zamierzonego czasu sejmowania (albo według potrzebnej czasem

zamierzonego czasu sejmowania (albo według potrzebnej czasem prolongacyjej) wyszedł
kto z protestacyją, tedy takowego będą musiały być ważne kontradykcyje. Tak jednak,
gdy nie jeden, ale przynajmniej dwóch protestować się i odchodzić będzie. Bo jeżeli
axioma przypowiestne było w Rzymie: “Uni testi ne Catoni quidem credendum”, luboby
naprawując czyją sprawę, wielkiej i niepowątpliwej cnoty człowiek co mówił – a cóż,
gdyby jak na umyślne spraw publicznych i całości wszystkiego czynił kto zepsowanie,
sam jeden na swoje spuszczając się błędne zdanie i rozum?
6. Że zaś prawo dawne pisze, iż pięcia dni przed konkluzyją sejmu izba poselska
powinna wchodzić na górę do senatu, będą się te dni rozumieć, nie kładąc w nie dni
niedzielnych i święta, ale same dni powszednie. Jednakże i we święta minoris classis
będzie się godziło do rady sejmowej zasiadać, bo jest świątobliwa sprawa, co dla
dobra dzieje się pospolitego oraz et sacrorum, gdyż pod imieniem Rzeczypospolitej
wszystko.
7. Niemało by i to (według niektórych rozumienia) do skrytości narady pomóc
mogło (która zawsze większy skutek bierze, gdy z niespodziana wykonywane bywają),
aby, gdy sejm złożony, nie podawane były na sejmiki od Króla JMci puncta przyszłego
sejmowania propozycyjej, tylko wzywając, aby w sprawach nagłych in rem Rzeczypospolitej przypadających posłów swoich na sejm wysłały województwa, do publicznej
wszystko referując zgody, dając onym moc według sumnienia ku dobru pospolitemu
powinnego wespół z drugiemi radzić i co expedit konkludować, co na sejmie ogłoszono dopiero in conclavi per propositionem od krzesła królewskiego będzie, swoje
tylko desideria prywatne przez tychże posłów na sejm aby pro arbitrio posłać mogli,
obtenturi a Republica, co nie przeciw słuszności.
Lecz to wszystko zdaniu i poprawie mędrszych i głębiej w rzeczy wziera-jących
podrzuca się. Mnie tylko zostaje życzyć, aby wszystko w ojczyźnie dobrze i ku chwale
Bożej z kwitnieniem wiary świętej dziać się mogło. W zgodnej między stanami (co
daj Panie Boże) podufalości. A tak jako z jawnych nieprzyjaciół, tak z pogranicznych
(zmyślonych i niezgodę między nami skrycie siejących) podejrzanych przyjaciół praevalebit nemo. Pan Bóg w ostatku słuszniej dopomoże, zwłaszcza przy tak mądrym i
walecznym (którego Bóg dał, velut ad remedium praesentium) panu.
Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648–1668. – Wrосław; Warszawa;
Kraków; Gdańsk, 1989. – T. 1. – № 50. – S. 232–236. Мова польська.
№ 207
1660 р. – Із пропозицій, поданих на сейм, про оплату праці чиновників у
місцевих судах та розміри плати за послуги
Punkta na sejm podane
[…]
Powinność rezydentów w sądach
Iż ciężko ludziom criminaliter ukrzywdzonym sądów sejmowych oczekiwać,
wkładamy to na rezydenty, żeby sprawy sejmowe sądzili pluralitate p[er] occulta
№ 207. 1660 р.
373
suffragia, absentia nonnullorum non obstante; nie w mniejszej jednak liczbie mają
sądzić, jeno żeby ich przynamniej dwanaście zasiadało. A iż siła należy na tym, żeby
ten in consessu iudicii nie milczał, który ma umiejętność prawa i praxim, więc i to
wielka, jeśli który z nich sprawy dobrze wiadom; dlatego wolno będzie każdemu,
który będzie chciał, oretenus na sprawę wotować; nihilominus równo z inszymi da
oceultum swoje suffragium.
Nam wolno będzie zasiadać na te sądy, kiedy będzie wola Nasza, i zwyczajnie
dekretować. Będzie i to na wolej Naszej, żeby było speciale regestrum, które sprawy
sami będziem chcieli sądzić. Sądy relacyjne kiedy też sądzić będziem chcieli, trzej rezydenci senatorowie, to jest z biskupów albo wojewodów, albo kasztelanów krzesłowych
alternate jeden, z kasztelanów większych – jeden, trzeci – z kasztelanów mniejszych,
i wszyscy urzędnicy wielcy i senatorowie przyjeżdżający mają z nami zasiadać. Sądy
rezydenckie mają się i pod relacyjne sądy odprawować. Powinni też będą sądzić causas
fisci, które trybunały trudnią.
Te jednak wszystkie sądy publicznym konsultacyjom nie mają czynić żadnej przeszkody: kiedy konsultacyja przypadnie, wszystkie subsellia sądowe mają ustawać.
Salarium rezydentom
Słuszna, aby za swoje prace i koszty mieli swoje konsolacyją. Naznaczymy im za
czasem wakancyje pewne, z których będą mieli rezydenci swoją pensyją. Co iż teraz
zaraz być nie może, naznaczamy jem ad p[rae]sens, żeby mieli od dekretów sądowych
in quadruplo wyżej, niżeli ma trybunał, to jest: po dwa złote od każdej instancyjej
peny in quadruplo; w ten czas kiedy będą mieli wyżej mianowane opatrzenie, będą
in simplo brali od instancyjej, jako trybunał bierze. Księża biskupi, wojewodowie i
kasztelani inclusive po gnieźnieńskiego, urzędnicy wielcy i przyjeżdżający senatorowie
do salarium nie mają należeć. Sądowi ziemskiemu zwyczajne trybunalskie salarium.
Absentia rezydentów
Nie ma się żaden rezydent od rezydencyjej bez słusznej przyczyny absentować.
Cognitio l[e]g[i]t[i]mae causae ma należeć sądowi rezydenckiemu, przed którym
potrzebę odjazdu swego opowiedziawszy i certudinem tej potrzeby (jeżeli co niedowodnego było) tacto pectore komprobowawszy i dekret pozwolenia per occulta
suffragia otrzymawszy, senator senatorem eiusdem collegii, to jest; biskup biskupem,
wojewoda wojewodą, kasztelan eiusdem gradus kasztelanem, poseł którymkolwiek
świeżo przeszłego sejmu posłem miejsce swoje zasadzić i nie pierwej się absentować, aż
subdelegal miejsce zasiądzie; gdzie by się kto inakszym sposobem absentował – poena
na absentujących się senatorów według dawnego prawa, na posły medietas eiusdem
poenae. Forum przed sąd rezydentów inter terminos tactos, delator instigator iudicii
i poena na instygatora nie instygującego taka, jako i na nie rezydujące rezydenty.
Pisma polityczne z czasów panowania Jana Kazimierza Wazy 1648–1668. – Wrосław; Warszawa;
Kraków; Gdańsk, 1989. – T. 1. – № 51. – S. 237–240. Мова польська.
374
№ 207. 1660 р.