O Krutyni

O Krutyni
Krutyń
Krutyń - wieś nad malowniczą rzeczką Krutynia - najpiękniejszym szlakiem kajakowym w Polsce a
jak niektórzy twierdza w Europie.
Na południowym krańcu powiatu Mrągowskiego wśród
rozległych lasów stanowiących Puszczę Piską z dala od miasta znajduje się zagubiona wśród lasów
miejscowość Krutyń. Krutyń - wieś położona malowniczo nad przepiękną rzeką Krutynią . Cała długość tej
rzeki wysadzana jest z obu jej stron liściastymi drzewami, które swój cień rzucają na gładką tafle
rzeczną. Głębokość rzeki wynosi przeciętnie 65 cm, dno ma porośnięte wodorostami i liliami wodnymi, a
brzegi są dostępne, piaszczyste. Na wiosnę w niej mnóstwo ryb i raków, stanowi więc miejsce
wypoczynku i przyjemności wszystkich uprawiających sport wędkarski i wodny. Nad brzegiem rzeki
prowadzi ładna, osłonięta cieniem drzew alejka. Około 500 m za wsią równomiernie we wszystkich
kierunkach są lasy mieszane z przewagą dębów. Dzięki swemu położeniu Krutyń jest miejscowością
wczasową." Tak pięknie została opisana Krutyń w Kronice szkolnej w 1957 roku.
Zachowała się tu urocza, choć nieco chaotyczna drewniana zabudowa. Niewielkie parterowe chaty,
niektóre ozdobione gankiem i okiennicami, stoją zwrócone szczytami lub kalenicami do krętych uliczek. W
dawnej stodole z końca XIX w. obecnie mieści się poczta
Historia Nazwa wsi Krutyń została zapożyczona od rzeki noszącej teraz oficjalną nazwę
Krutynia. Na mapie Narońskiego z 1663r. Figuruje ona jako ,,Krutynia''. Jest to nazwa pochodzenia
staropruskiego - język ten był spokrewniony z językiem litewskim. Nazwa ta oznacza ,,rzekę wartką i
krętą'' , a nie jak niektórzy mylnie etymologizują , nazywając ją ,,krótką''.
Początek
miejscowości Krutyń sięga odległych czasów. Powstała ona za wielkiego mistrza krzyżackiego, Fryderyka
z Myśnii [Friedrich von Meissen], około 1500r.joko obronna stanica myśliwska w puszczy ,należącej
wówczas do wujostwa siesieńskiego. Stanica została później przebudowana na zameczek myśliwski, w
którym schronił się w czasie panującej w prusiech dżumy, Książe Albrecht w r.1527. Zameczek ten
figuruje też na mapie Prus C. Hennenbergera z r.1576.Następnie przebywał tam kilkakrotnie kurfirst
Jerzy Wilhelm w 1620r., a potem w 1621r., także dwukrotnie w 1627r. oraz w1629r.Było to w okresie
wojny trzydziestoletniej , rozgrywającej się również na terenie Brandenburgii. O istnieniu zameczka w
Krutyni wspomniano w tedy jeszcze w r.1674.
Około 1651r.zameczek stanowił siedzibę
nadleśniczego , do którego funkcji należało nadzorowanie wszystkich lasów obwodzie kapitanatu
siesieńskiego. W tym okresie wzmogła się intensywna eksploatacja puszczy celem pomnożenia
dochodów państwowych. Powstały wtedy liczne smolarnie ,budy potażowe. Obok siedziby nadleśniczego
powstała niewielka osada, zamieszkała przez drwali, traczy, smolarzy i innych pracowników leśnych.
W okresie późniejszym , bo dopiero ok.1751 zlecono hutnikowi Grzegorzewskiemu założenie
huty szkła nad rzeką Krutynią ,która istniała tylko do 1776r.Nazwano ją Krutyńską Szklarnią , która
stanowiła zaczątek późniejszej wsi Stara Ukta .
Osada Krutyń była w 1782r. nadal siedzibą
nadleśnictwa i podleśnictwa , liczyła 16 dymów . W pobliżu tej osady istniała wówczas Krutyńska
Karczma z 1 dymem , a dalej w dół rzeki Krutyński Piecek z 3 dymami. W roku 1818 osada Krutyń
liczyła 27dymów i 151 mieszkańców , Krutyński Piecek -7 dymów i33 mieszkańców , a Krutyńska
Szklarnia [późniejsza Stara Ukta]-30 dymów 299 mieszkańców .
Wszystkie wymienione
wioski zostały potem wydzielone spod administracji leśnej i uznane za samoistne gminy polityczne
. I tak Krutyń i Krutyński Piecek w r.1874, zaś Ukta [Stara i Nowa] nieco wcześniej , bo 1806r.]
Wieś Krutyń w roku 1939 liczyła 436 mieszkańców. W 1934 r. Krutyń odwiedził Melchior
Wańkowicz, który wraz z córeczką - Tirliporkiem - spędzał na Mazurach wakacje uwiecznione w powieści
Na tropach Smętka.
We wsi Krutyń mieszkał Karol Małłek (1898-1969) mazurski pisarz i badacz folkloru, który zanotował
wiele zwyczajów związanych z dożynkami i mazurską "jutrznią na gody", odpowiednikiem ogólnopolskich
jasełek. Małłek jest autorem powieści "Dąb nad Mukrem" i "2 Mazur do Verdun".
Rzeka Krutynia i
Jezioro Krutyńskie
Najpiękniejsze chyba zakątki Mazur znajdują się nad rzeką Krutynią (ok. 100 km długości),
która wraz 17 jeziorami tworzy popularny szlak kajakowy. Szlak zaczyna się na Jeż. Warpuńskim na
Pojezierzu Mrągowskim i prowadzi wśród morenowych pagórków do Jeż. Krutyńskiego, z którego
wypływa właściwa Krutynią. Rzeka przecina Puszczę Piska i wpada do jeż. Bełdany. Do jeziora prowadzi
malownicza ścieżka przyrodnicza, która biegnie wzdłuż brzegów malowniczo wijącej się Krutyni. Wysokie
brzegi porośnięte są starymi sosnami i dębami, tworzącymi nad dróżką zielony tunel. Do przejścia w
sumie 4 km. Jezioro i odcinek rzeki wchodzą w skład rezerwatu Krutynią (273 ha), w którym występują
grądy (lasy z przewagą grabów) i lasy mieszane. Ciekawostką są rośliny wodne: gąbka słodkowodna i
krasnorost.
Na płytkim Jeż. Krutyńskim (55 ha) o regularnych brzegach i wydłużonym
kształcie latem kwitną żółte grążele. polecamy krutynia kajaki
http://www.krutynia.com.pl
Kreator PDF
Utworzono 7 March, 2017, 07:26