PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY DZIECKA W WIEKU
Transkrypt
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY DZIECKA W WIEKU
PRAWIDŁOWY ROZWÓJ MOWY DZIECKA W WIEKU SZKOLNYM ORAZ NAJCZĘSTRZE WADY WYMOWY TEGO OKRESU. Mowa jako akt w procesie porozumiewania się językowego, słownego odgrywa ważną rolę w społecznym życiu człowieka. Kontakt z innymi ludźmi możliwy jest dzięki umiejętności mówienia i rozumienia tekstów słownych. Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek nabywa ją wciągu swego życia osobniczego w kontakcie z mówiącymi ludźmi. Brak mowy lub jej poważne wady powodują ujemne cechy osobowości, np. nieśmiałość, zamykanie się w sobie, poczucie mniejszej wartości. Zapobieganie i korekcja wad wymowy to również zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym, ponieważ dziecko źle mówiące najczęściej pisze z błędami, słabo czyta, przejawia zahamowanie w swobodnym wypowiadaniu się. Bardzo ważną rolę w mowie odgrywa APARAT ARTYKULACYJNY, który służy do wytwarzania wszelkich dźwięków. Aparat ten składa się z trzech narządów: 1) Oddechowego. Czynność mówienia uzależniona jest przede wszystkim od oddychania. Akt oddychania składa się z dwóch faz: wdechu i wydechu. Należy zwrócić uwagę na oddychanie nosem, a nie ustami. 2) Fonacyjnego. Narządem, który służy do wytwarzania głosu jest krtań. Krtań jest bardzo delikatna i wrażliwa. Reaguje na temperaturę, nawilgocenie powietrza i zapylenie. Szkodliwe jest również głośne mówienie i krzyk. 3) Artykulacyjnego. W skład nasady wchodzą jama gardłowa, ustna i nosowa, czyli ważne jest prawidłowe funkcjonowanie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy. PROCES ROZWOJU MOWY przebiega pewnymi etapami i trwa kilka lat. Rozwój mowy jest uwarunkowany genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu, ale możliwy jest jedynie w kontakcie z innymi ludźmi. W rozwoju mowy wyodrębnia się 4 okresy: 1) okres melodii (od 0 do 1 roku życia) 2) okres wyrazu (od 1 do 2 roku życia) 3) okres zdania (od 2 do 3 roku życia) 4) okres swoistej mowy dziecięcej (od 3 do 7 roku życia) OKRES MELODII rozpoczyna się pierwszym krzykiem dziecka (tuż po urodzeniu). Spowodowany jest on pierwszym oddechem. W tym okresie dziecko wszystkie swoje potrzeby sygnalizuje krzykiem. Jest to pierwsza forma kontaktu z otoczeniem. W 2 – 3 miesiącu życia dziecko zaczyna GŁUŻYĆ, tzn. wydawać przypadkowe dźwięki. Głużenie to jeszcze nie mowa, ale nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych. Około 6 miesiąca życia głużenie przekształca się w GAWORZENIE, które charakteryzuje się naśladowanie przez dziecko dźwięków wydawanych przez siebie lub usłyszanych w otoczeniu. Naśladownictwo to początkowo jest odruchowe, stopniowo staje się objawem uwagi i woli. Gaworzenie jest też treningiem słuchu. Pod koniec pierwszego roku życia dużo rozumie, spełnia proste polecenia i potrafi już wypowiadać pierwsze proste wyrazy, np. mama, baba, tata. Drugi rok życia to OKRES TWORZENIA WYRAZU. Dziecko używa już prawie wszystkich samogłosek. Dziecko rozumie więcej słów niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. z końcem tego okresu słownik dziecka zawiera kilkadziesiąt wyrazów, w większości są to rzeczowniki w mianowniku, będące nazwami przedmiotów z najbliższego otoczenia. Charakterystyczną cechą wymowy dziecka w tym okresie jest upraszczanie budowy słów przez określanie nazwy wyrazu pierwszą lub ostatnią sylabą (np. miś – mi, daj – da, jeszcze – esce). Czas między 2 a 3 rokiem życia to OKRES ZDANIA. W tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu. Pojawiają się pierwsze zdania, które początkowo są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące . Potem pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Mowa dziecka staje się zrozumiała, nie tylko dla osób z najbliższego otoczenia. W IV OKRESIE – SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (3 – 7 rok życia) dziecko coraz sprawniej posługuje się systemem języka polskiego, poszerza zasób słów i treść słownictwa. W tym okresie dzieci tworzą wiele neologizmów językowych. TYPOWE ZMIANY JĘZYKOWE WYSTĘPUJĄCE U 3 – LATKÓW (które mogą utrzymywać się jeszcze do 5 roku życia): 1) opuszczenie sylaby początkowej lub końcowej (pomidor – midol) 2) przestawianie głosek (ławka – wałka) 3) tworzenie nowych wyrazów (neologizmów) np. zatelefonić 4) tworzenie wyrazów na podstawie ich funkcji, np. żelazko – prasowaczka. Dziecko siedmioletnie powinno w zasadzie wymawiać wszystkie głoski prawidłowo oraz mieć opanowaną technikę mówienia. Siedmiolatek posługuje się różnymi częściami mowy, buduje z nich dłuższe wypowiedzi. Opanowanie przez dziecko pełnej struktury gramatycznej języka ojczystego umożliwia mu pełne porozumiewanie się z innymi ludźmi. NAJCZĘSTRZE WADY WYMOWY 1. Sygmatyzm – nieprawidłowa realizacje głosek ,,ś, ź, ć, dź; s, z, c, dz; sz, ż, cz, dź”. 2. Rotacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski ,,r”. 3. Ubezdźwięcznianie, mowa bezdźwięczna – wymawianie głosek dźwięcznych jak bezdźwięcznie odpowiedniki. 4. Nosowanie – głoski nosowe m, n, ę, ą wymawiane są jak ustne i odwrotnie – ustne z poszumem nosowym. 5. Kappacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski ,,k”. 6. Gammacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski ,,g”. 7. Lambdacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski ,,l”. 8. Betacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski ,,b”. 9. Jąkanie. Przyczyny złej wymowy są różne. Nauczyciele, logopedzi nie są wstanie rozwiązać problemu właściwego komunikowania się. Potrzebna jest pomoc rodziców. Najważniejsza jest rozmowa, poszerzanie zasobu słownictwa oraz stosowanie prawidłowych form gramatycznych. Opracowała: Ewa Purzycka.