Imię i nazwisko - Witaj na mbelfer.pl

Imię i nazwisko: .......................................................................................... Klasa: ......................
Opracowanie: Magdalena Banaszak
Słowianie – lud silny, skory do niezgody
Słowianie to przodkowie Polaków. Także Czechów, Słowaków, Rosjan, Ukraińców, Białorusinów,
Bułgarów, Serbów, Chorwatów, Słoweńców. To nie wszystkie ludy, które za przodków mają Słowian.
Ale wystarczy Ci chyba do wyobrażenia sobie, jak wiele współczesnych narodów pochodzi od Słowian.
Słowianie zamieszkiwali Europę Środkową i Wschodnią, i dzielili się na trzy grupy językowe.
Między rzekami Łabą i Bugiem zamieszkiwali Słowianie Zachodni. Na wschód od rzeki Bug - Słowianie
Wschodni, na południu, nad rzeką Dunaj - Słowianie Południowi. Wszyscy Słowianie mówili podobnymi
językami, w których było - i tak jest do dziś - wiele wspólnych słów, jak na przykład: dom, woda czy chleb.
Od wspólnych słów, czyli od "słowa" pochodzi właśnie nazwa Słowianie. Ziemie Słowian od VIII wieku
graniczyły na zachodzie z państwem Franków, a po podziale tego państwa - z Niemcami.
Przeczytaj teraz, jak opisuje Słowian kupiec arabski Ibrahim ibn Jakub:
[...] Słowianie są skorzy do zaczepki i gwałtowni. Gdyby nie ich niezgoda wywołana mnogością [...]
podziałów [...] żaden lud nie zdołałby im sprostać w sile. Zamieszkują oni krainy najbogatsze w obszary
zdatne do zamieszkania i najzasobniejsze w ośrodki żywności. Oddają się ze szczególną gorliwością
rolnictwu [...] Unikają spożywania kurcząt, ponieważ jak mniemają, te zwalają ich z nóg. [...] jedzą natomiast mięso krowie i gęsie.
Ubierają się w szaty przestronne, tylko mankiety ich rękawów są obcisłe [...] Nie mają łaźni,
lecz posługują się domkami z drzewa. Budują piec z kamienia [...] wodę leją na rozpalony piec i podnoszą
kłęby pary [...] Płyną z nich strugi potu i nie zostaje na nich ani śladu świerzba czy strupa [...]
A oto inny fragment tego samego opisu, dotyczący również Słowian:
[.. ] Królowie ich podróżują wielkimi wozami poruszającymi się na czterech kołach. W czterech rogach ich
ustawione są cztery belki, z których zwisa na silnych łańcuchach kolebka wyściełana [...] tak że siedzący
w niej nie trzęsie się podczas wstrząsu wozu [...]
1. Słowianie nie są przodkami: (1 pkt.)
a. Czechów, Słowaków, Polaków
c. Rosjan, Ukraińców, Białorusinów
b. Polaków, Niemców, Bułgarów
d. Serbów, Chorwatów, Słoweńców
2. Uzupełnij zdania: (2 pkt.)
Słowianie zamieszkiwali Europę Środkową i Wschodnią, i dzielili się na trzy grupy językowe.
Słowianie Zachodni zamieszkiwali......................................................................... ........................................,
Słowianie Wschodni - ........................................................................................,
a Słowianie Południowi ..................................................................................... .
3. Czego dowiedziałeś się o Słowianach z tekstu arabskiego kupca? Zapisz w punktach fakty (jak
najmniej cytuj) , a następnie oceń, jaki był stosunek Ibrahima ibn Jakuba do Słowian. Swoją opinię
uzasadnij. (7 pkt.)
Fakty:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
Opinia:
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................
Pierwsze państwa
Sąsiadujące ze sobą plemiona słowiańskie
łączyły się w większe wspólnoty, bądź silniejsze
narzucały zwierzchnictwo słabszym, tworząc państwa.
W końcu VII wieku powstało na Półwyspie
Bałkańskim pierwsze państwo bułgarskie, które w
końcu IX wieku było jednym z największych państw
ówczesnej Europy.
W IX wieku nad środkowym Dunajem
powstało państwo Wielkie Morawy, które oprócz
Moraw obejmowało także ziemie czeskie, słowackie
i południowopolskie. Z części tego państwa - po jego
rozpadzie - powstały Czechy.
Plemiona
Słowian
Wschodnich
też
zjednoczyły się w państwo - Ruś Kijowską ze stolicą
w Kijowie.
Wierzenia Słowian
Słowianie
wyznawali
własną
religię.
Ich bogowie to siły przyrody i najróżniejsze bóstwa
opiekuńcze, za które uznawali kamienne posągi lub
drzewa. Ale chrześcijaństwo też docierało na ziemie
słowiańskie z terenów byłego Cesarstwa Zachodniego
i z Cesarstwa Bizantyjskiego. Słowianie, którzy
przyjęli chrześcijaństwo z rąk duchowieństwa
zachodniego uznawali zwierzchnictwo papieża
w Rzymie. Słowianie wschodni, którzy byli ochrzczeni
przez
duchownych
z
Bizancjum,
uznawali
zwierzchnictwo biskupa Konstantynopola, czyli
patriarchy.
Alfabet cyrylicy
W państwie Wielkie Morawy chrześcijaństwo szerzyli dwaj
misjonarze, bracia: Cyryl i Metody. Ich zasługą jest opracowanie tzw. cyrylicy, czyli alfabetu opartego na literach greckich i dostosowanego do
dźwięku języka Słowian. Słowianie bowiem nie mieli własnego pisma.
Cyrylica przyjęła się we wszystkich krajach słowiańskich wschodniego
chrześcijaństwa, m.in. w Bułgarii i na Rusi.
4. Wymień pierwsze państwa Słowiańskie. (2 pkt.)
...........................................................................................................................
...........................................................................................................................
5. W co wierzyli Słowianie zanim przyjęli chrześcijaństwo? (1 pkt.)
a. w Allacha
c. w Zeusa
b. w Boga Jahwe
d. siły przyrody
6. Co różniło Słowian, którzy przyjęli chrześcijaństwo z rąk duchowieństwa zachodniego od Słowian
Wschodnich? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
"Europa wiejska"
Poziom i warunki życia codziennego w całej Europie wczesnośredniowiecznej były zróżnicowane,
ale nie popełnisz błędu, jeśli powiesz, że była to "Europa wiejska". W zachodniej części Europy po upadku
Cesarstwa Zachodniego miasta były zniszczone i wyludnione. Zanikły rzemiosło i handel. Ludzie wrócili
ponownie do gospodarki naturalnej, czyli wytwarzali wszystko, co było im potrzebne do życia: ubrania,
naczynia, narzędzia do pracy. Na ziemiach Słowian, głównym ich zajęciem oprócz hodowli - krów i świń,
które wypasano w lesie było: rybołówstwo, myślistwo i bartnictwo. Do pracy w polu używano
prymitywnych narzędzi - drewnianych i rogowych radeł do orki, sierpów i motyk, początkowo kamiennych,
a następnie z brązu i żelaza.
Większość Europy pokrywały lasy. Jeszcze w IX w. ludność, zaopatrując się w żywność, korzystała
bardziej z zasobów leśnych - myślistwa i zbieractwa. mniej zaś z uprawy zbóż.
Do całej Europy coraz intensywniej docierało chrześcijaństwo - z Zachodu i ze Wschodu. Wyrastały
nowe kościoły, klasztory, a przy nich pierwsze szkoły. Wyrastały też zamki obronne wokół których
ogniskowało się życie wiejskie.
7. Co oznacza pojecie gospodarka naturalna? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
8. Czym zajmowali się Słowianie? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
9. Co zmieniło się, gdy do Europy dotarło chrześcijaństwo? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
10. Od czego pochodzi nazwa Słowianie? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
11. Wyjaśnij pojęcia: (2 pkt.)
radło - ...................................................................................................................................................................
motyka - ..............................................................................................................................................................
sierp - ...................................................................................................................................................................
Jak powstała Polska?
Legenda o trzech braciach - Lechu, Czechu
i Rusie, tłumaczy powstanie miasta Gniezna.
Tłumaczy także, dlaczego legendarny Orzeł Biały
stał się później godłem Polski. We wszystkich
legendach, które opowiadają o naszych dziejach, jest
być może źdźbło prawdy, lecz Twoim zadaniem jest
poznać prawdę historyczną, jak to było, że powstała
Polska - nasza ojczyzna. I o tym chcemy Ci
opowiedzieć.
Pamiętasz? Ziemie Europy Środkowej
i Wschodniej zamieszkiwali Słowianie, podzieleni na
trzy grupy. Wśród Słowian Zachodnich żyły
plemiona Polan. Nazwa "Polanie" pochodzi stąd, że
mieli oni swoje domostwa na obszarach równinnych,
czyli polach. Przypomnij sobie regiony współczesnej
Polski. Gdzie jest taki region, który słynie z dobrego
rolnictwa, bo położony jest na równinach tylko tu
i ówdzie urozmaiconych wzniesieniami i jeziorami?
Tak, masz rację. Tym regionem jest Wielkopolska. Na terenie dzisiejszej Wielkopolski plemiona
Polan utworzyły swoje państwo. Przyznasz więc, że słuszne jest nazywanie Wielkopolski kolebką
naszej państwowości. Od "pola", czyli ziemi, na której mieszkali Polanie, wywodzi się nazwa
naszego państwa – Polska
Oczywiste, że Polanie mieli za sąsiadów inne plemiona Słowian. Byli nimi Mazowszanie,
na południu Wiślanie, którzy też utworzyli własne państwo ze stolicą w Krakowie, Ślężanie
na Śląsku i nad Bałtykiem Pomorzanie. W X wieku Polanie narzucili swoje zwierzchnictwo, czyli
podporządkowali sobie wszystkie sąsiednie plemiona, i tak powstała Polska - kształtem granic
zbliżona do współczesnej. Pierwszym historycznym władcą państwa polskiego był Mieszko I,
który panował w drugiej połowie X wieku. Jedna z legend mówi, że jego ród wywodzi się od Piasta
- oracza. Być może tak było, skoro Mieszka I jego następców, którzy przejęli po nim tron
na zasadzie dziedziczenia, nazywano dynastią1 Piastów.
O państwie Mieszka I Ibrahim ibn Jakub napisał tak:
[...] A co się tyczy kraju Mieszko, to jest on najbardziej rozległy [...] Obfity w żywność, mięso, miód
i rolę orną. Ma on (Mieszko) trzy tysiące pancernych a setka ich znaczy tyle co dziesięć setek innych
wojowników. Daje on tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego potrzebują. A gdy jednemu
urodzi się dziecko on każe mu wypłacać żołd od chwili urodzenia [ ... ]
1. Od czego pochodzi nazwa plemienia Polan? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
2. Wymień sąsiadów Polan. (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
1
dynastia - ród panujący w państwie monarchicznym, w którym władza przechodzi dziedzicznie z ojca na syna
3. Jak nazywa się dynastia władców pochodząca od Mieszka I? Skąd wzięła się ta nazwa? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
4. Jak Ibrahim ibn Jakub ocenia drużynę Mieszka I? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Misja Cesarstwa
Za Mieszka I Polska była państwem nie tylko rozległym,
ale silnym i dobrze zorganizowanym, lecz za swoją zachodnią
granicą miało sąsiada dużo potężniejszego. Przypomnijmy: było to
Święte
Cesarstwo
Rzymskie.
Przewodziło ono
całej
chrześcijańskiej Europie Zachodniej i za swe posłannictwo
uważało niesienie chrześcijaństwa na Wschód, a więc zwalczanie
pogan lub ich nawracanie. Tymczasem państwo Mieszka było
pogańskie. Słowianie mieli własne wierzenia, czcili siły przyrody:
Słońce, pioruny, strumienie, święte gaje, kamienie. Ich bogiem
niebios był Światowid, a bóg Swarożyc władał Słońcem.
Chrzest Polski - 966 rok
Mieszko I był przewidującym, mądrym władcą. Wiedział,
że jeżeli jego młode państwo ma przetrwać, musi stać się częścią
chrześcijańskiej Europy. Nie była to łatwa decyzja,
gdy zdecydował się porzucić wiarę i obyczaje przodków.
Ale uczynił to. W 966 roku przyjął chrzest i ochrzcił swoich
poddanych.
I znowu sięgnijmy do opisu tym razem niemieckiego
kronikarza Thietmara, który fakt ten odnotował następująco:
[...] W czeskiej krainie pojął żonę [...] Nazywała się po słowiańska
Dobrawa [...] i okazała się w rzeczywistości taka, jak brzmiało jej
imię: dobra. Pracowała [...] nad namówieniem swojego małżonka i
wysłuchał jej miłosierny Stwórca [.. ] Pozbył się (Mieszko) jadu przyrodzonego pogaństwa, zmywając plamę
grzechu pierworodnego. I natychmiast w s1ad za głową i swoim umiłowanym władcą poszły człowieki spośród ludu, i w szatę godową przywdziane w poczet synów Chrystusowych zostały zaliczone. Ich pierwszy
biskup Jordan ciężką miał z nimi pracę [...]
Tekst ten stanie Ci się bardziej zrozumiały, jeśli wyjaśnimy, że Mieszko I najpierw pojął za żonę
czeską księżniczkę Dobrawę, a potem przyjął chrzest od Czechów (bo to Słowianie), a nie od Niemców.
Czy miało ta jakieś znaczenie? Owszem! W ten sposób uniezależnił się od Cesarstwa podwójnie. Odebrał
Cesarstwu prawo nawracania Polaków siłą na wiarę chrześcijańską i prawo wtrącania się w wewnętrzne
sprawy Polski.
Pod papieską opieką
Pod koniec życia podjął jeszcze jedną mądrą decyzję. Przewidział, że pokój nie jest wieczny,
że Cesarstwo nadal dążyć będzie do rozciągnięcia swego zwierzchnictwa na ziemie polskie. Słowiańskie
Czechy były dobrym sojusznikiem, ale za słabym. Przeciwstawić się wpływom cesarstwa mogła tylko
Stolica Apostolska - najwyższy autorytet w chrześcijańskiej zachodniej Europie. Oddał więc Mieszko I
Polskę pod opiekę papieżowi.
5. Jak rozumiesz zdanie: Państwo Mieszka było pogańskie? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
6. Uzupełnij zdanie: (1 pkt.)
Słowiański
bóg
niebios
nazywał
się
...................................................,
a
bóg
Słońca
.................................... .
7. Jakie znaczenie miał fakt, że Mieszko przyjął chrzest od Czechów? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
8. Jaką decyzję podjął Mieszko I pod koniec życia i jaka była tego przyczyna? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
- Zatem Światowid jest czy Go nie ma? - spytał oszołomiony. Ludzie w długich sukniach zawsze
mówili, że bałwanów nie ma, że istnieją tylko w wyobraźni plemienia i wszystkich innych Plemion.
Ale przecież on, Jon, idąc Kamienną Drogą, czuł zew. Żaden zew nie może płynąć z Nicości!
- To skomplikowana sprawa ... - zasępił się stary kapłan. - Tylko młodym wydaje się ona prosta.
Dzielą Bogów na Tego Jedynego, który jest prawdziwy, i na bałwanów, do których zaliczają resztę.
Ja myślę, że inni Bogowie w jakiś sposób istnieją. Ale niektórych, jak Światowida, ludzie powołali do życia
własną wiarą, podczas gdy Bóg Dobroci chyba istniał zawsze. Jeszcze nie było ludzi i ich wiary, a On już
był. Był przed Wiarą, przed słowem, przed ludźmi, ba, on był przed drzewami, i trawą! I zawsze był taki
sam, niezmienny, ponad czasem, ponad wszystkim, co żywe lub martwe. Wystarczyło tylko w Niego
uwierzyć i już wiadomo było, że nie tylko jest, ale był, rozumiesz? Najpierw był On, a dopiero potem wiara
w Niego. I zawsze znaczył to samo: Wszechdobroć, Wszechmiłość, Wszechmoc, Wszechzrozumienie,
choćby nosił wciąż różne imiona, zależnie od miejsca, gdzie go wyznawano. Tymczasem Bogowie, których
powołuje się do istnienia jedynie wiarą, przybierają cechy nadane im przez ludzi. Najpierw jest wiara,
a dopiero potem Bóg utkany z tej wiary. I Światowid był... jest. .. był Bogiem okrutnym ...
- Powołała go do życia wiara mojego Plemienia? - spytał Jon.
- Powołał go do życia strach twojego i innych Plemion, dlatego jest groźny. Gdyby był słabym,
jednoplemiennym bogiem, przywołanym z miłości, a nie strachu, można by nawet z niego pożartować
i nazwać bałwanem. Ale Światowida powołały do istnienia tysiące ludzi, setki tysięcy ludzi przed wielu wiekami! Ci ludzie bali się świata. Matki Ziemi, ognia i wody, wiatru i burzy, wszystkiego, co nieznane,
i wszystkiego, co znali. Potrzebowali kogoś, kto byłby silniejszy niż żywioły. Powołali do istnienia różne
pomniejsze bóstwa, bożęta, wodniki, strzygi i inne stwory, ale to wciąż nie wystarczało. Pragnęli obrony
od Istoty, która byłaby mocniejsza niż przyroda. Powołali zatem swą wiarą Światowida. Szybko obrósł
w silę i moc. I równie szybko ludzie uwierzyli, że Światowid, będąc Bogiem potężnym, silnym i okrutnym,
wymaga krwawych ofiar, więc... więc On rzeczywiście zaczął ich wymagać. Najpierw składali mu ofiary
ze Zwierząt, potem z ludzi ...
- Nie ... ! - zawołał wstrząśnięty chłopiec.
- Porozmawiaj z waszym szamanem - szepnął Isak - to człowiek mądry, od kilkudziesięciu lat stoi
między Wioską a Światowidem, chroniąc was przed Jego zemstą. Od stu pięćdziesięciu lat nikt nie składa
mu ofiar z ludzi, zaprzestano też składać Mu ofiary ze zwierząt, więc ma prawo pragnąć pomsty na swych
dawnych wyznawcach.
Dorota Terakowska Samotność bogów.
1. Fragment powyższego tekstu jest dialogiem między kapłanem Isakiem i chłopcem o imieniu
Jon. Z rozmowy można wywnioskować, kiedy toczy się akcja tej książki. Zapisz czas akcji
i uzasadnij swoje zdanie. (3 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
2. Jak stary kapłan nazywa Boga chrześcijan. Wypisz wszystkie określenia. (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
3. Na podstawie słów Isaka sporządź krótką charakterystykę Światowida. (5 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
4. Dlaczego ludzie wymyślali różne bóstwa? (2 pkt.)
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
5. Wehikuł czasu przeniósł Cię w czasy Mieszka I. Opowiedz o swojej wizycie uwzględniając realia,
które poznałeś dzięki powyższym tekstom. (15 pkt.)