Zobacz
Transkrypt
Zobacz
Spis treści Wykaz skrótów ..................................................................................................................... 7 Wstęp ................................................................................................................................. 11 ROZDZIAŁ I Historyczne, statystyczne i socjologiczne uwarunkowania procesu polskiego odrodzenia. Analiza determinantów systemowych i pozasystemowych ................... 23 1. Polska obecność na ziemiach białoruskich przed 1987 r. – rys historyczny ........... 23 2. Rozmieszczenie przestrzenne mniejszości polskiej – kontrowersje wokół liczebności ............................................................................................................... 31 3. Status społeczny. Problem wynarodowienia – białorutenizacja, rusyfikacja i sowietyzacja. Wyznanie jako główny wyznacznik tożsamości narodowej ............ 40 4. Formalnoprawne uwarunkowania funkcjonowania polskich organizacji w systemach politycznych ZSRR i Białorusi ............................................................... 43 a) Mniejszości narodowe i ich stowarzyszenia w świetle ustawodawstwa związkowego ZSRR i republikańskiego BSRR .......................................... 43 b) Pryncypia ustrojowe niepodległej republiki. Kontynuacja procesu liberalizacji prawa regulującego status mniejszości narodowych .............. 48 c) Ewolucja systemu politycznego po referendum konstytucyjnym z 1996 r. Polityka narodowościowa reżimu Aleksandra Łukaszenki ......................... 55 5. Uwarunkowania pozasystemowe. Polityka państwa polskiego wobec Polaków na Białorusi ............................................................................................................. 61 a) Problem Polaków w BSRR w stosunkach polsko-radzieckich. Wsparcie dyplomatyczne w warunkach polityki „dwutorowej” ................................... 61 b) Problem Polaków w RB w stosunkach bilateralnych polsko-białoruskich. Rozwiązania traktatowe z lat 1991-1996 ................................................... 64 c) Strategia „krytycznego dialogu”. Konflikt dyplomatyczny z 2005 r. Karta Polaka ........................................................................................................ 68 Rozdział II Początki odrodzenia. Powstanie i działalność pierwszych polskich stowarzyszeń . 77 1. Klub Miłośników Kultury Polskiej w Lidzie ................................................................ 77 2. Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Adama Mickiewicza w Grodnie ................................................................................................................ 81 a) Od sekcji do stowarzyszenia. Okoliczności powstania polskiej organizacji w „Grodzie Batorego” ................................................................................. 81 b) Działalność oświatowa – główny cel statutowy .......................................... 88 c) Działalność kulturalna. Opieka nad kombatantami. Troska o miejsca związane z polskim dziedzictwem narodowym .......................................... 91 1 d) Rola w procesie tworzenia pierwszych polskich mass mediów ................. 92 e) Relacje z białoruskim ruchem niepodległościowym. Działalność polityczna – wybory do rad w 1990 r. ......................................................... 96 3. Klub Miłośników Polskiej Mowy i Kultury „Rota” w Baranowiczach .................................................................................................... 98 4. Polskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe im. Romualda Traugutta w Brześciu ............................................................................................................. 101 5. Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Polonia” w Mińsku ................................. 105 6. Podsumowanie ....................................................................................................... 108 Rozdział III Apogeum odrodzenia. Polskie organizacje w latach 1990-2000 ............................... 113 1. Konsolidacja środowisk polskich. Pierwsze rysy na monolicie (1990-1993) ......... 113 a) Zjazd Założycielski Związku Polaków na Białorusi. Główne kierunki działalności w pierwszych latach funkcjonowania nowego stowarzyszenia ......................................................................................... 113 b) Rozłam w lidzkim oddziale ZPB. Powstanie Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej .............................................................................. 133 2. Działalność polskich organizacji w latach 1993-1995 (ewolucja istniejących priorytetów) ........................................................................................................... 137 a) ZPB wobec problemów polskiego odrodzenia po II Zjeździe ................. 137 b) Polacy w życiu politycznym republiki. Polskie Zjednoczenie Demokratyczne ....................................................................................... 154 3. Polski ruch społeczno-kulturalny w latach 1995-1997. Przyczyny, przebieg i skutki pogłębiających się podziałów ................................................................................ 160 a) Związek Polaków po III Zjeździe (apogeum działalności politycznej) .... 160 b) Rozłam w Zarządzie Głównym ZP. Powstanie Polskiej Macierzy Szkolnej. Początki ruchu harcerskiego (Społeczne Zjednoczenie „Harcerstwo Polskie”). Kongres Polaków na Białorusi ................................................ 176 4. Stowarzyszenia mniejszości polskiej w latach 1997-2000 (pierwsze symptomy zbliżającego się kryzysu) ...................................................................................... 186 a) Postanowienia IV Zjazdu ZPB. Ostatnia kadencja prezesa Gawina ...... 186 b) Organizacje młodzieżowe w procesie odrodzenia narodowego: Związek Harcerstwa Polskiego na Białorusi, Republikańskie Społeczne Zjednoczenie „Harcerstwo” ................................................... 207 5. Podsumowanie ....................................................................................................... 211 2 Rozdział IV „Regres polskości – stagnacja odrodzenia”. Polacy w trudnych latach dyktatury (2000-2008) .................................................................................................... 215 1. ZPB za prezesury Tadeusza Kruczkowskiego oraz inne polskie organizacje (2000-2005) ........................................................................................................... 215 2. VI Zjazd i kryzys wokół ZPB. Rozbicie polskiego ruchu odrodzeniowego (2005-2008) ........................................................................................................... 232 3. Wizje przyszłości – w jakim kierunku zmierza polskość na Białorusi? ................. 252 Zakończenie ..................................................................................................................... 255 Bibliografia........................................................................................................................ 261 3 4