czytaj sprawozdanie - Naczelna Rada Adwokacka

Sprawozdanie z debaty Gazety Prawnej na temat systemu świadczenia pomocy prawnej
finansowanej przez Skarb Państwa.
W dniu 19 grudnia 2007 r. w siedzibie Redakcji Gazety Prawnej miała miejsce debata
na temat koncepcji systemu pomocy prawnej finansowanej przez Skarb Państwa.
W debacie udział wzięli: sędzia Sławomir RóŜycki – Ministerstwo Sprawiedliwości, sędzia
Marcin Łochowski – Sąd Okręgowy dla Warszawy Pragi, Łukasz Bojarski z Helsińskiej
Fundacji Praw Człowieka, Filip Czernicki – Fundacja Uniwersyteckich Poradni Prawnych
oraz adw. Monika Strus-Wołos – Naczelna Rada Adwokacka. Debatę prowadziła red.
Katarzyna Rychter.
Pan S. RóŜycki przybliŜył koncepcję ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej,
opracowywanej przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Pomoc prawna na etapie sądowym
miałaby być udzielana przez adwokatów i radców prawnych, natomiast pomoc pozasądowa
równieŜ przez magistrów prawa, którzy zdaliby egzamin państwowy I stopnia. Nieodpłatna
pomoc prawna udzielana byłaby tylko osobom fizycznym. Decyzja o jej przyznaniu
wydawana byłaby przez Ośrodki Pomocy Społecznej i miałaby formę zaskarŜalnej decyzji
administracyjnej. Prace w Ministerstwie nad projektem miałyby się rozpocząć w połowie
2008 r.
Adw. M. Strus-Wołos przypomniała stanowisko adwokatury wobec dwóch
poprzednich projektów ustaw oraz historię owocnej współpracy z organizacją pozarządową
Fundacja Academia Iuris.
Następnie Ł. Bojarski obszernie przedstawił koncepcję ustawy opracowaną przez
Helsińską Fundację Praw Człowieka (HFHR) we współpracy z p. Czernickim. ZałoŜenia te
były szczegółowo zaprezentowane w dniu 6 grudnia 2007 r. na seminarium w Instytucie
Spraw Publicznych i były przedmiotem dyskusji prawników z róŜnych środowisk (NRA była
reprezentowana na seminarium przez Sekretarza NRA adw. Krzysztofa Boszko i adw.
Monikę Strus-Wołos, natomiast ORA w Warszawie przez adw. Rafała Dębowskiego).
NajwaŜniejszą róŜnicą koncepcji HFHR w stosunku do załoŜeń Ministerstwa jest utworzenie
biur pełnomocników publicznych na wzór amerykański oraz dopuszczenie do świadczenia
sądowej pomocy prawnej prawników, którzy nie są adwokatami i radcami prawnymi. Ponadto
ustawa, zdaniem Ł. Bojarskiego, winna regulować takŜe kwestię abstrakcyjnej informacji o
prawie. M. Strus-Wołos wyraziła przekonanie, Ŝe dziedzina szeroko pojmowanej edukacji
prawnej nie wymaga szczegółowego unormowania przez ustawodawcę, a raczej winna być
przedmiotem prac Ministerstwa w rodzaju powstającej w państwach UE judical network czy
inicjatywy samorządów prawniczych, jak np. Europhone 112 CCBE.
Następnie uczestnicy dyskutowali nad kryteriami przyznawania pomocy prawnej.
Większość była zdania, Ŝe oprócz sztywnych kryteriów obiektywnych, naleŜy zostawić
pewne pole na uznaniowość z uwagi na sytuacje szczególne oraz róŜnice poziomu dochodów
i kosztów utrzymania w skali kraju.
Wyraźna róŜnica poglądów zarysowała się, jeŜeli chodzi o stanowisko, czy
nieodpłatna pomoc prawna winna być przyznawana tylko osobom fizycznym nie
prowadzącym działalności gospodarczej, czy takŜe podmiotom gospodarczym i osobom
prawnym. Ł. Bojarski i F. Czernicki wyrazili pogląd, Ŝe nie naleŜy wyłączać Ŝadnej z tych
kategorii, natomiast pozostali uczestnicy byli zwolennikami ograniczenia działania ustawy
tylko wobec osób fizycznych. M. Strus-Wołos zwróciła uwagę na systemowe (procesowe i
materialno prawne) wyŜsze wymagania prawne wobec przedsiębiorców, a takŜe na daleko
idące negatywne konsekwencje dla obrotu gospodarczego istnienia na rynku nieporadnych
przedsiębiorców, co moŜe pociągać za sobą łańcuch upadłości takŜe ich kontrahentów.
Uczestnicy zgodzili się z tezą, Ŝe warta rozwaŜenia byłaby koncepcja przyznawania
pomocy prawnej w postaci „bonu” uprawniającego osobę, której przyznano pomoc prawną,
do samodzielnego wyboru pełnomocnika. System ten sprawdził się w kilku krajach
europejskich.
F. Czernicki przybliŜył system francuski, zgodnie z którym znaczna część środków
finansowych na publiczną pomoc prawną zdobywana jest z grzywien, nawiązek oraz odsetek
od depozytów sądowych. Ł. Bojarski jest zwolennikiem wprowadzenia pewnej niewielkiej
opłaty ryczałtowej od uprawnionych.
Dyskutanci zastanawiali się, jaki organ winien decydować o przyznaniu pomocy
prawnej z urzędu. M. Łochowski zauwaŜył, Ŝe choć sądy chętnie pozbyłyby się tego
obciąŜenia, to jednak w razie składania wniosków na etapie postępowań sądowych odsyłanie
ich do rozpatrzenia przez Ośrodki Pomocy Społecznej rodzi groźbę przewlekłości
postępowania.
Debata będzie zamieszczona w Gazecie Prawnej, w dodatku „Prawnik”, w styczniu
2008 r.