spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
SPIS TREŚCI
7
PRZEDMOWA
PRZEGLĄD ŹRÓDEŁ
ll
WSTĘP
15
I. W OBRONIE
SŁOMIANEGO
POKOJU. .
19
II. IWAN ZDOBYWA LIWONIĘ .
29
III. PRZED WIELKĄ WOJNĄ. .
39
IV. PIERWSZY ROK WIELKIEJ WOJNY..
49
V. KAMPANIA WIELKOŁUCKA
59
VI. "SI VIS PACEM, PARABELLUM"
71
VII. WYPRAWA POD PSKÓW
79
VIII. DROGA DO ROKOWAŃ POKOJOWYCH .
87
IX. ROKOWANIA ZAPOLSKIE.
97
X. WYKONANIE I RATYFIKACJA
TRAKTATU ZAPOLSKIEGO
109
XI. URZĄDZENIE KRAJÓW ODZYSKANYCH .
ll7
XII. POWOJENNE SPORY SĄSIEDZKIE. .
125
ZAKOŃCZENIE
136
ZESTAWIENIE SPOTYKANYCH W ŹRÓDŁACH
Z XVI W. ODMIAN NAZW ZAMKÓW INFLANCKICH 138
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
ZAKOŃCZENIE
S
tefan Batory został powołany przez naród polski w chwili, gdy najważniejszą
sprawą zagraniczną była sprawa moskiewska, gdy Litwa była ciężko zagro­
żona, a Inflanty prawie zupełnie stracone; gdy wróg zdobył już nie tylko wy­
brzeża czudzkie, ale i szeroki dostęp do upragnionej zatoki Ryskiej. Nie dziw,
że Rzeczpospolita elektowi swemu nałożyła najpilniejsze warunki: obronę od
wschodu i odzyskanie ziem utraconych. Jak miał się za to brać nowy król i jaki­
mi środkami zwyciężyć tak groźnego i rosnącego wciąż w siłę wroga? - o to nie
pytano. Zostawał królem polskim po to, by spełniać, czego odeń żądał Naród.
Upłynęło kilka lat i Batory spełnił wszystko. 11 Przyszedłem, zobaczyłem,
zwyciężyłem" - miał prawo powiedzieć Narodowi.
Ale w tej samej chwili dziejowej, gdy przybył Batory, aby zwyciężać- zjawiły
się przed narodem polskim inne zadania.
Oto zbuntował się Gdańsk, potężna kolonia niemiecka w rdzennym i głów­
nym miejscu Polski.
Oto pokrzyżackie księstwo Pruskie sam los pchał w ręce polskie, karząc je
panem pozbawionym rozumu i skazanym na bezdzietne dogorywanie. Rzą­
dzić za niego i dziedziczyć po nim miała prawo jedynie Rzeczpospolita.
Przyszła chwila, która nakazywała: naprawić błędy przodków. Upokorzyć
Niemców gdańskich, zrobić z nich prawdziwych poddanych Rzeczypospolitej,
jej siłę morską. Wziąć w ręce polskie Niemców pruskich, opasać ich siłami Rze­
czypospolitej, zdusić w zarodku niebezpieczeństwo brandenburskie. Naprawić
błędy przodków!
Czyżby do tych wielkich zamierzeń nie dość było tak olbrzymiej energii i tak
niezwykłych w Polsce sił, jakie potrafił zgromadzić Batory przeciw Mosk-wie?
Trzy lata z rzędu dwadzieścia tysięcy albo nawet trzydzieści tysięcy regularne­
go żołnierza- czyżby to było mało na Gdańsk i Prusy całe?
Musi się nam narzucać ta myśl: gdyby Batory poszedł tą drogą! Gdyby za­
miast zdobywać Połock i Wielkie Łuki, oblegać Psków, pustoszyć ziemie mo­
skiewskie, a nawet zamiast oswabadzać Inflanty i odpychać Moskwę od Bałty­
ku - przywiódł Gdańsk do zdania się na łaskę i niełaskę i osadził w Królewcu
komisarza Rzeczypospolitej, a w grodach na Pregołą i nad Jeziorami Mazur­
skimi starostów królewskich! Czyż wybrzeże polskie od Oliwy do Kłajpedy
z ujściami Wisły i Niemna nie było raczej warte ofiar wojennych, niż brzegi
łotewskie i estońskie? Czyż nie dziw nawet, że nikomu w Polsce ówczesnej na
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
GRANICA MOSKIEWSKA W I!POCI!JAGII!LLOŃSKII!J
nie przychodziło? 1 Są to- rzecz prosta- pytania retoryczne, na które
w rozprawie historycznej odpowiedzieć niepodobna. Wykraczają one zresztą
poza obręb tematu tej pracy. Jedno wszelako w związku z tematem powiedzieć
tu wolno i nawet powiedzieć należy. Gdyby istotnie król Stefan zwrócił swoje
niepospolite siły ku tym najważniejszym zadaniom Polski rdzennej, gdyby mu
sie udało pociągnąć w tym kierunku naród - nieskory do ofiar i przedsięwzięć,
za którymi nie stała bezpośrednia konieczność, gdyby mógł obejść się bez
środków pieniężnych, jakimi - nie za darmo! - zasilali go właśnie Niemcy
i gdyby wreszcie zdołał obronić przed Moskwą bez wojny samą już choćby Li­
twę - to jedno jest pewne: nie tylko na zachodzie Polski, ale i na wschodzie
innym szlakiem poszłaby historia.
W roku 1577, w chwili gdy Batory zmagał się z Gdańskiem, Iwan zdobył
lntlanty po Dźwinę. Nie było - poza królem polskim - siły, która przeszko­
dziłaby mu utrwalić to panowanie nad zatokami Fińską i Ryską, choćby na­
wet bez Rewia, Rygi i Kurlandii. Panowanie jego w każdym razie ogarnęło już
znaczną część wybrzeży wschodnich Bałtyku, dając mu szeroki dostęp do mo­
rza i - zdawało się -pewny i trwały. Moskiewskie 0kno do Europy" wyrąba­
ne zostało półtora stulecia przed carem Piotrem. Kultura materialna Zachodu
szerokim strumieniem popłynąć miała do Moskwy. Mniejsza już o to, czy po
zwycięstwie zamiast klęski - może nawet nie doszłoby do tragedii synów iwa­
nowych i strasznej godziny Samozwańców. Moskwa o przeszło sto lat wcze­
myśl to
11
śniej mogła się stać Rosją.
król Zygmunt August, temu się przeciwstawiał,
zapory na drodze moskiewskiej do Bałtyku i usiłując objąć granicami
polskimi Inflanty. Dokonać tego zdołał dopiero król Stefan Batory: potrafił on
zbrojną ręką skierować daleko ku północy granicę wschodnią Rzeczypospoli­
tej. Zwycięstwo jego - choćby kosztem największych ofiar uzyskane - zaiste
odwróciło bieg najważniejszych dla przyszłości Polski wydarzeń.
To
właśnie przewidywał
kładąc
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
ZESTAWIENIE SPOTYKANYCH W ŹRÓDLACH Z XVI W.
ODMIAN NAZW ZAMKÓW INFLANCKICH
W zestawieniu pominięto nazwy mało odbiegające w brzmieniu lub pisowni
od używanych najczęściej (np. Adzel- Adsel, Aszerada- Ascheraden).
Litera przy nazwie oznacza, że jest to przeróbka specjalnie polska (p)
albo moskiewska (m).
* oznacza zniekształcenie nazwy, używane wyjątkowo.
Abziel* -m- Hapsal
m- Neumiihl (w Estonii)
Ałyst - m - Marienburg
Apsel- m - Hapsal
Aries - p i m - Arrasch
Arma - m - Ermes
Aszkarad* - p - Ascheraden
Bebe!- m - Pebalg
Biały Kamień- p- Witensten (Weissenstein)
Borzuń - m - Berson
Czestwin - m - Sesswegen
Derpt - p - Dorpat
Doleń*- m- Dahlen
Dyjament - p - Diinarniinde
Dynemont- p - Diinarniinde
Dzierbin*- p- Serben
Garjel - m - Harriel
Gielman - m - Helmet
Gielmiet - m - Helmet
Gołbin - m - Schwaneburg
Gowja - m - Adsel
Hadze)- p - Adsel
Hermes - p - Ermes
Iberpol- p - Oberpahlen
Iliseń - m - Ilsen
Ujai*- m- Le al (Est.)
Ines- m-?
Iszkil - m - Uexkiill
Izborda - m - ?
Jerla - m - Erlaa
Jurjew - m - Dorpat
Adież-
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
Kawlet - m - Kawelecht
Kierepeć- p- Kirempah (Kirempe)
Kierepiet'- m- Kirempah (Kirempe)
Kierkolm - m - Kirchholm
Kieś - m i p - Wenden
Kokonas•- m- Kokenhuza
Kołowier- m- Lohde (Est.)
Koływań - m - Rewel
Kongot• - m - Kongedahl?
Korkielm - m - Kirchholm
Kostyr-m-?
Krucborch - m - Kreuzburg
Kruszbark - m - Kreuzburg
Kryżbork - p - Kreuzburg
Kukonoz - m - Kokenhuza
Kunktel - m - Kongedahl
Kursłow - m - Sommerpahlen
Lemzin - m - Lemsal
Lenward -p i m-Lennewarden
Letepier - m - ?
Lewdun - m - Laudon
Lichowier- m- Leal (Est.)
Ligowier* - m - Leal
Łajus* - m - Lais
Łuża - m - Lucyn
Mukow- m- Mackhof? (Arch. J. Z. II, 211) Falkenau? (Karamzin)
Narbiej * - m - Nabben
Niewgin - m - Dyneburg
Nitow - m - Nitau
Oberpoł*- p- Oberpahlen
Oliksta -p - Marienburg (mosk. Alyst)
Ołykszta- m- Marienburg (mosk. Alyst)
Ołyszka- m- Marienburg (mosk. Alyst)
Owałok- m-?
Padca - m - Padis
Padież - Padis
Paida - m - Biały Kamień
Pajdież - m - Padis
Perkoł - m - Purkel, Piirkeln
Piernow- m- Parnawa (Pernau)
Piernow stary - m - Parnawa kościelna
Pibolda - m - Pebalg
Połczew - m - Oberpahlen
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/epoka-stefana-batorego-w-dziejach-granicy-wschodniej-rzeczypospolitej
Przykładowy rozdział książki: Epoka Stefana Batorego w dziejach granicy wschodniej Rzeczypospolitej
140
jAN NATANSON LESKJ
Porchol- m - Barkholm
Rakobar - m - Wesenberg
Radopoż - m - Rodenpois
Rieżica- m- Rzeżyca (Rositen)
Rodepoż - m - Rodenpois
Rownoj - m - Ronneburg
Rozen - m - Hochrosen
Ruhodiw - m - Narwa
Ruin - m - Rujen
Rumbork - p - Ronneburgp
Ryngol- m - Ringen
Salacz - m - Sali s
Sereniec- m- Neuschloss (Est.)
Sereniesk- m- Neuschloss (Es t.)
Siegewalde - m - Segewoldnie
Skrowno - m - Ascheraden
Smiłtyń - m - Smilten
Sonsel- m - Sunzel
Szkuin*- m- Schujen
Szmiltyn - m - Smilten
Tarwas- m- Tarwast
Taurus* - p - Tarwast
Tołszczebor- m- Tolsborg
Trekat - m - Trikaten
Turaida, Turain - m - Treyden
Urla*- m- Erlaam
Werpol*- m- Oberpahlen
Wikiel- m - Fickel
Wilian - m - Felin
Wiech - m - Marienhaus
Wolmierz - p - Wolmar
Wołodimierec - m - Wolmar
Zejwołd*- m - Segewold
Zerheń *- m - Serben
Zygwałt* - p - Segewold
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.