Pogranicza w perspektywie socjologicznej

Konference: Hranice / Slezské pohraničí - Granice / Śląskie pogranicze
Projekt CZ.3.22/3.3.04/12.03307 „Škola bez hranic: Česko-polské pohraničí očima studentů architektury z Ostravy a Opole.“
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
Przypadek pogranicza polsko-czeskiego
Anna Śliz
Marek S. Szczepański
Instytut Socjologii Uniwersytet Opolski
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
• Socjologiczne definiowanie pogranicza:
- terytorium przygraniczne, chociaż nie jest
to warunek sine qua non
- różnorodność mniejszości narodowych –
może prowadzić do zmian indywidualnych
opcji narodowych
- indyferentyzm narodowy a przywiązanie
do ojczyzny prywatnej (heimat)
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
• Pogranicza: przestrzeń i ludzie
• Przestrzeń pogranicza
- obszar o silnym zróżnicowaniu kulturowym,
który kształtował się w procesie długiego
trwania (konflikt czy koegzystencja?)
- naturalnie bądź sztucznie wyodrębnione
terytoria (granice państw, regionów,
prowincji)
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
• Ludzie pogranicza:
- tragarze zróżnicowanych systemów
aksjonormatywnych: kultury, tradycji,
języka, religii
- społeczna i indywidualna świadomość
kulturowej i społecznej odrębności
pogranicza jako rezultat przenikania się
różnych kultur i tworzenia spektakularnego
novum kulturowego
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
• Pogranicze polsko-czeskie, czyli trochę
historii
- polityczne i ekonomiczne uwarunkowania
pogranicza polsko-czeskiego: wpływ
różnych systemów politycznych i
gospodarczych na trajektorie życiowe ludzi
pogranicza
- kulturowe uwarunkowania pogranicza:
wielokulturowość w kontekście kresów
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
• Współczesne wymiary sąsiedztwa polskoczeskiego związane ze zniesieniem granic
wewnętrznych (Unia Europejska):
- współpraca dwustronna w kontekście
kulturowym: częściowa uniformizacja
języka, tradycji, kultury, architektury. Taki
kontekst rodzi postawy tolerancji,
zaufania, ale i potencjalnego konfliktu
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
- współpraca w kontekście ekonomicznym:
miejsce zamieszkania nie wyznacza
miejsca pracy (rynek pracy i handlu)
- współpraca polityczna: współpraca na
różnych szczeblach władzy - samorząd
lokalny
- inne rodzaje współpracy: sport i turystyka,
edukacja i nauka, klęski i katastrofy,
przestępczość
Pogranicza w perspektywie socjologicznej
Współczesne pogranicze polsko-czeskie to nowa jakość
życia bez granic fizycznych, ale wciąż z psychicznymi i
mentalnymi granicami w głowach mieszkańców
pogranicza. To pozwala na manifestację kulturowej i
społecznej odrębności przy równoczesnej akceptacji
wspólnoty pogranicza.