Ma∏gorzata Iwanicz-Drozdowska: Zarządzanie

Recenzja
BANK I KREDYT k w i e c i e ƒ 2 0 0 6
Ma∏gorzata Iwanicz-Drozdowska:
Zarzàdzanie finansowe bankiem
A review of the book: “Financial management
in a bank” by Ma∏gorzata Iwanicz-Drozdowska
War szawa 2005, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
rec. Marian ˚ukowski
Zarzàdzanie finansowe bankiem, w sytuacji wielu rodzajów ryzyka nieustannie towarzyszàcych jego dzia∏alnoÊci, mo˝na okreÊliç jako zarzàdzanie w warunkach kryzysu. Wyra˝a si´ to pe∏nà gotowoÊcià banków do rozwiàzywania pojawiajàcych si´ problemów
i podejmowania szybkich, a jednoczeÊnie bezb∏´dnych decyzji i dzia∏aƒ. Trafne decyzje skutkujà korzyÊciami materialnymi, b∏´dy pope∏niane w sferze zarzàdzania finansami banków wiele kosztujà, a ich cenà nierzadko jest tak˝e bankructwo. Dlatego tak
du˝e znaczenie ma temat podj´ty w ksià˝ce.
Zarzàdzanie finansowe bankiem to ogromna sztuka, która musi byç nieustannie doskonalona ze
wzgl´du na zmiany dokonujàce si´ w Êrodowisku
dzia∏ania banków, na krajowym i mi´dzynarodowym
rynku finansowym oraz w gospodarce Êwiatowej.
Profesor Zofia Zawadzka, której Autorka poÊwi´ci∏a
niniejszà ksià˝k´, wielokrotnie wskazywa∏a na szanse
i zagro˝enia dla bankowoÊci ze strony najnowszych
tendencji w gospodarce Êwiatowej. Globalizacja,
w po∏àczeniu z deregulacjà i liberalizacjà oraz
wszechogarniajàcà obecnoÊcià nowoczesnych technologii, postawi∏a przed bankami i innymi podmiotami
rynku finansowego nowe wymagania w zakresie adaptacji do zmian w otoczeniu. Je˝eli dodamy do tego
wzrastajàcà konkurencj´ na rynku us∏ug finansowych, nowe rodzaje i coraz wi´ksze rozmiary ryzyka
w dzia∏alnoÊci bankowej, zwiàzane z nowymi produktami bankowymi i finansowymi (derywaty), to rysuje si´ bardzo du˝y zakres uwarunkowaƒ zewn´trznych znacznie komplikujàcych proces zarzàdzania
bankami.
Ksià˝ka Zarzàdzanie finansowe bankiem, autorstwa Ma∏gorzaty Iwanicz-Drozdowskiej, doskonale
dopasowuje si´ do zapotrzebowania na aktualnà
wiedz´ z zakresu nowoczesnych zasad, metod
i technik zarzàdzania finansami banków. O aktu-
alnoÊci opracowania Êwiadczy m.in. potrzeba upowszechniania informacji o nowych zasadach nadzoru
bankowego i wprowadzenia ich do metod zarzàdzania bankami w najbli˝szej perspektywie.
Autorka opisa∏a najnowsze Êwiatowe osiàgni´cia w zarzàdzaniu finansowym bankami.
Uwzgl´dniajà one nowe wymagania wobec banków,
zapisane w Nowej Umowie Kapita∏owej (Bazylea II),
zwiàzane z potrzebà dostosowania wielkoÊci kapita∏u
(funduszy w∏asnych) do ponoszonego przez banki
ryzyka. Wymagania te od 2007 r. b´dà obowiàzywa∏y
w krajach UE. Z obserwacji praktyki bankowej wynika, ˝e wielu pracowników Êredniego i ni˝szego
szczebla nie zna zasad „nowoczesnego” zarzàdzania
bankiem. Dlatego potrzebna jest analiza problematyki zarzàdzania finansowego tymi instytucjami
w Êwietle aktualnych uwarunkowaƒ.
W ksià˝ce zaprezentowano problematyk´ zarzàdzania finansowego bankami w sposób logiczny
i uporzàdkowany, w myÊl zasady „od ogó∏u do szczegó∏u”, tak aby czytelnik po przestudiowaniu ksià˝ki
by∏ Êwiadomy regu∏ i zasad zarzàdzania finansowego
bankami, wymagajàcych pogodzenia trzech równorz´dnych aspektów: efektywnoÊci, ryzyka i wielkoÊci
kapita∏ów (funduszy w∏asnych).
Problematyki zarzàdzania finansowego bankami
nie mo˝na w∏aÊciwie zrozumieç bez poznania specyfiki funkcjonowania banków, zewn´trznych i wewn´trznych uwarunkowaƒ ich dzia∏alnoÊci. Dlatego
w pierwszym rozdziale ksià˝ki Autorka przedstawia
istot´ dzia∏alnoÊci bankowej, tendencje zachodzàce
w otoczeniu banków i na rynku finansowym, oddzia∏ujàce na banki. Wa˝nym elementem otoczenia ze-
83
84 Recenzja
wn´trznego sà zasady prawne dzia∏ania banków. Wyznaczajà one mo˝liwoÊci funkcjonowania banków –
nie tylko dzia∏alnoÊci operacyjnej, ale tak˝e zarzàdzania finansami.
Nie sposób skutecznie zarzàdzaç bankiem bez
znajomoÊci podstawowych parametrów finansowych,
kompleksowo charakteryzujàcych wyniki dzia∏alnoÊci, tj. sprawozdaƒ finansowych, które w bankach
mogà byç sporzàdzane na potrzeby zarzàdzania
w trybie codziennym. Dlatego w nast´pnym rozdziale Autorka przybli˝a czytelnikowi zasady konstrukcji
sprawozdaƒ finansowych zarówno ogólnodost´pnych, jak i wewn´trznych, sporzàdzanych na potrzeby zarzàdzania finansowego. Omawia zasady ich czytania oraz mo˝liwy zakres wykorzystania zarówno
przez podmioty zewn´trzne, jak i pracowników banków. Szczególnie cenny jest fragment o sprawozdaniach finansowych o charakterze zarzàdczym, które
s∏u˝à kierujàcym bankiem do bie˝àcego zarzàdzania
finansami i w zasadzie sà niedost´pne dla osób spoza banków.
Ksià˝ka z zakresu zarzàdzania finansowego bankami nie mo˝e pominàç problematyki efektywnoÊci
dzia∏ania. W podejmowaniu decyzji zarzàdczych konieczne jest bowiem kierowanie si´ kryterium efektywnoÊci. W rozdziale pt. „Zarzàdzanie efektywnoÊcià” omówiono narz´dzia pomiaru i oceny efektywnoÊci, wskazujàc miejsce i sytuacje, kiedy si´ je stosuje. Przybli˝ono metody wskaênikowe stosowane
w tym wypadku do czterech grup wskaêników efektywnoÊci, metody wartoÊci dodanej (g∏ównie ekonomicznà wartoÊç dodanà) oraz metody umo˝liwiajàce
ocen´ ka˝dej transakcji zawieranej przez bank. Walorem tej cz´Êci ksià˝ki sà propozycje modelu kompleksowej oceny efektywnoÊci banku. Mo˝e on
byç z powodzeniem wykorzystany w ka˝dym banku
do bie˝àcego zarzàdzania efektywnoÊcià.
Bardzo istotnym fragmentem opracowania jest
rozdzia∏ poÊwi´cony zarzàdzaniu ryzykiem. Efektywna dzia∏alnoÊç banku mo˝e zostaç zniweczona przez b∏´dne decyzje dotyczàce podejmowanego
ryzyka (lub brak decyzji). Dlatego tak wa˝ne jest, by
ryzyko w odpowiednim czasie zidentyfikowaç, zmierzyç (lub oszacowaç) i podjàç dzia∏ania prewencyjne.
Autorka ju˝ w pierwszym akapicie rozdzia∏u bardzo
trafnie okreÊla relacj´ mi´dzy bankiem (mened˝erami banku) a ryzykiem. Przytacza ciàgle aktualnà
maksym´ wypowiedzianà przez by∏ego Prezesa Citicorp – W. Wristona, ˝e „Ca∏e ˝ycie polega na zarzàdzaniu ryzykiem, a nie na jego eliminacji”. Szczególnie trafne jest to w banku – dopóki istnieje bank, dopóty wspó∏istnieje on z ryzykiem. Ryzyko jest po˝ywkà („dro˝d˝ami”) banku do osiàgania dodatkowych
dochodów, ale ryzyko mo˝e byç êród∏em strat finansowych, a nawet upad∏oÊci banków. Dlatego natur´
ryzyka ka˝dy bankowiec powinien dobrze rozpoznaç,
BANK I KREDYT k w i e c i e ƒ 2 0 0 6
nie baç si´ ryzykownych decyzji, ale jednoczeÊnie nie
lekcewa˝yç go. W tym rozdziale dowiadujemy si´,
na czym polega ryzyko bankowe, na jakich obszarach
dzia∏alnoÊci banku wyst´puje i gdzie jest najgroêniejsze. Omówione zosta∏y metody pomiaru oraz sposoby ograniczania ryzyka zarówno za pomocà instrumentów zewn´trznych (norm nadzorczych), jak i wewn´trznych (m.in. limity). Scharakteryzowano zyskujàce popularnoÊç modele wartoÊci zagro˝onej
(VaR) dla poszczególnych rodzajów ryzyka bankowego. Zaprezentowano przypadki skrajnych konsekwencji podejmowanego ryzyka na rynku finansowym – przypadek Banku Barings (1995), funduszu
LTCM (1998) i banku Allfirst (2002). Nale˝y zauwa˝yç, ˝e w ksià˝ce nie tylko opisano doÊwiadczenia
historyczne i dotychczasowe zasady zarzàdzania ryzykiem, lecz zwrócono tak˝e uwag´ na wp∏yw Nowej
Umowy Kapita∏owej na zarzàdzanie ryzykiem w najbli˝szych latach. Autorka koƒczy rozdzia∏ sugestiami
dotyczàcymi organizacji procesu zarzàdzania ryzykiem bankowym, które zlekcewa˝one przez bank
w krótkim czasie mogà doprowadziç do jego upad∏oÊci lub znacznego os∏abienia pozycji rynkowej.
Wszechobecne w dzia∏alnoÊci banku ryzyko
– jak pokazuje praktyka – jest niemo˝liwe do unikni´cia. Z jednej strony podejmowanie ryzyka przynosi korzyÊci materialne. Z drugiej strony zdarza si´, ˝e
bank mo˝e generowaç straty, które muszà byç sfinansowane ze skumulowanych zysków i kapita∏u w∏asnego. Wobec powy˝szego w kolejnym rozdziale Autorka prezentuje „bufor ryzyka bankowego”. Ostatnim
zabezpieczeniem banku przed upad∏oÊcià, w konsekwencji podejmowania nadmiernego ryzyka, jest posiadany kapita∏ w∏asny. Kapita∏ mo˝e wyst´powaç
w ró˝nych postaciach. Autorka przytacza wiele definicji i klasyfikacji kapita∏u, a nast´pnie prezentuje jego podstawowe rodzaje, takie jak kapita∏ ekonomiczny i regulacyjny. Porusza kwesti´ alokacji kapita∏u
i zarzàdzania nim w dzia∏alnoÊci banku.
W ostatnim rozdziale zaprezentowano zintegrowane modele zarzàdcze, umo˝liwiajàce ocen´ ryzyka,
efektywnoÊci i kapita∏u: RORAC i RAROC. Stosuje
si´ je do oceny kredytu, ró˝nych transakcji banków,
oceny procesu decyzyjnego, a tak˝e do oceny ca∏ego
banku czy wyodr´bnionych jednostek organizacyjnych.
Zarzàdzanie ryzykiem i efektywnoÊcià to najtrudniejsze zadania, przed którymi stojà specjaliÊci
podejmujàcy decyzje mened˝erskie w bankowoÊci.
W efektywnym dzia∏aniu mogà byç dla nich pomocne rezultaty systematycznie prowadzonych badaƒ naukowych na Êwiecie i w Polsce. Recenzowana ksià˝ka jest ewidentnym wk∏adem Autorki w rozwój
nauk z dziedziny zarzàdzania instytucjà finansowà. Oprócz teoretycznej wartoÊci nale˝y podkreÊliç
praktycznà przydatnoÊç prowadzonych przez Autork´ badaƒ. Wyra˝a si´ ona równie˝ tym, ˝e konkretne
Recenzja
BANK I KREDYT k w i e c i e ƒ 2 0 0 6
przyk∏ady pomagajà rozwiàzywaç praktyczne zadania, rozumieç realny proces zarzàdzania finansami
banku.
WÊród wydanych w ostatnim czasie ksià˝ek
na tematy bankowe, recenzowana pozycja jest unikalnym opracowaniem z dziedziny zarzàdzania finansami banku. Autorka uwzgl´dnia najwa˝niejsze
opracowania i ró˝ne trendy obowiàzujàce w zarzàdzaniu bankami na Êwiecie. Ksià˝ka jest owocem
konsekwentnego zainteresowania Autorki problemami zarzàdzania finansami banków. Pierwsze
prace Autorki z tego zakresu pochodzà z lat 90. (np.
Iwanicz-Drozdowska 1999). Prezentowana ksià˝ka
to spojrzenie na wspó∏czesne zarzàdzanie finansowe
tak specyficznà firmà, jak bank. Dostrzegamy tu dorobek wielu lat badaƒ Autorki. Ksià˝ka jest przygotowana przez specjalist´, znawc´ teorii ryzyka finansowego i nowoczesnych metod zarzàdzania bankiem.
W opracowaniu uwzgl´dniono zagraniczne prace teoretyków i praktyków bankowoÊci. Widoczne
jest te˝ wielkie doÊwiadczenie praktyczne Autorki.
Prowadzone systematycznie od lat badania zaowocowa∏y powstaniem ksià˝ki o g∏´bokich treÊciach merytorycznych. Ksià˝ki napisanej zrozumia∏ym, precyzyjnym j´zykiem, pozbawionym sztucznych komplikacji i utrudnieƒ, jasno i logicznie wyjaÊniajàcym podejmowane (cz´sto trudne i skomplikowane) kwestie.
Zrozumieniu zagadnieƒ omawianych w pracy
sprzyjajà przytaczane przyk∏ady, obrazujàce praktyczne rozwiàzanie ró˝nych problemów zwiàzanych
z zarzàdzaniem ryzykiem w bankach. Jest to zaletà
ksià˝ki, podnosi jej walory poznawcze, u∏atwia zrozumienie ró˝nych sytuacji. Mo˝na zasugerowaç
w tym miejscu Autorce, aby rozwa˝y∏a celowoÊç
i mo˝liwoÊç zmniejszenia liczby banków wymienionych do opisania konkretnych sytuacji. Sàdz´, ˝e
(gdyby to by∏o mo˝liwe) korzystniejsze by∏oby przyj´cie na potrzeby prezentacji niewielkiej liczby banków, opisanie kolejnych przypadków na przyk∏adzie
banków ju˝ wymienionych i pokazanie, jak w tym samym banku zmienia si´ sytuacja wskutek kolejnych
symulacji. Korzystajàc z okazji mo˝na wyraziç nadziej´, ˝e w kolejnych pracach Autorki wi´cej miejsca
znajdzie si´ dla sprawozdaƒ zarzàdczych. Ten temat
powinien byç znacznie rozbudowany, gdy˝ jest to niezb´dne dla wewn´trznych u˝ytkowników informacji,
chcàcych podejmowaç racjonalne decyzje w procesie
finansowego zarzàdzania bankiem. Zapewne znajdzie si´ te˝ miejsce na opis pochodnych instrumentów finansowych. Dzia∏alnoÊç banku w warunkach
globalizacji coraz cz´Êciej wymaga uwzgl´dnienia
tych instrumentów w celu dywersyfikacji ryzyka.
Tymczasem wiedza na ten temat jest nadal niewielka,
tak˝e wÊród pracowników zarzàdzajàcych finansami.
Ksià˝ka Ma∏gorzaty Iwanicz-Drozdowskiej b´dzie s∏u˝yç studentom, praktykom bankowoÊci oraz
naukowcom badajàcym funkcjonowanie systemu
bankowego. Mo˝e sprzyjaç doskonaleniu kwalifikacji mened˝erskich zarzàdzajàcych bankami. Ma równie˝ charakter uniwersalnego opracowania skierowanego do wielu grup odbiorców zajmujàcych si´ problematykà zarzàdzania finansami. Jej treÊç zainteresuje mened˝erów firm zarzàdzajàcych finansami
na polskim rynku. Jest to profesjonalny podr´cznik
dla studentów studiów ekonomicznych i prawniczych
specjalizujàcych si´ w zakresie bankowoÊci i zarzàdzania finansami, umiej´tnie ∏àczàcy najnowszy Êwiatowy dorobek teoretyczny z praktykà bankowoÊci.
Ksià˝ka rozwija wiedz´ teoretycznà o zarzàdzaniu finansami banków, bowiem do tej problematyki mo˝na odnieÊç wypowiedê, ˝e jest to wiedza
„znana, a jednoczeÊnie nieznana i niepoznawalna (ang. Known, Unknown and Unknowable)”1.
Recenzowane opracowanie pozwala lepiej poznaç
i zrozumieç prac´ mened˝era banku, podobnà
do „walki na pierwszej linii frontu”. Zagadnienia
przedstawione w ksià˝ce sà dla czytelnika bardzo
interesujàce. Lektura ksià˝ki uczy pokory – poniewa˝ zagadnienia, o których Autorka pisze, nie zawsze sà do koƒca poznawalne. RzeczywiÊcie wi´c
„ca∏e ˝ycie (banku) polega na zarzàdzaniu ryzykiem, a nie na jego eliminacji”.
Ksià˝ka „Zarzàdzanie finansowe bankiem” autorstwa Ma∏gorzaty Iwanicz-Drozdowskiej ma niezwykle
wysokà wartoÊç merytorycznà. Nie przypadkiem zosta∏a wydana przez profesjonalne i presti˝owe wydawnictwo PWE. O jej wartoÊci stanowi wk∏ad wniesiony
do teorii ryzyka i teorii efektywnoÊci w zarzàdzaniu
finansami. Znajduje to wyraz w kilku rozdzia∏ach (trze-
cim, czwartym i piàtym), w których dostrzegamy autorskà klasyfikacj´ analizy porównawczej metod oceny
efektywnoÊci i ryzyka. Ksià˝ka jest oparta na aktualnych
materia∏ach i regulacjach prawnych. Opisuje zasady ju˝
funkcjonujàce i wskazuje na zasady, które sà jeszcze ma∏o znane, a które powinny byç wprowadzone w niedalekiej przysz∏oÊci. Dzi´ki temu jest przydatna dla praktyków zajmujàcych si´ na co dzieƒ zarzàdzaniem
ryzykiem. Jest rekomendowana jako podr´cznik
na uczelniach. Jestem przekonany, ˝e opini´ na temat
znakomitej jakoÊci treÊci tej ksià˝ki podzieli tak˝e wielu
innych czytelników.
1 Jest to parafraza tytu∏u referatu jednego z Gubernatorów Systemu Rezerwy
Federalnej Donalda L. Kohna: Crisis Management: The Known, the
Unknown, and the Unknowable, na konferencji pt. „Financial Risk
Management in Practice” w Filadelfii (styczeƒ 2005 r.).
Bibliografia
Iwanicz-Drozdowska M. (1999), Metody oceny dzia∏alnoÊci banku, Poltext, Warszawa.
85