Sos_165x230_impozycja_sos za tinejdzere-novo

RUŽICA OBRADOVIĆ
DLA NASTOLATKÓW
Ilustracje:
Dobrosav Bob Živković
RUŽICA OBRADOVIĆ
ODPOWIEDZI
NA PYTANIA, KTÓRE TOWARZYSZĄ DORASTANIU
Ilustracje:
Dobrosav Bob @ivkovi}
DROGI CZYTELNIKU
,
WE WSZYSTKICH OK
RESACH ŻYCIA,
A ZWŁASZCZA WTE
DY, KIEDY JESTEŚ
MŁODY,
ISTNIEJĄ PROBLEMY
, KTÓRE ZAPRZĄTA
JĄ
CI GŁOWĘ, MĘCZĄ
CIĘ, WYDAJĄ CI SI
Ę
TA
K
OLBRZYMIE, CIĘŻKI
E I NIE DO
ROZSTRZYGNIĘCIA,
ŻE NAWET Z NIKIM
O NICH NIE ROZMAW
IASZ. NIE OŚMIEL
ASZ
SIĘ ZAPYTAĆ SWOI
CH NAJBLIŻSZYCH
O RADĘ, BO WSTYD
ZISZ SIĘ MÓWIĆ O
TYCH
SPRAWACH. NIE PY
TASZ KOLEGÓW
I KOLEŻANEK, BO TO
OBCIACH POKAZAĆ,
ŻE SIĘ O CZYMŚ NI
E WIE, A MOŻE
OBAWIASZ SIĘ, ŻE
ŹLE CIĘ ZROZUMIE
JĄ,
WYŚMIEJĄ ALBO SZ
ORSTKO ODTRĄCĄ
(CHOCIAŻ JESTEŚ
PEWIEN, ŻE ICH TE
Ż
TRAPIĄ PODOBNE PR
OBLEMY). NIE PYTA
SZ
NIKOGO STARSZEG
O, BO WYDAJE CI SI
Ę,
ŻE NIKT CIĘ NIE ZN
A WYSTARCZAJĄCO
DOBRZE, BY MÓGŁ CI
DAĆ TRAFNĄ
ODPOWIEDŹ...
CHOCIAŻ DOTYCHCZ
AS CI SIĘ TAK NIE
WYDAWAŁO, ŻADE
N Z PROBLEMÓW
MŁODOŚCI NIE JEST
NA TYLE WIELKI
I ZŁOŻONY, ŻEBY Z
POMOCĄ WIEDZY
I DOŚWIADCZENIA
NIE MOŻNA BYŁO
GO ROZWIĄZAĆ. ZR
ESZTĄ, JEŻELI
POSZUKASZ, ZAWSZ
E ZNAJDZIESZ
KOGOŚ, KTO CI POMO
ŻE.
RZUĆ OKIEM DO ŚR
ODKA. NIEKTÓRE
ODPOWIEDZI JUŻ
NA CIEBIE CZEKAJ
Ą.
TWÓJ PSYCHOLOG
RUŽICA OBRADOVI
Ć
POTRZEBUJĘ DUŻO
CZASU, ŻEBY NAUC
ZYĆ
SIĘ MATERIAŁU, A
KIEDY
TO JUŻ ZROBIĘ, BA
RDZO
SZYBKO GO ZAPOMI
NAM.
CZY MOŻNA POPRAW
IĆ
PAMIĘĆ?
czywiście. Obecnie istnieją różne
teorie, metody i techniki, żeby
poprawić pamięć i szybciej się uczyć.
Tony i Barry Buzan skonstruowali metodę szybkiego
i efektywnego myślenia i zapamiętywania. W ich
książkach Mapy twoich myśli, Pamięć na zawołanie i Moc dziecięcej pamięci został
przedstawiony tzw. mechanizm dziecięcego marzenia, czyli mechanizm spontanicznego
kojarzenia i umiejętności korzystania z obu półkuli mózgowych, co umożliwia lepsze
zapamiętywanie. Mapy umysłu stanowią sposób myślenia, który charakteryzuje
organizacja informacji według szczególnego systemu i zapisywanie ich dla łatwiejszego
zapamiętywania. W istocie oznacza to tworzenie obrazów i wykresów skojarzeniowych,
w których centrum znajduje się pojęcie kluczowe otoczone innymi pojęciami
(przedstawione są za pomocą kombinacji kolorów, słów i symboli). Przeczytaj którąś
z tych książek, pomoże ci. W innych technikach również podkreśla się ważność łączenia
informacji, tworzenia własnych systemów zapamiętywania i kojarzenia. Spróbuj jak
najwięcej myśleć o tym, co chcesz zapamiętać, wymyślać przykłady, kojarzyć z tym,
co jest tobie bliskie albo dla ciebie śmieszne, spróbuj stworzyć łańcuch pojęciowy...
A ponieważ najwięcej zapomina się zaraz po uczeniu, pierwszą
powtórkę najlepiej robić bezpośrednio po przyswojeniu nowych
informacji.
Istnieją również inne sposoby. Niektórzy
psychologowie i pedagodzy, jak również lekarze sądzą,
że obok ćwiczeń niezbędna jest odpowiednia dieta,
która musi być bogata w witaminy C i E. Pomaga
także czytanie książek i czasopism, oglądanie
filmów, uczenie się. Tego nigdy nie jest zbyt wiele.
Więcej wiedzy to większa ilość informacji,
którą posiadamy, co ułatwia każdy następny
proces nauczania. Takie nowe informacje mają
do czego się „przykleić”, więc można się szybciej
uczyć i łatwiej zapamiętywać.
Dla rozwijania pamięci, jak sądzi wielu,
wspaniale jest również grać w karty, rozwiązywać
krzyżówki, zagadki, anagramy, zadania matematyczne,
rysować z pamięci rzeczy, które nas otaczają...
Wszystko to pod warunkiem, że nie powtarza się cały
czas tych samych działań! Także ciągłe zakochiwanie
się przyczynia się do „elastyczności” umysłu. Oznacza
to, że ważne jest, by wszechstronnie go używać.
20
O
CZASAMI MAM
DEPRESYJNY NAST
RÓJ
I PŁACZĘ BEZ POWO
DU.
NIE WIEM, JAK ZM
IENIĆ
TAKI STAN RZECZY
.
epresyjne, smutne myśli są
nieprzewidywalne i zazwyczaj
przychodzą bez zapowiedzi,
znienacka. Są nieprzyjemne, z ich powodu
jesteśmy niezadowoleni i czujemy się źle. Dlatego powinniśmy coś zrobić, kiedy
poczujemy, że nadchodzą i nie dopuścić, żeby się rozwinęły. Proponuję ci zaprosić
kogoś, wyjść wspólnie na spacer albo do kina, cokolwiek. Już sama czyjaś obecność
może doprowadzić do tego, że zapomnimy o naszych problemach, a dobry nastrój
jakiejś bliskiej nam osoby łatwo przeniesie się na nas samych. Możesz również
spróbować jakiegoś sportu albo ćwiczeń czy rekreacji. Powszechnie wiadomo,
że sport i ćwiczenia uznawane są za najskuteczniejsze sposoby rozpraszania złego
nastroju. Aktywność fizyczna jest szczególnie przyjemna. Poprzez ćwiczenia
organizm wyzwala się ze stanu napięcia, zmienia się jego stan fizjologiczny, wzmaga
się wydzielanie endorfin, które pozytywnie działają na nastrój, więc popularnie są
nazywane „hormonem szczęścia”. Najpiękniejsze chwile naszego życia to nie chwile
bezczynności i relaksacji (chociaż one też mogą być dla nas przyjemne), lecz czas
aktywności fizycznej i pracy.
Spróbuj zastosować te porady. I pomyśl o tym, dlaczego w ogóle masz
depresyjny nastrój: czy jesteś z jakiegoś powodu niezadowolona, czy coś cię trapi...
A jeżeli ten stan będzie się przedłużał, odwiedź swojego szkolnego psychologa
i porozmawiaj z nim.
D
21
MAM 16 LAT. PODO
BA
MI SIĘ PEWIEN CH
ŁOPAK
Z MOJEJ SZKOŁY,
KTÓRY
JEST ODE MNIE ST
ARSZY O ROK. NIE WI
EM,
JAK MAM GO ZAGA
DNĄĆ,
A MARTWIĘ SIĘ,
ŻE ZANIM ROZWIĄ
ŻĘ
TEN PROBLEM, JA
KAŚ
INNA DZIEWCZYNA
BĘDZIE SZYBSZA.
PROSZĘ MI POMÓC.
o, w jaki sposób zagadnąć chłopaka,
który ci się podoba, zależy od tego,
co chcesz osiągnąć.
Jeżeli chcesz tylko pokazać, że ci się
podoba, wtedy to nie musi być tak trudne.
Zwyczajnie, zwracaj uwagę na to, z kim się
koleguje, wejdź do tego towarzystwa i spróbuj się
dowiedzieć, co go interesuje, co lubi i np. załatw
mu to (CD, książkę...). Przy tym staraj się spędzać
jak najwięcej czasu w jego towarzystwie i cały czas
się do niego uśmiechaj. Uważnie słuchaj o czym
mówi, bo w ten sposób dużo się o nim dowiesz,
co oczywiście ci się przyda. Jak bardzo jakiś chłopak nie byłby „macho”, drobna
troskliwość zawsze trafia prosto w serce. A kiedy już do tego dojdzie, zostaniesz
zauważona, a jeżeli ty jemu również przypadłaś do gustu, da ci o tym znać.
Jeśli jednak nie masz ani czasu, ani chęci, żeby powalczyć o jakieś męskie serce w ten
sposób, nie zostaje ci nic innego, jak tylko podejść do niego i powiedzieć mu wprost,
że ci się podoba. W takim przypadku warto zwrócić uwagę na dwie rzeczy: żeby
chłopak, który przypadł ci do gustu, nie odebrał twojej inicjatywy jako narzucania się
i żeby mu to nie wyglądało, jak wywieranie na niego nacisku. Dlatego ostrożnie wybierz
moment, w którym to zrobisz. Najlepiej wtedy, kiedy oboje będziecie w dobrym nastroju.
Jeżeli nie okaże zainteresowania, to nie oznacza, że z tobą jest coś nie tak,
lecz zwyczajnie, że nie jesteś w jego typie.
48
T
CHODZIŁAM DWA
LATA
Z CHŁOPAKIEM,
W KTÓRYM BYŁAM
SZCZERZE ZAKOCH
ANA.
NIEDAWNO SIĘ RO
ZESZLIŚMY. MOJA NA
JLEPSZA KOLEŻANK
A,
KTÓRĄ ZAWSZE PO
DEJRZEWAŁAM, ŻE JE
J SIĘ
MÓJ CHŁOPAK PODO
BA,
TYLKO CZEKAŁA, AŻ
SIĘ
ROZEJDZIEMY, ŻE
BY GO
UKRAŚĆ. I TERAZ
ONI
CHODZĄ ZE SOBĄ.
JESTEM Z TEGO PO
WODU BARDZO NIESZC
ZĘŚLIWA I NIE WIEM
,
JAK SIĘ ZACHOWYW
AĆ.
NIE JESTEM PEWN
A,
CZY MOŻEMY NADA
L
POZOSTAĆ NAJLEP
SZYMI
KOLEŻANKAMI.
ozumiem, że jesteś nieszczęśliwa,
ale spróbuj ich nie osądzać zbyt
surowo. Miłość jest egoistyczna
i najczęściej ślepa na czyjekolwiek względy.
Czy lepiej byś się czuła, gdybyś zażądała
od swojej koleżanki, aby się wyrzekła swoich
uczuć? Najprawdopodobniej on dla niej wiele
znaczy, skoro się na niego zdecydowała.
Była bardziej niż uczciwa, bo „ukradła”
go dopiero po tym, jak się rozeszliście,
a sama mówisz, że zawsze jej się podobał.
Tylko od was teraz zależy, czy nadal
będziecie się kolegować. Jest mała szansa,
że zostaniecie najlepszymi koleżankami, ale nie
widzę powodu, żebyście całkowicie zrezygnowały
z koleżeństwa. W każdym razie nie ma sensu,
żebyś miała do niej nieprzyjacielski stosunek.
Kiedy następnym razem ich spotkasz, spróbuj
się w stosunku do nich zachowywać tak,
jak w stosunku do starych znajomych i porozmawiaj
z nimi, oczywiście, jeżeli oni tego będą chcieli.
Nawet jeżeli nie pochwalasz ich zachowania,
spróbuj zachować swoją
godność i nie pokazuj, jak się czujesz.
Z twojego gniewu nikt nie będzie miał żadnych
korzyści – ani oni, ani ty.
R
49
ZERWAŁAM Z CHŁO
PAKIEM
I TERAZ ODNOSIMY
SIĘ
DO SIEBIE Z REZE
RWĄ.
ŻAŁUJĘ TEGO, BO
JEST
MI NADAL BARDZO
BLISKI
I NIE CHCIAŁABYM
STRACIĆ JEGO PRZY
JAŹNI.
CZY JEST TO MOŻL
IWE?
C
zy po zerwaniu będziecie nadal przyjaciółmi zależy od ciebie, od niego,
od jakości i długości związku, w którym byliście...
W tym wypadku to ty zerwałaś i chciałabyś zatrzymać przyjaźń twojego byłego
chłopaka. To jest twoje pragnienie, ale nie wiadomo, jak on widzi tę sytuację. On nie
zerwał z tobą dlatego, że może myśli, że jesteście dla siebie stworzeni. Twoją gadkę
o przyjaźni może zrozumieć jako okazję, żeby zacząć wszystko od początku, albo
– jeżeli czuje się dotknięty – może zacząć się przechwalać w towarzystwie, że jednak
nie możesz żyć bez niego. Jesteś inicjatorką zerwania i powinnaś dać mu czas na
zaakceptowanie nowej sytuacji. Jeżeli tego nie zrobisz, może spróbuje znowu się do
ciebie zbliżyć, czego ty nie chcesz. Ty chcesz przyjaciela. Może nie będzie tego robił
świadomie, może naprawdę będzie się starał uszanować twoją wolę, ale to jest
nieważne, efekt będzie taki sam.
56
Pomyśl także o następujących kwestiach: Na ile jesteś szczera w stosunku
do siebie i innych osób w związku z tym, czego naprawdę chcesz? Czy myślałaś o tym,
że pozostając w przyjaźni z byłym chłopakiem, uniemożliwiasz mu zawarcie nowego
związku? Kiedy będziesz miała nowego chłopaka, czy nadal będziesz chciała, żeby były
chłopak był twoim przyjacielem? Czy on też tego będzie chciał? (I co na to wszystko
powie twój nowy chłopak?) Jeżeli byliście w poważnym związku, w który oboje
włożyliście dużo emocji, czy myślisz, że jest możliwe zapomnieć o wszystkim i stworzyć
całkowicie inny wzajemny stosunek? Jak w ogóle widzisz waszą przyjaźń? Czy chcesz,
żebyście nie odwracali głowy na swój widok, czy, jeżeli macie wspólny krąg znajomych,
żebyście normalnie rozmawiali, byli w stałym kontakcie, albo nawet coś więcej
– żebyście byli najlepszymi kolegami?
I w końcu jak sądzicie: czy przyjaźń jest w ogóle możliwa po emocjonującym
związku?
Miłosz: Możliwa jest, ale tylko wtedy, jeżeli byłeś ze swoją dziewczyną na
niepoważnie.
Piotrek: Jedynie jeżeli powodem do zerwania było „ostudzenie się” związku,
a nadal szanujemy jedno drugie.
Maciek: Może tak być, jeżeli każdy z nas znajdzie kogoś w zamian.
Władek: Jaka tam przyjaźń! To strata czasu. Kiedy skończysz z dziewczyną,
ruszasz dalej.
Helenka: Niemożliwe jest zostać w przyjaźni z osobą, z którą byłeś w stałym
związku, kiedy on się już skończy. Zawsze istnieje tendencja jednego z was, żeby
związek rozwijał się w tym samym co kiedyś, kierunku.
Nicola: Z przyjaźni rodzi się miłość, po miłości przyjaźń umiera.
Przyjaźń po zerwaniu nie ma szans...
57
BARDZO CZĘSTO ŹL
E SIĘ
CZUJĘ W SYTUACJA
CH,
KTÓRE SĄ DLA MN
IE
NOWE, ALBO KIED
Y MAM
ODPOWIADAĆ NA
PYTANIA NAUCZYCIELA.
MÓJ
MÓZG JEST PUSTY,
SŁOWA NIE PRZECH
ODZĄ
MI PRZEZ GARDŁO
.
PRZYPUSZCZAM, ŻE
TO
TREMA. CHCIAŁBY
M SIĘ
DOWIEDZIEĆ CZEG
OŚ
WIĘCEJ NA JEJ TE
MAT
I JAK MOŻNA JĄ
PRZEZWYCIĘŻYĆ.
iedy oczekuje się od nas czegoś, co jest dla nas bardzo ważne (w twoim
przypadku są to osiągnięcia w szkole), i kiedy nauczyciel zadaje nam pytania
na lekcji, prawie zawsze pojawia się pewnego rodzaju lęk, niedyspozycja,
niepokój, emocje albo zwyczajnie „jakieś uczucie w brzuchu”. To wszystko nazywamy
tremą. Nieważne, jak bardzo jesteśmy pewni siebie, zawsze obecny jest strach, który
człowiek czuje bezpośrednio przed czymś bardzo dla niego ważnym, co ma się
wydarzyć (egzaminy, wystąpienia publiczne, konkursy...). To jest lęk przed przyszłymi
wydarzeniami; bardzo często powstaje już na samym początku sytuacji, która go
wywołuje. W nowych okolicznościach trema u wielu ludzi pojawia się niemal za każdym
razem, tylko z innym natężeniem. Są ludzie, którzy nie czują obaw albo u których trema
sprowadza się do minimum. Potrafią dobrze przeanalizować swoje możliwości
i sytuację, w której się znajdują, są zrelaksowani i umieją się dostosować, bo nie
oczekują zbyt wiele. Nieambitne, obojętne i niezainteresowane sprawą osoby także
rzadko mają tremę, bo nie zależy im na sukcesie.
K
80
Trema ma swoje pozytywne i negatywne strony. Pozytywna to fakt,
że przygotowuje nas do ważnej chwili i zachęca do szeregu aktywności (dodatkowe
ćwiczenia, nauka, zapobiegliwość...). Negatywna strona tremy jest taka, że z jej powodu
odczuwamy strach, niedyspozycję, ekscytację, że podkopuje naszą pewność siebie.
Lęk przed niepowodzeniem albo nieufność we własne siły sprawiają, że wyobrażamy
sobie niekorzystny dla nas rozwój wypadków, widzimy siebie bez osiągnięć
i odrzuconych, sytuacja jest tak zła, że gorsza być nie może i nasza niedyspozycja staje
się coraz większa. Wtedy często naprawdę dochodzi do porażki, która dodatkowo
potwierdza nasze poczucie mniejszej wartości. U podstaw tremy leży obawa przed
niepewnością i niedawaniem sobie rady w sytuacji, nad którą nie mamy pełnej kontroli.
Tremy można się pozbyć poprzez przygotowania, ćwiczenia relaksacyjne
(trening autogenny, relaksacja progresywna, ćwiczenia oddechu...), obmyślanie całego
przebiegu wydarzeń albo opieranie się na kimś, do kogo mamy zaufanie (bezpośredni
pomocnik, twarz, na którą będziemy patrzeć w czasie wystąpienia, albo czyjeś słowa
wsparcia, dodające odwagi przed wydarzeniem)... Przezwycięża się ją także poprzez
rozwijanie pewności siebie („ja to mogę”, „ja to wiem”) i stawianiem sobie realnych
celów. Pomaga również, jeżeli stajemy twarzą w twarz ze źródłem swego strachu,
jeżeli myślimy pozytywnie i staramy się, każdy błąd możemy obrócić na naszą korzyść.
81
MAM 17 LAT. CHOD
ZĘ
DO SZKOŁY ŚREDNI
EJ,
KTÓRĄ LUBIĘ, JEST
EM
DOBRĄ UCZENNICĄ
I DUSZĄ TOWARZ
YSTWA.
TO WIEDZĄ RÓWN
IEŻ
MOI NAUCZYCIELE.
ALE TAK JEST TYLK
O
W SZKOLE. W DOMU
STAJĘ SIĘ OKRUTN
A,
WOJOWNICZA, ZI
MNA
ALBO ZAMKNIĘTA
W SOBIE, CICHA.
CO
SIĘ ZE MNĄ DZIE
JE?
MAM MŁODSZEGO
BRATA
I WYDAJE MI SIĘ,
ŻE GO NIE LUBIĘ,
ŻE NIE LUBIĘ RÓWN
IEŻ
MOICH RODZICÓW
.
OBSERWUJĘ ICH JA
K
KTOŚ OBCY I NIE
PODOBA MI SIĘ TO
,
CO WIDZĘ. KŁÓCĘ
SIĘ Z NIMI I NIE
CHCĘ
ICH SŁUCHAĆ. NIE
MAM
PRAWIE ŻADNEGO
KONTAKTU Z NIMI
,
TAK JAKBY JUŻ NI
E
ZWRACALI NA MN
IE
UWAGI. NIE CHCI
AŁAM,
ŻEBY DO TEGO DO
SZŁO,
TO NIE JESTEM JA
.
CO MAM ROBIĆ,
ŻEBY SIĘ TO WSZY
STKO
ZMIENIŁO?
90
ewno wydaje ci się, że nikt cię nie
rozumie i nie kocha. Jesteś w wieku,
kiedy młodzi ludzie często nie są w stanie
kontrolować i zrozumieć własnego zachowania.
To jest również okres najczęstszych konfliktów
z otoczeniem. Niektórzy mają konflikty ze
społeczeństwem i tam zachowują się jak prawdziwi
buntownicy, a inni buntują się w rodzinie, na znanym
terenie. Ty próbujesz pozostawić dobre wrażenie
w towarzystwie, żeby cię tam zauważyli, żeby się
pokazać w jak najlepszym świetle. I tam odnosisz
sukcesy, jesteś lubiana, prawdziwa. Ale ten wysiłek
spala całą twoją energię. Kiedy wracasz do domu,
wydaje ci się w jakiś sposób oczywiste, że tam
wszyscy kochają cię bezwarunkowo, więc nie musisz
się wysilać, być zabawną, wesołą i w dobrym nastroju,
żeby podobać się najbliższym.
P
Jednak, ponieważ stosunki międzyludzkie są dwukierunkowe, również twoi
rodzice i twój brat chcieliby dostać od ciebie coś miłego. Jak sama mówisz, nie
oferujesz im niczego oprócz chłodu, okrutnych słów, wojowniczości albo ignorowania
ich obecności. W ten sposób stajesz się dla nich niezrozumiała, daleka, więc twoje
wrażenie, że cię nie rozumieją, staje się realne. Wydaje mi się, że w tym momencie
wszystko, co uczyniliby twoi rodzice, i tak uznałabyś za błędne i niewybaczalne.
Powiedziałabym, że oni cię rozumieją, choć trochę się wycofali i pozwolili ci, żebyś
sama przeanalizowała siebie i swoje zachowanie. A ty właśnie teraz to robisz.
Dostrzegasz, że coś nie jest w porządku, kiedy się tak zachowujesz i że emocje
w stosunku do rodziców i brata nie są odpowiednie ani realne. A uświadomienie sobie
problemu stanowi pół drogi do jego rozwiązania.
Jestem pewna, że wiesz też, jaka jest następna część mojej odpowiedzi
na twoje pytanie, co masz robić. W momencie, kiedy się tylko troszeczkę zmienisz
w stosunku do rodziny, wszystko się poprawi. Bądź czasami duszą towarzystwa również
w domu. Energia i wysiłek opłaci ci się wielorako, ku ogólnemu zadowoleniu.
91
SPIS TREŚCI
JA… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
JA
I…
JA
I
…
JA
I
…
JA
I
…
,
,
PRZYJACIELE ROWIESNICY . . . . . . . . . . . . . .
, ,
29
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
73
RODZINA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
MILOSC
SZKOLA
107