek D w Jarosławiu,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Chłopice,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Laszki,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Sieniawa,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Wiązownica,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Wiązownica filia Radawa,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Laszki filia Wietlin,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Wiązownica filia Zapałów,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Wiązownica filia Szówsko,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Laszki filia Miękisz Nowy,
•
Gminny Ośrodek Zdrowia Chłopice filia Łowce,
•
Poradnia reumatologiczna,
•
Poradnia chorób zakaźnych,
•
Poradnia ginekologiczna,
•
Poradnia chirurgiczna,
•
Gabinet Profilaktyki Szkolnej i Pomocy Przedlekarskiej,
•
Poradnia medycyny pracy,
•
Ambulatorium POZ,
•
Zespół Wyjazdowy "R",
•
Zespół Wyjazdowy "W",
•
Oddział Wewnętrzny,
•
Oddział Kardiologiczny,
•
Oddział Chirurgiczny z blokiem operacyjnym,
•
Oddział PołoŜniczo-Ginekologiczny,
•
Oddział Dziecięcy,
•
Oddział Neonatologiczny,
•
Oddział Obserwacyjno-Zakaźny z pododdziałem dla dzieci,
•
Oddział Intensywnej Terapii i Anestezjologii,
•
Oddział Pomocy Doraźnej oraz Dział Przyjęć,
•
Oddział dla Przewlekle Chorych,
•
Dział Diagnostyki Medycznej,
•
Pracownia Usprawniania Leczniczego,
•
Gabinet połoŜnej środowiskowo-rodzinnej,
•
Gabinet pielęgniarki środowiskowo-rodzinnej.
Na podstawie danych z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu, stan na 20 września 2007 r.
49
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 28. Hospitalizacje – COM Jarosław
Hospitalizacje – wartości średnie
Rok
2005
dziennie
39
miesięcznie
1 158
rocznie
13 091
2006
40
1 173
14 077
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z COM Jarosław
2.7. Pomoc społeczna
Pomoc społeczna oraz wspieranie rodzin najbiedniejszych wg uregulowań ustawowych
nie naleŜy do zadań powiatu, powiat ma natomiast wspierać działania ośrodków pomocy
społecznej.
W powiecie jarosławskim działają 4 stacjonarne domy pomocy społecznej. Są to:
1. Dom Pomocy Społecznej w Wysocku − dla osób somatycznie chorych o liczbie miejsc
80 – nie spełnia standardów,
2. Dom Pomocy Społecznej w Moszczanach – dla osób niepełnosprawnych intelektualnie
o liczbie miejsc 170 – nie spełnia standardów.
3. Dom Pomocy Społecznej w Jarosławiu − dla osób przewlekle psychicznie chorych
o liczbie miejsc 98 – nie spełnia standardów,
4. Dom Pomocy Społecznej w Pełkiniach-Wygarkach z siedzibą w Sośnicy dla osób
przewlekle psychicznie chorych o liczbie miejsc 90, pomieszczenia dla osób
niepełnosprawnych, tj. windy, podjazdy, łazienki.
W 2005 r. w województwie podkarpackim istniało 65 domów pomocy, zamieszkiwanych
przez 5 072 mieszkańców, w tym prawie co 11 znalazł pomoc w domach opieki na terenie
powiatu jarosławskiego.
Po reformie administracyjnej kraju do realizacji wymienionych wcześniej celów
powołane zostało Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Centrum przejęło zadania dotyczące:
• pomocy społecznej – od Wojewódzkiego Zespołu Pomocy Społecznej w Przemyślu,
• rodzin zastępczych – od Kuratorium Oświaty i Wychowania,
• rehabilitacji
zawodowej
inwalidów
–
od
Wojewódzkiego
Ośrodka
Zatrudnienia
i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
• rehabilitacji społecznej inwalidów – od oddziału PFRON w Rzeszowie.
Pomoc społeczna jest najwaŜniejszym zadaniem działalności PCPR, podejmowane
działania dotyczą w szczególności nadzoru nad jednostkami pomocy społecznej, którą sprawują
domy pomocy społecznej oraz domy opieki. W powiecie jarosławskim liczba miejsc wynosząca
438 jest największa na Podkarpaciu. Wskaźnik ilości miejsc na 10 tys. mieszkańców w powiecie
jarosławskim wynosi 36 i jest wyŜszy od standardów wojewódzkich (24 miejsca na 10 tys.
mieszkańców).
50
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 29. Informacje dotyczące działań Miejskich i Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej
w powiecie jarosławskim w 2006 r.
Nazwa
ośrodka
pomocy
społecznej
Wybrane powody przyznania pomocy
Liczba
rodzin
objętych
pomocą
ubóstwo
bezrobocie
Niepełnosprawność
długotrwała
choroba
bezradność
MOPS Jarosław
2 771
1 536
732
515
582
247
MOPS Radymno
153
100
93
35
24
27
GOPS Radymno
423
60
196
132
37
22
GOPS Jarosław
791
12
175
76
69
48
GOPS Laszki
627
360
245
33
68
19
GOPS Chłopice
272
167
99
53
84
110
GOPS
Pawłosiów
218
189
141
58
37
64
GOPS Pruchnik
454
340
188
48
46
152
GOPS Rokietnica
164
67
51
11
10
96
GOPS
Roźwienica
445
338
287
106
98
101
GOPS
Wiązownica
1 034
532
0
191
58
111
Razem powiat
7 352
3 701
2 207
1 258
1 113
997
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Jarosławiu
8000
7500
7000
6500
6000
2003
2004
2005
2006
Wykres 13. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną
Liczba osób i rodzin z problemami społecznymi jest bardzo duŜa. Wg danych Powiatowego
Centrum Pomocy Rodzinie z 2006 r., blisko 8 tys. rodzin w powiecie jarosławskim w mniejszym lub
większym stopniu potrzebowało wsparcia i pomocy. Największa grupa potrzebujących to osoby
niepełnosprawne oraz rodziny wielodzietne. Te grupy mają największe problemy z adaptacją
do istniejących warunków. Do największych barier naleŜy oczywiście nierównomierny dostęp
do szkolnictwa ponadgimnazjalnego i wyŜszego oraz bardzo trudna sytuacja na rynku pracy.
51
STRATEGIA
2008-2015
Problematyka społeczna jest w szeroki sposób ujęta w dokumencie pn.: „Strategia
Rozwiązywania Problemów Społecznych w Powiecie Jarosławskim” przyjętym Uchwałą Nr
XIV/152/07 Rady Powiatu Jarosławskiego z dnia 6 grudnia 2007 r. Powiatowa Strategia
Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Jarosławskiego definiuje i wskazuje kluczowe
kwestie społeczne, z jakimi borykają się mieszkańcy, ich niezaspokojone potrzeby, określa
kierunki działań na rzecz niwelowania zjawisk społecznie niepoŜądanych i negatywnych oraz
zajmuje się tworzeniem mechanizmów wzmacniających efektywność dokonywanych zmian.
2.8. Mieszkalnictwo
Rolniczy charakter powiatu oraz przewaga terenów wiejskich determinują sposób
budownictwa mieszkaniowego. W powiecie dominuje budownictwo jednorodzinne. Wyjątek
stanowi Jarosław. Jego przemysłowy charakter i koncentracja duŜej liczby ludności zmieniły
urbanistyczny rozwój miasta. W Jarosławiu obok historycznej wielorodzinnej zabudowy w starej
części miasta funkcjonują teŜ typowe osiedla bloków wielorodzinnych.
Mieszkania
Izby
Powierzchnia
uŜytkowa
mieszkań w tys.
m2
Ludność
w
mieszkaniach
Tabela 30. Zasoby mieszkaniowe powiatu jarosławskiego wg gmin, stan na 31.12.2006 r.
Gmina/miasto
Przeciętna
Powierzchnia
Liczba osób
uŜytkowa
2
wm
Chłopice
1 299
5 574
131,9
4,29
4,38
1,02
101,5
23,2
Jarosław m.
12 919
47 576
869,6
3,68
3,15
0,85
67,3
21,4
Jarosław gm.
3 375
14 173
315,1
4,20
3,75
0,89
93,3
24,9
w1
mieszkaniu
na
1
izbę
1
mieszkania
na 1
osobę
Laszki
1 751
6 753
147,1
3,86
4,00
1,04
84,0
21,0
Pawłosiów
2 222
9 464
205,0
4,26
3,68
0,86
92,2
25,1
Pruchnik
2 418
9 384
199,8
3,88
3,96
1,02
82,6
20,8
Radymno m.
1 713
6 536
119,1
3,82
3,28
0,86
69,5
21,2
Radymno gm.
2 636
10 568
231,1
4,01
4,30
1,07
87,7
20,4
Rokietnica
1 069
4 122
102,0
3,86
4,15
1,08
95,5
23,0
Roźwienica
1 597
6 448
151,7
4,04
4,00
0,99
95,0
23,7
Wiązownica
2 592
10 920
227,1
4,21
4,26
1,01
87,6
20,6
Razem powiat
33 591
131 518
2 699,4
3,92
3,65
0,93
80,4
22,0
Na zasoby mieszkaniowe powiatu jarosławskiego składa się 33 591 mieszkań i 131 518 izb, z czego
najwięcej w Jarosławiu /ponad 35%/ (Tabela 30). Wśród gmin wiejskich największą liczbę mieszkań
ma gmina Jarosław i Radymno. Średnio w jednym mieszkaniu zamieszkuje 3,85 osób na
2
powierzchni 80,4 m . Dla porównania powierzchnia uŜytkowa w 1999 r. jednego mieszkania
w
powiecie
wynosiła
67,6
2
m.
Liczba
mieszkań
oddawanych
do
uŜytku
zarówno
w miastach jak i gminach powiatu wzrasta z roku na rok.
52
STRATEGIA
2008-2015
2.9. Gospodarka
Powiat jarosławski to powiat rolniczo-przemysłowy, z przemysłem skoncentrowanym
w Jarosławiu. Dominującą gałęzią przemysłu w powiecie jarosławskim jest przemysł
przetwórczy, co wynika z jego rolniczego charakteru.
NajwaŜniejsze zakłady przemysłowe w powiecie jarosławskim: Huta Szkła „Jarosław"
S.A. naleŜąca do koncernu Owens Illinois Polska S.A, Zakłady Mięsne „Jarosław" S.A obecnie
wchodzące w skład grupy „Sokołów” S.A., LU Polska S.A. Jarosław, Fabryka Ciast i Cukrów
Dr. Gurgula, Lear Corporation.
Drugim większym ośrodkiem przemysłowym jest Radymno, w którym istotną rolę
odgrywają zakłady eksploatujące na skalę przemysłową jako materiał budowlany naturalne
bogactwo rejonu − złoŜa kruszywa. Na terenie powiatu funkcjonuje Specjalna Strefa
Ekonomiczna EURO PARK Mielec Obszar Przemysłowy Jarosław.
W powiecie znajduje się jedno z najnowocześniejszych przejść granicznych KorczowaKrakowiec, z nowym terminalem towarowym, a takŜe punktem kontroli fitosanitarnej.
Tabela 31. Podmioty gospodarki narodowej według sektorów własności i wybranych
form prawnych w powiecie jarosławskim stan na 31.12.2005 r.
Gmina/miasto
Ogółem
Sektor
Publiczny
Prywatny
Chłopice
166
13
153
Jarosław m.
4496
171
4325
Jarosław gm.
531
12
519
Laszki
220
13
207
Pawłosiów
410
21
389
Pruchnik
248
15
233
Radymno m.
407
29
378
Radymno gm.
417
30
387
Rokietnica
162
13
149
Roźwienica
238
11
227
Wiązownica
574
17
557
Razem powiat
7869
345
7524
a
Zarejestrowane w rejestrze KRUPGN-REGON
53
STRATEGIA
2008-2015
Wykres 14. Liczba podmiotów gospodarczych w gminach powiatu jarosławskiego
Wyszczególnie
nie
Ogółem
Rolnictwo
Przemysł
Budownictwo
Handel i
naprawy
Hotele i
restauracje
Transport,
gospodarka
magazynowa i
łączność
Pośrednictwo
finansowe
Obsługa
nieruchomości
i firm
Tabela 32. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji, stan na 31.12.2005 r.
Województwo
139 059
3 446
1 4719
13 621
47 466
3 963
9 677
4 591
18 426
7 869
150
633
788
3 275
166
545
288
909
4 496
31
323
308
2022
108
237
184
631
Radymno m.
407
4
22
30
192
10
24
18
34
Chłopice
166
7
22
24
43
-
16
11
14
Jarosław
531
5
58
98
187
10
60
14
42
Laszki
220
21
27
51
64
4
13
3
9
Pawłosiów
410
8
40
41
164
6
46
19
36
Pruchnik
248
4
22
39
93
6
11
6
31
Radymno
417
24
29
55
154
6
44
6
30
Rokietnica
162
5
12
31
63
-
12
5
6
Roźwienica
238
9
20
29
97
5
15
9
27
Wiązownica
574
32
58
82
196
11
67
13
49
Powiat
Jarosławski
Jarosław m.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Urząd Statystyczny Rzeszów 2006.
54
STRATEGIA
2008-2015
Do najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów w gospodarce powiatu zalicza
się handel, jest to tendencja ogólnowojewódzka. Znaczne oŜywienie odnotowuje się w procesie
powstawania małych i średnich przedsiębiorstw handlowych, dla których sąsiedztwo z Ukrainą
tworzy sprzyjający klimat rozwojowy. W systemie REGON najwięcej firm zarejestrowanych jest
w dziale handel i naprawy – 3 275, co stanowi 49% ogółu zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych w powiecie.
9%
12%
2%
Rolnictwo
Przemysł
14%
Budownictwo
Handel i naprawy
4%
49%
8%
2%
magazynowa i łączność
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości i firm
Wykres 15. Sektory w gospodarce powiatu jarosławskiego
Rolnictwo
Przemysł
Budownictwo
Handel i naprawy
magazynowa i łączność
Pośrednictwo finansowe
Obsługa nieruchomości i firm
Wykres 16. Podmioty gospodarcze w gminach powiatu jaroslawskiego
55
STRATEGIA
2008-2015
WaŜną rolę odgrywają teŜ firmy produkcyjne oraz budowlane.
Stanowią one odpowiednio 9% i 12% ogółu. Znaczny udział podmiotów gospodarczych
o charakterze rolniczym w porównaniu do pozostałych zauwaŜa się w gminie Laszki.
Do największych firm naleŜą: AGROMA Rzeszów, Oddział w Bobrówce, Rolniczy Zespół
Spółdzielczy Charytany i Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna Wietlin III.
2.10. Drogi powiatowe
Nadzór nad drogami powiatowymi sprawuje Powiatowy Zarząd Dróg w Jarosławiu, który
powstał 1 stycznia 1999 roku. Sieć dróg powiatowych powstała z dróg wojewódzkich będących
do dnia 01.01.1999 w administracji Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych w Rzeszowie, oraz
ulic wojewódzkich, będących w administracji byłych Wojewódzkich Dyrekcji Dróg Miejskich.
Powiatowy Zarząd
Dróg
w Jarosławiu jest jednostką organizacyjną powiatu
jarosławskiego, która posiada w swojej administracji 422 km dróg, w tym 399,9 km
o nawierzchniach utwardzonych, 28 mostów o długości 446,3 m, 1 wiadukt o długości 40 m
w mieście Jarosławiu oraz 475 przepustów na terenie 9 gmin i 12 na terenie m. Jarosławia
i Radymna.
Tabela 33. Odcinki dróg powiatowych
Drogi ogółem
Gmina/miasto
[km]
Chłopice
31,9
W tym o powierzchni
utwardzonej
26,5
Jarosław gm.
44,0
44,0
Jarosław m.
50,6
46,3
Laszki
65,6
63,6
Pawłosiów
30,8
29,5
Pruchnik
41,8
38,5
Radymno gm.
49,0
46,6
Radymno m.
13,2
12,7
Rokietnica
20,1
20,0
Roźwienica
29,2
26,8
Wiązownica
45,8
45,4
422 ,0
399,9
Razem powiat
Źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Jarosławiu, stan na koniec 2007 r.
Najgęstszą i najdłuŜszą siecią dróg charakteryzuje się gmina Laszki, najmniej dróg jest
w gminie Rokietnica. Stan techniczny dróg nie jest zadowalający. Wiele dróg nie jest
remontowanych, a liczne ubytki przyspieszają procesy dewastacyjne. Mosty drewniane w ilości
7 sztuk posiadają ograniczenie nośności do 10 t, wymagają pilnej przebudowy, gdyŜ
uniemoŜliwiają korzystanie z sieci dróg współczesnym środkom transportu, co niekorzystnie
wpływa na rozwój powiatu.
56
STRATEGIA
2008-2015
Kanalizacja deszczowa na terenie miasta Jarosław i Radymno wymaga pilnej przebudowy.
Chodniki połoŜone przy ulicach i drogach powiatowych (35 km) są w większości zdewastowane,
co stwarza zagroŜenie dla ruchu pieszego i niekorzystnie wpływa na wizerunek estetyczny
w/w miast.
Brak wystarczającej ilości środków na powiatową infrastrukturę komunikacyjną
spowodował, Ŝe drogi powiatowe, które w większości były wykonywane w latach 1960-1980,
wg wymogów dla ruchu lekkiego, w znacznym stopniu uległy degradacji (wzrost liczby
pojazdów, zwiększenie tonaŜu, naturalny proces starzenia bitumu). Na 422 km dróg i ulic
powiatowych około 130 km posiada nawierzchnię pozwalającą na stosunkowo bezpieczne
utrzymanie komunikacji. Pozostałe odcinki dróg mają zdeformowany profil poprzeczny
i podłuŜny. Liczne łaty po wykonywanych remontach cząstkowych obniŜają komfort jazdy.
Około 90% dróg powiatowych posiada nawierzchnię o szerokości 5 m, bez utwardzonych
poboczy co w znacznym stopniu ogranicza ich przepustowość i nie gwarantuje bezpieczeństwa,
a takŜe nie spełnia wymagań stawianych przez uŜytkowników dróg. Blisko 22 km dróg posiada
nawierzchnie gruntową co powoduje, Ŝe w niesprzyjających warunkach atmosferycznych stają
się nieprzejezdne. W wielu przypadkach stan techniczny dróg jest przyczyną rezygnacji
z inwestowania przez inwestorów zewnętrznych i miejscowych.
2.11. Rolnictwo
Rolnictwo obok przemysłu jest podstawowym działem gospodarki powiatu. Powiat
jarosławski charakteryzuje się stosunkowo dobrymi warunkami przyrodniczymi, istotnymi dla
produkcji rolniczej, obserwuje się jednak pewne zróŜnicowanie w układzie terytorialnym.
Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej (wg JUNG Puławy) wynosi dla powiatu
jarosławskiego 83,4 punktów, gdzie najlepszą przestrzeń produkcyjną posiadają gminy
Chłopice − 103,2 pkt i Pawłosiów − 102,5 pkt, a najsłabszą gminy Wiązownica − 61,0 pkt
i Laszki − 72,9 pkt. Powierzchnia uŜytków rolnych wynosi 70 237 ha i stanowi 68,2%
powierzchni powiatu.
Gleby w większości charakteryzują się dobrym potencjałem plonotwórczym. W strukturze
bonitacyjnej grunty klasy I-IV stanowią 82,8%. UmoŜliwia to uprawę wszystkich roślin.
W rolnictwie dominuje sektor prywatny. Działalność rolniczą prowadzi 12 205 gospodarstw
rolnych. Rodzinne gospodarstwa zajmują 78% powierzchni ziemi uprawnej.
Powiat jarosławski jest jednym z największych powiatów pod względem powierzchni
uŜytków rolnych, w tym gruntów ornych w województwie podkarpackim (drugie miejsce
za powiatem rzeszowskim).
57
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 34. UŜytkowanie gruntów w powiecie jarosławskim na tle województwa podkarpackiego
w 2002 r.
1 792 628
811 644
576 640
9 002
161 224
64 778
660 482
Bieszczadzki
113 759
20 893
5 601
7
6 104
9 181
80 044
Brzozowski
54 039
30 719
23 293
133
4 555
2 737
15 064
Dębicki
77 636
46 288
35 973
411
6 692
3 212
19 142
Jarosławski
102 915
59 259
48 702
642
7 615
2 300
22 232
Jasielski
91 265
43 025
27 535
623
9 883
4 985
32 178
Kolbuszowski
77 393
38 116
24 308
125
10 778
2 906
26 968
Krośnieński
92 379
42 737
26 609
433
11 238
4 456
32 886
LeŜajski
58 301
29 337
23 060
160
5 377
740
17 631
Lubaczowski
130 837
53 495
39 530
107
11 396
2 461
60 118
Łańcucki
45 195
27 250
19 964
1 192
5 157
937
9 312
Mielecki
88 021
51 498
42 841
252
6 453
1 952
19 936
NiŜański
78 558
34 862
23 125
165
9 730
1 843
31 680
Przemyski
121 373
52 307
41 447
753
5 787
4 320
46 473
Przeworski
69 835
42 094
32 413
839
7 105
1 736
15 866
Ropczycko-
54 889
32 151
23 072
318
5 905
2 857
13 059
Rzeszowski
121 880
73 491
52 888
1 064
14 805
4 733
25 667
Sanocki
122 512
39 128
22 226
208
10 042
6 652
61 393
Stalowowolski
83 292
22 359
16 595
188
5 154
422
43 545
StrzyŜowski
50 336
29 956
21 301
603
4 928
3 124
12 487
Tarnobrzeski
MIASTA NA PRAWACH
POWIATU:
52 002
20 250
13 003
253
6 655
339
17 151
Krosno
4 348
1 899
1 396
45
423
35
27
Przemyśl
4 366
1 361
1 091
104
98
68
205
Rzeszów
5 370
1 224
919
74
208
23
16
Tarnobrzeg
8 583
3 524
2 371
257
866
31
521
pastwiska
sady
WOJEWÓDZTWO
łąki
Ogólna
powierzchnia
[ha]
razem
POWIATY
grunty
orne
UŜytki rolne
Lasy
sędziszowski
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Podkarpackie …(Spis Rolny)
58
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 35. UŜytkowanie gruntów w poszczególnych gminach powiatu jarosławskiego
w 2002 r.
Gmina/
miasto
UŜytki rolne
Powierzchnia
ogólna [ha]
Razem
grunty
orne
sady
łąki
pastwiska
Jarosław m.
2 344
2 143
1 800
83
235
25
Radymno m.
1 423
1 297
1 079
11
76
130
Chłopice
4 911
4 627
4 105
26
441
55
Jarosław gm.
8 549
7 949
6 935
69
840
105
Laszki
5 411
5 042
4 078
55
848
62
Pawłosiów
4 152
3 844
3 253
94
351
147
Pruchnik
4 824
4 361
3 420
135
454
353
Radymno gm.
8 975
8 239
7 218
51
793
177
Rokietnica
3 830
3 615
2 946
54
364
251
Roźwienica
4 525
4 121
3 326
44
544
208
Wiązownica
Razem
powiat
8 559
7 576
5 906
19
1 483
168
57 504
52 814
44 065
640
6 428
1 680
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Podkarpackie … (Spis Rolny)
grunty orne
sady
łąki
pastwiska
Wykres 17. UŜytkowanie gruntów rolnych w poszczególnych gminach powiatu
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Województwo Podkarpackie …(Spis Rolny)
Największa powierzchnia gruntów ornych znajduje się w gminie Radymno, a następnie
w gminie wiejskiej Jarosław, najmniej w gminie Rokietnica. W gminie Pruchnik pastwiska
stanowią 8% powierzchni uŜytków rolnych, co jest największym wskaźnikiem w powiecie.
Tu notuje się równieŜ największą liczbę sadów stanowiących ok. 3% powierzchni gminy.
59
STRATEGIA
2008-2015
2.12. Turystyka
Urozmaicony krajobraz, bogactwo rzadkich okazów fauny i flory, rozległe kompleksy
leśne zasobne w zwierzynę, czyste wody i powietrze, zdrowy klimat oraz bogaty dorobek kultury
materialnej i duchowej sprawia, Ŝe powiat jarosławski jest wyjątkowo predysponowany
do rozwoju turystyki i agroturystyki. Obecność obok siebie obszarów nizinnych i podgórskich,
przepływająca przez powiat rzeka San, dziedzictwo kulturowe stwarzają idealne warunki
do uprawiania turystyki kwalifikowanej, kulturowej, wypoczynkowej – turystyki górskiej, sportów
zimowych, lotniarstwa, sportów wodnych, turystyki konnej, wędrówek pieszych i rowerowych.
Bogata historia i lata świetności tych ziem znajdują odzwierciedlenie w róŜnorodności obiektów
zabytkowych szczególnie w budownictwie sakralnym, czy teŜ zespołach parkowo-dworskich.
Jedną z głównych atrakcji turystycznych jest stolica powiatu – miasto Jarosław.
Malowniczo połoŜone na wzgórzu, niegdyś leŜące na waŜnym szlaku handlowym, dziś przy
międzynarodowej trasie E 4 – zachwyca zabudową rynku z licznymi, bogato zdobionymi
kamienicami mieszczańskimi – wśród nich słynna renesansowa kamienica Orsettich, siedziba
Muzeum. Atrakcją turystyczną miasta są mury obronne opactwa Benedyktynek, czy wreszcie
monumentalna fara. Pod staromiejską zabudową ciągnie się labirynt lochów częściowo
udostępniony zwiedzającym o nazwie Podziemna Trasa Turystyczna.
Przebywając w okolicach Jarosławia nie sposób ominąć miejscowości Pruchnik,
w którym zachował się unikalny średniowieczny układ urbanistyczny rynku, czy teŜ kamienny
kościół gotycki z XIV w. Warto zwiedzić dobrze zachowane parki podworskie i zespoły parkowodworskie w rozproszone po całym powiecie (m.in. w: Boratynie, Chłopicach Rokietnicy, czy
Pełkiniach), które są nie tylko ozdobą krajobrazu, lecz przedstawiają cenne zabytki sztuki
ogrodnicznej z XVIII i XIX w. Godne polecenia są zabytki sztuki cerkiewnej (m.in.: Jarosław,
Chotyniec, Młyny), czy teŜ znane sanktuaria (w kościele o.o. Dominikanów w Jarosławiu,
Jodłówce czy Tuligłowach) licznie odwiedzane przez pątników i turystów.
Bogaty i róŜnorodny folklor regionu znajduje swoje odbicie w działalności zespołów
ludowych, kultywujących obrzędy dawnej wsi. Liczne imprezy kulturalne, wystawy i przeglądy
teatralne dają moŜliwość spędzenia wolnego czasu zgodnie z upodobaniami. Melomanów
zapraszają organizatorzy Jarosławskiego Jarmarku Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”.
Na wypoczynek zaprasza równieŜ okoliczna wieś. Gospodarstwa agroturystyczne
oferują przyjezdnym tani pobyt, zdrową Ŝywność własnej produkcji, a przede wszystkim kontakt
z przyrodą – wędrówki po malowniczych okolicach, przejaŜdŜki konne, wędkowanie. Doskonałe
tereny łowieckie bogate w zwierzynę łowną (sarny, jelenie, dziki, lisy, zające i dzikie ptactwo)
to gratka dla amatorów polowań. Atrakcję turystyczną stanowi wieś Radawa, ze swoistym,
unikatowym mikroklimatem oraz ścieŜką przyrodniczo-dydaktyczną: „Łapajówka – Radawa”.
Niezaprzeczalne walory przyrodniczo – turystyczne powiatu jarosławskiego to nie tylko bogata
oferta dla turystów, miłośników historii, myśliwych czy wędkarzy, ale równieŜ olbrzymi potencjał
do zagospodarowania.
60
STRATEGIA
2008-2015
Do słabości turystyki w powiecie jarosławskim zalicza się: niewielką liczbę miejsc
noclegowych, zbyt małą liczbę charakterystycznych produktów turystycznych, barierę językową
przy obsłudze turystów zagranicznych, brak kompleksowego systemu informacji i rezerwacji
turystycznej, słaby marketing ofert turystycznych, połoŜenie na krańcu województwa, niewielką
ilość miejsc zorganizowanego odpoczynku.
Z analizy danych statystycznych wynika, Ŝe liczba miejsc noclegowych w powiecie
rośnie, odpowiednio w 2004 r. wzrosła o 125 tj. 21,5%, zaś w 2005 r. wzrosła o kolejnych
26 miejsc, tj. o kolejne 3%. Mimo tendencji wzrostowej przyrost miejsc noclegowych jest zbyt
mały w stosunku do potrzeb (w sumie 730 miejsc noclegowych).
Liczba miejsc noclegowych
+21,5%
800
+3,6%
600
400
200
0
2003
przyrost w stosunku do roku
poprzedniego
Liczba miejsc noclegowych
579
2004
2005
125
26
579
704
Wykres 18. Liczba miejsc noclegowych
Udzielone noclegi
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
2003
2004
goście krajowi
2005
goście zagraniczni
Wykres 19. Udzielone noclegi
Powiat jarosławski ze względu na swoje walory przyrodniczo-krajobrazowe, jak i duŜe
nasycenie zabytków jest chętnie odwiedzany przez krajowych i zagranicznych turystów.
61
STRATEGIA
2008-2015
Turyści przyjeŜdŜający do hoteli na terenie powiatu jarosławskiego zatrzymują się średnio
na 3 dni. Około 30% korzystających z noclegów stanowią turyści zagraniczni.
Dotychczas baza noclegowa zlokalizowana była głównie na terenie miasta Jarosławia.
W ostatnim czasie zauwaŜa się znaczny wzrost liczby miejsc noclegowych równieŜ
na obszarach wiejskich. PoniŜsza tabela przedstawia najwaŜniejsze obiekty noclegowe.
Tabela 36. Baza noclegowa w powiecie jarosławskim
Miasto/gmina
Miasto Jarosław
Baza noclegowa
Szkolne Schronisko MłodzieŜowe – 40 miejsc noclegowych
Dom Hotelowy „Turkus” – 99 miejsc noclegowych
Dom Pielgrzyma - Ośrodek Kultury i Formacji Chrześcijańskiej
Dom Studencki Państwowej WyŜszej Szkoły Zawodowej - 160 miejsc
noclegowych
Hotel „Hestal” – 40 miejsc noclegowych
Hotel i Restauracja „Hetman” – 15 miejsc noclegowych
Hotel „Asticus” – 24 miejsca noclegowe
Hotelik „Senator” – 25 miejsc noclegowych
Motel "Pegaz" – 20 miejsc noclegowych
Gmina Pruchnik
Gospodarstwa agroturystyczne:
„Swoboda” Hawłowice – 20 miejsc noclegowych
Bogdan Stanik „Dabówka” – 10 miejsc noclegowych
Eugeniusz Mikłasz ,,Malwa” – 9 miejsc noclegowych
Julia Mnich, Helusz – 11 miejsc noclegowych
Zbigniew Barszczak – 6 miejsc noclegowych
Alicja Kamińska, Jodłówka – 7 miejsc noclegowych
Gmina Wiązownica
Dom O.Pio, Radawa – 72 miejsca noclegowe
Gospodarstwa agroturystyczne w Radawie:
Bronisław Piskorz – 5 miejsc noclegowych
Marian Frań – 4 miejsca noclegowe
Piotr Frań – 2 miejsca noclegowe
Tadeusz Jędruch „Ranczo w dolinie” – 4 miejsca noclegowe
Teresa i Zygmunt Sanakiewiczowie – 8 miejsc noclegowych
Gmina Pawłosiów
Dom Noclegowy „Ellen”, Maleniska – 24 miejsca noclegowe
GraŜyna Kukla, OŜańsk – 17 miejsc noclegowych
Gmina Radymno
Szkolne Schronisko MłodzieŜowe – 200 miejsc noclegowych
Motel - Restauracja „Viva” w Skołoszowie – 20 miejsc noclegowych
62
STRATEGIA
Gmina Laszki
2008-2015
Wioleta i Andrzej Waliccy, Bobrówka – 12 miejsc noclegowych
Gmina Jarosław
Hotel „Mak”, Makowisko – 65 miejsc noclegowych
Zajazd „Polonez”, Tuczempy – 56 miejsc noclegowych
Dom gościnny „Piast” – 30 miejsc noclegowych
Zajazd „U Rafała", Koniaczów – 6 miejsc noclegowych
Źródło: Opracowanie własne, stan na koniec 2007 r.
2.13. Kultura i Sport
Wybrane imprezy kulturalne w powiecie jarosławskim wspierane przez jednostki samorządu
terytorialnego:
Dziedzictwo Kulturowe Powiatu Jarosławskiego, Święto Chleba
Międzypowiatowy Przegląd Zespołów Folklorystycznych „Spotkanie z Folklorem”,
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Dawnej „Pieśń Naszych Korzeni”,
Jarosławski Jarmark Słowiańskich Zespołów Folklorystycznych,
Przegląd widowisk jasełkowych,
Festiwal Kolęd i Pastorałek,
Przegląd Grup Śpiewaczych „Kolędy i Pastorałki”
Teatralne Misteria Wielkopostne w Pruchniku,
Małopolska Parada StraŜy Wielkanocnych „Turki”,
Festiwal Pieśni Maryjnej,
Przegląd Szkolnych Teatrzyków Dziecięcych,
Międzynarodowy Zlot Motocykli CięŜkich i Zabytkowych.
Ośrodki kulturalne w powiecie jarosławskim:
Gminne Ośrodki Kultury w Pruchniku, Rokietnicy, Wiązownicy,
Miejski Ośrodek Kultury w Jarosławiu,
Miejski Ośrodek Kultury w Radymnie,
Kino „Ikar" w Jarosławiu,
Muzeum Kamienica Orsettich w Jarosławiu,
Miejska Biblioteka Publiczna im. A. Fredry w Jarosławiu,
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji im. Burmistrza Adolfa Dietziusa w Jarosławiu,
Galeria Rynek 6 w Jarosławiu,
Mała Galeria MOK w Jarosławiu,
Zespół Szkół Plastycznych w Jarosławiu,
„Galeria Przedmiotu" PSOUU w Jarosławiu,
Garnizonowy Ośrodek Kultury w Jarosławiu,
KCK - Katolickie Centrum Kultury w Jarosławiu,
Szkoła Muzyczna I-go i II-go stopnia w Jarosławiu.
63
STRATEGIA
2008-2015
We współpracy z Powiatowym Szkolnym Związkiem Sportowym w Jarosławiu cyklicznie
przeprowadza się ok. 80 róŜnego rodzaju imprez sportowych, z których głównie:
•
Powiatowe Igrzyska MłodzieŜy Szkolnej (zawody szkół podstawowych) dziewcząt
i chłopców, w których biorą udział mistrzowie i mistrzowskie druŜyny, reprezentanci
z poszczególnych miast i gmin, zwycięzcy zawodów gminnych.
•
Powiatowa Gimnazjada (zawody gimnazjów) dziewcząt i chłopców, w których biorą udział
mistrzowie i mistrzowskie druŜyny, reprezentanci z poszczególnych miast i gmin, zwycięzcy
zawodów gminnych.
•
Powiatowa Licealiada (zawody szkół ponadgimnazjalnych) dziewcząt i chłopców,
w których biorą udział mistrzowie i druŜyny, reprezentanci szkół ponadgimnazjalnych
z terenu powiatu jarosławskiego.
PowyŜsze zawody sportowe na bieŜąco realizowane są według „Kalendarza szkolnych
imprez sportowych” wydawanego przez Podkarpacki Wojewódzki Szkolny Związek Sportowy.
Ponadto corocznie organizuje się takie spotkania jak:
•
Ogólnopolski Turniej Wiedzy PoŜarniczej „MłodzieŜ Zapobiega PoŜarom”. Turniej ma
na celu popularyzowanie wśród dzieci i młodzieŜy zagadnień związanych z szeroko
rozumianym bezpieczeństwem poŜarowym: znajomością przepisów przeciwpoŜarowych,
zasadami postępowania na wypadek powstania poŜaru, praktycznymi umiejętnościami
posługiwania się podręcznym sprzętem gaśniczym i techniką poŜarniczą.
•
Turniej Tenisa Stołowego Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych dla młodzieŜy,
mieszkańców internatów i burs z terenu województwa podkarpackiego.
•
Powiatowy Ogólnopolski Turniej Motoryzacyjny. Celem turnieju jest popularyzowanie
wśród
młodzieŜy
szkolnej
znajomości
przepisów
o
ruchu
drogowym
i wiedzy motoryzacyjnej, propagowanie kulturalnego i bezpiecznego zachowania się jako
uczestnik w ruchu drogowym, wiedzy z zakresu udzielania pierwszej pomocy
przedmedycznej oraz przygotowanie do uczestnictwa w uprawianiu sportów motorowych.
•
Podkarpacka Olimpiada Tenisa Stołowego. Celem turnieju jest: likwidacja sportowych
dysproporcji
międzyśrodowiskowych,
integracja
osób
niepełnosprawnych
oraz
popularyzacja tenisa stołowego. Prowadzone rozgrywki w ramach Olimpiady mają
szczególne znaczenie dla rekreacji ruchowej, integracji społecznej i promocji sportu.
•
Powiatowy Ogólnopolski Turniej Tenisa Stołowego. Turniej w ramach obchodów
Światowego Tygodnia Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego.
• Wiosenne
Górskie
Harce
Rowerowe.
Impreza
ma
charakter
międzynarodowy
o czym świadczy obecność kibiców i zawodników z Węgier, Słowacji, Ukrainy, Czech i Austrii.
•
Zlot Rowerowy im. Gen. Marka Papały, którego głównym celem oprócz uczczenia
pamięci syna Pruchnickiej Ziemi gen. Marka Papały jest popularyzacja wyścigów kolarskich
i maratonów rowerowych w regionie oraz prezentacja pięknych okolic Pruchnika.
•
Turniej Warcabowy Placówek Specjalnych Województwa Podkarpackiego.
•
Zawody Wędkarskie o Nagrodę Starosty Jarosławskiego.
64
STRATEGIA
2008-2015
Na terenie miast i gmin powiatu jarosławskiego znajduje się ogółem 36 placówek
bibliotecznych, które gromadzą, przechowują i udostępniają materiały biblioteczne. Księgozbiór
zgromadzony na terenie powiatu liczy 337,9 tys. pozycji ksiąŜkowych. W skład księgozbioru
wchodzą dokumenty tekstowe, takie jak: ksiąŜki, czasopisma i zbiory audiowizualne. Liczba
ludności powiatu jarosławskiego przypadająca na 1 placówkę biblioteczną wynosi 3 405 osób.
Jedną z najlepiej zaopatrzonych bibliotek jest Miejska Biblioteka Publiczna im. Aleksandra
Fredry w Jarosławiu posiadająca blisko 100 tys. woluminów. Głównymi problemami, z którymi
borykają się placówki biblioteczne są niskie budŜety na prowadzenie działalności oraz sprawy
lokalowe związane np. z otwieraniem czytelni internetowych.
Tabela 37. Biblioteki publiczne na terenie powiatu jarosławskiego
Placówki
Księgozbiór
biblioteczne
[w tys.
Czytelnicy
Wyszczególnienie
woluminów]
ogółem
Jarosław m.
Radymno m.
3
1
99,9
28,6
7 260
1 453
Chłopice
2
14,1
309
Jarosław gm.
6
43,2
1 078
Laszki
4
25,4
418
Pawłosiów
3
22,4
558
Pruchnik
4
21,2
1 040
Radymno gm.
5
32,4
841
Rokietnica
1
9,0
527
Roźwienica
3
17,1
485
Wiązownica
4
24,6
680
Ogółem powiat
36
337,9
14 649
Poza wymienionymi w tabeli placówkami publicznymi przy kaŜdej placówce oświatowej
znajdują się biblioteki szkolne gromadzące ponadto materiały dydaktyczne w postaci np. nut,
map, rycin, zapisów dźwiękowych.
65
STRATEGIA
2008-2015
STRATEGICZNY PLAN
ROZWOJU POWIATU JAROSŁAWSKIEGO
1. Analiza zasobów i otoczenia
PoniŜej zaprezentowano analizę zasobów i otoczenia powiatu jarosławskiego.
Analiza została przeprowadzona w celu określenia szans oraz zagroŜeń hamujących rozwój, jak
równieŜ w celu wygenerowania jego słabych i mocnych stron dla zdefiniowania potencjalnej
przewagi strategicznej w regionie.
ANALIZA ZASOBÓW POWIATU
MOCNE STRONY
Czynniki, które pozytywnie wyróŜniają powiat jarosławski i powinny być umacniane:
•
Stolica powiatu – Jarosław − ośrodek gospodarczy, kulturalny i oświatowy,
•
DuŜy potencjał ludzki i bogata rezerwa siły roboczej,
•
Aktywność władz samorządowych,
•
Struktura wiekowa ludności,
•
Dobry potencjał kadry technicznej,
•
Dobrze rozwinięta infrastruktura i sieć dróg lokalnych,
•
Znaczny potencjał gospodarczy,
•
Dobra sytuacja ekonomiczna duŜych przedsiębiorstw,
•
Wyznaczone tereny pod inwestycje, w tym Podstrefa Jarosław Specjalnej Strefy
Ekonomicznej Euro-Park Mielec,
•
Rozwinięta sieć palcówek słuŜby zdrowia,
•
RóŜnorodność typów szkół zawodowych, dobrze rozwinięta sieć szkół na wszystkich
poziomach edukacyjnych,
•
Rozwijające się szkolnictwo wyŜsze,
•
DuŜa liczba zabytków,
•
DuŜy potencjał ludzki w dziedzinie sportu,
•
Spójność systemu przyrodniczego,
•
Atrakcyjne połoŜenie geograficzne powiatu (połoŜenie przygraniczne),
•
Dobre warunki do rozwoju turystyki i rekreacji,
•
Dobre połoŜenie na szlakach turystycznych,
•
Baza magazynowo – przetwórcza dla rolnictwa,
•
Urodzajne ziemie – wysoki wskaźnik bonitacji gleb,
•
Zaplecze rolnicze zaspokajające potrzeby miasta.
66
STRATEGIA
2008-2015
SŁABE STRONY
Czynniki świadczące o konieczności poprawy:
•
Brak obwodnicy Jarosławia,
•
Niezbyt dobry stan techniczny dróg,
•
Brak wystarczającej sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków,
•
Brak wystarczającej liczby mieszkań komunalnych,
•
Słabe tempo zmian technologicznych,
•
Bierność społeczna,
•
Wzrastająca przestępczość i wzrost patologii społecznych,
•
Brak zintegrowanego systemu ratownictwa technicznego,
•
Brak rzetelnego monitorowania stanu zdrowia całej populacji,
•
Brak efektywnego wykorzystania sal gimnastycznych w godzinach pozalekcyjnych,
•
Mało osób z wykształceniem średnim i wyŜszym na terenach wiejskich,
•
Niewystarczające doradztwo zawodowe w gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych,
•
Niedostateczne wyposaŜenie szkół w nowoczesne środki dydaktyczne,
•
Niewystarczający dostęp do Internetu w środowiskach rodzinnych szczególnie na terenach
wiejskich,
•
Degradacja obiektów kulturalnych,
•
Mała oferta zajęć pozalekcyjnych, w tym sportowych na wsi,
•
Słaba infrastruktura turystyczna,
•
Słaba obsługa szlaków turystycznych,
•
Brak dostatecznego zaplecza hotelowego,
•
Niewystarczająca baza sportowa,
•
Zanieczyszczenie środowiska (odpadami komunalnymi),
•
Brak segregacji odpadów i nowoczesnych składowisk,
•
Rozdrobnienie gospodarstw rolnych,
•
Zły stan urządzeń melioracyjnych,
•
Niskie kwalifikacje rolników,
•
Przerost zatrudnienia w rolnictwie,
•
Brak dostatecznej ilości usług na wsi,
•
Starzejące się społeczeństwo wiejskie,
•
Brak drobnego przemysłu rolno – spoŜywczego,
•
Słabo rozwinięta agroturystyka,
•
Bezrobocie strukturalne, ubóstwo wielu rodzin,
•
Brak dobrego programu walki z bezrobociem.
67
STRATEGIA
2008-2015
ANALIZA OTOCZENIA POWIATU
SZANSE
Zewnętrzne szanse do wykorzystania:
•
Wymiana handlowa Wschód-Zachód,
•
Lokalizacja trasy komunikacyjnej z zachodu na wschód,
•
Skierowanie wymiany gospodarczej na Rosję i Ukrainę, bliskość granicy
i lokalizacja "na szlaku",
•
Mocna stolica regionu umoŜliwiająca szybki rozwój powiatu,
•
Atrakcyjność turystyczna powiatu w regionie,
•
Budowa bazy turystycznej
•
Rozwój agroturystyki,
•
Zapotrzebowanie na czystą ekologicznie Ŝywność w Europie,
•
Infrastruktura internetowa na terenach wiejskich,
•
Budowa obwodnicy i autostrady A 4,
•
Rozwój przedsiębiorczości,
•
Produkcja i przetwórstwo ekologicznej Ŝywności,
•
Współpraca gospodarcza z podmiotami UE,
•
Kontakty międzynarodowe z miastami partnerskimi,
•
Zbudowanie systemu „czystego powiatu",
•
Postęp techniczny w dziedzinie łączności,
•
Rozwój przetwórstwa rolno-spoŜywczego i zbyt produktów rolnych,
•
Wzrost zamoŜności mieszkańców,
•
Wzrost poziomu wykształcenia mieszkańców,
•
Pozyskanie środków pomocowych z UE,
•
Integracja i współpraca z innymi samorządami.
ZAGROśENIA
Czynniki mogące zachwiać sytuacją w powiecie, których naleŜy unikać lub wyeliminować:
•
Degradacja rolnictwa,
•
Wzrost bezrobocia,
•
Odpływ inwestorów zagranicznych,
•
Utrata rynków zbytu dla miejscowych producentów,
•
Wzrost zachorowalności na choroby cywilizacyjne,
•
Pogorszenie stanu środowiska naturalnego,
•
Zbyt małe nakłady na ekologię i ochronę środowiska,
•
Ucieczka młodych fachowców, specjalistów za granicę,
•
NiezrównowaŜony rozwój regionu,
•
Nadmiar kapitału spekulacyjnego na rynkach finansowych,
•
Zorganizowana przestępczość gospodarcza (równieŜ międzynarodowa),
•
Klęski ekologiczne i Ŝywiołowe,
•
Degradacja społeczna, materialna, kulturowa duŜej części społeczeństwa,
68
STRATEGIA
2008-2015
2. Misja Powiatu Jarosławskiego
POWIAT JAROSŁAWSKI ROZWIJA SIĘ JAKO BEZPIECZNA
PRZESTRZEŃ PRZYJAZNA MIESZKAŃCOM,
PRZEDSIĘBIORCOM, INWESTOROM
I ŚRODOWISKU NATURALNEMU.
69
STRATEGIA
2008-2015
3. Obszary strategiczne, priorytety i zadania powiatu
jarosławskiego
3.1. Obszary strategiczne
W planie strategicznym wyłonione zostały cztery obszary strategiczne, w ramach
których określono cele i kierunki działań na lata 2008-2015. Wyznaczone pola działań są ze
sobą silnie powiązane.
GOSPODARKA
I
ROLNICTWO
INFRASTRUKTURA
TECHNICZNA
I
KOMINIKACYJNA
KAPITAŁ
LUDZKI
EKOLOGIA
I OCHRONA
ŚRODOWISKA
Rysunek 2. Obszary strategiczne powiatu jarosławskiego
Źródło: Opracowanie własne
3.2. Priorytety i działania
W ramach poszczególnych obszarów zdefiniowano określone priorytety.
Priorytet rozumiany jest jako stan poŜądany w danej dziedzinie aktywności społecznej.
Do kaŜdego z wyodrębnionych priorytetów przyporządkowano działania, które określają
rezultaty i kierunkują zadania na rzeczy właściwe związane np. z decyzjami o alokacji zasobów
i potencjałów.
70
STRATEGIA
2008-2015
Obszar strategiczny: KAPITAŁ LUDZKI
Priorytet I: Podniesienie jakości kształcenia oraz poprawa
warunków środowiska dydaktyczno-wychowawczego
Cel 1: Doskonalenie bazy lokalowej i technicznej
szkół oraz placówek oświatowych
1.1. Dostosowanie budynków szkół ponadgimnazjalnych i placówek oświatowych powiatu
dla potrzeb uczniów niepełnosprawnych.
1.2. Stałe wzbogacenie wyposaŜenia szkół i placówek w nowoczesne środki dydaktyczne
(w tym szczególnie modernizacja wyposaŜenia komputerowego).
1.3. Rozbudowa i modernizacja zaplecza sportowego szkół i placówek.
1.4. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa na terenie szkół i placówek.
Cel 2: Systematyczne podnoszenie poziomu zaspokajania
zbiorowych potrzeb w zakresie oświaty ponadgimnazjalnej
2.1. Modyfikowanie sieci szkół ponadgimnazjalnych.
2.2. Rozwijanie systemu poradnictwa i pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
2.3. Wprowadzenie wysokich standardów nauczania języków obcych.
2.4. Intensyfikacja działań zwiększających aktywność społeczną i obywatelską młodzieŜy
oraz współpracę międzynarodową szkół.
Cel 3: Stałe podnoszenie jakości pracy szkół i placówek
3.1. Tworzenie warunków do wprowadzania innowacji pedagogicznych w szkołach
i placówkach oświatowych.
3.2. Zwiększenie efektywności i jakości zarządzania i finansowania szkół i placówek.
3.3. Opracowanie i wdroŜenie systemowych rozwiązań motywujących nauczycieli do
podnoszenia kwalifikacji i osiągania wysokich wyników nauczania.
3.4. Rozwój systemu motywacyjnego w formie stypendiów dla uczniów szkół
ponadgimnazjalnych, w tym szczególnie wyróŜniających się w nauce.
3.5. Tworzenie warunków do zagospodarowania czasu wolnego oraz działań
pogłębiających wiedzę i rozwijających zainteresowania uczniów.
71
STRATEGIA
2008-2015
Priorytet II: Poprawa poziomu usług medycznych
Cel 1: Poszerzenie obszaru usług medycznych i stała troska o ich jakość
1.1. Rozbudowa i racjonalizacja bazy opieki medycznej stosownie do
aktualnych potrzeb.
1.2. Rozwój wczesnej diagnostyki chorób nowotworowych, układu krąŜenia, ratownictwa
medycznego, neurologii i połoŜnictwa.
1.3. Realizowanie i wspieranie programów profilaktyki i edukacji zdrowotnej oraz
promowanie zdrowego stylu Ŝycia.
Priorytet III: Tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju
kapitału społecznego poprzez inwestowanie w opiekę
społeczną oraz przeciwdziałanie bezrobociu
Cel 1: Poprawa efektywności pomocy społecznej
1.1. Współpraca z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy społecznej.
1.2. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury pomocy społecznej.
1.3. Integracja ze środowiskiem i przeciwdziałanie marginalizacji osób niepełnosprawnych
oraz dostosowywanie budynków uŜyteczności publicznej do ich potrzeb.
1.4. Rozwijanie systemu wsparcia dla rodzin potrzebujących.
1.5. Podejmowanie działań na rzecz złagodzenia skutków bezrobocia.
72
STRATEGIA
2008-2015
Priorytet IV: Dbałość o dziedzictwo kulturowe oraz tworzenie
warunków do zwiększenia dostępności do kultury i sportu oraz
rozwoju turystyki
Cel 1: Wspieranie działalności kulturalnej i sportowej na terenie powiatu
1.1. Podtrzymywanie lokalnych tradycji kulturowych, w tym wspieranie twórców
kultury ludowej.
1.2. Promowanie imprez uwzględniających specyfikę regionu.
1.3. Wspieranie działań na rzecz promowania róŜnorodności kulturowej regionów,
w tym wymiany kulturalnej dzieci i młodzieŜy.
1.4. Wsparcie działalności sekcji sportowych oraz szkolnych klubów sportowych przy
szkołach ponadgimnazjalnych.
Cel 2: Promocja walorów turystycznych regionu
2.1. Zwiększenie dostępności do informacji turystycznej o powiecie jarosławskim.
2.2. Wspieranie tworzenia ośrodka informacji turystycznej.
2.3. Promocja i kreowanie rozwoju lokalnych produktów turystycznych.
73
STRATEGIA
2008-2015
Obszar strategiczny: GOSPODARKA I ROLNICTWO
Priorytet I: Wszechstronny i zrównowaŜony rozwój gospodarczy
Cel 1: Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej oraz rozwój
małych i średnich przedsiębiorstw
1.1.Podejmowanie działań wspierających innowacyjność gospodarczą na terenie powiatu.
1.2. Promowanie regionu jako atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji.
1.3. Wsparcie dla podmiotów gospodarczych tworzących nowe miejsca pracy.
Priorytet II: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
Cel 1: Modernizacja przestrzeni wiejskiej
1.1. Poprawa infrastruktury technicznej na terenach wiejskich.
1.2. Poprawa struktury obszarowej na terenach wiejskich (scalania gruntów).
1.3. Tworzenie warunków dla zwiększenia efektywności produkcji rolniczej.
1.4. Wzmocnienie znaczenia i udziału rolników na rynku produktów rolnych.
1.5. Promowanie zagospodarowania nieuŜytków i terenów o niskiej przydatności
dla produkcji rolniczej.
Cel 2: Wspieranie róŜnorodnych form działalności na obszarach wiejskich
2.1. Kreowanie polityki informacji o środkach pomocowych Unii Europejskiej, w tym
o dostępnych formach pozyskiwania środków finansowych.
2.2. Promowanie i wspieranie pozarolniczych form działalności gospodarczej.
2.3. Promowanie i wspieranie agroturystyki i turystyki wiejskiej.
2.4. Promowanie produkcji ekologicznej.
2.5. Podejmowanie działań na rzecz integrowania społeczności wiejskiej, zachęcanie
do współpracy i wspieranie tworzenia grup producenckich.
74
STRATEGIA
2008-2015
Obszar strategiczny: INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I KOMUNIKACYJNA
Priorytet I: Rozwój infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej
Cel 1: Podniesienie poziomu infrastruktury komunikacyjnej
1.1. Modernizacja, budowa i remont dróg, węzłów skrzyŜowań, mostów, wiaduktów wraz
z infrastrukturą towarzyszącą, a takŜe budowa chodników i ścieŜek rowerowych.
1.2. Zwiększenie dostępności mieszkańców powiatu do Internetu.
1.3. Wspieranie rozwoju sieci teleinformatycznych na obszarze powiatu.
Cel 2: Poprawa i rozwój infrastruktury turystycznej,
sportowej oraz ochrona dziedzictwa kulturowego
2.1. Zwiększanie moŜliwości dostępu do kultury mieszkańców powiatu, w tym rozwój
systemu informacji kulturalnej.
2.2. Renowacja zabytków kultury.
2.3. Modernizacja, doposaŜenie i ochrona dóbr kultury.
2.4. Budowa, rozbudowa i modernizacja szlaków turystycznych, przyrodniczych,
architektonicznych, etc.
2.5. Budowa, rozbudowa i modernizacja obiektów infrastruktury sportowej i rekreacyjnej
oraz tworzenie warunków do jej efektywnego wykorzystania.
75
STRATEGIA
2008-2015
Obszar strategiczny: EKOLOGIA I OCHRONA ŚRODOWISKA
Priorytet I: Racjonalne wykorzystanie środowiska
naturalnego i jego ochrona
Cel 1: Podjęcie działań na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego
1.1. Pomoc przy rozbudowie sieci wodnej i kanalizacyjnej w gminach powiatu.
1.2. Współpraca z gminami, instytucjami i organizacjami w zakresie sprawnego systemu
gospodarki odpadami.
1.3. Racjonalne uŜytkowanie i wykorzystanie obszarów leśnych.
Cel 2: Przeciwdziałanie degradacji środowiska oraz zapobieganie
zagroŜeniom naturalnym
2.1. Działania wspierające bezpieczeństwo przeciwpowodziowe i przeciwpoŜarowe.
2.2. Działania lobbingowe na rzecz budowy, rozbudowy i modernizacji obiektów ochrony
przeciwpowodziowej.
2.3. Rekultywacja terenów zdegradowanych przemysłowo.
2.4. Zapobieganie i minimalizacja potencjalnych zagroŜeń ekologicznych.
Cel 3: Podnoszenie wiedzy i świadomości ekologicznej mieszkańców
powiatu
3.1. Edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu oraz wprowadzanie tematyki
proekologicznej do szkół (np. utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej, wsparcie
publikacji proekologicznych).
3.2. Organizacja spotkań specjalistów, seminariów, konferencji w celu wymiany informacji
i doświadczeń w zakresie ochrony środowiska.
3.3. Propagowanie wykorzystania produkcji energii z odnawialnych źródeł przez podmioty
gospodarcze, samorządy i osoby fizyczne.
3.4. Promocja rozwiązań ekologicznych w zakresie gospodarki odpadami, ograniczenia
ilości wytwarzanych odpadów, i ich segregacja.
76
STRATEGIA
2008-2015
3.2.1. Kapitał ludzki
W ramach obszaru strategicznego Kapitał ludzki wyodrębnione zostały następujące
priorytety:
1.
Podniesienie
jakości
kształcenia
oraz
poprawa
warunków
środowiska
dydaktyczno-wychowawczego.
2.
Poprawa poziomu usług medycznych.
3.
Tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju kapitału społecznego poprzez
inwestowanie w opiekę społeczną.
4.
Tworzenie warunków do zwiększenia dostępności do kultury i sportu oraz dbałość
o dziedzictwo kulturowe.
PRIORYTET I: Podniesienie jakości kształcenia oraz poprawa warunków środowiska
dydaktyczno-wychowawczego
Modernizacja bazy lokalowej szkół i placówek oświatowych będzie ukierunkowana
na dostosowanie do współczesnych standardów oraz na obniŜenie kosztów funkcjonowania.
Przeprowadzona inwentaryzacja techniczna wskazuje na potrzebę działań remontowych
i modernizacyjnych praktycznie we wszystkich jednostkach. ObniŜenie kosztów funkcjonowania
nastąpi między innymi przez kontynuację dociepleń budynków i wymianę stolarki okiennej,
a takŜe budowę nowoczesnych, oszczędnościowych systemów grzewczych. Konieczna jest
równieŜ likwidacja barier architektonicznych dla osób niepełnosprawnych.
UmoŜliwi to w przyszłości wprowadzenie formy integracyjnego kształcenia ponadgimnazjalnego
w powiecie.
Osobnym problemem jest stałe wzbogacanie wyposaŜenia szkół w nowoczesne
środki dydaktyczne i specjalistyczne pracownie. Priorytetem będą pracownie komputerowe
spełniające współczesne wymagania we wszystkich szkołach i placówkach, w których
uczniowie będą mogli rozwijać umiejętności związane z zarządzaniem sieciami komputerowymi.
Stałe unowocześnianie pomocy dydaktycznych wzbogaci proces dydaktyczny, szczególnie
w nauce języków obcych i przedmiotów zawodowych. Niezbędne jest takŜe podjęcie działań
modernizujących funkcjonowanie i wyposaŜenie bibliotek szkolnych, w perspektywie stworzenie
sieci szkolnych bibliotek multimedialnych. Równie istotnym zadaniem jest wyposaŜanie szkół
zawodowych w nowoczesne pracownie, umoŜliwiające nabywanie i doskonalenie umiejętności
praktycznych w zawodzie. Drogą do realizacji tego celu jest między innymi modernizacja
i doskonalenie funkcjonowania Centrum Kształcenia Praktycznego.
Innym
waŜnym
zadaniem
będzie modernizacja, rozbudowa i budowa sal
gimnastycznych oraz podnoszenie standardu i wyposaŜenia istniejących obiektów sportoworekreacyjnych. Osiągniecie tego stanu pozwoli w perspektywie na wykorzystanie wspomnianych
obiektów nie tylko przez uczniów danej jednostki, ale takŜe przez społeczność lokalną.
77
STRATEGIA
2008-2015
Przyczyni się to do wyrabiania nawyku aktywnego spędzania wolnego czasu, jak równieŜ
promowania zdrowego stylu Ŝycia.
Podniesieniu poziomu bezpieczeństwa na terenie szkół i placówek oświatowych powiatu
słuŜyć będzie stworzenie systemowych rozwiązań w tym zakresie. NaleŜy dokonać diagnozy stanu
bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych oraz wdroŜyć system szybkiego
przekazywania informacji i reagowania na pojawiające się zagroŜenia i sytuacje trudne,
wykorzystując nowoczesne technologie informacyjne.
Podstawowym zagadnieniem dla powiatu jest dostosowanie sieci szkolnej do prognoz
demograficznych, oczekiwań rynku pracy oraz specjalnych potrzeb edukacyjnych. Dynamizm
oferty edukacyjnej kształcenia zawodowego musi uwzględniać nie tylko lokalny charakter rynku
pracy, ale takŜe regionalne a nawet ponadregionalne tendencje w zatrudnieniu. Zapotrzebowanie na
kształcenie dzieci i młodzieŜy niepełnosprawnej rodzi konieczność wzbogacania oferty edukacyjnej
o nowe kierunki, umoŜliwiające przygotowanie tej grupy młodych ludzi do pracy zawodowej.
Dla
wszystkich
typów
szkół
waŜny
jest
rozwój
nauczania
nowoczesnych
technologii
komunikacyjnych i informatycznych jako umiejętności stanowiących podstawowe narzędzie
współczesnego rynku pracy. Istotną rolę winno pełnić kształcenie rolnicze i ekonomiczne, a takŜe
upowszechnianie wśród młodzieŜy postaw przedsiębiorczości. Realizując te zadania szkoły nie
powinny konkurować ze sobą w pozyskiwaniu uczniów. NaleŜy tworzyć zdywersyfikowaną ofertę
edukacyjną, adresowaną do róŜnych grup młodzieŜy, tworzącą łącznie komplementarną całość.
Dla rozwoju oświaty w powiecie istotne jest rozwijanie sieci szkół policealnych
i pomaturalnych, oferujących absolwentom szkół ponadgimnazjalnych moŜliwość przekwalifikowania
się, uzupełnienia lub zdobycia nowych kwalifikacji zawodowych. Stały postęp naukowo-techniczny
powoduje wzrost wymagań wobec pracowników. Dlatego konieczne jest zapewnienie warunków
uczenia się przez cale Ŝycie. NaleŜy przez to rozumieć kształcenie w szkołach i placówkach dla
dorosłych, a takŜe uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach
pozaszkolnych. Dotychczasowy model kształcenia zawodowego, związany ze zdobyciem zawodu
„na całe Ŝycie”, powinien zostać wyparty przez model „kariery zawodowej”. W związku z tym
Centrum Kształcenia Ustawicznego i Centrum Kształcenia Praktycznego powinny, oprócz form
szkolnych, tworzyć ofertę róŜnorodnych usług: kursów, szkoleń, konferencji, pokazów, spotkań
i innych tego typu działań kierowanych do społeczności powiatu i na zewnątrz. WaŜną rolę będzie tu
spełniać system kształcenia na odległość.
Występujące na terenie powiatu zagroŜenie zachowaniami nie akceptowanymi społecznie
oraz istnienie środowisk dysfunkcyjnych wymuszają wzmocnienie działań w zakresie wychowania
i profilaktyki oraz doskonalenie systemu wsparcia psychologiczno-pedagogicznego. Konieczna
jest współpraca w tym obszarze słuŜb specjalnych działających zarówno na poziomie powiatu, jak
i poszczególnych gmin. Szczególna rola przypada tu Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie,
Gminnym Ośrodkom Pomocy Społecznej jak i Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Niezbędnym
jest takŜe wzbogacenie form opieki psychologiczno-pedagogicznej szkół poprzez zatrudnianie
psychologów, psychoterapeutów itp.
78
STRATEGIA
2008-2015
Konieczne jest utworzenie skutecznego systemu doradztwa zawodowego, nie ograniczonego tylko
do sfery bezrobotnych, lecz działającego na kaŜdym etapie edukacji i pozwalającego
racjonalnie planować karierę zawodową.
WaŜne jest takŜe, by szkoły ponadgimnazjalne oferowały dobre przygotowanie
w zakresie posługiwania się językami obcymi. Oferta nauczania języków obcych powinna
być stale udoskonalana i poszerzana o nauczanie większej niŜ dotychczas liczby języków.
Wysoki standard nauczania języków obcych zostanie osiągnięty poprzez: wzbogacanie
i unowocześnienie bazy i warunków nauczania, zatrudnianie wysoko wykwalifikowanej kadry
pedagogicznej, a takŜe stworzenie moŜliwości weryfikacji nabytych umiejętności językowych
za granicą.
Koniecznym staje się uwzględnianie w procesie nauczania, a takŜe podczas zajęć
pozalekcyjnych, zagadnień przygotowujących młodzieŜ do Ŝycia w warunkach państwa
obywatelskiego i szeroko zakrojonej globalizacji. Dopełnieniem formalnej integracji
europejskiej jest naturalna potrzeba wymiany doświadczeń i bliŜszego poznania kultury, tradycji
i
obyczajów
innych
narodów.
Skutecznie
moŜe
temu
słuŜyć
aktywna
współpraca
międzynarodowa placówek, nauczycieli i uczniów, której wsparciem mogą być środki
uzyskiwane w ramach programów unijnych. Realizacja tych zadań następować powinna
w ścisłej współpracy szkoły, rodziny, Kościoła oraz instytucji państwowych i samorządowych.
Zasadniczą sprawą polskich szkół i kluczowym warunkiem poprawienia jakości ich
pracy oraz zwrócenia ku przyszłości i zjednoczonej Europie jest m.in. orientacja innowacyjna
w edukacji oraz przekształcenie ich z placówek nauczających w szkoły edukujące
(zarządzające wiedzą). Nowoczesna szkoła, to szkoła ucząca zarządzać własną wiedzą, a więc
szanująca indywidualność kaŜdego ucznia, ucząca rzetelnie i racjonalnie planować własne
uczenie się oraz samodzielnie zdobywać wiedzę. To szkoła partnerska, przyjazna, ucząca
autoprezentacji i samooceny oraz zorientowana ku innowacjom i przyszłości. Nowoczesna
edukacja zwraca się ku wartościom.
Prowadzenie przez samorząd zadań oświatowych wymaga wysokiego poziomu
gospodarności i skuteczności podejmowanych działań. Nową jakość w zarządzaniu uzyska
się między innymi poprzez informatyzację procesów wymiany i analizy danych (finansowych
i organizacyjno-kadrowych). Powinno to zapewnić poszukiwanie, analizowanie i wdraŜanie
rozwiązań obniŜających wydatki budŜetowe, jak teŜ przyczynić się do zwiększenia
efektywności i jakości kierowania placówkami oświatowymi).
Warto pamiętać, Ŝe sam termin „edukacja” obejmuje dziś nie tylko kształcenie
i wychowanie dzieci i młodzieŜy, ale takŜe róŜnorodne problemy edukowania nauczycieli, tj. ich
dokształcanie, doskonalenie się zawodowe i samoedukację. NaleŜy stworzyć moŜliwości
rozwoju zawodowego nauczycielom – stosownie do wymagań współczesności. KaŜda szkoła
w powiecie posiada swój budŜet przeznaczony na dokształcanie i doskonalenie kwalifikacji
zawodowych
nauczycieli,
co
stanowi
waŜny
element
rozwoju
kadry
pedagogicznej
w środowisku lokalnym.
79
STRATEGIA
2008-2015
WaŜne jest, by wydatkowanie funduszy w tym obszarze (dofinansowanie przez szkołę studiów,
kursów, szkoleń itp.) było kompatybilne z programem rozwoju poszczególnych placówek
i wynikało z przyjętej przez powiat strategii rozwoju. Jednym z wyznaczników poziomu
nauczania szkół jest udział uczniów oraz rezultaty osiągane w róŜnego rodzaju olimpiadach
i konkursach przedmiotowych.
Wyniki w tym zakresie powinny być poprawione między innymi poprzez stworzenie
systemu motywowania w tym zakresie zarówno uczniów, jak i nauczycieli.
NaleŜy doskonalić system motywacyjny dla uczniów pod względem ilościowym jak
i jakościowym. Istotne
jest aktywne poszukiwanie
źródeł finansowania
(szczególnie
zewnętrznych). System stypendialny powinien słuŜyć wyrównywaniu szans edukacyjnych
młodzieŜy, a więc być skierowany przede wszystkim do uczniów pochodzących ze wsi, z rodzin
o trudnych warunkach finansowych, ale teŜ powinien wspierać najzdolniejszych uczniów w celu
umoŜliwienia im kontynuowania nauki na szczeblu wyŜszym.
Podniesieniu jakości pracy szkół i placówek słuŜyć będzie organizacja szerokiego
wachlarza zajęć pozalekcyjnych pogłębiających wiedzę i rozwijających zainteresowania
uczniów. NaleŜy opracować kompleksową ofertę zajęć proponowanych uczniom w ramach ich
czasu wolnego. Powinna ona być efektem współpracy wszystkich instytucji i organizacji działających
na polu oświatowo-wychowawczym w powiecie. Biorąc pod uwagę ograniczone moŜliwości
finansowe powiatu, naleŜy podjąć działania w celu pozyskania środków ze źródeł zewnętrznych.
Tworzenie
moŜliwie
najlepszych
warunków
kształcenia
młodzieŜy
na
poziomie
ponadgimnazjalnym przyczyni się do budowania wysokiej jakości kapitału ludzkiego, co z kolei
powinno znaleźć odzwierciedlenie w rozwoju społecznym i gospodarczym regionu.
PRIORYTET II: Poprawa poziomu usług medycznych
Bezpieczeństwo zdrowotne ludności osiągane będzie poprzez rozwój wczesnej diagnostyki,
zwiększenie dostępności do usług oraz profilaktykę i promocję zdrowia z zakresu podstawowej
opieki zdrowotnej, specjalistyki ambulatoryjnej, opieki szpitalnej, a takŜe ratownictwa medycznego.
NaleŜy zmierzać do optymalnego wykorzystania środków finansowych przy realnie wycenionych
procedurach medycznych. Nadrzędnym celem działań podejmowanych w zakresie ochrony zdrowia
jest zmniejszenie zachorowalności. Główną przyczyną zgonów mieszkańców powiatu są choroby
układu krąŜenia, które stanowią ponad połowę wszystkich zgonów w powiecie. Skracanie czasu, jaki
mija od pojawienia się stanu zagroŜenia Ŝycia do podjęcia specjalistycznego leczenia, obniŜa
wskaźnik śmiertelności. Rozwój ortopedii, neurologii, połoŜnictwa to kolejne istotne ogniwo poprawy
stanu zdrowia mieszkańców powiatu.
Zwiększenie dostępności do usług medycznych to przede wszystkim równy dostęp do
świadczeń zdrowotnych, poprawa skuteczności opieki zdrowotnej (działań promocyjnych,
prewencyjnych, leczniczych) ze szczególnym uwzględnieniem roli podstawowej opieki zdrowotnej
mierzonej poziomem zdrowotności mieszkańców powiatu, skrócenie czasu oczekiwania na
świadczenia zdrowotne, wzrost satysfakcji pacjentów korzystających ze świadczeń podstawowej
i specjalistycznej opieki zdrowotnej.
80
STRATEGIA
2008-2015
Znaczący odsetek osób starszych w społeczeństwie skłania do działań w zakresie
rozwoju opieki paliatywnej i długoterminowej polegających na utworzeniu zakładów opieki
paliatywnej.
Liczebność osób starszych wymusza rozwój domowej opieki paliatywnej, prowadzenie
działalności edukacyjnej, a takŜe opieki nad przewlekle chorymi i niepełnosprawnymi w zakresie
świadczeń stacjonarnych i domowej opieki pielęgniarskiej przez utworzenie sieci zakładów
pielęgnacyjno-opiekuńczych w oparciu o inicjatywy pielęgniarskiego środowiska zawodowego
oraz organizacji pozarządowych, kościołów i związków wyznaniowych.
Rozwój wczesnej diagnostyki chorób układu krąŜenia, ratownictwa medycznego,
neurologii, połoŜnictwa, ortopedii moŜliwy będzie poprzez ciągłe doposaŜenie ośrodków
i jednostek diagnostycznych w nowoczesny sprzęt i aparaturę. WdraŜanie systemu profilaktyki
schorzeń układu krąŜenia i usług leczniczych z zakresu neurologii, ortopedii, a takŜe
wykrywaniu wad rozwojowych u nienarodzonych dzieci oraz dalszemu rozwojowi szybkiej
interwencji kardiologicznej słuŜyć będzie rozbudowa Centrum Opieki Medycznej.
Promocja zdrowia to działanie kluczowe do rozwiązania wielu problemów, w tym takŜe
do zatrzymania spirali wzrostu kosztów leczenia. Programy profilaktyczne i promocji zdrowia
finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia dotyczą przede wszystkim programów
profilaktyki raka szyjki macicy, programów profilaktyki raka piersi, chorób układu krąŜenia
i programów badań prenatalnych. Leczenie wcześnie wykrytych chorób jest nie tylko tańsze, ale
daje większą szansę na wyleczenie. Edukacja zdrowotna prowadzona przez medyczny
personel w stacjonarnych placówkach opieki zdrowotnej, podstawowej opiece zdrowotnej,
środowisku nauczania i wychowania oraz w środowisku pracy stanowi nieodzowny element
profilaktyki i promocji zdrowia. Kierunek ten realizowany będzie przede wszystkim poprzez:
– rozpowszechnianie informacji na temat szkodliwości palenia tytoniu,
– zwiększenie aktywności fizycznej ludności oraz zdrowego stylu Ŝycia poprzez zmianę
nawyków Ŝywieniowych mieszkańców w kierunku ograniczenia udziału tłuszczów
zwierzęcych w diecie, zwiększenie spoŜycia mleka, warzyw i owoców,
– wspieranie organizacyjne i finansowe programów edukacji zdrowotnej ukierunkowanych
na zapobieganie tzw. chorobom cywilizacyjnym (nadciśnienie tętnicze, choroba
niedokrwienna serca, nowotwory, choroby alergiczne), realizowanych przez jednostki
ochrony zdrowia i organizacje pozarządowe,
– wdroŜenie programów profilaktyki i leczenia schorzeń uwarunkowanych genetycznie oraz
chorób immunologicznych.
81
STRATEGIA
2008-2015
PRIORYTET III Tworzenie warunków do wszechstronnego rozwoju kapitału społecznego
poprzez inwestowanie w pomoc społeczną oraz przeciwdziałanie bezrobociu
Poprawa efektywności pomocy społecznej związana jest z polepszeniem skuteczności
wsparcia dla osób, grup społecznych, które znalazły się w trudnej sytuacji Ŝyciowej, rodzinnej,
materialnej, a przezwycięŜenie trudności wykracza poza ich własne środki, moŜliwości
i uprawnienia.
WaŜnym partnerem sektora publicznego dla tworzenia wspólnych projektów polityki
społecznej, w tym działań informacyjno edukacyjnych stanowią organizacje pozarządowe.
Istniejące na terenie powiatu organizacje odzwierciedlają cały przekrój problemów społecznych:
od bezdomności, opieki nad dzieckiem i rodziną aŜ do niepełnosprawności i zagadnienia opieki
nad osobami w podeszłym wieku.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi polegać będzie na:
-
wsparciu finansowym w ramach ustawowych,
-
wymianie informacji i konsultacjach,
-
uzupełnianiu sektora publicznego w zadaniach trudnych do realizacji, jak np. opieka
nad dzieckiem, aktywizacja osób niepełnosprawnych.
Istniejąca infrastruktura społeczna to domy pomocy społecznej, dom dziecka, placówki
wsparcia dziennego, świetlice środowiskowe, schroniska. Modernizacja i unowocześnianie
tych placówek odbywać się będzie w kierunku osiągania przez nie standardów bytowych
poprzez wdroŜenie programów naprawczych oraz poprzez doskonalenie i szkolenie kadr.
Dla zwiększenia aktywności społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych potrzebne jest
dostosowanie
istniejących
budynków
uŜyteczności
publicznej
do
potrzeb
osób
niepełnosprawnych czyli likwidacja barier architektonicznych i technicznych w tych budynkach
oraz zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny. Problem ten jest wysoko podnoszony przez środowisko
osób niepełnosprawnych. Dla realizacji tego zadania wykorzystane mogą być środki unijne
przeznaczone m.in. na modernizacje i rewitalizacje obiektów zabytkowych oraz środki PFRON
w przypadku obiektów słuŜących rehabilitacji. Integracja ze środowiskiem, przeciwdziałanie
izolacji i marginalizacji osób niepełnosprawnych powinna się odbyć poprzez:
– tworzenie warunków umoŜliwiających osobom niepełnosprawnym włączenie się w Ŝycie
środowiska lokalnego;
– wsparcie osób z zaburzeniami psychicznymi i ich rodzin, będących w trudnej sytuacji
materialnej i emocjonalnej poprzez przejście z opieki instytucjonalnej na rzecz rodzinnej,
popularyzacja idei rodzin zastępczych oraz adopcyjnych;
– aktywizowanie i usamodzielnienie młodzieŜy oraz pomoc w Ŝyciowym starcie (programy
usamodzielnienia, mieszkania grupowe i chronione), a takŜe ochrona przed dyskryminacją;
– organizowanie pomocy w sytuacji długotrwałej choroby w rodzinie;
– poprawę warunków socjalno-bytowych osób niepełnosprawnych;
– rehabilitację zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych;
– zwiększenie ilości miejsc w Warsztatach Terapii Zajęciowej.
82
STRATEGIA
2008-2015
NajwaŜniejszym zadaniem pozostaje budowanie systemu wsparcia dla rodzin,
szczególnie wielodzietnych, samotnie wychowujących dzieci i rodzin zagroŜonych patologiami
społecznymi poprzez:
-
wspieranie
rodzin
biologicznych
w
środowisku
w
przezwycięŜaniu
trudności
materialnych, emocjonalnych i wychowawczych,
-
tworzenie i rozwój poradnictwa specjalistycznego, w tym terapii rodzinnej,
-
rozwijanie i tworzenie placówek świadczących usługi edukacyjne, sportowo-rekreacyjne,
-
tworzenie i rozwijanie placówek opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego,
w tym świetlic środowiskowych z programem socjoterapeutycznym dla młodzieŜy,
-
wspieranie rodzin zastępczych, w tym zawodowych,
-
tworzenie mieszkań chronionych.
Złagodzenie
skutków
bezrobocia
nastąpi
poprzez
kreowanie
postaw
przedsiębiorczości wśród mieszkańców powiatu. Działanie to zapewni osobom, które mają
zamiar rozpocząć prowadzenie własnej działalności gospodarczej, bezpośrednie wsparcie
poprzez pozyskiwanie środków pozabudŜetowych. W ramach tego działania przewiduje się
róŜne formy pomocy wspomagające przedsiębiorców, zarówno w momencie zakładania
przedsiębiorstwa, jak i w okresie początkowym jego funkcjonowania. Działanie przewiduje takŜe
pomoc socjalną w sytuacji kryzysowej długotrwałego pozostawania bez pracy oraz aktywizację
zawodową bezrobotnych z uwzględnieniem osób będących w szczególnej sytuacji na rynku
pracy. Zadania obejmują:
– pomoc w nabywaniu umiejętności w poruszaniu się na rynku pracy,
– poradnictwo zawodowe,
– podnoszenie i uzupełnianie kwalifikacji zawodowych poprzez szkolenia
– staŜe zawodowe dla osób bez doświadczenia zawodowego,
– przyznawanie środków na podejmowanie działalności gospodarczej oraz refundowanie
kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa dotyczących podejmowanej
działalności,
– promowanie zatrudnienia poprzez refundowanie pracodawcom kosztów zatrudnienia
i wyposaŜenia stanowisk pracy,
– zwrot kosztów dojazdów w celu uczestnictwa w programach rynku pracy,
– przyznawanie stypendiów z tytułu podjęcia nauki,
– przyznawanie zwrotu kosztów opieki nad dzieckiem lub osobą zaleŜną.
PRIORYTET IV: Tworzenie warunków do zwiększenia dostępności do kultury i sportu
oraz dbałość o dziedzictwo kulturowe
Zasadniczą ideą polityki kulturalnej na poziomie powiatu jest dąŜenie do uzyskania
odczuwalnej społecznie poprawy w zaspokajaniu potrzeb kulturalnych. UtoŜsamianie się
społeczności z zamieszkiwanym przez nią obszarem uwaŜane jest za jeden z waŜniejszych
czynników jego rozwoju.
83
STRATEGIA
2008-2015
Podtrzymywanie lokalnych tradycji kulturowych spowoduje zachowanie toŜsamości
regionalnej, która jest określana jako jedna z głównych składowych procesu unowocześniania
warunków Ŝycia. Wymaga to zrównowaŜenia rozwoju jako podstawy trwałej polityki społecznej,
kulturalnej i przestrzennej, a takŜe zachowania dziedzictwa kulturowego, rewaloryzacji
i rewitalizacji kulturowej środowiska.
Dokonywać się ono powinno poprzez zachowanie i odbudowę dziedzictwa kulturowego,
wspieranie twórczości artystycznej oraz ochronę krajobrazu kulturowo-przyrodniczego.
Działania prowadzone w tym kierunku to:
-
wspieranie udostępniania dorobku kultury;
-
propagowanie wiedzy o regionie wśród młodzieŜy szkolnej (organizacja wycieczek
turystyczno-krajoznawczych, wyznaczanie „szlaków kulturowo-historycznych”);
-
ochrona dóbr kultury materialnej (w szczególności zabytków nieruchomych, tak
architektury miejskiej jak i wiejskiej, oraz zabytków ruchomych − wytworów sztuki
czy rzemiosła);
-
zachowanie innych wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego
przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń;
-
wspieranie twórczości artystycznej o znaczeniu regionalnym i lokalnym, poprzez
patronat nad występami, konkursami;
-
kontynuacja współpracy oraz wymiany kulturalnej pogranicza, jak równieŜ
rozwój kontaktów z partnerami zagranicznymi;
-
umacnianie wspólnych korzeni i podtrzymywanie więzi historycznych z partnerami
z Ukrainy.
Wspieranie działalności kulturalnej i sportowej na terenie powiatu powinno
następować poprzez: tworzenie właściwych warunków rozwoju instytucji kultury i sportu,
odpowiedniej bazy materialnej oraz zapewnienie środków materialnych na działalność
ustawową i statutową.
Działania naleŜy skierować równieŜ na rozwój systemu informacji kulturalnej
i turystycznej, zwiększanie moŜliwości korzystania ze współczesnych środków komunikowania
się, w tym z Internetu, dla wykorzystania tego medium w rozwoju regionu (tworzenie
regionalnych baz danych o moŜliwościach aktywności kulturalnej, informatorów, prezentację
ofert kulturalnych). Działaniu temu posłuŜy wsparcie pielęgnowania historii kraju i regionu,
kształtowanie świadomości kulturowej mieszkańców powiatu, szczególnie wśród młodzieŜy
szkolnej. Zadania wspierające działalność sportową skupią się w sekcjach sportowych oraz
szkolnych klubach sportowych przy szkołach ponadgimnazjalnych.
Walory turystyczne powiatu wskazują, Ŝe gospodarka turystyczna powinna stanowić
jeden ze strategicznych kierunków jego rozwoju. Pojęcie walorów turystycznych obejmuje cechy
środowiska przyrodniczego, dobra kultury materialnej i duchowej oraz infrastrukturę techniczną
związaną z wypoczynkiem i turystyką w regionie. Prorozwojowe oddziaływanie turystyki wynika
z faktu, iŜ oprócz sektora turystycznego, aktywizuje ona inne sektory gospodarki
(m.in. transport, telekomunikację, działalność bankową, ubezpieczeniową, rolnictwo).
84
STRATEGIA
2008-2015
Jednym z warunków skutecznej promocji turystycznej regionu jest dostępność
i aktualność informacji turystycznej. Zwiększenie dostępności do informacji o powiecie
i jego potencjale powinno nastąpić m.in. poprzez opracowanie zbioru materiałów promocyjnych,
jako czytelnej i spójnej oferty promującej powiat, profesjonalnego pakietu obejmującego
przewodniki turystyczne, mapy turystyczno-krajoznawczej, foldery, katalogi itp. Konieczne jest
przygotowanie profesjonalnej bazy danych o potencjale mogącym stać się atrakcją turystyczną.
Gromadzenie
informacji
o
ciekawych
miejscach
i
obiektach
turystycznych
pozwoli
zaprezentować potencjał powiatu jarosławskiego adekwatnie do róŜnorodnych potrzeb
turystycznych.
Na poziomie powiatu powinna funkcjonować placówka zajmująca się obsługą ruchu
turystycznego w powiecie. Planowane utworzenie ośrodka informacji turystycznej
we współpracy z Polską Organizacją Turystyczną pozwoli na rozpowszechnianie informacji
o walorach turystycznych powiatu, promocję produktów lokalnych i wsparcie lokalnych twórców
kultury ludowej. Utworzone centrum powinno stać się miejscem kompleksowej informacji
turystycznej, obsługi turystów i gości zagranicznych (informacje o bazie noclegowej,
gastronomicznej, infrastrukturze turystycznej, atrakcjach turystyczno-krajoznawczych).
Produkcja zdrowej Ŝywności, a zwłaszcza duŜa gama produktów tradycyjnych
i regionalnych, daje mieszkańcom wsi moŜliwość wypromowania naszego regionu, a co za tym
idzie jego dalszą aktywizację społeczno-gospodarczą. WaŜne jest stworzenie mechanizmu,
który dawałby mieszkańcom terenów wiejskich moŜliwość promowania swoich wyrobów
tradycyjnych. Produkty tradycyjne z uwagi na wyjątkowe cechy lub właściwości, które wynikają
ze stosowania tradycyjnych metod produkcji,(tj. metod wykorzystywanych od co najmniej 25 lat)
współtworzą wizerunek obszaru swojego pochodzenia, zachęcając tym samym do odwiedzenia
regionu. Oddziaływują w ten sposób na rozwój turystyki. WaŜne jest więc zidentyfikowanie
wytwarzanych w powiecie produktów tradycyjnych oraz pogłębienie wiedzy na temat
tradycyjnej Ŝywności i dziedzictwa kulinarnego.
Promocja walorów turystycznych powinna obejmować promocję regionalnych
produktów turystycznych. Jednym z przykładów takiego produktu turystycznego jest „Szlak
Kupiecki Via Regia”, który dnia 5 października 2007 roku został uznany za szlak kulturowy
łączący Niemcy, Polskę i Ukrainę, pokrywający się jednocześnie z III Paneuropejskim
Korytarzem Transportowym i planowanym przebiegiem autostrady A 4. Via Regia jest inicjatywą
niezwykle cenną i wartościową ze względu na swój transeuropejski charakter. ZaangaŜowanie
się w realizację tego projektu moŜe przynieść powiatowi jarosławskiemu i Miastu Jarosław
korzyści w postaci kreowania większego ruchu turystycznego, a w konsekwencji wzrost
dochodów uzyskiwanych z turystyki jej otoczenia. Kolejnym produktem turystycznym będzie
„Szlak Winny” nawiązujący do historycznego szlaku przebiegającego przez tereny ziemi
jarosławskiej.
85
STRATEGIA
2008-2015
3.2.2. Gospodarka i rolnictwo
W ramach obszaru strategicznego Gospodarka i rolnictwo wyodrębnione zostały dwa
priorytety:
1. Wszechstronny i zrównowaŜony rozwój gospodarczy.
2. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich.
PRIORYTET I: Wszechstronny i zrównowaŜony rozwój gospodarczy
Celem
poprawy atrakcyjności
inwestycyjnej
oraz
rozwoju
małych
i
średnich
przedsiębiorstw podejmowane będą działania wspierające innowacyjność na terenie
powiatu, promujące nowe technologie w gospodarce i rolnictwie, jak równieŜ zmierzające
do pozyskania potencjalnych inwestorów. Zainteresowanie regionem inwestorów zagranicznych
lokujących środki finansowe w nowoczesne i innowacyjne technologie ma znaczy wpływ
na rozwój konkurencyjności regionu. Działania polegające na wsparciu ukierunkowanych
na promocję i rozwój innowacyjnych postaw, projektów oraz przedsiębiorstw, propagowanie
informacji na temat dostępności nowych technologii, źródeł finansowania innowacji, instytucji
i programów wspierających innowacyjność takŜe stymuluje rozwój technologiczny.
Powiat jarosławski powinien zwiększyć swoją atrakcyjność inwestycyjną poprzez
utrwalenie
pozytywnego
wizerunku
jako
obszaru
o
korzystnych
warunkach
dla
lokalizowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Do budowania takiego wizerunku
konieczne jest zapewnienie dostępu do odpowiednio przygotowanych terenów inwestycyjnych
oraz utworzenie aktualnej bazy danych o ofertach inwestycyjnych. Istotna jest takŜe współpraca
samorządu w zakresie uczestnictwa w międzyregionalnych i międzynarodowych projektach
i sieciach współpracy na rzecz rozwoju i promocji ziemi jarosławskiej.
Przy realizacji działania, które ma na celu wspieranie podmiotów gospodarczych,
zwłaszcza na obszarach wiejskich, niezbędne jest stworzenie dla nich dobrego klimatu,
szczególnie w zakresie pokonywania barier w dostępie do zewnętrznych źródeł finansowania.
W związku z tym konieczny jest rozwój systemu doradztwa oraz informacji dla
przedsiębiorców, we wszystkich dziedzinach związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
86
STRATEGIA
2008-2015
PRIORYTET II: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
Jednym z załoŜeń rozwoju powiatu jest realizacja modelu wielofunkcyjnego rozwoju wsi
i rolnictwa. Stąd teŜ przyjmuje się załoŜenie, Ŝe wszelkie działania ukierunkowane na obszary
wiejskie i rolnictwo będą w najbliŜszych latach zorientowane na realizację tego celu strategicznego,
sprzyjającego powstawaniu rentownych gospodarstw oraz generowaniu pozarolniczych źródeł
dochodów. Ogromną rolę przypisuje się samej odnowie wsi oraz modernizacji jej przestrzeni.
Z rozwojem obszarów wiejskich i rolnictwa naleŜy łączyć rozwój infrastruktury społecznogospodarczej i technicznej, doradztwa rolniczego i edukacji, rozwój współpracy z Ukrainą.
Jedną z najpowaŜniejszych barier wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich jest
niedostateczny poziom rozwoju infrastruktury technicznej. Sytuacja ta wymusza podjęcie działań
zmierzających do podniesienia atrakcyjności obszarów wiejskich w kontekście lokalizacji
potencjalnych inwestycji. Postęp techniczny powoduje konieczność rozwijania infrastruktury
teleinformatycznej, która w znacznej mierze warunkuje powstawanie i rozwój firm na obszarach
wiejskich.
Układ komunikacyjny powiatu zmusza do podjęcia działań zmierzających do gruntownej
poprawy jakości dróg i mostów. Budowa odpowiedniej infrastruktury gospodarczej, będzie
warunkowała generowanie miejsc pracy poza rolnictwem.
Działania mające na celu modernizację przestrzeni wiejskiej będą skupiały się
na wspieraniu prowadzenia prac scaleniowo-wymiennych oraz kształtowaniu przestrzeni
produkcyjnej gospodarstw rolnych. W ramach prac scaleniowo-wymiennych poŜądanym kierunkiem
jest takie ich projektowanie i wykonywanie, aby uwzględniony został komponent zwany
zagospodarowaniem poscaleniowym. W miarę moŜliwości winny być równieŜ prowadzone prace
polegające na wzajemnej wymianie gruntów między poszczególnymi rolnikami i innymi podmiotami,
zmierzające do poprawy przestrzeni produkcyjnej gospodarstw.
Tworzenie warunków do efektywnego wykorzystania produkcji rolniczej polega
na przyjęciu optymalnego kierunku produkcji oraz poziomu intensywności i produktywności
w zaleŜności od warunków przyrodniczych i zasobów produkcyjnych oraz typów gospodarstw.
Istotne jest przewidywanie zmian w technologii produkcji (uwzględnienie postępu biologicznego,
technicznego i organizacyjnego w produkcji i przetwórstwie). Efektywna produkcja rolnicza wymaga
optymalnego lokalizowania i przyjęcia odpowiedniej skali bazy przetwórczej, sieci magazynowoskładowej, dostosowanych do konkretnych lokalnych warunków produkcyjnych, a takŜe wytwarzania
oczekiwanych przez konsumentów produktów Ŝywnościowych.
Zwiększenie udziału rolników na rynku produktów rolnych powinno zostać
wzmocnione m.in. poprzez podjęcie współpracy rolników w ramach tworzących się grup
producenckich i marketingowych. Stworzy to moŜliwość z jednej strony przygotowania do sprzedaŜy
dobrego jakościowo produktu, odpowiadającego wymaganiom rynkowym w drodze standaryzacji,
przechowalnictwa, wstępnego przetworzenia, opakowań, transportu i dostawy, a z drugiej strony
do utrzymania właściwej proporcji w negocjacjach rolników ze stroną przetwórstwa w zakresie cen
na dostarczane produkty.
87
STRATEGIA
2008-2015
WaŜnym zadaniem jest równieŜ powiększenie obecności rolników w rynkach
hurtowych oraz aktywizacja współpracy instytucji otoczenia rolnictwa (doradztwo, instytucje
finansowe, itp.) z rolnikami.
Promowanie zagospodarowania nieuŜytków i terenów o niskiej przydatności
dla produkcji rolniczej polegać będzie na wykorzystaniu tych obszarów na produkcję surowców
na cele aeroenergetyki i zwiększenia dochodów rolników.
Rozwój pozarolniczych form działalności gospodarczej musi być oparty na wiedzy
i przedsiębiorczości. Działania na rzecz tego rozwoju ukierunkowane będą przede wszystkim na
organizację szkoleń, kursów i doradztwa zawodowego. Usuwanie barier dostępności ludności
wiejskiej do placówek kształcenia ustawicznego dorosłych warunkuje powstawanie i rozwój
pozarolniczych
form
działalności
gospodarczej.
Jednym
z
warunków
sprawnego
funkcjonowania jednostek gospodarczych jest dostosowanie kierunków nauczania do potrzeb
gospodarki i rynków pracy oraz oczekiwań zainteresowanych. Zasadne wydaje się równieŜ
podejmowanie inicjatyw zmierzających do usuwania barier administracyjnych i upraszczania
procedur formalno-prawnych, związanych z powstawaniem podmiotów gospodarczych.
Promowanie i wspieranie agroturystyki na obszarach wiejskich, poza walorami
krajobrazowymi, wynika przede wszystkim z bogactwa kulturowego wsi, tradycyjnych form
gospodarowania, a takŜe z dobrze zachowanego środowiska przyrodniczego. Tradycyjne
sposoby gospodarowania i uprawy roli pozwoliły na przetrwanie wielu zagroŜonych siedlisk
roślin i zwierząt. Obecnie mogą być one bardzo atrakcyjnie turystycznie. W perspektywie
czasowej stworzą moŜliwość uzyskania dodatkowych dochodów dla mieszkańców wsi.
Wykreowanie bogatych i róŜnorodnych ofert turystycznych (np. pakiety usług turystycznych),
wychodzących poza tradycyjne koncepcje agroturystyki zaspokoją obecne jak i potencjalne
oczekiwania klientów. Takie oferty zagwarantują prawdziwe emocje, doznania i przeŜycia.
Powiat jarosławski, z uwagi na typowo rolniczy charakter, jest regionem odpowiednim
do produkcji ekologicznej. Czyste ekologicznie pola dają moŜliwość produkcji zdrowych,
naturalnie nieskaŜonych produktów rolnych. Promowanie rozwoju rolnictwa ekologicznego
moŜe przyczynić się do stworzenia nowych miejsc pracy oraz poprawy sytuacji materialnej
rolników i mieszkańców obszarów wiejskich.
Rozwój obszarów wiejskich nie jest moŜliwy bez bezpośredniego i szerokiego udziału
społeczności lokalnych, które przejmują odpowiedzialność za przyszłość wsi, wykorzystanie
miejscowych zasobów, ukierunkowanie lokalnych inicjatyw poprzez sformułowany oddolnie plan
rozwoju wsi. Wzrost kapitału społecznego związany z procesem odnowy wsi, wyraŜający się
rozwojem organizacji pozarządowych i przyjmowaniem przez nie roli instytucji rozwoju
lokalnego sprzyjać będzie realizacji wielu innych działań, w szczególności wymagających
kooperacji osób lub środowisk.
Integracja i aktywizacja społeczności wiejskich realizowana będzie poprzez projekty
wynikające z inicjatyw społeczności wiejskich, mających na celu wspieranie rozwoju form
kształcenia ustawicznego. Wspierane będą równieŜ projekty i inicjatywy społeczne zmierzające
do kształtowania moŜliwości inwestowania, rozwoju usług, tworzenia miejsc pracy.
88
STRATEGIA
2008-2015
3.2.3. Infrastruktura techniczna
W ramach obszaru strategicznego Infrastruktura techniczna wyodrębniony został
priorytet: Rozwój infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej.
Priorytet I: Rozwój infrastruktury komunikacyjnej i turystycznej
Rozwój systemu transportu i infrastruktura techniczna wpłynie na poprawę
warunków Ŝycia mieszkańców, większy zainteresowanie potencjalnych inwestorów i turystów,
stworzy warunki do wzrostu gospodarczego, zmniejszy koszty ponoszone z powodu
wieloletnich zaniedbań oraz wpłynie na poprawę środowiska naturalnego. Wyraźnie odczuwalny
brak waŜnych tras drogowych na kierunkach wschód-zachód i północ-południe oraz powiązania
z innymi powiatami i województwami stwarza konieczność budowy obwodnicy Jarosławia, oraz
systemu dróg zmniejszających natęŜenie ruchu wewnętrznego w m. Jarosław, modernizacji
i dostosowania parametrów istniejących dróg do wymogów unijnych.
Wykonanie inwestycji drogowych oraz remontów dróg planowane jest celem
dostosowania parametrów technicznych i uŜytkowych dla kategorii drogi powiatowej,
zwiększenia przepustowości komunikacyjnej, usprawnienia poruszania się zmotoryzowanym
i pieszym,
zwiększenia
bezpieczeństwa.
Rozbudowa infrastruktury drogowej
powiatu
jarosławskiego usprawni lokalną komunikację i stworzy dogodne warunki do rozwoju silnych
międzygminnych powiązań gospodarczych, społecznych oraz instytucjonalnych, natomiast jego
zaniechanie spowoduje stagnację i znacznie spowolni rozwój gospodarczy. Niezbędne jest przy
tym dąŜenie do tworzenia lobbingu na rzecz przygotowania, realizacji modernizacji i rozbudowy
układu komunikacyjnego, współpraca z administracją centralną odnośnie przyspieszenia
realizacji docelowego układu komunikacyjnego – wiązanie planowania przestrzennego gmin
z planem rozbudowy i modernizacji układu komunikacyjnego, utrzymanie rezerw terenowych
pod rozbudowę sieci oraz zapewnienie środków finansowych na prowadzenie intensywnej
działalności inwestycyjnej polegającej na rozbudowie i modernizacji układu komunikacyjnego.
Modernizacja infrastruktury drogowej będzie miała istotny wpływ na rozbudowę i rozwój
regionu. Powiat zlokalizowany jest w regionie o wysokiej atrakcyjności inwestycyjnej ze względu
na połoŜenie przygraniczne, korzystne warunki bioklimatyczne i środowisko naturalne.
Modernizacja przyczyni się takŜe do zwiększenia bezpieczeństwa, poprawy warunków jazdy
i rozwoju turystyki ze względu na lepszy dojazd np. do terenów leśnych, zbiorników wodnych.
Inwestycje w infrastrukturę drogową pozwolą rozwinąć kontakty gospodarcze na rynkach zbytu:
ukraińskim i słowackim.
Funkcjonowanie społeczeństwa w obecnych warunkach społeczno-gospodarczych,
rozwój nauki i techniki wymaga komunikowania się coraz sprawniejszymi i szybszymi
systemami łączności. Powszechna dostępność do szerokopasmowego Internetu umoŜliwi
wyrównanie intelektualnego i materialnego poziomu Ŝycia mieszkańców powiatu.
89
STRATEGIA
2008-2015
Bardzo duŜe znaczenie będzie miało zmniejszanie zapóźnień technologicznych
i informatycznych w zakresie rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Infrastruktura
ta przyczyni się do podwyŜszenia jakości Ŝycia mieszkańców, podniesienia stopnia dostępu do
edukacji, przełamania barier dotyczących „cyfrowego wykluczenia” oraz stworzy łatwiejszy dostęp
do informacji.
Rozbudowa i modernizacja sieci telekomunikacyjnej na obszarach miast i wsi powinna
następować poprzez:
-
budowę i rozbudowę wielousługowej sieci telekomunikacyjnej i systemów dostępowych
funkcjonujących w sieci (w technologiach dostępu radiowego, światłowodowego), które
będą
mogły
zaspokoić
bieŜące
i
prognozowane
potrzeby
dystrybucji
usług
telekomunikacyjnych, na tych obszarach, gdzie zamierzenia inwestycyjne spełniają
podstawowe kryteria ekonomiczne;
-
zapewnienie powszechnego dostępu do usług internetowych, co jest warunkiem
budowy
społeczeństwa
informacyjnego,
niezbędnego
dla
sprostania
wymogom
współczesnej komunikacji;
-
rozbudowę infrastruktury dla potrzeb telekomunikacji i technik informacyjnych oraz
cyfrowych technik telekomunikacyjnych, co pozwoli świadczyć róŜne usługi i zbliŜy
społeczeństwo naszego powiatu do społeczeństwa globalnej informacji wykorzystującej
powszechne cyfrowe techniki komunikacyjne.
Poprawa i rozwój infrastruktury turystycznej, sportowej oraz ochrona dziedzictwa
kulturowego uwzględnia
m.in. inwestycje zmierzające do rozwoju systemu informacji
kulturalnych. Powinien on obejmować upowszechnianie informacji o wydarzeniach kulturalnych
w centrach kultury i nowoutworzonych punktach informacji kulturalno-turystycznej.
Dbałość o zabytki kultury i dobra kultury, w tym renowacja i konserwacja obiektów
o wartości historycznej, kulturalnej i artystycznej przyczyni się do wzmocnienia więzi kulturalnospołecznych mieszkańców, rozwoju turystyki i poprawy wizerunku regionu. Konieczna jest
modernizacja i doposaŜenie ośrodków kulturalnych rozumiana m.in. jako podniesienie walorów
uŜytkowych
budynków,
sprawności
techniczno-ekonomicznych,
moŜliwość
obsługi
osób
niepełnosprawnych, wsparcie instytucji kultury przy zakupie zbiorów muzealnych, prowadzeniu prac
archeologicznych.
Poprawa bazy sportowej i turystycznej powinna następować poprzez budowę,
rozbudowę i modernizację infrastruktury sportowej i rekreacyjnej, budowę szlaków turystycznych,
przyrodniczych i architektonicznych. Działanie obejmuje takŜe wsparcie tworzenia infrastruktury
towarzyszącej obiektom turystycznym i sportowym. Dzięki wyznaczonym i specjalnie oznaczonym
trasom zwiększy się zainteresowanie regionem potencjalnych turystów, wzrośnie świadomość
znaczenia walorów kulturalnych, przyrodniczych i turystycznych wśród mieszkańców powiatu,
a takŜe zainteresowanie ochroną środowiska i własnym zdrowiem. Budowa i modernizacja obiektów
infrastruktury sportowej, w tym szczególnie towarzyszącej placówkom oświatowym, zakłada
wsparcie prac budowlanych, zakup sprzętu, wyposaŜenia i nowych instalacji, dostosowanie
obiektów do potrzeb osób niepełnosprawnych, poprawę wydajności energetycznej.
90
STRATEGIA
2008-2015
3.2.4. Ekologia i ochrona środowiska
W ramach obszaru strategicznego Ekologia i ochrona środowiska wyodrębniony został
jeden priorytet: Racjonalne wykorzystanie środowiska naturalnego i jego ochrona.
Priorytet I: Racjonalne wykorzystanie środowiska naturalnego i jego ochrona
Celem poprawy stanu środowiska naturalnego konieczne jest wsparcie rozbudowy
sieci wodno-ściekowej i kanalizacyjnej w gminach powiatu, raportowanie o zadaniach
mogących pogorszyć stan środowiska oraz szczegółowe analizowanie warunków realizacji
przedsięwzięć mogących negatywnie wpłynąć na stan środowiska naturalnego. Szczególne
znaczenie
ma
racjonalne
uŜytkowanie
i
wykorzystanie
obszarów
leśnych,
jako
najtrwalszych ekosystemów, które będzie polegało na nadzorowaniu upraw leśnych oraz ścisłej
współpracy z jednostkami nadleśnictwa w powiecie. Współpraca w zakresie sprawnego
systemu gospodarki odpadami powinna polegać na monitorowaniu gospodarki odpadowej
i eksploatacji składowiska odpadów.
Ze względu na potencjalne niebezpieczeństwo występowania powodzi na terenie
powiatu
jarosławskiego,
wspierane
będą
działania
w
celu
rozwoju
infrastruktury
przeciwpowodziowej, szczególnie dorzecza Sanu. Pomimo realizacji wielu inwestycji
w dalszym ciągu do słabych stron regionu zalicza się brak skutecznych zabezpieczeń
przeciwpowodziowych oraz groźbę strat, które wystąpią w przypadku zaistnienia takiego
zagroŜenia. Podstawowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa powodziowego
w/w obszarów, a takŜe ograniczenia do minimum strat powodowanych powodzią, będzie mieć
realizacja inwestycji w obiektach ochrony przeciwpowodziowej. NaleŜy dąŜyć do zwiększenia
retencji wód w powiązaniu z kompleksową modernizacją i rozbudową systemu polderów,
suchych zbiorników, wałów i innych urządzeń wodnych, w tym zbiorników małej retencji, a takŜe
usprawnianiem i doskonaleniem istniejącego systemu monitorowania zagroŜeń powodziowych.
Działania te powinny stworzyć równieŜ warunki dla utrzymania i stopniowego
wykorzystania potencjału energetycznego wód do produkcji energii odnawialnej. Kompleksowa
ochrona przeciwpowodziowa powinna obejmować równieŜ działania na rzecz zachowania
i odtworzenia ekosystemów rzeki, utrzymania w dobrym stanie technicznym i ekologicznym wód
płynących i urządzeń wodnych istotnych dla rolniczego wykorzystania.
Ponadto
prowadzenie
szeroko
rozumianej
edukacji
w
zakresie
profilaktyki
przeciwpoŜarowej przyczyni się do podniesienia w sposób zdecydowany bezpieczeństwa
przeciwpoŜarowego.
Przeciwdziałanie degradacji środowiska oraz zapobieganie zagroŜeniom naturalnym
opierać się powinno m.in. na lobbingu na rzecz budowy, rozbudowy i modernizacji
obiektów ochrony przeciwpowodziowej oraz rekultywacji terenów zdegradowanych.
Proces niszczenia stanu środowiska naturalnego wywołany działaniami człowieka będzie
minimalizowany poprzez obowiązkowe badania stanu jakości gleby i ziemi oraz przywracanie
wartości uŜytkowych tych terenów np. przez zalesienia.
91
STRATEGIA
2008-2015
Z uwagi na nieuregulowane sprawy związane z potrzebą rekultywacji na terytorium
Ukrainy terenów po kopalni siarki, istnieje prawdopodobieństwo zagroŜenia jakości wód
podziemnych w strefie przygranicznej. Zasadniczą rolę w urzeczywistnianiu polsko-ukraińskiej
współpracy na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego odgrywać powinny:
– wspólny monitoring jakości i poziomu wód,
– współpraca na rzecz rozszerzenia badań monitoringowych środowiska,
– współpraca w zakresie wzajemnego ostrzegania przed zagroŜeniami po obu stronach
granicy, wspólne ćwiczenia słuŜb ratowniczych w zakresie katastrof chemicznoekologicznych i poŜarów kompleksów leśnych.
By zapobiec zagroŜeniom ekologicznym wywołanym przez masowe ruchy ziemi
prowadzone są obserwacje terenów zagroŜonych, terenów na których występują wspomniane
ruchy ziemi oraz ich rejestrację, wprowadza się ograniczenia poziomu hałasu, wprowadzania
gazów i pyłów do powietrza oraz nakazuje przeglądy ekologiczne.
Podnoszenie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu odbywa się na
podstawie
działań
promujących
edukację
ekologiczną
mieszkańców
powiatu,
wprowadzenie tematyki wiedzy proekologicznej do szkół m.in. poprzez organizację
konkursów promujących oszczędność surowców, energii, odzysk, poszanowanie środowiska
oraz realizację innych zadań zwracających uwagę na konieczność ograniczenia ilości odpadów,
ich przetwarzania i prawidłowego składowania. Przykładem takich przedsięwzięć moŜe być
utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej prowadzącego szkolenia na terenie szkół powiatu
jarosławskiego, a takŜe wydawanie publikacji tematycznych.
ZauwaŜa się potrzebę organizacji spotkań specjalistów i osób związanych
z ochroną środowiska oraz zainteresowanych odnawialnymi źródłami energii na terenie
powiatu celem wymiany informacji i doświadczeń. Propagowanie wykorzystania produkcji
energii z odnawialnych źródeł przez podmioty gospodarcze, samorządy i osoby fizyczne
przyczyni się do ograniczenia emisji szkodliwych gazów do atmosfery, wygeneruje nowe
miejsca pracy i źródła dochodów, stworzy rynek paliw odnawialnych.
92
STRATEGIA
2008-2015
4. WdraŜanie Strategii
Tabela 38. WdraŜanie strategii
Lp.
ZADANIA
1.
Prezentacja załoŜeń Strategii
poszczególnym Komisjom
Rady Powiatu
2.
Przyjęcie Strategii na sesji
Rady Powiatu
3.
ODPOWIEDZIALNI
TERMIN
REALIZACJI
Starosta
Luty 2008 r.
Rada powiatu
Luty 2008
Rozesłanie Strategii Powiatu
do poszczególnych gmin
wchodzących w skład powiatu
Zarząd Powiatu
Marzec 2008
4.
Przesłanie przyjętej Strategii
Powiatu do Urzędu
Marszałkowskiego
Województwa
Podkarpackiego, Wojewody
Podkarpackiego,
Parlamentarzystów Powiatu,
środowisk lobbingowych
i jednostek organizacyjnych
powiatu jarosławskiego
Zarząd powiatu
5.
Umieszczenie Strategii na
stronie internetowej
Zarząd powiatu
6.
Opracowanie programów,
planów i strategii
tematycznych
Starosta, Zarząd
Powiatu
7.
Realizacja zadań
wynikających z przyjętych
obszarów strategicznych
Zarząd powiatu
j.w
Marzec 2008
Od II kwartału
2008 r.
Od IV kwartału
2008
93
STRATEGIA
2008-2015
5. Monitorowanie Strategii
Tabela 39. Monitorowanie strategii
L.p.
Zadania
Odpowiedzialni
Termin Realizacji
1
Przedkładanie informacji
z przebiegu realizacji projektów
i zadań zamieszczonych w
programach operacyjnych
Naczelnicy Wydziałów
Starostwa /samodzielne
stanowiska Starostwa /
Dyrektorzy, Kierownicy
jednostek organizacyjnych
wg kompetencji
Co 6 miesięcy, poprzez
Zarząd Powiatu na ręce
Przewodniczącego Rady
Powiatu
2
Organizowanie debat
strategicznych w przypadku
zmiany istotnych uwarunkowań
zewnętrznych lub wewnętrznych
mających znaczenie dla oceny
aktualności Strategii
Przewodniczący Rady
Powiatu
W zaleŜności od potrzeb
3
Organizowanie debat
strategicznych z udziałem osób
tworzących wcześniej Strategię
dla oceny jej aktualności
Przewodniczący Rady
Powiatu
Raz na 2 lata
94
STRATEGIA
2008-2015
Spis tabel
Tabela 1. Powierzchnia i ludność powiatu jarosławskiego w 2005 r. na tle województwa ........... 8
Tabela 2. Miejsce powiatu w zestawieniu jednostek oświatowych na tle powiatów województwa
podkarpackiego............................................................................................................ 10
Tabela 3. Ludność powiatu jarosławskiego wg gmin, stan na 31.12.2005 r. .............................. 23
Tabela 4. Ludność powiatu jarosławskiego wg gmin w latach 2003-2004 ................................. 23
Tabela 5. Dynamika ludności powiatu jarosławskiego w przedziałach ekonomicznych w latach
1999-2005 .................................................................................................................... 24
Tabela 6. Ruch naturalny ludności w powiecie jarosławskim wg gmin, stan na 31.12.2005 r.... 25
Tabela 7. Migracje ludności w powiecie jarosławskim wg gmin, stan na 31.12.2005 r. ............. 26
Tabela 8. Stopa bezrobocia w powiecie jarosławskim w porównaniu do województwa
podkarpackiego i Polski ............................................................................................... 27
Tabela 9. Stan bezrobotnych w poszczególnych gminach i miastach w latach 1999-2005 ...... 28
Tabela 10. Stan bezrobotnych w latach 2003-2006 .................................................................... 29
Tabela 11. Stan bezrobocia wśród kobiet w latach 1999-2005 .................................................. 29
Tabela 12. Średnia liczba osób zarejestrowanych ze względu na wykształcenie ...................... 31
Tabela 13. Średnia liczba osób zarejestrowanych w latach 1999-2005 ze względu za staŜ pracy
..................................................................................................................................... 32
Tabela 14. Liczba długotrwale bezrobotnych zarejestrowanych w poszczególnych kwartałach lat
2002-2004 .................................................................................................................... 33
2002-2003 .................................................................................................................... 34
2004-2005 .................................................................................................................... 35
województwa podkarpackiego w roku szkolnym 1998/99 ........................................... 40
województwa podkarpackiego w roku szkolnym 2005/06 ........................................... 38
Tabela 19. Szkoły podstawowe w powiecie jarosławskim w roku szkolnym 2005/06 ................ 38
Tabela 40. Gimnazja dla dzieci i młodzieŜy w powiecie jarosławskim w roku szkolnym 2005/06
..................................................................................................................................... 38
Tabela 21. Wykaz szkół placówek w powiecie jarosławskim, stan na 31.12.2007 ..................... 39
Tabela 22. Szkolnictwo ponadgimnazjalne i zawodowe dla młodzieŜy oraz policealne
w powiecie jarosławskim na tle województwa podkarpackiego w roku szkolnym
2005/06 ........................................................................................................................ 41
Tabela 23. Pracownicy medyczni cywilnej słuŜby zdrowia w powiecie jarosławskim wg gmin,
stan na 31.12.2005 r. ................................................................................................... 43
Tabela 24. Ośrodki zdrowia i zakłady ambulatoryjnej opieki zdrowotnej w powiecie jarosławskim
wg gmin, stan na 31.12.2005....................................................................................... 44
95
STRATEGIA
2008-2015
Tabela 25. Wskaźniki porównawcze powiatu jarosławskiego i województwa podkarpackiego . 46
Tabela 26. Działalność Szpitala Powiatowego w Jarosławiu w latach 1994-2006 ..................... 47
Tabela 27. Działalność oddziałów szpitalnych w COM w Jarosławiu 2006 r. ............................. 48
Tabela 28. Hospitalizacje – COM Jarosław ................................................................................ 50
Tabela 29. Informacje dotyczące działań Miejskich i Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej w
powiecie jarosławskim ................................................................................................. 51
Tabela 30. Zasoby mieszkaniowe powiatu jarosławskiego wg gmin, stan 31.12.2006. ............. 52
Tabela 31. Podmioty gospodarki narodowej według sektorów własności i wybranych form
prawnych w powiecie jarosławskim stan na 31.12.2005 r. .......................................... 53
Tabela 32. Podmioty gospodarki narodowej według wybranych sekcji, stan na 31.12.2005 ..... 54
Tabela 33. Odcinki dróg powiatowych
55
Tabela 34. UŜytkowanie gruntów w powiecie jarosławskim na tle województwa podkarpackiego
w 2002 r. ...................................................................................................................... 58
Tabela 35. UŜytkowanie gruntów w poszczególnych gminach powiatu jarosławskiego w 2002 r.
..................................................................................................................................... 59
Tabela 36. Baza noclegowa w powiecie jarosławskim ............................................................... 62
Tabela 37. Biblioteki publiczne na terenie powiatu jarosławskiego
64
Tabela 38. WdraŜanie strategii ................................................................................................... 93
Tabela 39. Monitorowanie strategii ............................................................................................. 94
Spis wykresów
Wykres 1. Jednostki oświatowe w powiatach województwa podkarpackiego .............................. 9
Wykres 2. Liczba podmiotów gospodarczych oraz nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw
powiatów województwa podkarpackiego............................................................................. 10
Wykres 3. Procentowy udział kobiet i męŜczyzn w 2005 roku .................................................... 24
Wykres 4. Dynamika ludności powiatu jarosł. w ekon. grupach wiekowych w latach1999-2005 25
Wykres 5. Ruch naturalny ludności ............................................................................................. 27
Wykres 6. Bezrobotni zarejestrowani wg płci w 2005 r. .............................................................. 29
Wykres 7. Struktura wiekowa bezrobotnych w 2005 r ................................................................ 30
Wykres 8. Struktura wykształcenia bezrobotnych w 2005 r ........................................................ 31
Wykres 9. Bezrobocie wg staŜu pracy w 2005 r ......................................................................... 32
Wykres 10. Pracownicy cywilnej słuŜby zdrowia na tle innych powiatów ................................... 44
Wykres 11. Średnie obłoŜenie w latach 1994-2006 .................................................................... 46
Wykres 12. Liczba leczonych na oddziałach COM w roku 2006 ................................................ 47
Wykres 13. Liczba rodzin objętych pomocą społeczną .............................................................. 50
Wykres 14. Liczba podmiotów gospodarczych w gminach powiatu jarosławskiego .................. 53
Wykres 15. Sektory w gospodarce powiatu jarosławskiego ....................................................... 54
Wykres 16. Podmioty gospodarcze w gminach powiatu jaroslawskiego .................................... 54
Wykres 17. UŜytkowanie gruntów rolnych w poszczególnych gminach powiatu ........................ 58
96
STRATEGIA
2008-2015
Wykres 18. Liczba miejsc noclegowych ...................................................................................... 60
Wykres 19. Udzielone noclegi ..................................................................................................... 60
Spis rysunków
Rysunek 1. Powiat jarosławski na tle kraju i województwa .......................................................... 8
Rysunek 2. Obszary strategiczne powiatu jarosławskiego ......................................................... 69
97

Strategia Rozwoju Powiatu Jarosławskiego na lata 2008-2015

Transkrypt

Podobne dokumenty

jarosław wręczycki el-big jarosław wręczycki

Szczęśliwego Nowego Roku!

Lista osób niezakwalifikowanych/lista rezerwowa

Wojewódzki Turniej Talentów SOS

50 LAT

Dobry wieczór, Przesyłam w załączniku odpowiedź na ostatni list

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Jarosławiu Bogusław

medialnymi. Nie będę wnosił/a żadnych roszczeń finansowych