Natura 2000 - Natura 2000

NATURA 2000 - STANDARDOWY FORMULARZ DANYCH
dla specjalnych obszarów ochrony (OSO),
proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (pOZW),
obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty (OZW) oraz
specjalnych obszarów ochrony (SOO)
OBSZAR
PLH200001
NAZWA
OBSZARU
Jeleniewo
ZAWARTOŚĆ
1. IDENTYFIKACJA OBSZARU
2. POŁOŻENIE OBSZARU
3. INFORMACJE PRZYRODNICZE
4. OPIS OBSZARU
5. STATUS OCHRONY OBSZARU
6. POWIĄZANIA OBSZARU
7. MAPA OBSZARU
1. IDENTYFIKACJA OBSZARU
1.1. Typ
1.2. Kod obszaru
B
PLH200001
Powrót
1.3. Nazwa obszaru
Jeleniewo
1.4. Data opracowania
1.5. Data aktualizacji
2007-07
2013-10
1.6. Instytucja lub osoba przygotowująca wniosek:
Nazwisko/Organizacja:
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Adres:
Polska Wawelska 52/54
Adres e-mail:
[email protected]
Warszawa
Data zaproponowania obszaru jako OZW:
2004-04
Data zatwierdzenia obszaru jako OZW(*):
2008-02
Data objęcia obszaru ochroną SOO:
Brak danych
00-922
Krajowe odniesienie prawne dla formy ochrony SOO:
Wyjaśnienia:
Nie wydano rozporządzenia
Powiększenie - październik 2009 r.
2. POŁOŻENIE OBSZARU
Powrót
2.1. Położenie centralnego punktu [wartości dziesiętne stopni]:
Długość geograficzna
Szerokość geograficzna
22.9664
54.2385
2.2. Powierzchnia [ha]:
2.3. Obszar morski [%]
5910.07
0.0
2.5. Kod i nazwa regionu administracyjnego
Kod poziomu NUTS 2
Nazwa regionu
PL34
Podlaskie
2.6. Region biogeograficzny
Kontynentalny (100.0 %)
3. INFORMACJE PRZYRODNICZE
3.1. Typy siedlisk przyrodniczych występujących na terenie obszaru i ocena znaczenia obszaru dla
tych siedlisk:
Typy siedlisk wymienione w załączniku I
Kod
PF
NP
Pokrycie [ha]
Powrót
Ocena obszaru
Jaskinie Jakość
A|B|C|D
[liczba] danych
A|B|C
Reprezentatywność
Powierzchnia
względna
Stan
zachowania
Ocena ogólna
3140
2.36
M
B
C
A
A
3260
7.09
M
B
B
B
B
6210
1.18
M
C
C
B
B
6230
1.18
M
B
C
B
B
6510
228.13
M
B
C
B
B
7110
10.05
M
B
C
B
B
7140
15.96
M
B
C
A
B
7230
46.69
M
A
C
B
B
91D0
12.41
M
B
C
B
B
91E0
92.2
M
A
C
A
A
PF: dla typów siedlisk, do których mogą odnosić się zarówno formy priorytetowe, jak i niepriorytetowe
(6210, 7130, 9430) należy wpisać „x" w kolumnie PF celem wskazania formy priorytetowej.
NP: jeśli dany typ siedliska nie istnieje już na danym terenie, należy wpisać „x" (opcjonalnie).
Pokrycie: można wpisywać z dokładnością do wartości dziesiętnych.
Jaskinie: w przypadku siedlisk typu 8310 i 8330 (jaskinie) należy podać liczbę jaskiń, jeśli nie są dostępne
szacunkowe dane na temat powierzchni.
Jakość danych: G = „wysoka" (np. na podstawie badań); M = „przeciętna" (np. na podstawie częściowych
danych i ekstrapolacji); P = „niska" (np. zgrubne dane szacunkowe).
3.2. Gatunki objęte art. 4 dyrektywy 2009I147IWE i gatunki wymienione w załączniku II do dyrektywy
92I43IEWG oraz ocena znaczenia obszaru dla tych gatunków
Gatunki
Grupa Kod
Populacja na obszarze
Nazwa
naukowa
S NP Typ Wielkość
Min
B
A229 Alcedo atthis
Barbastella
Ocena obszaru
Jednostka Kategoria
Maks
Jakość
A|B|C|D
danych
C|R|V|P
Populacja
P
M
D
p
P
M
C
B
C
B
p
P
M
C
B
A
B
r
P
M
D
r
P
M
D
B
C
B
B
C
B
1308
A
1188
B
A104
B
A021
M
1337 Castor fiber
p
P
M
B
B
A031 Ciconia ciconia
r
P
M
D
B
A081
r
P
M
D
B
A084
r
P
M
D
B
A122 Crex crex
r
P
M
D
r
P
M
D
c
P
M
D
r
P
M
D
r
P
M
D
r
P
M
D
P
M
D
M
C
Bombina
bombina
Bonasa
bonasia
Botaurus
stellaris
Circus
aeruginosus
Circus
pygargus
Dryocopus
Stan
Izolacja Ogólnie
zachowania
r
M
barbastellus
A|B|C
B
A236
B
A027 Egretta alba
B
A379
B
A127 Grus grus
B
A075
B
A338 Lanius collurio
r
P
1903 Liparis loeselii
p
B
A246 Lullula arborea
r
P
M
D
M
1355 Lutra lutra
p
P
M
C
B
C
B
M
A
B
C
A
M
C
B
A
B
M
1318
A
1166
martius
Emberiza
hortulana
Haliaeetus
albicilla
Myotis
dasycneme
Triturus
cristatus
r
p
100
500
250
500
i
i
P
Grupa: A = płazy, B = ptaki, F = ryby, I = bezkręgowce, M = ssaki, P = rośliny, R = gady.
S: jeśli dane o gatunku są szczególnie chronione i nie mogą być udostępnione publicznie, należy wpisać
„tak".
NP: jeśli dany gatunek nie występuje już na danym terenie, należy wpisać „x” (opcjonalnie).
Typ: p = osiadłe, r = wydające potomstwo, c = przelotne, w = zimujące (w przypadku roślin i gatunków
niemigrujących należy użyć terminu „osiadłe").
Jednostka: i = osobniki pojedyncze, p = pary lub inne jednostki według standardowego wykazu jednostek i
kodów zgodnego ze sprawozdawczością na podstawie art. 12 i 17 (zob. portal referencyjny).
Kategorie liczebności (kategoria): C = powszechne, R = rzadkie, V = bardzo rzadkie, P = obecne wypełnić, jeżeli brak jest danych (DD), lub jako uzupełnienie informacji o wielkości populacji.
Jakość danych: G = „wysoka" (np. na podstawie badań); M = „przeciętna" (np. na podstawie częściowych
danych i ekstrapolacji); P = „niska" (np. zgrubne dane szacunkowe); DD = brak danych (kategorię tę
należy stosować wyłącznie, jeśli nie da się dokonać nawet zgrubnej oceny wielkości populacji - w takiej
sytuacji można pozostawić puste pole dotyczące wielkości populacji, jednak pole „Kategorie liczebności"
musi być wypełnione).
4. OPIS OBSZARU
Powrót
4.1. Ogólna charakterystyka obszaru
Klasa siedliska przyrodniczego
Pokrycie
[%]
N19
2.08
N17
0.99
N06
12.56
N10
0.9
N16
3.83
Ogółem pokrycia siedliska przyrodniczego
20
Dodatkowa charakterystyka obszaru:
Ostoja "Jeleniewo" położona jest w zasięgu mikroregionu Wzgórza Jeleniewskie, który wchodzi w skład
mezoregionu Pojezierza Wschodniosuwalskiego i makroregionu Pojezierze Suwalskie.
Zasięgiem swoim obejmuje obszar morenowych wzniesień pomiędzy polodowcową rynną Czarnej Hańczy a
rynnowymi jeziorami Szelment Wielki i Szelment Mały.
Tworzenie ostoi ma za zadanie ochronę największej w Polsce kolonii lęgowej nietoperza nocka łydkowłosego
Myotis dasycneme (Boie, 1825), który został uznany za jeden z najrzadszych i najbardziej zagrożonych
wymarciem gatunków nietoperzy w Europie (Limpens, 1999). Dotychczas istniejący Obszar Specjalnej Ochrony
"Jeleniewo" obejmował swym zasięgiem jedynie miejsce pobytu kolonii lęgowej, tj. zabytkowy, drewniany kościół
w Jeleniewie (0,42ha). Powiększenie obszaru ma na celu objęcie ochroną również obszaru żerowisk tego
nietoperza.
Nocek łydkowłosy jest nietoperzem związanym z krajobrazem otwartym, z dużą ilością zbiorników i cieków
wodnych. Jego stosunkowo długie i szerokie skrzydła są adaptacją do żerowania w czasie szybkiego,
prostoliniowego lotu nad powierzchnią wód. W składzie pokarmu tego gatunku dominują muchówki, chrząszcze,
chruściki, motyle i komary. Zdobycz jest chwytana z powierzchni wody za pomocą dużych i charakterystycznych
dla tego gatunku stóp, w skrzydła lub w błonę ogonową. Dzięki dobrze wykształconym skrzydłom i zdolności do
szybkiego lotu (do 35km/h) może on żerować w odległości do 15 km od kolonii rozrodczych. Przeloty na
żerowiska odbywają się wzdłuż liniowych elementów krajobrazu, którymi mogą być aleje drzew i zakrzewień,
oraz cieki wodne.
Kolonie rozrodcze zakłada głównie w budynkach, (strychy, szczeliny ścian). Wielkość kolonii wynosi od
kilkudziesięciu do kilkuset osobników. Samice wracają do tych samych kolonii w kolejnych latach. W połowie lub
pod koniec czerwca rodzą się młode, zwykle jedno na samicę, które po 4-5 tygodniach uzyskują zdolność lotu i
rozpoczynają samodzielne żerowanie. Kolonia lęgowych nocka łydkowłosego na strychu XIX-wiecznego Kościoła
Parafialnego w Jeleniewie koło Suwałk (woj. podlaskie) jest jedną z największych w Polsce. Liczebność samic w
kolonii określa się na 400-500 szt.
Ostoja "Jeleniewo" obejmuje swym zasięgiem również dolinę Czarnej Hańczy. Czarna Hańcza jest największą
rzeką Suwalszczyzny. Należy ona do dorzecza Niemna, do którego odprowadza wody z powierzchni ponad 170
km2. źródła rzeki znajdują się powyżej jeziora Jegliniszki. Jej długość wynosi prawie 142 km, z czego 108 km
znajduje się w granicach Polski.
W górnym biegu rzeki obserwuje się liczne zakola, przełomy, głazowiska. Na tym odcinku Czarna Hańcza,
płynąc w głębokiej polodowcowej rynnie, przypomina wręcz rzekę podgórską o wartkim nurcie, niedużej
głębokości i wysokiej przejrzystości wody. W Okolicach Turtula rzeka spowalnia swój bieg i meandruję w
kierunku Suwałk rozległa doliną. Część lasów w sąsiedztwie koryta rzeki to łęgi olszowo-jesionowe o wysokiej
wartości przyrodniczej oraz tzw. łęgi źródliskowe.
Młodoglacjalny charakter krajobrazu podkreśla wysoka liczba głazów narzutowych znajdujących się na zboczach
pradoliny Czarnej Hańczy. Zbocza te obfitują w bogate gatunkowo fitocenozy kwietnych muraw ciepłolubnych i
bliśniczkowych.
Zróżnicowane ukształtowanie terenu (z silnie nachylonymi zboczami) umożliwiło wytworzenie się torfowisk
źródliskowych w dolinie rzeki w okolicach wsi Potasznia oraz Podwysokie Jeleniewskie. Fitocenozy te
charakteryzuje wysoka różnorodność florystyczna. Na szczególną uwagę zasługuje obecność rzadkich gatunków
roślin kalcyfilnych. Na skutek zaprzestania gospodarowania na torfowiskach następuje rozwój zbiorowisk
zaroślowych.
Ostoja stanowi istotne w skali kraju miejsce występowania populacji Liparis loeselii.
Na omawianym odcinku doliny Czarnej Hańczy stwierdzono występowanie również rzadkich gatunków ptaków,
m.in. zimorodka, błotniaka stawowego i łąkowego, bielika, bąka, bociana białego, derkacza, żurawia, dzięcioła
czarnego, lerkę, ortolana, gąsiorka.
4.2. Jakość i znaczenie
Nocek łydkowłosy został uznany za jeden z najrzadszych i najbardziej zagrożonych wymarciem gatunków
nietoperzy w Europie (Limpens, 1999). Na szczeblu krajowym podlega on ochronie ścisłej na podstawie
Rozporządzania Ministra o Ochronie Gatunkowej Zwierząt z dnia 26 września 2001 r. Na szczeblu
międzynarodowym nocek łydkowłosy chroniony jest na podstawie:
1. Aneksu II Konwencji Berneńskiej oraz w ramach Rezolucji nr 6 stałej komisji tej konwencji dotyczącej listy
gatunków wymagających specjalnej ochrony siedlisk;
2. Aneksu Konwencji O ochronie Wędrownych Gatunków Dzikich Zwierząt (Konwencja Bońska);
3. Porozumienia o ochronie Nietoperzy w Europie, podpisanego na bazie Konwencji Bońskiej;
4. od 1996 r. znajduje się na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych IUCN w kategorii gatunków wrażliwych
(VU)
objęty Aneksem II i IV Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, co wymaga tworzenia Specjalnego Obszaru
Ochrony.
Potencjalne żerowiska oraz trasy przelotu nocka łydkowłosego obejmują również część doliny Czarnej Hańczy,
zgłoszonej do ochrony jako powiększenie "Ostoi Suwalskiej" PLH200093. Poza znaczeniem tego obszaru dla
naturowego gatunku nietoperza dolina Czarnej Hańczy w górnym odcinku cechuje się dużym bogactwem
siedlisk przyrodniczych, w tym rzadkich tj. torfowiska soligeniczne stanowiące często jeden z elementów
integracyjnych kompleksów mokradłowych. Jednocześnie jest miejscem występowania licznych rzadkich
gatunków roślin, w tym dobrze zachowanej populacji Liparis loeselii.
Siedliska przyrodnicze wchodzące w proponowanego obszaru są dobrze zachowane. Czarna Hańcza jako
siedlisko przyrodnicze 3260 - "Nizinne i górskie rzeki ze zbiorowiskami włosiennicznków" - wypełnia istotną lukę
geograficzną na mapie Polski oraz jest ważnym obszarem dla zachowania zasobów tego siedliska na terenie
Polski, dodatkowo istotnym dla zachowania jego krajowej zmienności oraz siedlisk mokradłowych uzależnionych
od wód płynących.
W obręb ostoi wchodzą następujące typy siedlisk chronionych na podstawie Dyrektywy Habitatowej
(P.Pawlikowski):
- 3140 - twrdowodne oligo- i mezotroficzne zbiorniki z podwodnymi łąkami ramienic Charetea
- 3150 - starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion
- 3260 - nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników
- 6210 - murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalisFestucion)
- 6230 - bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliśniczkowe
- 6510 - niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elastoris)
- 7110 - torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe)
- 7230 - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk
- 7140 - torfowiska przejściowe i trzęsawiska
- 7230 - torfowiska alkaliczne
- 91D0 - bory i lasy bagienne
- 91E0 - łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, olsy źródliskowe
4.3. Zagrożenia, presje i działania mające wpływ na obszar
Najważniejsze oddziaływania i działalność mające duży wpływ na obszar
Oddziaływania negatywne
Wewnętrzne
Zagrożenia Zanieczyszczenie
/
Poziom i presje
(opcjonalnie)
zewnętrzne
[kod]
[kod]
[i|o|b]
M
A07
i
M
E04.01
o
M
X
b
M
E03
o
M
A05.01
i
M
K02.03
i
L
E01.03
o
M
B01
i
M
A01
i
M
E01.04
i
M
K02.03
o
M
C01.01
i
H
E06
o
M
E04.01
i
M
E03
i
H
E06
i
M
C01.01
o
Oddziaływania pozytywne
Wewnętrzne
Działania, Zanieczyszczenie
/
Poziom zarządzanie (opcjonalnie)
zewnętrzne
[kod]
[kod]
[i|o|b]
M
A03
i
M
A05.01
i
M
A04
i
M
B01
i
M
A01
i
M
X
b
M
A03
o
Poziom: H = wysoki, M = sredni, L = niski.
Zanieczyszczenie: N = stosowanie azotu, P = stosowanie fosforu/fosforanów, A = stosowanie
kwasów/zakwaszanie, T = toksyczne chemikalia nieorganiczne,
O = toksyczne chemikalia organiczne, X = zanieczyszczenia mieszane.
i = wewnętrzne, o = zewnętrzne, b = jednoczesne.
4.4. Własność (opcjonalnie)
Typ
[%]
Krajowa/federalna
0
Kraj
0
Publiczna związkowy/województwo
Lokalna/gminna
0
Inna publiczna
0
Własność łączna lub
współwłasność
0
Prywatna
0
Nieznana
0
Suma
100
4.5. Dokumentacja (opcjonalnie)
Ciechanowski M., Koziróg L., Duriasz J., Przesmycka A., Świątkowska A., Kisicka J., Kasprzyk K. 2002 Bat
fauna of the Iława Lakeland Landscape Park (northern Polska). Myotis 40: 33-45.
Ciechanowski M., Przesmycka A. 2001. Stwierdzenie nocka łydkowłosego Myotis dasycneme (Boie, 1825) i
nocka wąsatka Myotis mystacinus (Kuhl, 1817) w Gdańsku. Nietoperze. 2(3): 69-73.
Ciechanowski M., Sachanowicz K., Kokurewicz T. 2007 Rare or underestimatedś - The distribution and
abundance of the pond bat (Myotis dasycneme) in Polska. Lutra 50 107-134
Furmankiewicz J., Furmankiewicz M., Telatyński S. 2002. Nowe obserwacje nocka łydkowłosego Myotis
dasycneme (Boie,1825) w polskiej części Sudetów Zachodnich. Przyr. Sudet. Zach. 4: 152-156.
Fuszara E., Kowalski M., Lesiński G., Cygan J.P. 1994. Zimowe spisy nietoperzy na Nizinie Mazowieckiej i
Podlaskiej. W: Zimowe spisy nietoperzy w Polsce: 1. Publ. CIC ISEZ PAN, Kraków. s. 9-68.
Gawlak A., Dzięciołowski R. 1997 Wyniki DSN`97 w Poznaniu i na Pomorzu Zachodnim (Abstrakty XI
Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Kraków, 8-9.11.1997) Centrum Informacji Chiropterologicznej
ISEZ PAN 5
Janyszak S., M. Jurczyszyn, 1988 Nocek łydkowłosy na Pomorzu Zachodnim Biuletyn C.I.C. 5 2(4)
Kowalski M. 2000 Przegląd gatunków krajowych. W: Poznajemy nietoperze. ABC wiedzy o nietoperzach, ich
badaniu i ochronie (red. M. Kowalski, G. Lesiński) Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Nietoperzy. Warszawa
54-69
Lesiński G. 2001. Nietoperze Kotliny Biebrzańskiej i terenów przyległych. Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody.
20 (2): 51-64.
Lesiński G., Kowalski M. 2001 Znaczenie małych piwnic dla hibernacji nietoperzy w środkowej i
północno-wschodniej Polsce Nietoperze 44-52 2(1)
Lesiński, G., 1989 Nocek łydkowłosy w ptasich budkach Wszechświat 183 90
Limpens, H.J.G.A., P.H.C. Lina & A.M. Hutson 1999 Action plan for the conservation of the pond bat (Myotis
dasycneme) in Europe Report to the Council of Europe [T-PVS(99)12], Strasbourg 1-57
Limpens, H.J.G.A., P.H.C. Lina & A.M. Hutson 1999a A European action plan for the pond bat (Myotis
dasycneme) Abstracts of the VIIIth European Bat Research Symposium, Cracow 23-27 August 1999
Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska 2002 Plan ochrony nocka łydkowłosego Myotis dasycneme
Pawlikowski P. 2003-2008 materiały niepublikowane
Strzałka M., Kozakiewicz K., Postawa T. 1996. Wstępne wyniki badań zagęszczenia nietoperzy żerujących nad
różnymi typami jezior w Wigierskim Parku Narodowym. W: Aktualne problemy ochrony nietoperzy w Polsce, (red.
B. W. Wołoszyn). Publikacje Centrum Informacji Chiropterologicznej ISEZ PAN Kraków. 123-133.
Wojciechowski, M., K. Kasprzyk, M. Jefimow. 1999. Pierwsze stwierdzenie kolonii rozrodczej nocka
łydkowłosego Myotis dasycneme (Boie, 1925) na terenie Polski. Materiały Konferencyjne, XIII Ogólnopolska
Konferencja Chiropterologiczna, Błażejewko, 5-7 XI 1999. PTOP "Salamandra". Poznań. T. 46.
Wojtaszyn G., Gawlak A. 2000 Nowe stanowisko nocka łydkowłosego Myotis dasycneme (Boie) na Pomorzu
Zachodnim Abstrakty XIV Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Rogów, 10-12 XI 2000 33
5. STATUS OCHRONY OBSZARU (OPCJONALNIE)
Powrót
5.1. Istniejące formy ochrony na poziomie krajowym i regionalnym:
Kod
Pokrycie [%]
Kod
Pokrycie [%]
PL03
0.02
PL04
99.68
Kod
Pokrycie [%]
5.2. Powiązanie opisanego obszaru z innymi formami ochrony:
na poziomie krajowym lub regionalnym:
Kod rodzaju
Nazwa terenu
Rodzaj
Pokrycie
[%]
PL03
Suwalski Park Krajobrazowy
*
0.02
PL04
Pojezierze Północnej Suwalszczyzny
*
99.68
6. ZARZĄDZANIE OBSZAREM
6.1. Organ lub organy odpowiedzialne za zarządzanie obszarem:
Organizacja:
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Białymstoku
Adres:
Polska Dojlidy Fabryczne 23 15-554 Białystok
Adres e-mail:
[email protected]
Powrót
6.2. Plan(-y) zarządzania:
Aktualny plan zarządzania istnieje:
Tak
Nie, ale jest w przygotowaniu
X
Nie
7. MAPA OBSZARU
Powrót
Nr ID INSPIRE:
PL.ZIPOP.1393.N2K.PLH200001
Mapa załączona jako plik PDF w formacie elektronicznym (opcjonalnie)
X
Tak
Nie
Odniesienie lub odniesienia do oryginalnej mapy wykorzystanej przy digitalizacji granic elektronicznych
(opcjonalnie)