Kiedy kobieta pije

KIEDY KOBIETA PIJE
Ilość zgłoszeń na oddziałach odwykowych potwierdza fakt, iż problem alkoholizmu wśród kobiet narasta.
Nawet jeśli weźmiemy pod uwagę to, że dziś więcej kobiet niż dawniej zgłasza się na leczenie, to niewątpliwie
coraz większa ilość kobiet pije nałogowo i w sposób ryzykowny. Powody, którymi tłumaczy się to,
że
problem nadużywania alkoholu przez kobiety narasta, to m.in.:
- mylne pojmowanie równouprawnienia, w imię którego kobiety chcą dorównać mężczyznom także w korzystaniu z
napojów alkoholowych,
- zmiany kulturowe w zakresie: okazji do picia (coraz więcej sytuacji), rodzaju trunku (coraz mocniejsze alkohole),
miejsca spożywania (w sposób bardziej widoczny). Sposób spożywania alkoholu przez kobiety zmienił się z
okazjonalnego w większym gronie na rzecz wypijania dużych ilości mocnych trunków, często jako stały element
wpisany w spotkania towarzyskie w kobiecym gronie. Specjaliści zwracają uwagę na okresy w życiu kobiety, które
niosą ze sobą zwiększone ryzyko uzależnienia. Chodzi tutaj o czas dojrzewania oraz późnej dorosłości związany z
odejściem na emeryturę, któremu niejednokrotnie towarzyszy syndrom pustego gniazda.
Wyróżnić można czynniki różnicujące mężczyzn i kobiety w zakresie reakcji na alkohol, przebieg procesu
uzależnienia oraz leczenie. Wśród czynników biologicznych pojawiają się różnice w zakresie biochemicznego
funkcjonowania organizmu, zawartości wody, tkanki tłuszczowej, gospodarki hormonalnej. Momenty huśtawek
emocjonalnych wynikające z funkcjonowania układu hormonalnego kobiety sprzyjają sięganiu po alkohol w celu
poprawienia nastroju. Dodatkowo układ hormonalny kobiety spowalnia metabolizm alkoholu, co może skutkować
szybszym upijaniem się w danym okresie cyklu miesiączkowego. Po spożyciu tej samej dawki alkoholu, w
porównaniu z mężczyzną, w organizmie kobiety jego stężenie będzie wyższe, a dłuższy czas, w którym jest w nim
obecny powoduje szybsze pojawienie się poważniejszych konsekwencji zdrowotnych.
Czynniki psychologiczne, na które zwraca się uwagę w kontekście kobiecego uzależnienia to odczuwane
przez kobiety częściej niż przez mężczyzn poczucie winy, ale także większy krytycyzm wobec własnego
uzależnienia. Zakłada się, że u mężczyzn mechanizmy uzależnienia powstają raczej w odpowiedzi na potrzebę
stymulacji. U kobiet redukowanie nieprzyjemnych stanów emocjonalnych za pomocą alkoholu występuje
przeważnie w przypadkach stanów lekowych, obniżonego nastroju. Uzależnienie kobiet pojawia się częściej w
związku z początkiem nadużywania alkoholu w okresie dorastania, objawami nerwicowymi, depresyjnymi,
samotnością, trudnościami ze snem, wydarzeniami traumatycznymi, wahaniami nastroju, zaburzeniami
seksualnymi, problemami rodzinnymi, przebywaniem w
nieformalnym związku z partnerem nadużywającym
alkoholu. Uzależnieniu od alkoholu w przypadku kobiet towarzyszyć mogą dodatkowo: bulimia, obniżona
samoocena, poczucie samotności, przyjmowane leków i innych substancji psychoaktywnych. Warto zaakcentować
niebezpieczeństwo uzależnienia krzyżowego, tj. łączenia leków nasennych i uspakajających z alkoholem. Leki
służą tu przeważnie łagodzeniu objawów abstynencyjnych, a objawy po odstawieniu ww. środków mogą zostać
zdiagnozowane jako objawy depresji czy nerwicy. Czynnikiem zwiększającym ryzyko uzależnienia kobiet od
alkoholu jest alkoholizm ich partnerów. Przyjmuje się, iż ponad połowa mężów alkoholiczek to niezdiagnozowani
alkoholicy. Kobiety często dotrzymują towarzystwa swoim pijącym partnerom, co niejednokrotnie bywa
początkiem uzależnienia ich samych. Picie wspólnie z partnerem może być spowodowane chęcią kontrolowania
jego picia, postawą uległości kobiety, będącą odpowiedzią na zachowania przemocowe.
Więcej spraw
rozwodowych toczy się w związku z uzależnieniem kobiety niż mężczyzny, co tłumaczy się m.in. tym, że kobiety
są bardziej skłonne trwać przy boku swych uzależnionych mężów, wspierać ich i namawiać do leczenia.
Czynniki socjokulturowe związane z szybszym tempem rozwoju uzależnienia u kobiet i trudnością w
zwracaniu się o pomoc w tym problemie dotyczą ich odpowiedzialności za życie rodzinne, oczekiwań społecznych
względem postawy moralnej oraz przestrzegania zasad. Okazuje się, że mniej problemów z alkoholem mogą
doświadczać kobiety zaangażowane w pełnienie większej ilości ról. Większe zagrożenie uzależnieniem od alkoholu
dotyczy kobiet, które nie wyszły za maż, pozostają w separacji lub są rozwiedzione. Dla „męskiego uzależnienia”
1
obserwować można więcej zrozumienia, a mniej potępienia i napiętnowania. Zaniedbania, którymi skutkuje picie
kobiet są bardziej widoczne i szybciej niż u mężczyzn powodują problemy w pełnieniu ważnych ról. Kobiety
uzależnione posiadają trudność w proszeniu o pomoc
wynikającą z silnej obawy, że ujawnienie problemu
pociągnie za sobą krytyczną ocenę ich osoby, uogólnione przekonania na ich temat oraz restrykcyjne postawy
wobec nich. Tendencja taka stanowi jedną z przyczyn skrzętnego ukrywania problemu, co utrudnia otoczeniu
reagowanie i napędza mechanizm błędnego koła skomplikowanych zależności w myśleniu o swojej chorobie i
podjęciu leczenia.
Jeśli wziąć pod uwagę czynniki dziedziczne wpływające na powstawanie uzależnienia od alkoholu, to u
kobiet odgrywają one mniejszą rolę niż u mężczyzn, ponadto pozostawanie w związku małżeńskim lub związku
nieformalnym zmniejsza wpływ dziedzicznych skłonności do uzależnienia od alkoholu. Jednakże w rodzinach
uzależnionych kobiet częściej stwierdza się przypadki zaburzeń psychicznych, samobójstw, zaburzeń osobowości.
Mimo, iż kobiety wolniej „wchodzą w uzależnienie” (ze względu na mniejsze dawki wypijane początkowo i
jednorazowo), to szybciej powoduje ono u nich szkody somatyczne, psychiczne i społeczne. Kobiety szybciej
wchodzą w kolejne stadia uzależnienia i więcej z nich umiera z powodu alkoholizmu. Większy procent kobiet niż
mężczyzn traci życie na skutek samobójstwa, związanych z alkoholem wypadków, chorób układu krążenia,
marskości wątroby. Wiadomo, że nadużywanie alkoholu prowadzi do szeregu schorzeń w obrębie wszystkich
układów całego organizmu oraz należących do nich narządów. Obok najczęściej wymienianych poważnych
problemów zdrowotnych tj. chorób wątroby i trzustki, uszkodzenia układu nerwowego, chorób dermatologicznych i
chorób serca, picie alkoholu przez kobiety wiąże się z podwyższonym ryzkiem wystąpienia raka piersi, zaburzeń w
funkcjonowaniu układu rozrodczego.
Warto zwrócić uwagę na niektóre kwestie związane z leczeniem uzależnionych kobiet. Na leczenie
zgłaszają się częściej z powodu trudności rodzinnych, mobilizowane przez rodziców i/lub dzieci w odróżnieniu od
mężczyzn, których najczęściej do terapii zachęcają żony. Panie rzadziej niż panowie kierowane są na leczenie z
nakazu sądowego. Z chwilą podjęcia leczenia w porównaniu z mężczyznami zgłaszają więcej różnorodnych
problemów (związanych z życiem rodzinnym, osobistym, sytuacją materialną, pracą zawodową, zdrowiem).
Zazwyczaj kobiety otacza mniejsza grupa wsparcia niż mężczyzn, co związane jest m.in. z przekonaniem, że są
samodzielne w rozwiazywaniu problemów. W przypadku niektórych kobiet otoczenie czerpie korzyści z ich
uzależnienia, gdyż łatwiej nimi manipulować. W takich sytuacjach leczenie mogłoby pociągać za sobą zmiany
„niewygodne” dla innych, którzy przyzwyczajeni są do określonego funkcjonowania kobiety, często bez
zaspakajania przez nią własnych potrzeb, zajmowania się swymi emocjami. Bywa, że otoczenie zyskuje w
kontakcie z uzależnioną kobietą to, że w poczuciu winy bywa milsza, bardziej hojna, wspaniałomyślna i
wyręczająca. Podjęcie leczenia wiązałoby się ze zmianami w zakresie np. hierarchii wartości, odpowiedzialności,
pełnionych obowiązków, realizacji potrzeb.
Udzielnie konstruktywnej pomocy uzależnionej kobiecie wymaga jasnego nazwania problemu, co jest
trudne, a nawet niemożliwe, gdy osoby bliskie unikają tego próbując chronić swój wizerunek, broniąc się przed
kojarzeniem z patrologią, konfrontowaniem się z własną bezradnością. Przeszkodą w podjęciu leczenia, często dla
kobiety nie do pokonania jest konieczność zapewnienia na czas jego trwania opieki dzieciom, co może wymagać
pomocy ze strony innych członków rodziny aniżeli tylko mąż. Brak wsparcia ze strony partnera
w zakresie
podjęcia leczenia może wynikać z obawy przed możliwością zawarcia przez kobietę nowych znajomości z innymi
mężczyznami uczestniczącymi razem z nią w terapii. U wielu kobiet niechęć do
podjęcia leczenia wynika z
poczucia, iż nie zostaną zrozumiane w gronie mężczyzn, którzy często stanowią większość w grupie pacjentów.
Przyjmuje się, że kobiety w celu uniknięcia stygmatyzacji wykazują większe zainteresowanie terapią indywidualną.
Z uwagi na fakt, że część z nich byłą i/lub jest ofiarą zachowań przemocowych ze strony mężczyzny, unikają ich w
roli swych terapeutów. Z drugiej strony, kobiety przekonane o możliwości łatwego poddawania mężczyzn
manipulacji, mogą celowo zgłaszać się do nich na terapię.
2
Model picia, który preferują uzależnione kobiety, to spożywanie alkoholu w ukryciu (w samotności, w
domu), po wykonaniu obowiązków, rzadziej niż mężczyźni podczas libacji alkoholowych, przez cały dzień czy rano.
Krótsze są u nich ciągi alkoholowe. Rzadko tracą pracę z powodu swego nałogu, a ich picie przez dłuższy czas nie
odbija się negatywnie na terminowości i jakości realizowanych obowiązków rodzinnych, domowych i zawodowych.
Część z nich traktuje alkohol jako środek dopingujący w działaniu.
Pamiętając o tym, iż wielokrotnie uzależnione kobiety nie odpowiadają wizerunkowi osoby zaniedbanej,
awanturującej się, zdemoralizowanej, bez pełnego kontaktu z rzeczywistością i adekwatnych reakcji na nią –
należy być czujnym na pojawiające się sygnały nadużywania alkoholu przez panie, by zapobiec sytuacji, kiedy ich
trudności niezauważone przez otoczenie będą się pogłębiały i picie stanie się poważnym problemem.
Joanna Staniszewska
psycholog
3