Pielęgnacja stomii

Pielęgnacja stomii
Pielęgnacja stomii
mgr Urszula Sobczak
pielęgniarka stomijna, pracuje w Poradni
Stomijnej przy Oddziale Klinicznym
Chirurgii Ogólnej, Chirurgii
Onkologii Gastroenterologicznej i Chirurgii
Plastycznej UM w Poznaniu
w pytaniach i odpowiedziach (cz. XVI)
Poniżej prezentujemy Państwu kolejną część porad dotyczących pielęgnacji stomii. Zostały one
opracowane w postaci pytań i odpowiedzi i są numerowane w kolejności ich ukazywania się
od początku cyklu. Mamy nadzieję, że uda się nam w ten sposób przekazać Państwu najważniejsze
informacje i wyjaśnić najczęściej pojawiające się wątpliwości dotyczące tego zagadnienia.
Gorąco zachęcamy do nadsyłania własnych pytań, które pozwolą wzbogacić nasze opracowanie.
47
Co to są późne miejscowe powikłania chirurgiczne stomii?
Wszczepy śluzówkowe w stomii
jest gładki i nie drażni śluzówki jelita. Może też
w znaczny sposób zmniejszyć dolegliwości bólowe,
które występują czasem przy tym powikłaniu.
Wznowa procesu chorobowego
w stomii
Problem ten dotyczy najczęściej wznowy procesu nowotworowego w kolostomii
i jest spowodowany rozwojem komórek nowotworowych w obrębie wyłonionego jelita
(patrz: zdj. 2). Przyczyną tego powikłania jest
niecałkowite usunięcie jelita, które jest objęte
procesem chorobowym.
W przypadku zaobserwowania wznowy procesu nowotworowego w stomii najlepiej wykonać
FOT. URSZULA SOBCZAK
FOT. GRAŻYNA MAJEWSKA
Wszczepy śluzówkowe są czymś w rodzaju „implantów” śluzówki jelita w skórze i rozwijają się najczęściej w obrębie lub w bardzo
bliskim sąsiedztwie połączenia skóry ze stomią
(patrz: zdj. 1).
Uważa się, że do powstania wszczepów śluzówkowych dochodzi w wyniku nieprawidłowego stosowania sprzętu stomijnego – wtedy,
gdy sprzęt jest zbyt ciasny.
Zbyt mały otwór w płytce lub przylepcu worka może powodować mechaniczne drażnienie
śluzówki jelita oraz przeniesienie jej komórek
na skórę i ich implantację wokół stomii.
Wszczepy śluzówkowe nie stanowią zazwyczaj
dużego problemu klinicznego, chociaż zwykle są
dla pacjenta bardzo niepokojącym zjawiskiem.
Można je usunąć w łatwy sposób chirurgicznie
lub za pomocą elektrokoagulacji w gabinecie
zabiegowym.
Prostszym sposobem zapobiegania temu
powikłaniu jest zastosowanie do zaopatrzenia stomii np. płytki plastycznej. Płytki tej nie
docina się nożyczkami, tylko formuje odpowiedni
otwór palcami. Wymodelowany otwór pozwala
na dokładne dopasowanie do wielkości i kształtu
stomii. Ponadto brzeg wymodelowanego otworu
Zdjęcie 1. Wszczepy śluzówkowe.
Zdjęcie 2. Wznowa procesu nowotworowego w kolostomii.
14
tomografię komputerową, aby ocenić stopień
zaawansowania choroby, jej rozległość oraz zaplanować odpowiednie leczenie.
Należy pamiętać, że ognisko nowotworu
w obrębie stomii jest objawem uogólnienia się
choroby nowotworowej, a miejscowe usunięcie zmiany ze stomii nie leczy niestety choroby
podstawowej. Skutecznie zapobiega natomiast
takim groźnym powikłaniom jak niedrożność czy
krwotok ze stomii.
Wznowa procesu chorobowego w stomii
dotyczyć może kolostomii lub ileostomii
wyprowadzonej z powodu choroby Leśniowskiego-Crohna. W takim przypadku stosuje się
przede wszystkim długotrwałe leczenie zachowawcze, czyli podaje odpowiednie leki przeciwzapalne. Powodują one cofnięcie się zmian
chorobowych, a interwencja chirurga rzadko
bywa konieczna.
Jeśli jednak typowe dla tych chorób dolegliwości, takie jak np. przewlekłe biegunki, stają się
uporczywe lub zaopatrzenie stomii za pomocą
sprzętu stomijnego jest uciążliwe (chociażby właśnie z powodu biegunek i częstych problemów
ze skórą wokół stomii) należy rozważyć operację
chirurgiczną. Polega ona na usunięciu końcowego, zmienionego chorobowo fragmentu jelita
i ponownym wytworzeniu stomii.
Przed przystąpieniem do zabiegu lekarz
na pewno będzie chciał wykonać najpierw
badanie endoskopowe w celu oceny stopnia
zaawansowania zmian i zakresu koniecznej
resekcji. Dopiero na podstawie wyników badania
można określić sposób postępowania optymalny
dla danego pacjenta.
Ponadto ze zmian w obrębie śluzówki stomii
należy pobrać wycinki do badania histopatologicznego, aby określić dokładny charakter tych
zmian i zastosować wycięcie chirurgiczne.
Przewlekła przetoka okołostomijna
Tak jak pisaliśmy już wcześniej, przetoka okołostomijna pojawia się najczęściej jako następstwo niewłaściwego założenia szwów wokół
stomii i jest wczesnym miejscowym chirurgicznym
powikłaniem stomii. Może być jednak również
konsekwencją przewlekłego procesu zapalnego powłok wokół stomii (często z obecnością
ropnia w tej okolicy) i wtedy klasyfikowana jest
jako późne miejscowe powikłanie chirurgiczne.
Leczenie przewlekłej przetoki okołostomijnej
polega na jej chirurgicznym wycięciu.
Żylaki okołostomijne
To bardzo rzadko występujące powikłanie
nosi nazwę „głowy meduzy” (patrz: zdj. 3). Jest
objawem niewydolności wątroby i ze stomią nie
jest bezpośrednio związane.
Leczeniu podlega choroba podstawowa, czyli
niewydolność wątroby. Żylaki leczy się miejscowo, podkłuwając krwawiące miejsca.
Uszkodzenie jelita podczas irygacji
Zabiegi płukania jelita grubego, na które decyduje się, niestety, ciągle zbyt mało osób z kolostomią,
niosą ze sobą wiele korzyści. Najważniejszymi
z nich są regulacja cyklu wypróżnień oraz znaczne
zmniejszenie ilości gazów w jelitach.
Prawidłowo wykonywane zabiegi irygacji są
z reguły całkowicie bezpieczne, a ewentualne
powikłania, do których należą perforacja (przedziurawienie) jelita grubego czy krwawienie
ze stomii, wyjątkowo rzadkie.
Należy pamiętać, że przeciwwskazaniami
do wykonywania zabiegów irygacji są stany zapalne jelit, biegunka oraz niektóre powikłania
stomii (np. przetoka okołostomijna). Irygacje
jelita znajdującego się w stanie zapalnym grożą
jego przedziurawieniem, bo zmieniona zapalnie
ściana jelita jest osłabiona.
Przed rozpoczęciem zabiegów irygacji najlepiej jest poradzić się lekarza. Jeżeli mamy taką
możliwość warto też poprosić przeszkoloną pielęgniarkę, aby towarzyszyła nam przy pierwszych zabiegach.
Przy systematycznie wykonywanych irygacjach
stomii dobrze jest przyjmować doustnie tzw.
probiotyki, czyli wyselekcjonowane kultury bakteryjne (najczęściej bakterie kwasu mlekowego
Lactobacillus), których zadaniem jest korzystne
dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez immunomodulację oraz zachowywanie prawidłowej flory fizjologicznej jelita
Irygacji stomii można dokonywać jednorazowo, gdy występuje zaparcie stolca lub codziennie, by zapobiec niekontrolowanym wypróżnieniom i głośnemu oddawaniu gazów.
Współczesny sprzęt do irygacji składający się
z miękkiej końcówki w kształcie stożka, która zapobiega uszkodzeniu jelita i jednocześnie
uszczelnia stomię podczas irygacji, jest bardzo
bezpieczny.
Zwężenie miejsca zespolenia
moczowodów z pętlą jelitową
FOT. GRAŻYNA MAJEWSKA
Zwężenie miejsca zespolenia moczowodów
z pętlą jelitową po operacji wyłonienia urostomii
tzw. sposobem Brickera jest późnym miejscowym powikłaniem chirurgicznym dotyczącym
wyłącznie urostomików. Jego przyczyną może
być przewlekła infekcja bakteryjna dróg moczowych lub niedokrwienie moczowodów.
Pacjenci z urostomią powinni systematycznie poddawać się okresowej kontroli lekarskiej
w poradni urologicznej w celu oceny czynności
górnych dróg moczowych oraz kontroli poziomu
mocznika i kreatyniny we krwi. Powinni także
co pewien czas zgłaszać się na badanie USG lub
urografię. Badania te pozwalają ocenić, czy nie
następuje przypadkiem zwężenie miejsca zespolenia moczowodów z pętlą jelitową.
Należy pamiętać, że każda nieprawidłowość
funkcjonowania urostomii wymaga konsultacji z lekarzem urologiem. Zbyt późne wykrycie
ewentualnych powikłań i wdrożenie leczenia
może bowiem spowodować nieodwracalne
uszkodzenie nerek.
Zdjęcie 3. Żylaki wokół stomii („głowa meduzy”).
15