docKluczowe wyzwanie: standaryzacja rozwiązań
download 
Reklamacja Transkrypt
Kluczowe wyzwanie: standaryzacja rozwiązań
PRZESYŁ Elektryczna 5/2015 DYSTRYBUCJA ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy KLIENT Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Z działalności Towarzystwa Paragraf w sieci Wydarzenia w branży Nowelizacja zielonej ustawy Polski program jądrowy Czy bać się azbestu? Sieci energetyczne pięciu największych operatorów Grzegorz Dolecki: Kluczowe wyzwanie: standaryzacja rozwiązań SIwE’15 W NUMERZE Spis treści Rywalizacja i konkurencja są wartościami premiowanymi przez współczesną kulturę zachodnią. Znacznie mniej miejsca natomiast poświęcamy dziś rozwijaniu kooperacji. Niestety, ma to miejsce także i u nas. Współpraca dużych, globalnych graczy rynkowych w zakresie ujednolicania standardów wydaje się nam niemal niemożliwa, chyba że zostanie wymuszona przez zewnętrzne regulacje. W tym kontekście niezwykle cenne i warte eksponowania są inicjatywy menadżerów dostrzegających, że konsekwencje ich decyzji wykraczają znacznie poza granice własnego podwórka, granice spółek, które – jak wiemy z doświadczenia – czasami przecież się zmieniają. Cieszą te postawy tym bardziej, gdy zostały wypracowane podczas spotkań, rozmów i uzgodnień odbywających się w ramach PTPiREE. Mowa tutaj choćby o wspólnym przetargu czterech operatorów systemów dystrybucyjnych na liczniki bilansujące, a szerzej o całym tworzącym się mechanizmie standaryzacji rozwiązań w obszarze dystrybucji. Rozmowa miesiąca z Grzegorzem Doleckim, wiceprezesem PGE Dystrybucja i członkiem zarządu PTPiREE dotyczy między innymi tych właśnie zagadnień. Celem nadrzędnym wszystkich podejmowanych działań jest rozwój sieci. Szerszą diagnozę jej obecnego stanu i prognozę na najbliższe lata zawiera opracowanie „Przyszłość dystrybucji”, profesora Waldemara Skomudka. Autor precyzyjnie definiuje kilka najistotniejszych obszarów aktywności podmiotów naszego sektora, wskazując między innymi na wyzwania związane z utrzymaniem i rozwojem sieci, poprawą efektywności energetycznej, koniecznością współpracy ze środowiskiem naukowym, rozwojem technologii magazynowania energii czy właściwym kształtowaniem otoczenia prawnego energetyki. Cennym uzupełnieniem tego tematu jest opracowanie Jarosława Tomczykowskiego przedstawiające w ujęciu statystycznym charakterystykę sieci pięciu największych operatorów systemu dystrybucyjnego. Z kolei spojrzenie w przyszłość w kontekście rozwoju energetyki jądrowej proponuje Tomasz Nowacki z Ministerstwa Gospodarki. Autor, jako człowiek zaangażowany w przygotowanie „Programu polskiej energetyki jądrowej” od jego początku, dzieli się z Czytelnikami wiedzą na temat przebiegu i obecnego stanu prac nad tym ogromnym przedsięwzięciem. Cennym przesłaniem artykułu jest stwierdzenie, iż nadrzędną kwestią bezpieczeństwa energetycznego kraju jest zapewnienie Polsce i Polakom własnej energii elektrycznej po przewidywalnych kosztach. Wśród prezentowanych w bieżącym wydaniu zagadnień z obszaru rynku i regulacji proponujemy omówienie propozycji nowelizacji ustawy o OZE, której celem jest m.in. obniżenie poziomu taryf gwarantowanych. W bieżącym wydaniu jak zawsze znajdziecie Państwo bieżące informacje ze spółek, wydarzenia z życia branży, rubrykę poświęconą zagadnieniom prawnym oraz felieton Andrzeja Nehrebeckiego. Zapraszam do lektury! 4 INFORMACJE ZE SPÓŁEK 6 ROZMOWA MIESIĄCA 9 Z DZIAŁALNOŚCI PTPiREE ywiad z Grzegorzem W Doleckim, wiceprezesem PGE Dystrybucja, członkiem zarządu PTPiREE RYNEK I REGULACJE 10 Nowelizacja zielonej ustawy 12 P rzyszłość dystrybucji – wyzwania regulacyjne 14 Polski program jądrowy 18 PARAGRAF W SIECI TECHNIKA I TECHNOLOGIE 20 Czy bać się azbestu? 23 Sieci energetyczne pięciu największych operatorów 26 I nteligentne sterowanie oświetleniem zewnętrznym – oświetlenie nadążne 28 WYDARZENIA W BRANŻY 30 FELIETON 31 TERMINARZ PRZESYŁ Elektryczna 5/2015 DYSTRYBUCJA ISSN 1897-3833 Biuletyn Branżowy KLIENT Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Biuletyn Branżowy „Energia Elektryczna” – miesięcznik Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej Z działalności Towarzystwa Paragraf w sieci Wydarzenia w branży Nowelizacja zielonej ustawy Redaguje zespół: Andrzej Pazda (redaktor naczelny), Małgorzata Władczyk (zastępca redaktora naczelnego), Aleksandra Rakowska (redaktor – dział techniczny), Sebastian Brzozowski, Marzanna Kierzkowska program jądrowy Adres redakcji: ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: [email protected] www.e-elektryczna.pl Czy bać się Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 84-60-200, faks 61 84-60-209, e-mail: [email protected], www.ptpiree.pl ISSN 1897-3833 Opracowanie graficzne, skład, łamanie i druk: Media i Rynek, ul. K. Pułaskiego 41, 62-800 Kalisz Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca nadesłanych materiałów oraz zastrzega sobie prawo skracania i adiustacji tekstów oraz zmianę ich tytułów. Nakład: 1000 egzemplarzy Data zamknięcia numeru: 8 maja 2015 r. Polski azbestu? Zdjęcie: PGE Dystrybucja Zdjęcie: Julia Sheveloff Szanowni Państwo Sieci energetyczne pięciu największych operatorów Grzegorz Dolecki: Kluczowe wyzwanie: standaryzacja rozwiązań Na okładce: Grzegorz Dolecki, wiceprezes PGE Dystrybucja, członek zarządu PTPiREE maj 2015 ENERGIA elektryczna l 3 INFORMACJE ZE SPÓŁEK »»Tauron Dystrybucja »»Energa-Operator Bezpieczniej dla dobra dziecka Poligon szkoleniowy Zdjęcie: archiwum Tauron Dystrybucja Energa-Operator zmodernizowała ośrodek szkoleniowy (poligon) znajdujący się w Straszynie. Spółka przebudowała infrastrukturę energetyczną i budowlaną. Obecnie wyposażenie poligonu obejmuje m.in.: złącza kablowe nn (w różnych układach połączeń oraz zastosowanych urządzeń), linie napowietrzne nn „gołe” i izolowane, stacje transformatorowe SN/nn słupowe, linie napowietrzne SN w układach płaskich i trójkątnych, rozłączniki napowietrzne (różne rodzaje – w tym z napędem silnikowym), stację transformatorową SN/nn wnętrzową (z zastosowaniem rozdzielnic z izolacją powietrzną, SF6, próżniową – różnych producentów). Sercem energetycznego poligonu jest dyspozycja ruchu, z której koordynujący szkolenia nadzoruje i kontroluje wykonywanie ćwiczeń. Ośrodek daje możliwość prowadzenia m.in. następujących szkoleń: prac pod napięciem (PPN) na liniach napowietrznych, kablowych i przy urządzeniach rozdzielczych niskich napięć, PPN w sieciach napowietrznych 15 i 20 kV, przeglądu (czyszczenie na mokro, sucho, dokręcanie połączeń śrubowych, uzupełnianie syciwa) pod napięciem urządzeń elektroenergetycznych do 30 kV, budowy i eksploatacji linii napowietrznych i kablowych niskich, średnich i wysokich napięć, montażu osprzętu na kablach SN i nn, wykrywania i likwidacji nielegalnego poboru energii elektrycznej oraz obsługi pośrednich, półpośrednich i bezpośrednich układów pomiarowych energii elektrycznej. Podczas szkoleń i egzaminów wszystkie dostępne urządzenia znajdują się pod pełnym napięciem (z zastosowaniem „bezpiecznej” automatyki pozwalającej na szybkie wyłączenie zasilania) odwzorowując w pełni warunki na czynnej sieci. n Chęć udziału w tegorocznej edycji „Bezpieczników Taurona” zgłosiło ponad 650 szkół podstawowych z południowej Polski Odpowiedzialne i umiejętne korzystanie z energii elektrycznej jest ważną kwestią, którą pedagodzy oraz szkoły powinni uwzględnić w nauczaniu najmłodszych. W trosce o bezpieczeństwo dzieci Tauron Dystrybucja realizuje program „Bezpieczniki Taurona. Włącz dla dobra dziecka”. W jego ramach spółka organizuje bezpłatne zajęcia, których głównym celem jest pokazanie dzieciom, jak bezpieczniej korzystać z prądu. Chęć udziału w tegorocznej edycji „Bezpieczników Taurona” zgłosiło ponad 650 szkół podstawowych z południowej Polski. Uczniowie po zakończeniu lekcji potrafią rozpoznać sytuacje, które mogą być dla nich niebezpieczne, dowiadują się także, jak ostrożnie obchodzić się z urządzeniami w pobliżu źródła wody czy w wilgotnym otoczeniu oraz dlaczego nie wolno lekceważyć ani niszczyć znaków znajdujących się na różnych urządzeniach – słupach, stacjach transformatorowych i energetycznych. Tauron Dystrybucja jest także partnerem edukacyjnego spektaklu „Tesla vs Edison” przygotowanego przez Wrocławski Teatr Lalek specjalnie na potrzeby programu. Przedsięwzięcie ruszy pod koniec maja br. i będzie promować dociekliwość w poszukiwaniu odpowiedzi na stawiane pytania, konsekwencję w osiąganiu obranych celów oraz działanie pod prąd, wbrew utartym schematom. Program „Bezpieczniki Taurona. Włącz dla dobra dziecka” objęli patronatem Rzecznik Praw Dziecka i Minister Edukacji Narodowej. Podczas pierwszej edycji kampanii firmie Tauron udało się przeszkolić ponad 50 tys. dzieci z 530 szkół podstawowych. n Nowa inwestycja gliwickiego oddziału Tauron Dystrybucja umożliwi zasilanie w energię elektryczną przedsiębiorców Gliwickiej Podstrefy Katowickiej Specjalnej Strefy Gospodarczej (KSSE). Stacja elektroenergetyczna „Kasztanowa” zlokalizowana jest w Ligocie Łabędzkiej (gmina Rudziniec) przy ul. Kasztanowej. Inwestycja o wartości 16,5 mln zł pozwoli na przyłączanie do sieci inwestorów, którzy mają w tym rejonie do dyspozycji 40 ha katowickiej strefy. Budowa Głównego Punktu Zasilania (GPZ) 110/20 kV „Kasztanowa” rozpoczęła się w kwietniu 2012 r. GPZ połączono z siecią 4 l ENERGIA elektryczna maj 2015 2 liniami kablowymi o długości 750 m każda. „Kasztanowa” jest jedynym w Polsce obiektem tego typu, który posiada zabezpieczenia umożliwiające wymianę informacji między urządzeniami na drodze cyfrowej. W stacji zastosowano również rozwiązania ekologiczne; całe jej zewnętrzne oświetlenie jest wykonane w energooszczędnej technologii LED. – GPZ ,,Kasztanowa’’ może zasilić 5 wielkich zakładów produkcyjnych. Już teraz z GPZ-u ,,Kasztanowa’’ zasilany będzie zakład firmy NGK Ceramics Polska – powiedział Maciej Budryk, dyrektor Oddziału Gliwice Tauron Dystrybucja. n Zdjęcie: Archiwum Energa-Operator GPZ Tauron Dystrybucja zasili strefę gospodarczą Prace pod napięciem w Energa-Operator INFORMACJE ZE SPÓŁEK »»Energa-Operator »»Tauron Dystrybucja Operator Roku Zdjęcie: archiwum Tauron Dystrybucja Zdjęcie: archiwum Energa-Operator Rozmowy z samorządowcami Podczas spotkań z samorządowcami Energa-Operator przedstawiła między innymi plany inwestycyjne na 2015 r. Ponad 500 przedstawicieli samorządów terytorialnych wzięło udział w spotkaniach z reprezentantami Energa-Operator. Zorganizowano ich w sumie 6, bo tyle jest oddziałów spółki. Główną tematyką była współpraca operatora z samorządami przy okazji realizacji inwestycji sieciowych oraz koordynacja prac podczas wystąpienia awarii masowych. Energa-Operator przedstawiła plany inwestycyjne na 2015 r., zmierzające do poprawy głównych wskaźników niezawodności oraz zaproponowała rozwiązania zmierzające do skrócenia czasu realizacji inwestycji, szczególnie dotyczących etapu ich projektowania. Główne zagadnienia, jakie były poruszane przez samorządowców, to: podłączenia do sieci źródeł prosumenckich, współpraca w czasie trwania awarii masowych, prowadzenie wycinki drzew pod liniami, posadowienie infrastruktury na prywatnych gruntach, udogodnienia dla Ochotniczych Straży Pożarnych oraz udostępnianie infrastruktury pod oświetlenie uliczne. Spółka planuje kontynuowanie współpracy z samorządami terytorialnymi na poziomie rejonów energetycznych. n »»PGE Dystrybucja Forum dobrosąsiedzkie Jedną z ważniejszych inicjatyw PGE Dystrybucja w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu są regionalne „Fora energetyczne” poświęcone współpracy spółki z lokalnymi samorządami. Podczas ostatniego spotkania, w którym uczestniczyli przedstawiciele samorządów terytorialnych z obszaru działania oddziału PGE Dystrybucja w Białymstoku, dużo uwagi poświęcono sposobom regulacji stanu prawnego gruntów zajętych przez urządzenia elektroenergetyczne. Uczestnicy podkreślali rolę aktywnego uczestnictwa obu stron w procesie tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Rozmawiano również o zasadach regulacji stanu prawnego gruntów przy wykorzystaniu instytucji służebności przesyłu. Poruszono także takie tematy jak: działalność OSD, proces zmiany sprzedawcy, postępowanie w sytuacji awarii masowych czy nielegalnego poboru energii elektrycznej i kontroli układów pomiarowo-rozliczeniowych. Kolejne „Fora energetyczne” odbędą się w następujących oddziałach PGE Dystrybucja: łódzkim (maj), warszawskim (czerwiec) oraz kieleckim (wrzesień). n Kapituła konkursu Liderzy Świata Energii przyznała Tauronowi Dystrybucji główną nagrodę w kategorii Operator Roku 2014. Spółka otrzymała ją m.in. za konsekwentne poprawianie jakości zasilania 5 mln klientów, ciągłą pracę nad skracaniem czasu przyłączenia do sieci elektroenergetycznej oraz podejmowanie innowacyjnych projektów i wdrażanie nowoczesnych rozwiązań technologicznych, które przyczyniają się do rozwoju branży energetycznej. Tytuł Operator Roku 2014 to również wynik codziennej ciężkiej pracy specjalistów zatrudnionych w firmie, a także decyzji związanych z ciągłą modernizacją i rozbudową sieci energetycznej. – Nasze inwestycje ukierunkowujemy przede wszystkim na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i efektywności funkcjonowania sieci dystrybucyjnej, automatyzację pracy sieci i rozwój diagnostyki sieciowej, przyłączanie nowych klientów, rozwój nowych technologii oraz ograniczenie niekorzystnego oddziaływania na środowisko – mówi Piotr Kołodziej, prezes Tauron Dystrybucja. Do 2019 r. spółka planuje zbudować ok. 6,5 tys. km przyłączy, 7 tys. km odcinków linii elektroenergetycznych różnych napięć oraz 2 tys. stacji elektroenergetycznych. W zakresie odtworzenia sieci planuje zmodernizować ponad 23 tys. km linii oraz ok. 5 tys. stacji elektroenergetycznych. n Informacje ze spółek zebrała Marzanna Kierzkowska maj 2015 ENERGIA elektryczna l 5 ROZMOWA MIESIĄCA Kluczowe wyzwanie: standaryzacja rozwiązań Wywiad z Grzegorzem Doleckim, wiceprezesem PGE Dystrybucja, członkiem zarządu PTPiREE. »» W marcu rozstrzygnięty został wspólny przetarg czterech operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) na liczniki bilansujące. Inicjatywa powstała podczas wewnętrznych rozmów i spotkań w gronie członków Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej. Było to pierwsze tego typu wspólne przedsięwzięcie spółek zajmujących się dystrybucją energii elektrycznej w Polsce. Jak ocenia Pan Prezes tę formę wspólnego działania? W jakich obszarach działania OSD można byłoby powtórzyć takie przedsięwzięcie? Przygotowując się do modelu taryfowego, mającego zacząć obowiązywać już od 2016 r., określanego jako taryfa jakościowa, energetyczne spółki operatorskie zobowiązane zostały do przystąpienia do programu opomiarowania licznikami bilansującymi swoich stacji transformatorowych SN/nn zgodnie z przyjętym i zatwierdzonym harmonogramem. Jednym z kluczowych wyzwań dla postępowania była standaryzacja przyjętych rozwiązań. Udało się to wspólnie wypracować. Oczywiście dodatkowo wykorzystano efekt skali poprzez ograniczenie kosztów zakupu liczników bilansujących. W ramach tzw. zamówienia podstawowego wielkość dostaw dla PGE Dystrybucja na 2015 r. wynosi 9200 liczników z możliwością wykorzystania opcji zakupu liczników bilansujących na rok kolejny. Instalacja przez OSD liczników bilansujących na stacjach SN/nn stanowić ma fazę wdrożenia inteligentnego opomiarowania, poprzez umożliwienie monitorowania parametrów pracy urządzeń w stacjach średniego napięcia. Co do pytania o nowe obszary, w których można upatrywać korzyści dla wspólnych postępowań zakupowych operatorów, to oczywiście prace w ramach Rad Dyrektorów przy PTPiREE i dedykowanych zespołów roboczych powinny postępować. Kluczową wartość takich połączonych inicjatyw upatruję w standaryzacji rozwiązań, jednolitej technologii czy przyjmowanych standardach urządzeń i materiałów. Każdorazowo należy bardzo rozważnie i w sposób przemyślany podejmować decyzję 6 l ENERGIA elektryczna maj 2015 o wspólnych postępowaniach w ramach spółek stowarzyszonych w PTPiREE, gdyż przetargi te obejmują obszar całego kraju (blisko 100% odbiorców w Polsce). »» Jak wiadomo, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (URE) zawiesił swoje stanowisko w sprawie AMI. Jednocześnie Ministerstwo Gospodarki (MG) pracuje nad regulacjami prawnymi i technicznymi instalowania liczników inteligentnych, jak i przetwarzania zbieranych przez nie danych. Jakich szczegółowych zagadnień te regulacje – zdaniem Pana Prezesa – winny dotyczyć? Wymieniając główne kwestie, wymagające uregulowania, wskazałbym m.in. na: – ustalenie zasad finansowania inwestycji w AMI w ramach procesu taryfowego OSD oraz raportowania ich realizacji, – zasady instalowania liczników inteligentnych, w tym: harmonogram dostosowany do realnych możliwości OSD, modyfikacja zasad legalizacji wymienianych urządzeń – wydłużenie okresu ważności cech legalizacyjnych, legalizacja metodą statystyczną, – zdefiniowanie wymagań funkcjonalnych dla infrastruktury AMI, w tym aplikacji centralnej i urządzeń, – określenie jednolitych zasad wymiany danych pomiarowych (zakres danych rejestrowanych, pozyskiwanych, udostępnianych, częstość udostępniania danych), – określenie kanonu bezpieczeństwa danych. Z dużą atencją i satysfakcją odebrałem ostatnie stanowisko Prezesa URE, skierowane w marcu na Komitet Stały Rady Ministrów, m.in. w sprawie zmian do Ustawy Prawo energetyczne, które wskazuje na główne akcenty dla OSD do ujęcia w ich operacyjnej działalności. Bardzo wyważona ocena podstawowych obowiązków i zadań dla OSD w najbliższej perspektywie winna koncentrować się na modernizacji istniejących sieci poprzez poprawę ich niezawodności. Wdrażanie inteligentnego opomiarowania u odbiorców końcowych powinno, w ocenie Prezesa URE, stanowić kolejny (końcowy) element procesu, nie zaś jego początek. To potwierdza poprawność przyjętych w PGE Dystrybucja założeń do obecnie Zdjęcie: PGE Dystrybucja ROZMOWA MIESIĄCA Grzegorz Dolecki, wiceprezes PGE Dystrybucja Dzisiaj koncentrujemy się wskaźnika SAIDI? Twierdzę, że obecnie dla PGE Dystrybucja orientacja biznewokół jakości świadczonych sowa jest i musi być SAIDI-centryczna. Nie będę tu uzasadniał i wykazywał poprawności tego stwierdzenia, ale – odusług dystrybucyjnych powiadając na pytanie o podejmowane i korzyści biznesowych działania – wskazałbym na kilka ważnych dla mnie, zrealizowanych i prowawspółdzielonych z naszym dzonych w spółce, projektów. Projekt SATURN, koncentrujący się na obszarze klientem. nakładów CAPEX-owych, którego głównym celem jest usprawnienie procesu inwestycyjnego, poprzez optymalne planowanie, prioryteJedne z kluczowych wskaźników – i to wykorzystywanych tyzowanie i realizację projektów inwestycyjnych w skali całej w regulacji jakościowej, która ma obowiązywać od spółki. I drugi, równie istotny obszar wydatków OPEX-owych, 2016 r. – to wskaźniki SAIDI i SAFI. Jakie działania z tym który PGE Dystrybucja realizuje m.in. przy wsparciu opracozwiązane zamierzają Państwo podjąć, zarówno w zakresie wanym Programem Poprawy Efektywności Operacyjnej. Oba modernizacji i inwestycji w infrastrukturę, jak i organizacji obszary jako komplementarne strumienie wydatkowanych pracy OSD? środków OSD mają w konsekwencji pozwolić na osiągnięcie celu poprawy wskaźników jakościowych dostaw energii Ostatnio usłyszałem pytanie: czy nie mam już dość tego elektrycznej. powszechnie używanego i podnoszonego przy okazji OSD prowadzonego przez nas wdrożenia pilotażowego w ramach projektu AMI. Stanowić ma on dla PGE Dystrybucja podstawę opracowania wyników i wniosków, prowadzących do wypracowania optymalnych zasad i rozwiązań w zakresie wdrożeń inteligentnych liczników na szeroką skalę. Dzisiaj koncentrujemy się wokół jakości świadczonych usług dystrybucyjnych i korzyści biznesowych współdzielonych z naszym klientem. »» maj 2015 ENERGIA elektryczna l 7 ROZMOWA MIESIĄCA »» PGE Dystrybucja dotychczas w sporym już zakresie skorzystała z funduszy unijnych w celu modernizacji i rozwoju infrastruktury sieciowej. Przykładem mogą być projekty wymiany transformatorów na nowoczesne jednostki oraz poprawa pewności zasilania aglomeracji łódzkiej. Czy PGE Dystrybucja posiada już sprecyzowane plany w odniesieniu do nowego rozdania środków UE w okresie budżetowym 2014-2020? Spółka PGE Dystrybucja od 2013 r. brała udział w pracach nad opracowaniem Listy Projektów Strategicznych dla Infrastruktury Energetycznej w ramach POIiŚ 2014-2020 (Project Pipeline). Lista Projektów Strategicznych (LSP) zawiera 40 projektów PGE Dystrybucja. Dokument LPS zatwierdzony został przez MG. »» an Prezes aktywnie spędza P czas także poza pracą. Startuje cyklicznie w Mistrzostwach Polski Energetyków w Maratonie Rowerowym. Jak Pan znajduje czas na tak czasochłonną pasję? Tworzymy drużynę wspólnie z pracownikami PGE Dystrybucja, która po raz kolejny będzie bronić tytułu mistrzowskiego. W 2014 r. w VI mistrzostwach na starcie maratonu stanęło 1800 zawodników, a wśród nich 142 reprezentantów z 37 firm sektora energetycznego. Jest więc odrobina satysfakcji... Zawsze staram się znaleźć czas na to, co lubię. »» Życzymy zatem w nadchodzącym sezonie nie tylko wielu sukcesów w działalności zawodowej, ale również na niwie sportowej. Dziękuję za rozmowę. Zdjęcie: Sportograf PGE Dystrybucja główne źródło wsparcia dla swoich projektów upatruje w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POIiŚ 2014-2020) w ramach następujących osi priorytetowych: Oś priorytetowa I: Zmniejszenie emisyjności gospodarki oraz Oś priorytetowa VII: Poprawa bezpieczeństwa energetycznego. Spółka od 2013 r. brała udział w pracach nad opracowaniem Listy Projektów Strategicznych dla Infrastruktury Energetycznej w ramach POIiŚ 2014-2020 (Project Pipeline). Lista Projektów Strategicznych (LSP) zawiera 40 projektów PGE Dystrybucja. Dokument LPS zatwierdzony został przez MG. Udział przedsięwzięć spółki w Project Pipeline nie jest równoznaczny z zapewnieniem im dofinansowania. Projekty po preselekcji będą uszeregowane na liście zgodnie z dostępną alokacją. Zrankingowana w ten sposób lista wskaże inwestycje, które w pierwszej kolejności będą podlegały pełnej ocenie w oparciu o kryteria formalne i merytoryczne zatwierdzone przez Komitet Monitorujący POIiŚ 2014-2020. Obecnie weryfikujemy projekty spółki zgłoszone do LSP pod kątem spełnienia efektu zachęty, wynikającego z niedoprecyzowanej dotychczas definicji „rozpoczęcia prac”. Grzegorz Dolecki aktywnie spędza czas także poza pracą. Startuje cyklicznie w Mistrzostwach Polski Energetyków w Maratonie Rowerowym 8 l ENERGIA elektryczna maj 2015 Rozmawiał Andrzej Pazda Z DZIAŁALNOŚCI PTPIREE Projekty rozporządzeń do ustawy o odnawialnych źródłach energii Cechuje się ona najniższym poziomem nakładów finansowych, ze względu na nieznaczną liczbę liczników wymagających kontroli w porównaniu do metody jednostkowej, gdzie każdy użytkowany licznik powinien zostać poddany ponownemu badaniu legalizacyjnemu. Biorąc pod uwagę, że obecnie w naszym kraju legalizuje się corocznie ok. 1,5 mln liczników energii elektrycznej, koszt tego procesu to ponad 100 mln zł (kwota wzrośnie przy wdrożeniu liczników inteligentnych). W związku z tym implementacja do polskiego systemu kontroli metrologicznej legalizacji statystycznej dałaby znaczne oszczędności. W połowie kwietnia br. do Biura PTPiREE wpłynęła odpowiedź z MG na przekazane uprzednio stanowisko PTPiREE w sprawie treści przedłożonego do konsultacji społecznych (wraz z innymi projektami aktów wykonawczych do nowej ustawy o OZE) projektu Rozporządzenia MG w sprawie sprawozdania kwartalnego operatora sytemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego. Poinformowano o przyjęciu uwag na temat przekroczenia delegacji ustawowej w zakresie sprawozdawczości dotyczącej wytwarzania energii z biopłynów oraz biogazu rolniczego a także dotyczących braku w art. 6 wskazówki co do źródła informacji, na podstawie których OSD ma zbierać dane odnośnie ilości energii elektrycznej z mikroinstalacji wytworzonej i wprowadzonej do sieci. Energetyka w rolnictwie 29 kwietnia br. PTPiREE aktywnie uczestniczyło w IX Konferencji ETW 2015 „Energetyka we wsiach i rolnictwie”, zorganizowanej w Warszawie przez Zespół Usług Technicznych Rady Stołecznej NOT oraz Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Przedstawicielka Towarzystwa, Magdalena Kuczyńska, przedstawiła zebranym problematykę potrzeb inwestycyjnych sieci, szczególnie na obszarach wiejskich oraz znaczenie dobrej współpracy samorządów lokalnych z operatorami w procesie planowania i rozwoju sieci w regionach. Wskazała na złożoność wyzwań, przed jakimi stoją OSD, w tym na konieczność z jednej strony wypełnienia zobowiązań w zakresie ochrony środowiska i klimatu (rozwój OZE, poprawa efektywności energetycznej), a z drugiej zapewnienia pewnych i niezakłóconych dostaw energii, przy coraz wyższych oczekiwaniach jakościowych. Wiążące się z tym inwestycje rozwojowe sieci sięgają wielu miliardów euro. Wystąpienie przedstawicielki PTPiREE objęło także kwestię znaczenia i zakresu dofinansowania, jakie operatorzy sieciowi będą mogli uzyskać w ramach programów wsparcia UE do 2020 r. n Rozwój i innowacje 28 kwietnia br. w Warszawie odbyło się spotkanie Zespołu PTPiREE ds. Rozwoju i Innowacji w ramach programów wsparcia UE. Jednym z głównych zagadnień było omówienie dalszych prac związanych z projektami operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) ujętymi na Liście Projektów Strategicznych, które będą mogły uzyskać dofinansowanie w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. W tej części spotkania uczestniczyli przedstawiciele MG w celu uzgodnienia racjonalnych zasad identyfikacji i oceny projektów oraz harmonogramu prac. Dofinansowane przedsięwzięcia operatorów obejmą inwestycje w zakresie modernizacji i rozwoju sieci w celu zwiększenia możliwości przyłączenia do sieci i dystrybucji energii z OZE, wdrażania inteligentnych systemów dystrybucji oraz poprawy bezpieczeństwa energetycznego. Dokonano także analizy możliwości oraz tematów potencjalnych projektów B+R będących przedmiotem wspólnego zainteresowania OSD w celu pozyskania dotacji na ich realizację. W kwietniu br. Zespół PTPiREE ds. Legalizacji Liczników dokonał odbioru pracy pt. „Opracowanie nt. możliwości wprowadzenia legalizacji statystycznej liczników energii elektrycznej w Polsce”. Celem raportu było porównanie zasad i metodyk legalizacji liczników energii elektrycznej w wybranych państwach europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem metody statystycznej. Zdjęcie: Anna Małkowicz Legalizacja liczników maj 2015 ENERGIA elektryczna l 9 RYNEK I REGULACJE Nowelizacja zielonej ustawy Z powodu taryf gwarantowanych Ministerstwo Gospodarki (MG) zapowiedziało nowelizację ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE) jeszcze zanim została opublikowana. Niewykluczone, że już na przełomie kwietnia i maja br. zaczną się konsultacje międzyresortowe. Wszystko wskazuje na to, że intencją jest m.in. obniżenie poziomu taryf. MAREK ZIELOWSKI abyśmy ze zobowiązań unijnych wywiązali się i żeby nie wystąpiło Z początkiem maja br., po ponad 3 latach prac, weszła w życie zjawisko tzw. transferów statystycznych, które by nas wszystkich ustawa o OZE, ale nie w całości, bo nie wszystkie jej postanokosztowało. Mamy oczywiście nadzieję, że rząd będzie zarządzał wienia zaczynają obowiązywać w tym samym terminie. Niektóre systemem aukcyjnym tak, żeby do transferów statystycznych nie stały się obowiązującym prawem tuż po opublikowaniu ustawy. doszło. W każdym razie na dzisiaj piłeczka jest po stronie rządu. To przepisy wprowadzające ulgę dla przedsiębiorstw przemyWidzieliśmy pierwsze propozycje dotyczące wolumenów aukcji słowych, reprezentujących energochłonne sektory przemysłu. OZE. Naszym zdaniem są one nieco restrykcyjne, ale konsultacje W zależności od stopnia energochłonności danego przedsięsą w toku – komentował Wojciech Cetnarski, prezes PSEW, podbiorstwa, ulga może wynieść od 20 do nawet 85% kosztów czas Europejskiego Kongresu Gospodarczego 2015 (EKG 2015). wsparcia OZE. Inne przepisy, dotyczące powołania Operatora Rozliczeń Energii Odnawialnej (OREO), którego siedzibą będzie Bytom, wchodzą w życie w październiku br., a cały rozdział opiPierwsze propozycje aukcyjne sujący reguły rządzące nowym, aukcyjnym systemem wsparcia OZE, a w tym stosowanie taryf gwarantowanych dla mikroinstaPropozycje wolumenów aukcji OZE, o których wspomina Wojlacji, wejdzie w życie dopiero z początkiem przyszłego roku. ciech Cetnarski, zawarto w opublikowanym w kwietniu br. Generalnie najważniejsze zaś jest to, że ustawa o OZE projekcie rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie maksyzmienia zasadniczo reguły gry na rynku energetyki odnawialmalnej ilości i wartości energii elektrycznej z OZE, która może nej. Dotychczas narzędziem, którym być sprzedana w drodze aukcji w 2016 r. państwo posługiwało się, aby zrealizoZgodnie z ustawą o OZE, Rada Ministrów Pod rządami ustawy o OZE wać zobowiązania dotyczące rozwomusi określić rozporządzeniem wskazaju OZE – podjęte na szczeblu unijnym wyżej parametry do końca maja br. państwo zyska pełną kontrolę ne i wpisane w krajowe plany działania – Z opublikowanego projektu rozporząbył system wsparcia OZE w postaci tzw. dzenia wynika, że na 2016 r. planowane nad rozwojem zielonej zielonych certyfikatów. Oznaczało to, jest kupienie w aukcjach OZE maksyenergetyki. Wprowadzany w pewnym uproszczeniu, że każdy, kto malnie 4 579 491 MWh energii, a w tym uruchomił instalację OZE mógł liczyć maksymalnie 2 289 745 MWh ze źródeł aukcyjny system wsparcia na wsparcie. Pod rządami ustawy o OZE o stopniu wykorzystania mocy zainpaństwo zyska pełną kontrolę nad rozstalowanej elektrycznej mniejszym niż OZE oznacza bowiem, że to wojem zielonej energetyki. Wprowa4000 MWh/MW/rok, czyli m.in. z energedzany aukcyjny system wsparcia OZE tyki wiatrowej i fotowoltaiki. od administracji centralnej oznacza bowiem, że to od administracji Wskazane rozporządzenie i później będzie zależało, ile energii centralnej będzie zależało, ile energii kolejne mają znaczenie także dla operaz OZE pojawi się na rynku, a także z jatorów sieci dystrybucyjnej, bo w systemie z OZE pojawi się na rynku, kich źródeł będzie pochodziła. aukcyjnym wsparcia OZE sprzedane wo– Jest naszym zdaniem znak zapytania, lumeny energii będą przekładały się na a także z jakich źródeł będzie czy rząd, który będzie zarządzał systemem potrzeby przyłączeniowe do sieci. Gdyby aukcyjnym, będzie to robił w taki sposób, wskazane wyżej ogólne parametry się pochodziła. 10 l ENERGIA elektryczna maj 2015 RYNEK I REGULACJE z tych mikroinstalacji przestanie obowiązywać dla wszystkich tego rodzaju mikroinstalacji, czy tylko dla kolejnych mikroinstalcji, które powstałyby po przekroczeniu wskazanych progów mocy. Przy tym wielu ekspertów podkreślało, że z ustawy nie wynika, jaki organ, w jakim terminie i w jakiej formie miałby zawiadamiać, że wymienione wcześniej progi mocy przekroczono. Mocno była eksponowana sprawa pomocy publicznej dla prosumentów. Nie wdając się w szczegóły, idzie o to, że – zgodnie z przepisami unijnymi, na które powołuje się MG – maksymalna stopa zwrotu z inwestycji możliwa do ustalenia poziomu taryf gwarantowanych to 3,58%, a taryfy skalkulowano przy założeniu stopy zwrotu rzędu 9-10%. MG nie kryje, że w związku z powyższym poziom taryf powinien zostać „stosownie zaktualizowany”, co oznacza tyle, że w projekcie nowelizacji ustawy o OZE znajdą się zapewne stawki mniejsze niż w opublikowanej ustawie. – Nowelizacja ustawy została zapowiedziana i będzie realizowana przez administrację w drodze konsultacji i uzgodnień międzyresortowych. Myślę, że przełom kwietnia i maja to będzie początek tych uzgodnień i konsultacji. Chcemy wskazać na pewno regulacje, które wymagają zmian. Te zmiany mają przede wszystkim wymiar techniczny, ale również dotyczą zgodności przyjętych rozwiązań z przepisami o pomocy publicznej, na co na również wiele organów administracji zwraca uwagę – mówił Janusz Pilitowski, dyrektor Departamentu Energii Odnawialnej MG, podczas EKG 2015. Niewykluczone, że w trakcie konsultacji pojawią się propozycje zmian ustawy o OZE dotyczące nie tylko taryf gwarantowanych. W każdym razie o zakresie i tempie nowelizacji ustawy o OZE zadecydują zapewne dwa czynniki, tzn. wyniki konsultacji społecznych oraz uzgodnień międzyresortowych i dynamika tych procesów. Jeżeli dyskusje będą się przeciągały, to szansa na uchwalenie zmian przez Sejm obecnej kadencji będzie malała. Nader istotne jest, jakie stawki taryf gwarantowanych zaproponuje MG oraz czy i kiedy będą przyjęte. To one bowiem zadecydują o skali inwestycji w mikroźródła, a więc także o wpływie tych inwestycji na pracę OSD. Przy, mówiąc ogólnie, niezadowalających stawkach boomu nie będzie. Grzegorz Wiśniewski, Nader istotne jest, jakie prezes Instytut Energetyki Odnawialnej, jest zdania, że wśród uczestników ziestawki taryf gwarantowanych lonego rynku brak obecnie atmosfery zaufania i dlatego kwestie techniczne zaproponuje MG oraz czy dotyczące prosumentów wymagają doprecyzowania. i kiedy będą przyjęte. To one – Dziwię się, że zgłaszana jest próba nowelizacji ustawy o OZE tylko w części tabowiem zadecydują o skali ryf gwarantowanych, bo przecież ten sam problem nadmiarowości wsparcia rysuje inwestycji w mikroźródła, a więc się, jeśli łączymy net metering z dotacjami. W przypadku ustawy o OZE Polska potakże o wpływie tych inwestycji szła ścieżką braku notyfikacji. Jeżeli nadal będziemy szli tą drogą, to do niczego nie na pracę OSD. Przy, mówiąc dojdziemy. Kompletnie do niczego, poza awanturą. Uważam, ze powinna być naogólnie, niezadowalających tychmiast podjęta próba notyfikacji przepisów prosumenckich – podkreśla Grzegorz Wiśniewski. stawkach boomu nie będzie. n nie zmieniły i w aukcjach została sprzedana taka ilość energii ze źródeł o stopniu wykorzystania mocy mniejszym niż 4000 MWh/MW/rok jak zapisano w projekcie, to – zakładając, że wygrałaby energetyka wiatrowa – przekładałoby się na potrzebę przyłączenia farm o mocy blisko 1000 MW. I warto dodać, że na nowych warunkach wynikających z ustawy o OZE. W nowych przepisach wskazuje się, że umowy przyłączeniowe powinny zawierać m.in. postanowienia określające termin dostarczenia po raz pierwszy do sieci energii elektrycznej wytworzonej w instalacji OZE, przy czym termin ten nie może być dłuższy niż 48 miesięcy, a w przypadku morskich farm wiatrowych – 72 miesiące, licząc od dnia zawarcia umowy. Zgodnie z ustawą o OZE uchwaloną przez Sejm niedostarczenie po raz pierwszy energii we wskazanych terminach stanowi podstawę wypowiedzenia umowy o przyłączenie. Zarazem w przepisach o aukcjach mówi się, że wygrywający ma 48 miesięcy na zbudowanie instalacji OZE i rozpoczęcie produkcji energii. Należy też zauważyć, że ustawa o OZE nakłada na OSD obowiązek pełnienia funkcji płatnika opłaty OZE, polegającej na obliczeniu jej wysokości na podstawie ustawowego algorytmu, pobraniu jej od podmiotów zobowiązanych wskazanych w ustawie, a następnie przekazanie do OREO, jako podmiotu powołanego ustawowo do zarządzania środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku opłaty OZE. Po co ta opłata? Z opłaty OZE pokrywane będą przez OREO ujemne salda, stanowiące różnicę pomiędzy wartością energii elektrycznej wyliczaną na podstawie transakcji giełdowych a ceną ustaloną w aukcji OZE, po jakiej sprzedawca zobowiązany kupił energię od wytwórców energii o mocy zainstalowanej do 1 MW, który wygrał aukcję oraz którą zaoferował wytwórca o mocy zainstalowanej powyżej 1 MW. I tak dochodzimy do problemu budzącego nadal duże emocje, czyli do taryf gwarantowanych. Szkopuł w tym, że opłata OZE, której stawkę zapisano w ustawie o OZE, została skalkulowana przy założeniu, że pokryje tylko ujemne saldo pomiędzy ceną energią z aukcji a ceną rynkową. Bez uwzględniania, że z opłaty OZE będzie też finansowane ujemne saldo pomiędzy cenami gwarantowanymi a ceną rynkową. Ale to nie jedyny kłopot z taryfami gwarantowanymi. Nowelizacja na horyzoncie Zanim jeszcze ustawę o OZE opublikowano, Jerzy Witold Pietrewicz, wiceminister gospodarki, zapowiedział wniesienie do niej zmian, mających usunąć niespójności, wynikające z wprowadzenia taryf gwarantowanych. Lista wątpliwości, jakie MG kierowało pod adresem rozwiązań prosumenckich, jest dość długa. W ocenie resortu przepisy o cenach gwarantowanych rodziły pytanie, czy te stałe ceny przysługiwać mają za nadwyżkę energii wyprodukowanej nad zużytą, czy za całość energii wytworzonej w mikrosintalacji. Kolejny dylemat, na jaki wskazywano, to sprawa tego, czy po przekroczeniu progu 300 MW i 500 MW mocy dla odpowiednich mikroinstalacji cena jednostkowa sprzedaży energii maj 2015 ENERGIA elektryczna l 11 RYNEK I REGULACJE Przyszłość dystrybucji – wyzwania regulacyjne W dobie postępującej transformacji gospodarczej, dostosowującej funkcjonowanie podmiotów sektora energetycznego do stale zmieniających się warunków otoczenia, stawiane są wymagania ciągłego ich rozwoju i doskonalenia wszelkich funkcji organizacyjnych i zarządczych. WALDEMAR SKOMUDEK W okresie minionych już kilkunastu lat nieustannie trwającego procesu zmian dokonano w energetyce różnego rodzaju przedsięwzięć, głównie polegających na zmianach w ich organizacji prawnej, ukierunkowanych na działanie w warunkach konkurencji rynkowej oraz w organizacji pracy i zarządzaniu, w szczególności polegających na wyodrębnieniu i usamodzielnieniu głównych obszarów działalności: wytwarzanie, dystrybucja oraz obrót energią elektryczną. Podejmowane działania miały umożliwić adaptację energetyki do funkcjonowania w warunkach rynku energii elektrycznej oraz rynku usług wspierających działalności podstawowe. W kontekście podjętych rozważań możemy mówić o stale trwającej w polskiej energetyce restrukturyzacji, która przede wszystkim wiąże się z przejęciem przez podmioty energetyczne pełnej odpowiedzialności za ich rozwój, za rozwój będącej w ich dyspozycji infrastruktury oraz za sprawne funkcjonowanie w realiach gospodarki rynkowej, nie tylko w obrębie kraju, ale także w wymiarze międzynarodowym, europejskim. Konieczność tworzenia dużych i silnych przedsiębiorstw poprzez konsolidację licznych, stosunkowo słabych ekonomicznie, jednostek gospodarczych (dawnych Zakładów Energetycznych), którą narzuciła gospodarka rynkowa, w skali kraju można uznać prawie za zakończoną. Jej efekty i uzyskiwane korzyści są obecnie stale poddawane różnego rodzaju analizom, które mają potwierdzić słuszność ich prowadzenia. Jakby nie odczytywać sensu tych przekształceń, można jednak dzisiaj uznać, że były one konieczne i sprawiły, że od początku towarzyszy im efekt synergii, zwłaszcza w obszarze finansowym. Także trudno oprzeć się stwierdzeniu, 12 l ENERGIA elektryczna maj 2015 że były one niezbędnym elementem dążeń do osiągnięcia standardów unijnych, głównie w sferze formy własności majątku oraz wzrostu efektywności polskiej gospodarki. Zatem, skoro mamy już dobrze i nowocześnie funkcjonujące podmioty energetyczne, warto zastanowić się, w jaki sposób wykorzystać posiadany potencjał zasobów, szczególnie finansowych, a także, w jakim kierunku prowadzić modernizacje i nowe inwestycje. Zanim jednak będzie można określić przyszłe kierunki alokacji środków finansowych, warto spojrzeć na posiadane aktywa, tworzące krajową sieć dystrybucyjną. W szczególności ich struktura wiekowa determinuje potrzebę dokapitalizowania. I tak, najwyższy udział dekapitalizacji krajowa dystrybucja odnotowuje w liniach napowietrznych i stacjach transformatorowych (ok. 26% linii i ok. 21% stacji ma powyżej 40 lat). W tym też upatruje się przyczyn – bądź co bądź niekorzystnych jeszcze – wartości wskaźników SAIDI i SAIFI. Stąd też przyszłe działania modernizacyjne będą się koncentrować na wymianie przewodów przyłączy i linii niskiego napięcia na przewody izolowane, wymianie przewodów linii średniego napięcia na przewody niepełnoizolowane, wymianie awaryjnych kabli średniego napięcia oraz na dalszej telemechanizacji (łącznie z telesterowaniem i telepomiarami) dystrybucyjnych obiektów stacyjnych. Zamierzenia modernizacyjne w poszczególnych kategoriach zadań stojące przed dystrybucją mają jeden zasadniczy cel: skutecznie zatrzymać postępujący proces starzenia majątku sieciowego. Jednak utrzymanie pełnej sprawności posiadanego majątku sieciowego to tylko część obowiązków, jakie obecnie ciążą na podmiotach dystrybucyjnych. Równie istotnym obowiązkiem jest podejmowanie wszelkich działań zmierzających do wzrostu zdolności finansowania wielkich inwestycji. W tym zakresie prezentowane przez krajowych operatorów sieci dystrybucyjnej zamierzenia inwestycyjne na lata 2014-2019, tylko w zakresie linii napowietrznych i kablowych, średniego i niskiego napięcia oraz stacji transformatorowych SN/nn, można łącznie oszacować na poziomie ok. 40 tys. km linii oraz ponad 10 tys. nowych stacji. Na poziom określonych potrzeb duży wpływ ma przyjęty i dynamicznie wdrażany w kraju kierunek rozwoju generacji rozproszonej, w tym szczególnie odnawialnych źródeł energii (OZE), a także rozwój energetyki prosumenckiej. W obu przypadkach mamy do czynienia z działaniami zmierzającymi do podniesienia efektywności wykorzystania energii oraz z rozwojem na szeroką skalę rozwiązań sieci inteligentnej smart grid. Działania te mają również zmierzać do realizacji kluczowych celów strategicznych dystrybucji, wśród których znajdują się m.in.: lepsze wykorzystanie posiadanych zasobów, poprawa jakości obsługi klienta (odbiorcy/prosumenta), poprawa warunków stabilności systemu elektroenergetycznego, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego w perspektywie krótko- i długoterminowej, efektywne planowanie rozwoju sieci elektroenergetycznej. Efektywność energetyczna, wraz z rozwojem świadomości społecznej i postępu technologicznego, będzie odgrywała coraz większą rolę nie tylko dla zapewnienia RYNEK I REGULACJE zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa dostaw energii, ale również dla wzrostu konkurencyjności krajowych przedsiębiorstw oraz poziomu zamożności społeczeństwa. W szczególności dotyczy to jednostek społecznych, które będą zainteresowane przekształceniem z odbiorcy pasywnego na odbiorcę aktywnego (prosumenta). Poprawa efektywności energetycznej będzie również atrakcyjnym ekonomicznie środkiem przyczyniającym się do wypełnienia zapisów pakietu klimatyczno-energetycznego, zakładającego konieczną redukcję emisji gazów cieplarnianych. W tym zakresie można przyjąć, że cele efektywnościowe realizowane będą w szczególności poprzez zwiększanie sprawności wytwarzania energii elektrycznej, wzrost produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w technologii wysokosprawnej kogeneracji, zmniejszanie wskaźnika strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, rozwój generacji rozproszonej, w tym OZE, a także wzrost efektywności końcowego wykorzystania energii – np. poprzez termoizolację obiektów kubaturowych. Wraz z wzrostem wykorzystania w bilansie energetycznym produkcji energii elektrycznej pochodzącej z OZE można spodziewać się dążeń do kształtowania specjalizacji w ramach poszczególnych technologii OZE. Z pewnością przyczyni się to do osiągania przez kolejne technologie OZE fazy komercjalizacji oraz dynamicznego rozwoju. Wypracowanie specjalizacji OZE w ramach gospodarki narodowej może mieć istotne znaczenie dla możliwości zwiększania potencjału wzrostu wykorzystania tej formy produkcji energii elektrycznej. Ma to silny związek z konieczną intensyfikacją prac badawczo-rozwojowych i wdrożeniowych z udziałem krajowych ośrodków naukowych. Z uwagi na intensywny rozwój w państwach Unii Europejskiej i w wielu krajach poza kontynentem europejskim energetyki prosumenckiej podobny trend będzie można obserwować również i w Polsce. Ogromne zainteresowanie różnych grup społecznych mikroźródłami produkującymi energię elektryczną na potrzeby własne będzie skutecznym bodźcem dla dystrybucji do inwestowania w rozwój infrastruktury energetycznej, głównie w zakresie zdolności przyłączeniowych. Jest wielce prawdopodobne, że rozwój ten będzie podążać w kierunku przekształcania części tradycyjnej sieci w tzw. sieć inteligentną. Dzięki takiej sieci będzie można zarządzać bezpośrednimi interakcjami i komunikacją między konsumentami, gospodarstwami domowymi lub przedsiębiorstwami oraz innymi użytkownikami sieci i dostawcami energii. Globalnym efektem stosowania takich sieci będzie optymalizacja wykorzystania zdolności przesyłowych systemu elektroenergetycznego dzięki współdziałaniu odbiorców i źródeł energii działających w oparciu o różne technologie. Natomiast na poziomie niskich napięć konsumenci będą mogli stopniowo zyskiwać wpływ na kontrolowanie własnego zużycia energii oraz zarządzanie nim. W powiązaniu z dostępną wówczas dla odbiorcy informacją o poziomie cen energii elektrycznej uzależnionej od okresu dnia czy pory roku można uaktywnić funkcję zarządzania popytem na energię elektryczną. Rozwój inteligentnych sieci smart grid stworzy także możliwość lepszego i bardziej ukierunkowanego zarządzania siecią, co będzie oznaczało zwiększenie bezpieczeństwa jej pracy i tańszą eksploatację, a także umożliwi integrację znacznych ilości energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych zaplanowanych do wybudowania w kraju. Wprowadzenie rozwiązań związanych z inteligentnymi sieciami będzie również okazją do poprawy konkurencyjności oraz przodującej pozycji dostawców nowych technologii, przede wszystkim w obszarze inżynierii elektrycznej i elektronicznej. Kolejnym wyzwaniem skierowanym także do nauki polskiej, ściśle integrującej się z potrzebami przemysłu, będzie (a właściwie to już obecnie ma miejsce) opracowanie i wdrożenie do szerokiego zastosowania różnorodnych technologii magazynowania energii (np. magazyny sprężonego powietrza, wykorzystanie nadmiarowej energii elektrycznej do produkcji wodoru przez elektrolizę wody) oraz komercjalizacja dojrzałych metod magazynowania energii (elektrownie szczytowo-pompowe). Opanowanie na skalę przemysłową magazynowania energii elektrycznej stanowić będzie bardzo ważny element rynkowego podejścia do równoważenia popytu i podaży, przy jednoczesnym zapewnieniu niezawodności, efektywności oraz bezpieczeństwa jej dostarczania. Będzie także bardzo korzystnym rozwiązaniem dla bilansowania sytemu elektroenergetycznego, wykorzystującym metodę zarządzania popytem DSM, co pozwoli na obniżenie szczytów zapotrzebowania i unikanie okresów bardzo wysokich cen energii. W kompleksie przyszłościowych trendów rozwoju krajowej dystrybucji istotne miejsce zajmuje proces regulacji przedsiębiorstw sieciowych. Niestety, w tym obszarze dzisiejszy model regulacji nie nadąża za postępującymi, rynkowymi zmianami w podsektorze dystrybucyjnym. Obecne wymagania wobec regulacji koncentrują się na uzyskaniu transparentnego odzwierciedlenia oszczędności energii elektrycznej i kosztów w sieci, dzięki zastosowaniu innowacyjnych rozwiązań technicznych i nowych technologii, pozwalających m.in. na poprawę jakości i niezawodności dostarczania energii do odbiorców, umożliwieniu operatorowi dystrybucyjnemu oferowanie usług i taryf systemowych w ramach reagowania na popyt, a także umożliwieniu oferowania taryf dostępu do sieci, pozwalających na dynamiczną wycenę energii elektrycznej zużywanej przez odbiorców końcowych (tj. ustalanie krytycznych cen szczytowych, ustalanie cen w czasie rzeczywistym, rabaty w godzinach szczytu i inne). W pakiecie przyszłych wyzwań stojących przed dystrybucją i regulacją energetyki znajduje się także wiele zagadnień natury prawnej. Można tu przywołać chociażby projekt tzw. ustawy krajobrazowej, ustawy rozszerzającej definicję prosumenta czy też ustawy korytarzowej. Niestety, te i inne inicjatywy regulacji prawnych czekają w kolejce legislacyjnej. Niniejszy artykuł tylko w ograniczonym stopniu dotyka szerokiej problematyki przyszłości krajowej dystrybucji i koniecznych kierunków regulacji. Z doświadczenia wiemy, że rzeczywistość jest jednak bardzo wymagająca i stale wymusza podejmowania decyzji, nawet w sytuacji braku narzędzi legislacyjnych. Jak temu zaradzić teraz i w najbliższej przyszłości?, w jaki sposób z tą problematyką radzą sobie operatorzy w innych krajach?, czy ich doświadczenia mogą być nauką dla nas? – to nieliczne lecz istotne pytania często zadawane w środowisku dystrybucji. Aby nie pozostawić ich bez odpowiedzi, proponuję kontynuację wspólnej dyskusji w zakresie poruszonych tematów podczas majowego seminarium nt. ,,Sieci energetyczne – nowa regulacja'', które odbędzie się 28 maja w Poznaniu. n Dr hab. inż. Waldemar Skomudek; ekspert z zakresu elektroenergetyki, brał udział przy tworzeniu grup kapitałowych EnergiaPro KE SA i TAURON SA oraz przy wydzielaniu Operatora Systemu Dystrybucyjnego, w latach 2008- 2010 pełnił funkcję wiceprezesa PSE Operator SA; obecnie pełni funkcję dziekana Wydziału Inżynierii Produkcji i Logistyki Politechniki Opolskiej. maj 2015 ENERGIA elektryczna l 13 RYNEK I REGULACJE Niezależność i bezpieczeństwo energetyczne Polski program jądrowy Zapewnienie Polsce i Polakom własnej energii elektrycznej po racjonalnych i przewidywalnych kosztach to nie tylko fundament konkurencyjności rodzimej gospodarki, ale przede wszystkim kwestia bezpieczeństwa energetycznego kraju, która w ostatnim czasie nabiera szczególnego znaczenia. TOMASZ NOWACKI Ministerstwo Gospodarki Zrównoważona polityka energetyczna państwa powinna respektować trzy cele: konkurencyjność, zrównoważony rozwój i bezpieczeństwo dostaw. Rozwój energetyki jądrowej dokładnie wpisuje się w ich realizację. Wdrażanie energetyki jądrowej do polskiego koszyka energetycznego jest przykładem konsekwentnej polityki realizowanej przez kolejne rządy. Rozwój tego źródła przewidywała już „Polityka energetyczna Polski do 2025 r.”, przygotowana przez rząd premiera Marka Belki, popierany przez Sojusz Lewicy Demokratycznej. Z kolei w 2007 r. w swoim exposé premier Jarosław Kaczyński z Prawa i Sprawiedliwości wyraźne wskazywał na konieczność rozwoju energetyki jądrowej w Polsce. Kolejna koalicja rządząca Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego kontynuuje zamierzenia poprzedników, co znalazło wyraz w przyjętych przez nią licznych dokumentach strategicznych, z których najważniejsze to „Polityka energetyczna do 2030 r.”, „Program polskiej energetyki jądrowej” (PPEJ) oraz Strategia „Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko”. Po pierwsze – gospodarka Bezpieczeństwo energetyczne kraju wymaga zapewnienia dostaw odpowiedniej ilości energii elektrycznej wszystkim – od gospodarstw domowych, przez instytucje publiczne, po przedsiębiorstwa i przemysł. Według szacunków Agencji Rynku Energii nastąpi wzrost zapotrzebowania na finalną energię elektryczną o ok. 36%, 14 l ENERGIA elektryczna maj 2015 Źródło: Uaktualnienie prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 r., ARE SA, czerwiec 2013 tj. z poziomu 119,1 TWh w 2010 r. do 161,4 TWh w 2030 r., co oznacza średnioroczne tempo wzrostu na poziomie 1,5%. Zgodnie z tą prognozą moc zainstalowana w źródłach wytwórczych powinna wzrosnąć z ok. 33,5 tys. MW w 2010 r. do ok. 44,5 tys. MW w 2030 r., czyli o ok. 33%. Nie da się, a – ze względu na bezpieczeństwo państwa nawet nie powinno – zaspokoić rosnących potrzeb importem energii. Konieczne staje się więc zwiększenie mocy produkcyjnych w kraju, przez budowę nowych źródeł wytwarzania. Warto też podkreślić, że z zainstalowanych obecnie w polskich elektrowniach 33,5 GW mocy do 2020 r., ze względu na starzenie się siłowni, zostanie wyłączonych 6 GW, a kolejne 6 GW do 2030 r. Łącznie stanowi to 36% obecnej mocy zainstalowanej. Elektrownia jądrowa może częściowo uzupełnić te ubytki. Mimo wysokich nakładów inwestycyjnych, elektrownie jądrowe są bardzo atrakcyjnym pod względem cenowym źródłem wytwarzania. Biorąc pod uwagę koszty zakupu paliwa oraz emisji CO2, wygrywają konkurencję cenową ze wszystkimi technologiami wytwarzania wykorzystującymi paliwa kopalne. Na podstawie doświadczeń państw od dziesięcioleci wykorzystujących energetykę jądrową należy stwierdzić, że elektrownie jądrowe są czynnikiem stabilizującym ceny energii. Zgodnie z szacunkami francuskiego Trybunału Obrachunkowego, koszt energii z elektrowni jądrowych w tym kraju to obecnie 54 euro za MW. I to z uwzględnieniem wydatków na wszystkie etapy: budowę reaktorów, RYNEK I REGULACJE Struktura wieku elektrowni Źródło: „Statystyka elektroenergetyki polskiej 2011”, ARE SA, Warszawa 2012 eksploatację, zakup paliwa, likwidację, zarządzanie odpadami. Dla porównania, według danych innej francuskiej agencji rządowej, 1 MWh z węgla kosztuje tam 67 euro, z gazu – 69 euro, z farm wiatrowych na morzu 102 euro, a z ogniw fotowoltaicznych – ponad 150 euro. Inwestycje w moce Choć Polska już znajduje się w fazie ogromnych przemian w sektorze energetyki, to konieczne staje się zwiększenie mocy produkcyjnych w kraju przez budowę nowych źródeł wytwarzania. Oddano już do użytku nowy blok energetyczny w Bełchatowie i rozpoczęły się też kolejne ogromne inwestycje, jak chociażby rozbudowa elektrowni w Opolu czy Kozienicach. Jednak aby produkować więcej i równocześnie wywiązać się z unijnych zobowiązań dotyczących redukcji emisji CO2, Polska potrzebuje wydajnych i czystych źródeł energii. Uzasadnione jest wprowadzenie do struktury źródeł wytwórczych zeroemisyjnego źródła, jakim jest energetyką jądrowa, bowiem do 2030 r. Polska musi obniżyć emisyjność energetyki o ponad 40%. Przy czym Komisja Europejska dąży do dalszych radykalnych wzrostów tego celu, co niesie za sobą poważne ryzyko wzrostu cen energii elektrycznej w kraju. Dlatego też polski rząd bardzo aktywnie bierze udział w dyskusjach mających na celu minimalizację wpływu pakietu energetyczno-klimatycznego na naszą gospodarkę i ochronę strategicznych interesów naszego państwa. Przyjęty przez Radę Ministrów w styczniu br. PPEJ przewiduje budowę 6 tys. MW zainstalowanej mocy, tj. 4-6 bloków jądrowych. Do 2035 r. powstawać w nich będzie 50 TWh energii elektrycznej rocznie. Oznacza to możliwość uniknięcia corocznie emisji 35 mln ton CO2. Zgodnie z założeniami ,,Polityki energetycznej do 2030 r.’’ w elektrowniach jądrowych będzie powstawać ok. 12% produkowanej w Polsce energii, a w 2035 r., po wybudowaniu drugiej elektrowni – ok. 19%. Bezpieczeństwo energetyczne Niezwykle ważną sprawą dla bezpieczeństwa energetycznego jest możliwość tworzenia wieloletnich zapasów paliwa jądrowego. Elektrownia jądrowa zużywa znacznie mniej paliwa niż elektrownie konwencjonalne. Do zasilania bloku jądrowego o mocy 1 GWe w ciągu roku należy dostarczyć ok. 650 kg U-235, co odpowiada paliwu o wadze ok. 25 ton (1 ciężarówka). Do wyprodukowania takiej ilości paliwa niezbędne jest ok. 160 ton uranu naturalnego. Elektrownia węglowa o tej samej mocy potrzebuje rocznie ok. 3 mln ton węgla (120 tys. ciężarówek), elektrownia opalana ropą – ok. 2,5 mln ton tego paliwa, a elektrownia gazowa – ok. 1 miliarda metrów sześciennych gazu ziemnego. Tak małe ilości paliwa jądrowego można łatwo składować i zgromadzić jego zapas na kilka lat. W odróżnieniu od rynku węglowodorów, które pochodzą z regionów niespokojnych pod względem politycznym, rynek uranu i usług jądrowego cyklu paliwowego funkcjonuje w oparciu o państwa stabilne. Kolejną przewagą jest łatwość tworzenia zapasów paliwa jądrowego, co eliminuje groźbę uzależnienia Polski od monopolistycznych lub niepewnych dostawców zagranicznych. Z kolei niski udział cen paliwa w kosztach produkcji energii elektrycznej w elektrowniach jądrowych powoduje, że dwukrotny wzrost cen paliwa wywołuje zaledwie 5-procentowy przyrost ceny energii elektrycznej. W przypadku gazu wzrost ten wyniósłby 75%. Nawet podwojenie czy potrojenie kosztu uranu w paliwie nie spowoduje więc zauważalnego wzrostu ceny energii elektrycznej pochodzącej z elektrowni jądrowej. Pracujące przez ok. 60 lat i więcej, elektrownie jądrowe mogą więc być stabilizatorem cen energii w kraju. Szansa dla polskiego przemysłu Wdrożenie energetyki jądrowej nie oznacza jedynie budowy elektrowni jądrowych i uzupełnienia polskiego koszyka energetycznego o energię pochodzącą z siłowni jądrowych. To projekt cywilizacyjny, który porównywać można z budową np. portu w Gdyni czy Centralnego Okręgu Przemysłowego, oraz niezaprzeczalny impuls dla rozwoju gospodarczego, społecznego i regionalnego Polski. Jest to największa Emisja CO2 w polskim sektorze energetycznym Źródło: ARE SA maj 2015 ENERGIA elektryczna l 15 RYNEK I REGULACJE powojenna inwestycja, której realizacja spowoduje wzrost zatrudnienia nie tylko w samych elektrowniach, ale w całej gospodarce. Już dziś Polska, będąc na początku rozwoju energetyki jądrowej, posiada stosunkowo dobrze rozwinięty przemysł krajowy, który od wielu lat kooperuje ze światową branżą jądrową. Elektrobudowa Katowice, Rafako-Racibórz, Rafamet SA, Fakop-Sosnowiec, ZT-B POLBAU sp. z o.o. czy Energomontaż-Północ Gdynia – to tylko przykłady kilku firm obecnych na budowach elektrowni jądrowych na całym świecie. Przy budowie elektrowni Olkiluoto w szczycie pracowało 4,5 tys. osób, z czego 40% to byli Polacy. Nasi rodacy budowali także elektrownie w Flamanville -3 oraz Pierrelatte (Francja), Philippsburg (Niemcy), Formark (Wielka Brytania), Ignalinie (Litwa), Paks (Węgry) i w wielu innych krajach. To mocny fundament dla rozwoju programu jądrowego w Polsce. PPEJ zakłada możliwie wysoki udział krajowego przemysłu w budowie polskich elektrowni jądrowych, jak i wspieranie polskiego przemysłu poza granicami kraju w zdobywaniu kolejnych doświadczeń w energetyce jądrowej. Zakładany jest stopniowy wzrost udziału krajowego przemysłu w budowie polskich elektrowni jądrowych: 10% w pierwszym roku budowy, 30% w momencie rozruchu pierwszego reaktora i 60% łącznej wartości inwestycji docelowo. Obecnie trwa inwentaryzacja możliwości rodzimego przemysłu w zakresie uczestnictwa w projekcie jądrowym. Branże, w których polskie przedsiębiorstwa realizują już prace na rzecz zagranicznego przemysłu jądrowego, to: prace budowlane, produkcja i montaż konstrukcji stalowych, wymienników ciepła i rurociągów, pomp, zaworów, urządzeń elektrycznych, aparatury dozymetrycznej, również z tzw. wyspy jądrowej i turbinowej. W miarę postępu polskiego projektu energetyki jądrowej (i przygotowań polskiego przemysłu) branż tych będzie więcej. Zadania dla wszystkich Za realizację inwestycji w zakresie budowy elektrowni jądrowej odpowiada spółka PGE Polska Grupa Energetyczna SA, wymieniona już w uchwale Rady Ministrów nr 4/2009 z 13 stycznia 2009 r. w sprawie działań podejmowanych w zakresie rozwoju energetyki jądrowej. Jednocześnie w tej uchwale Minister Skarbu Państwa 16 l ENERGIA elektryczna maj 2015 (MSP) wskazany został jako ta część administracji rządowej, która jest bezpośrednio odpowiedzialna za realizację inwestycji. MSP zobowiązano m.in. do zapewnienia współpracy PGE Polskiej Grupy Energetycznej SA przy przygotowaniu i realizacji PPEJ. Inną rolę w procesie wdrażania energetyki jądrowej pełni Minister Gospodarki (MG). Do jego zadań należy przede wszystkim organizowanie polityki państwa i koordynowanie działań prowadzących do realizacji strategicznego celu, jakim jest uzupełnienie polskiego koszyka energetycznego o energetykę jądrową. Są one wyraźnie oddzielone od kompetencji właścicielskich wobec firmy PGE Polska Grupa Energetyczna SA, które posiada resort Skarbu Państwa. Wykonując swoje zadania, MG odpowiada głównie PPEJ zakłada możliwie wysoki udział krajowego przemysłu w budowie polskich elektrowni jądrowych, jak i wspieranie polskiego przemysłu poza granicami kraju w zdobywaniu kolejnych doświadczeń w energetyce jądrowej. Zakładany jest stopniowy wzrost udziału krajowego przemysłu w budowie polskich elektrowni jądrowych. za przygotowywanie strategii i niezbędnych regulacji, ale pełni także ważną rolę koordynacyjną. Stara się integrować wysiłki wszystkich najważniejszych uczestników projektu jądrowego: polską administrację, świat nauki, dozór jądrowy oraz wyznaczonego przez rząd inwestora – PGE Polską Grupę Energetyczną SA. Ministerstwo Gospodarki opiera się na bliskiej współpracy i zaleceniach organizacji międzynarodowych, a jego działania pozytywnie oceniły misje inspekcyjne Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej oraz Agencji Energii Jądrowej OECD. Resort gospodarki przykłada dużą wagę do kontynuowania działań edukacyjno-informacyjnych poświęconych energetyce jądrowej. Polacy chcą atomu Według ostatnich badań opinii społecznej, realizowanych na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w listopadzie i grudniu 2014 r. przez firmę Millward Brown, obecnie poparcie dla budowy w Polsce elektrowni jądrowej wynosi 58%, przy 35% przeciwników tej inwestycji. To właśnie w rozwoju tego źródła energii Polacy widzą sposób na walkę ze zmianami klimatycznymi oraz na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju. Z kolei badania społeczne przeprowadzone przez TNS Polska na zlecenie inwestora, czyli spółki PGE, pokazują, że wśród społeczności gmin zamieszkujących na obszarze potencjalnej lokalizacji elektrowni jądrowych odsetek popierających tę inwestycje jest nawet wyższy niż w całym województwie i sięga 80% w gminie Choczewo. Poparcie dla inwestycji rośnie również wśród mieszkańców województwa pomorskiego. Wynosi ono 74% dla planów budowy elektrowni w Polsce oraz 70% dla planów budowy elektrowni w sąsiedztwie. Nieco niższy poziom akceptacji deklarują mieszkańcy Trójmiasta, nadal jednak ponad połowa z nich popiera projekt budowy elektrowni jądrowej w naszym kraju (58%) i w swoim bezpośrednim sąsiedztwie (56%). Także ubiegłoroczne badanie opinii publicznej realizowane przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych (PISM) wykazuje, że większość Polaków popiera energetykę jądrową (64%), a ponad 23% jest jej przeciwnych. Ważnym czynnikiem wpływającym na wyniki było m.in. widoczne u respondentów poczucie zagrożenia bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa energetycznego. Konflikt na wschodzie Ukrainy sprawia, że coraz więcej Polaków zaczyna się obawiać o bezpieczeństwo militarne i gospodarcze własnego państwa. Na znaczeniu zyskują działania wzmacniające niezależność energetyczną kraju, takie jak właśnie wykorzystanie energii jądrowej. n Autor jest zastępcą dyrektora Departamentu Energii Jądrowej w Ministerstwie Gospodarki. Zaangażowany w przygotowanie „Programu polskiej energetyki jądrowej” od jego początku. Koordynował i odpowiadał m.in. za prace legislacyjne związane z regulacjami prawnymi dotyczącymi wdrażania w naszym kraju energetyki jądrowej. Mię RYNEK I REGULACJE e Międzynarodowe Targi Energetyki 26-28 MAJA 2015, POZNAŃ NOWE WYDARZENIA ENERGIA.21 Międzynarodowy Kongres Naukowo-Przemysłowy FORUM I WYSTAWA INNOPOWER Innowacje w energetyce maj 2015 ENERGIA elektryczna l 17 PARAGRAF W SIECI Rubrykę, poświęconą zagadnieniom prawnym w energetyce, redagują: mec. Katarzyna Zalewska-Wojtuś z Biura PTPiREE i mec. Przemysław Kałek z Kancelarii Chadbourne & Parke LLP Wejście w życie ustawy o OZE Ustawa z dnia 20 lutego br. o odnawialnych źródłach energii (OZE) została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 3 kwietnia br. Zgodnie ze swoim art. 223 ustawa o OZE wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia jej ogłoszenia. Oznacza to, że ustawa weszła w życie z dniem 4 maja br. Warto jednak zauważyć, że główna i najważniejsza część ustawy, którą stanowi rozdział 4 regulujący mechanizmy i instrumenty wspierające wytwarzanie energii elektrycznej w OZE, wejdzie w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2016 r. Wytwórcy zyskują kilkumiesięczny okres vacatio legis, pozwalający im na analizę skutków ustawy oraz na przystosowanie się do nowych warunków funkcjonowania instalacji OZE, jakie ustawa ta tworzy. Z dniem 4 maja br. wchodzą również w życie wprowadzane przez ustawę o OZE zmiany ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Pe), ujęte w art. 179 ustawy o OZE. Zmiany te mają istotne znaczenie dla działalności operatorów systemów elektroenergetycznych (OSE), gdyż dotykają: procesu przyłączania instalacji OZE do sieci; sprawozdawczości związanej z przyłączaniem do sieci elektroenergetycznej mikroinstalacji. Z dniem 4 maja br. zmianie ulega art. 7 ustawy Pe, nakazując OSE m.in. przyłączanie w pierwszej kolejności instalacji OZE oraz uwzględnianie w umowach o przyłączenie maksymalnego terminu pierwszego dostarczenia energii elektrycznej z instalacji do sieci elektroenergetycznej. Od dnia 4 maja br. biec zaczynają również terminy na dostosowanie niezrealizowanych do tego dnia umów o przyłączenie do sieci, przewidziane w art. 191 ustawy o OZE, pod rygorem wypowiedzenia umowy przez każdą ze stron umowy. Przykładem takich terminów jest 6-miesięczny termin na dostosowanie umów o przyłączenie do nowych wymogów prawa czy 3-miesięczny termin na przedstawienie przez podmiot, 18 l ENERGIA elektryczna maj 2015 zamierzający przyłączyć należącą do niego instalację wytwórczą do sieci elektroenergetycznej, zaktualizowanego harmonogramu przyłączenia, uwzględniającego maksymalny termin pierwszego dostarczenia energii elektrycznej z instalacji do sieci elektroenergetycznej, o ile termin ten był dłuższy niż 4 lata (48 miesięcy) od dnia wejścia w życie ustawy o OZE dla instalacji OZE zlokalizowanych na lądzie, lub dłuższy niż 6 lata (72 miesiące) dla takich instalacji zlokalizowanych na morzu. Od dnia 4 maja br. obowiązują również przepisy rozdziału 2 ustawy o OZE, zobowiązujące operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) do przekazywania Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (URE) oraz Prezesowi Agencji Rynku Rolnego informacji o wytwórcach wytwarzających energię elektryczną w mikroinstalacjach przyłączonych do sieci takich operatorów oraz o lokalizacji i parametrach technicznych tych mikroinstalacji – w terminie 14 dni od dnia przyłączenia lub zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji do sieci, ewentualnie w terminie 14 dni od dnia uzyskania przez operatora informacji o zmianach dotyczących takich mikroinstalacji. Przepisy przejściowe do ustawy o OZE, art. 213 i art. 214, przewidują przy tym, że pierwsze sprawozdania kwartalne – obejmujące informacje o ilości energii elektrycznej wytworzonej w mikroinstalacjach przez poszczególnych wytwórców oraz o łącznej ilości energii elektrycznej sprzedanej sprzedawcy zobowiązanemu i wprowadzonej do sieci dystrybucyjnej – powinny zostać złożone przez OSD za kwartał roku kalendarzowego następujący po kwartale, w którym ustawa o OZE weszła w życie, tj. za III kwartał roku kalendarzowego. Dodatkowo pośrednio na OSE wpływ może mieć również wejście w życie z dniem 1 maja br. art. 75 oraz art. 76 ustawy o OZE, określających warunki uzyskiwania tzw. zaświadczenia o dopuszczeniu do aukcji przez wytwórców zamierzających uczestniczyć w aukcjach organizowanych przez Prezesa URE po 1 stycznia 2016 r. Jednym z dokumentów składanych w tej procedurze są warunki przyłączenia oraz umowa o przyłączenie do sieci. Uzyskanie zaświadczenia jeszcze w tym roku umożliwi wytwórcom przystąpienie do aukcji organizowanych w I połowie 2016 r. Projekt nowelizacji ustawy o OZE Tuż po uchwaleniu przez Sejm ustawy o OZE z szeroką krytyką spotkało się szereg jej zapisów dotyczących wsparcia energetyki prosumenckiej. W szczególności wiele wątpliwości spowodowało uwzględnienie w ustawie (art. 41), na ostatnim etapie prac legislacyjnych, tzw. poprawki posła Bramory, wprowadzającej taryfy gwarantowane dla wytwórców nowo budowanych mikroinstalacji. Pytania, które pojawiły się niemal natychmiast, dotyczyły m.in. tego: 1. Czy stała cena jednostkowa zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji przysługuje za nadwyżkę energii elektrycznej, czy za całą wytworzoną energię elektryczną w takiej mikroinstalacji? 2. Czy po przekroczeniu ogólnokrajowego progu 300 MW dla instalacji o mocy zainstalowanej do 3 kW oraz 500 MW dla instalacji powyżej 3 kW do 10 kW stała cena jednostkowa zakupu energii elektrycznej z mikroinstalacji, wskazana w art. 41 ust. 10 lub 15 ustawy o OZE, przestaje obowiązywać dla wszystkich mikroinstalacji, czy tylko dla nowych, które powstaną po przekroczeniu ww. progu mocowego? 3. Czy przy cenach gwarantowanych stosowany jest net-metering (rozliczenie według salda ilościowego energii elektrycznej pobranej oraz wprowadzonej przez wytwórcę do sieci elektroenergetycznej)? 4. Jaki podmiot czy organ administracji, w jakim trybie i na jakiej podstawie kontroluje i monitoruje aktualny stan mocy zainstalowanej w poszczególnych mikroinstalacjach? OSE interesować w tej dyskusji powinno przede wszystkim rozstrzygnięcie problemu monitorowania budowy PARAGRAF W SIECI i przyłączania mikroinstalacji do sieci elektroenergetycznej. Ze względu na to, że limity ,,mocowe” – 300 MW i 500 MW – ustalone zostały na poziomie ogólnokrajowym, a nie funkcjonuje teraz jakakolwiek ogólnokrajowa baza danych mikroinstalacji, wprowadzenie odpowiednich mechanizmów przed 1 stycznia 2016 r. i wejściem w życie systemu wsparcia dla mikroinstalacji może stanowić poważne wyzwanie legislacyjne i organizacyjne. Jest to bardzo istotne, ponieważ tylko bieżący i stały monitoring przyłączania mikroinstalacji pozwoli na prawidłowe funkcjonowanie tego systemu wsparcia i określanie zakresu obowiązku sprzedawców zobowiązanych do zakupu energii elektrycznej po cenach gwarantowanych. Prace nad projektem nowelizacji ustawy o OZE trwają obecnie w Ministerstwie Gospodarki (MG). Propozycje wielkości i wartości energii elektrycznej oferowanej w aukcjach na 2016 r. W art. 209 ustawa o OZE nałożyła na Radę Ministrów obowiązek ogłoszenia do dnia 31 maja 2015 r. pierwszego rozporządzenia ustalającego maksymalne ilości i wartości energii elektrycznej wytworzonej z OZE, która może zostać sprzedana w ramach aukcji organizowanych przez Prezesa URE w 2016 r. Pojawił się już pierwszy projekt tego rozporządzenia. Zgodnie z nim, maksymalna ilość energii elektrycznej z OZE, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w 2016 r. przez tych wytwórców, którzy rozpoczęli wytwarzanie energii elektrycznej przed 1 stycznia 2016 r., wynosić ma 4 579 491 MWh, w tym maksymalna ilość energii elektrycznej, która może zostać wytworzona w instalacjach OZE o stopniu wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszym niż 4000 MWh/MW/ rok wynieść ma 2 289 745 MWh. Maksymalna wartość energii elektrycznej z takich instalacji ma sięgnąć 1 744 694 319 zł. Natomiast dla wytwórców, którzy rozpoczęli wytwarzanie energii elektrycznej po 1 stycznia 2016 r. maksymalna ilość energii elektrycznej z OZE, która może zostać sprzedana w drodze aukcji w 2016 r., wynieść ma 50 449 950 MWh, w tym maksymalna ilość energii elektrycznej, która może zostać wytworzona w instalacjach OZE o stopniu wykorzystania mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszym niż 4000 MWh/MW/rok wynieść ma 30 907 350 MWh. Maksymalna wartość energii elektrycznej z takich instalacji ma przy tym sięgnąć 18 201 331 716 zł. Wielkości te pokazują ścieżkę potencjalnego rozwoju energetyki odnawialnej i związane z tym potrzeby w obszarze rozbudowy sieci elektroenergetycznych. Akcyza od skradzionej energii elektrycznej Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w wyroku z dnia 14 kwietnia br. wyraził pogląd, że energia elektryczna nielegalnie pobrana z sieci elektroenergetycznej jest energią, od której powinna zostać wniesiona akcyza. NSA orzekł, że w takim przypadku przedmiotem opodatkowania akcyzą jest zużyta energia elektryczna, jeżeli nie została od niej zapłacona akcyza i nie można ustalić podmiotu, który dokonał jej sprzedaży. Zobowiązanym do zapłaty akcyzy jest podmiot (nabywca energii), który zużył energię elektryczną, a więc odbiorca, któremu zarzucono nielegalny pobór energii. n OŚWIETLENIE DRÓG I MIEJSC PUBLICZNYCH - sposoby zarządzania systemami oświetlenia na terenie kraju Wisła, 5-6 maja 2015 r. maj 2015 ENERGIA elektryczna l 19 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Czy bać się azbestu? Co oznacza słowo „azbest”? Greckie ,,azbestos” (niegasnący, niezniszczalny) określa najważniejsze właściwości tego naturalnie występującego minerału. Jest niepalny, odporny na wysokie i niskie temperatury, charakteryzuje się niewielkim przewodnictwem cieplnym, nie ulega rozkładowi i korozji, odznacza się znaczną odpornością na działanie czynników chemicznych. ALINA DAKOWSKA Enea Operator Sp. z o.o. odnotowuje się rocznie ok. 120 przypadków zgonów z powoTrwałość wyrobów azbestowo-cementowych jest znaczna i szadu międzybłoniaka opłucnej, tj. ok. 3-4 przypadków na milion cowana na co najmniej 30 do 60 lat. Te właściwości zadecydowały ludności. Za jedną z głównych przyczyn powstawania tego noo tak szerokim zastosowaniu azbestu jako materiału izolacyjnego wotworu jest kontakt z azbestem. oraz w ochronie przeciwpożarowej. Zakazy stosowania azbestu jako substancji rakotwórczej Nasz kraj nie posiada złóż azbestu nadających się do eksplopojawiły się w naszym kraju dopiero 20 lat później niż w Staatacji przemysłowej. Do Polski po 1945 r. sprowadzono 2 mln ton nach Zjednoczonych i Europie Zachodniej. Dlatego sporo jest azbestu. Stosowany był w produkcji ok. 3 tys. wyrobów przemygo u nas z importu. Sprowadzany był bowiem z państw, w któsłowych, lecz przede wszystkim (co najmniej ok. 85%) - wyrobów rych o wiele wcześniej wprowadzono rygorystyczne przepisy budowlanych, szczególnie płyt dachowych i elewacyjnych, rur, zakazujące jego stosowania. rozmaitych kształtek do kanałów wentylaW Polsce w 1998 r. ukazało się rozpocyjnych, instalacyjnych i innych. Zakazy stosowania azbestu rządzenie Ministra Gospodarki w sprawie W rezultacie mamy ogromne ilości sposobów bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Samych jako substancji rakotwórczej oraz warunków usuwania wyrobów zapokryć dachowych jest ok. 1,5 mld m2. ten surowiec. W tym samym Jadąc przez Polskę, jeszcze widzimy na pojawiły się w naszym kraju wierających roku zakończono produkcję płyt azbestodachach domów, garaży i budynków gowych, a w marcu 1999 r. wprowadzono spodarczych szare, często uszkodzone dopiero 20 lat później niż zakaz obrotu azbestem i wyrobami zapłyty eternitowe. Najwięcej ich znajduje wierającymi ten składnik. Azbest został się na Mazowszu i w Lubelskiem, najmniej w Stanach Zjednoczonych zaliczony do substancji rakotwórczych w województwach: opolskim, lubuskim i zachodniopomorskim. i Europie Zachodniej. Dlatego oraz szczególnie niebezpiecznych (na równi z PCB). Odpady zawierające azbest Po latach stosowania azbestu okasporo jest go u nas z importu. są odpadami niebezpiecznymi. Azbest zało się, że może być on bardzo groźny jest jeszcze wykorzystywany, ale jego dla zdrowia człowieka. Dowody na jego Sprowadzany był bowiem użytkowanie zostało obwarowane wielorakotwórczość gromadzono już w latach przepisami. Polskie regulacje prawne 60. XX wieku. Trudno czasem doszukać z państw, w których o wiele ma w tym zakresie są zgodne z wymogami się źródła nowotworu, ponieważ choodpowiednich dyrektyw obowiązujących roba długi czas jest w ukryciu. Okres od wcześniej wprowadzono w Unii Europejskiej. momentu zadziałania bodźca do chwili Zgodnie z rozporządzeniem Ministra pojawienia się nowotworu wynosi od rygorystyczne przepisy Gospodarki, Pracy i Polityki Socjalnej 20 do 50 lat, zaś czas narażenia to minizakazujące jego stosowania. z 23 października 2003 r. dopuszcza się mum 10 lat, zwykle 20-40 lat. W Polsce 20 l ENERGIA elektryczna maj 2015 TECHNIKA I TECHNOLOGIE warunkowo stosowanie wyrobów zawierających azbest nie dłużej niż do 31 grudnia 2032 r. Z tego wynika, że usuwanie azbestu będzie trwało jeszcze 17 lat. Dlatego tak ważne jest kontrolowanie obiektów, w których znajdują się wyroby zawierające azbest i zabezpieczenie ich przed stwarzaniem zagrożenia. Dopuszczalna jest eksploatacja materiałów zawierających azbest w dobrym stanie technicznym, o nie uszkodzonej powierzchni, ewentualnie odpowiednio zabezpieczonej, np. przez pomalowanie. Azbest może być także obecny w wodzie, napojach i pokarmach, skąd przenika do organizmu człowieka. Jednak nie ma dowodów świadczących o tym, że azbest dostający się do organizmu drogą pokarmową jest szkodliwy dla zdrowia. Skąd się bierze pył azbestowy w powietrzu? Oto główne przyczyny: niewłaściwie składowane odpady azbestowe, w tym tzw. dzikie wysypiska, szczególnie w lasach i odkrytych wyrobiskach; użytkowanie wyrobów azbestowych, co w konsekwencji prowadzi do zanieczyszczenia powietrza pyłem azbestowym w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodzeń płyt azbestowo-cementowych, ścierania tarcz sprzęgłowych i hamulcowych; niewłaściwe usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest; urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierające azbest to źródła występujące wewnątrz pomieszczeń. h 1= 40% H H h 2= 60% H Oznakowanie wzorowane jest na postanowieniu UE. Wszystkie wyroby zawierające azbest odpady lub miejsca powinny być oznakowane Oznakowanie oraz wzorowane jestich występowania na postanowieniu Unii Europejskiej (załącznik 83/478/EWG). Jak postępować, aby nie stwarzać zagrożenia i byćDyrektywy Wszystkie wyroby zawierające azbest oraz odpady lub miejsca ich występowania po Usuwaniem azbestu mogą zajmować się firmy posiadające w zgodzie z prawem? być oznakowane w następujący sposób: stosowne pozwolenia. Chcąc więc pozbyć azbestu,wymiary musimy co najmni a) oznakowanie zgodne z podanym wzorem, powinnosięposiadać zatrudnić posiadającą uprawnienia. Przed przystąpieniem Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 14 sierpnia 1998 r. w sprawysokość (H) i 2,5firmę cm szerokość, b) usuoznakowanie powinnoazbestu się składać z dwóchwszelkich części: formalności związado usuwania dokonujemy wie sposobów bezpiecznego użytkowania oraz warunków górnej (h H) zawierającej „a” w białyminstytucji kolorze na czarnym tle, nych ze zgłoszeniem robót literę do odpowiednich nadzoru wania wyrobów zawierających azbest nałożyło na części właścicieli 1 = 40% części dolnej (h standardowy napis w białym i/lub czarnym k 2 =60% H), izawierającej budowlanego inspekcji pracy. Firma, po zakończeniu prac, składa lub zarządców obiektów budowlanych obowiązek dokonania na czerwonym tle i powinien być wyraźnie czytelny, oświadczenie o prawidłowym wykonaniu prac polegających na przeglądu technicznego wyrobów zawierających azbest. Jeden c) jeŜeli wyrób zawiera krokidolit, standardowo stosowany zwrot „zawiera azbest" po usunięciu wyrobów zawierających azbest. Musimy je przechowyegzemplarz „oceny” należało złożyć do terenowego organu nadbyć zastąpiony zwrotem „zawiera krokidolit-azbest niebieski”. wać przez 5 lat. zoru budowlanego w terminie do 31 marca 1999 r., drugi przeW 2002 r. Rada Ministrów RP przyjęła „Program usuwania azbechowywać w firmie. Wyroby azbestowe powinny być ocenione stu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium w czasie przeglądu technicznego przeprowadzonego zgodnie Polski”. Obejmuje on m.in. usuwanie azbestu, szczególnie z budynz wymogami Prawa budowlanego. Termin wykonania upłynął ków, propozycje rozwiązań składowania odpadów zawierających w końcu 2004 r. azbest (składowiska), postulowane zasady wsparcia finansowego, Z przeprowadzonej kontroli okresowej sporządza się „Ocenę wytyczne do opracowania wojewódzkich i powiatowych prograstanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawiemów usuwania wyrobów azbestowych, założenia dotyczące orrających azbest”. ganizacji, systemu kontroli i monitoringu programu. Stan i rodzaj wyrobów ocenia się w skali punktowej, a suma W niektórych gminach, zgodnie z założeniami tego programu, punktów mówi o stanie tzw. pilności: stworzono już specjalne fundusze, które dofinansowują przed I stopień pilności – wymagane pilne usunięcie lub zabezpiesięwzięcie. Dlatego, przed przystąpieniem do usuwania azbestu, czenie (powyżej 120 pkt.), warto się o to dowiedzieć w wydziale ochrony środowiska w gmi II stopień pilności – wymagana ponowna ocena w czasie do nie, a następnie wypełnić odpowiedni wniosek. roku (od 95 do 115 pkt.), Analizując szkodliwość azbestu i jego wpływ na organizm III stopień pilności – wymagana ponowna ocena w terminie do ludzki należy pamiętać, że surowiec ten jest praktycznie nieznisz5 lat (poniżej 90 pkt.). czalny. Chorobotwórcze działanie azbestu występuje w wyniku Co roku jesteśmy zobowiązani do przeprowadzenie inwenwdychania pyłu azbestowego zawieszonego w powietrzu. Oznataryzacji (spisu z natury) wyrobów zawierających azbest i w tercza to, że dopóki włókna nie są uwolnione do powietrza nie staminie do końca stycznia musimy przedkładać do właściwego nowią zagrożenia dla zdrowia. Zabezpieczony w sposób uniemożUrzędu Marszałkowskiego „Informację o wyrobach zawierająliwiający uwolnienie się włókien do powietrza azbest nie stanowi cych azbest”. żadnego zagrożenia dla zdrowia. Pamiętajmy o bezpiecznym poRozporządzenie zobowiązuje nas do oznakowania miejsc lub stępowaniu z azbestem. wyrobów zawierających azbest. n maj 2015 ENERGIA elektryczna l 21 TECHNIKA I TECHNOLOGIE 28 MIĘDZYNARODOWE ENERGETYCZNE TARGI BIELSKIE BIELSKO-BIAŁA INTERNATIONAL POWER INDUSTRY FAIR ENERGETAB 15 - 17 września/September 2015 22 l ENERGIA elektryczna maj 2015 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Sieci energetyczne pięciu największych operatorów W Polsce mamy prawie 200 operatorów systemu dystrybucyjnego (OSD), przy czym o jego kształcie decyduje 5 największych, tj. RWE Stoen Operator Sp. z o.o., PGE Dystrybucja SA, Enea Operator Sp. z o.o., Tauron Dystrybucja SA oraz Energa-Operator SA. JAROSŁAW TOMCZYKOWSKI Biuro PTPiREE Sieć dystrybucyjna to zbiór urządzeń, które współpracują ze sobą w celu realizacji zadania, jakim jest dostarczenie energii elektrycznej do odbiorców. Główne elementy tej sieci to linie napowietrzne, linie kablowe, stacje transformatorowo-rozdzielcze, transformatory. Stan sieci dystrybucyjnej ma zasadnicze znaczenie dla zrównoważonego rozwoju kraju i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Rozwój infrastruktury elektroenergetycznej musi być ściśle skorelowany ze wzrostem gospodarczym, który wymusza zwiększone zapotrzebowanie na energię elektryczną, z rozwojem źródeł rozproszonych, w tym szczególnie energetyki wiatrowej, oraz z celami i priorytetami krajowych oraz unijnych dokumentów strategicznych. W artykule analizie statystycznej poddano informacje na temat sieci eksploatowanych przez 5 wymienionych OSD według stanu na koniec 2013 r. Sieci dystrybucyjne można podzielić, ze względu na ich napięcie znamionowe, na: wysokie (WN), średnie (SN) oraz niskie napięcie (nn). Sieć WN (110 kV) służy do dystrybucji energii elektrycznej, ale – w przeciwieństwie do sieci średniego lub niskiego napięcia – pracuje w podobny sposób, jak sieć przesyłowa – większość stacji 110 kV jest dwustronnie zasilana. Ponieważ praca sieci 110 kV bezpośrednio wpływa na funkcjonowanie sieci przesyłowej, w części jest nadzorowana przez operatora systemu przesyłowego (OSP). Ze statystycznego punktu widzenia, sieć wysokiego napięcia to 32 859 km linii WN. Są to przede wszystkim linie napowietrzne, a tylko 230 km (0,7%) stanowią linie kablowe. W sieci tej pracuje 1437 stacji WN/SN, na których zainstalowano 2630 transformatorów o mocy 52 854 MW. W ramach sieci dystrybucyjnych najbardziej rozległe są sieci średniego i niskiego napięcia, które zapewniają dostawę energii bardzo dużej liczbie średnich i małych odbiorców. Linie SN i nn oraz stacje transformatorowe SN/nn stanowią ważny element sieci dystrybucyjnej każdego z OSD. Mają decydujące znaczenie dla jakości zasilania odbiorców w energię elektryczną. Stacje transformatorowo-rozdzielcze SN/nn służą do przetworzenia energii elektrycznej przesyłanej przy pomocy średniego napięcia na energię elektryczną niskiego napięcia oraz do rozdziału tej energii. Mamy 247 347 stacji tego typu. Tutaj należy jeszcze wspomnieć o 1152 stacjach SN/SN, co łącznie daje 248 499 stacji średniego napięcia. Jak pokazuje tabela 1, transformatory rozdzielcze są montowane najczęściej na słupach (67,4% to stacje napowietrzne). Różne są także poziomy górnego napięcia stacji: w 86%, są to stacje o napięciu 15 kV, ok. 10% to stacje o napięciu 20 kV, zdarzają się także stacje o górnym napięciu 6 kV oraz w niewielu przypadkach 30 kV. Tylko 0,8% stacji wyposażonych jest w telemechanikę. Elektroenergetyczne linie średniego i niskiego napięcia to najczęściej linie napowietrzne. 76% w przypadku SN i 70% dla nn to tego typu rozwiązania. Są one Tabela 1. Charakterystyka stacji SN/nn Wyposażone w telemechanikę (SCADA) pierścieniowo promieniowo napowietrzne wnętrzowe 0,8% 43,4% 56,6% 67,4% 32,6% Sposób zasilania Rodzaj stacji maj 2015 ENERGIA elektryczna l 23 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Tabela 2. Długość linii średniego i niskiego napięcia Długość linii [km] Linie kablowych z przewodami izolowanymi z przewodami gołymi razem SN 69 626 6 823 217 783 294 232 nn 174 398 91 750 316 403 582 551 Rys. 1. Udział poszczególnych typów linii w łącznej długości linii SN i nn 350000 54,3% 300000 linie SN linie nn długość [km] 250000 74,0% 200000 29,9% 150000 15,7% 100000 23,7% 50 000 2,3% 0 linie kablowe linie z przewodami izolowanymi linie z przewodami gołymi Rys. 2. Długości ciągów średniego napięcia Ciągi SN poniżej 20 km 16942; 79,9% Ciągi SN od 20 do 49 km Ciągi SN od 50 do 99 km 2787; 13,1% 1308; 6,2% Ciągi SN od 100 do 139 km 148; 0,7% Ciągi SN powyżej 140 km 32; 0,2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Tabela 3. Struktura wiekowa wybranych elementów sieci dystrybucyjnej starsze niż 40 lat 25-40 lat 10-25 lat nowsze niż 10 lat Linie napowietrzne WN 35,4% 38,4% 19,2% 7,0% Linie kablowe WN 0,0% 0,0% 36,6% 63,4% Stacje WN/SN 21,2% 38,8% 24,3% 15,6% Transformatory WN/SN 14,3% 43,3% 19,4% 23,0% Linie kablowe SN 13,9% 26,2% 31,9% 28,0% Element sieci Linie napowietrzne SN 30,0% 43,5% 20,3% 6,2% Stacje SN/nn 23,4% 36,8% 25,1% 14,7% Transformatory SN/nn 9,9% 35,5% 27,6% 27,1% Linie napowietrzne nn 9,8% 25,1% 33,4% 31,7% Linie kablowe nn 25,3% 39,3% 22,1% 13,3% 24 l ENERGIA elektryczna maj 2015 zwykle usytuowane poza terenami silnie zurbanizowanymi. W przypadku SN, 73,4% linii zlokalizowanych jest na terenach wiejskich. W centrach miast prawie wszystkie linie niskiego i średniego napięcia wykonuje się jako kablowe, a istniejące linie napowietrzne sukcesywnie zastępowane są liniami kablowymi. Linie napowietrzne mogą być wykonane w technologii przewodów izolowanych (pełna izolacja) lub przewodów w osłonie izolacyjnej (niepełna izolacja). W przypadku niskiego napięcia wszystkie linie wykonane są przewodami pełnoizolowanymi, w przypadku linii SN najczęściej stosuje się przewody w osłonie izolacyjnej. Tego typu rozwiązania są stosowane w Polsce od prawie 30 lat, stąd ciągle największy jest udział linii z przewodami gołymi, ale rosnące wymagania w zakresie jakości energii, niezawodności zasilania oraz bezpieczeństwa dostaw sprawiły, że coraz więcej linii SN oraz nn budowanych jest z zastosowaniem przewodów izolowanych. Jak zaznaczono wcześniej, linie SN to ważny element sieci, który wpływa na parametry niezawodności dostaw, stąd poniżej kilka dodatkowych charakterystyk tych linii. W sieci SN możemy wyróżnić 21 217 ciągów liniowych, co daje średnią długość ciągu 13,9 km. Analiza rysunku 2 wskazuje, że najczęściej spotykane są ciągi o długościach poniżej 20 km, stanowią one prawie 80% wszystkich ciągów. Zdarzają się jednak i takie, które mają ponad 100 czy nawet 140 km. W sieci SN zainstalowanych jest 11 659 łączników z telesterowaniem. Zabudowa tych aparatów pozwala na znaczne ograniczenia czasu trwania wyłączeń u odbiorców. Ciągi SN nie są znacząco obciążone -4% spośród nich obciążonych jest w granicach 70-90%, a tylko 1% ponad 90%. Bardzo ważną informacją o sieci dystrybucyjnej jest jej struktura wiekowa. Patrząc na wyniki przedstawione w tabeli 3 możemy mówić o starzejącej się i niedoinwestowanej infrastrukturze sieciowej, powodującej postępujące pogorszenie się stanu technicznego linii i stacji. W przypadku sieci dystrybucji energii elektrycznej, największy stopień zużycia cechuje linie napowietrzne 110 kV i SN. Ponad 70% tych linii wybudowano ponad ćwierć wieku temu i od tamtego czasu, ze względu na bariery prawne oraz brak odpowiednich środków, w większości przypadków nie były TECHNIKA I TECHNOLOGIE one wymieniane lub modernizowane, a przechodziły jedynie wymagane przeglądy i remonty. Spośród wymienionych grup urządzeń właściwie tylko o liniach kablowych WN i SN oraz liniach napowietrznych nn możemy powiedzieć, że charakteryzują się w większości wiekiem poniżej 25 lat. Zaprezentowana statystyka wiekowa pokazuje również kierunki rozwoju sieci, jakie przyjęły OSD. W przypadku linii SN mały wskaźnik (6,2%) nowych linii napowietrznych, a jednocześnie stosunkowo duży (28%) linii kablowych wskazuje, że coraz częściej będą powstawały linie kablowe, mimo że na etapie budowy jest to rozwiązanie droższe. W tym przypadku decydująca okazała się większa niezawodność tych linii oraz łatwiejsze do pokonania formalnoprawne przygotowania realizacji inwestycji. Stosunkowo duży udział nowych linii napowietrznych nn wynika z wymiany linii z przewodami gołymi (tych najstarszych) na linie z przewodami izolowanymi. W przypadku transformatorów, szczególnie SN/nn, widać, że programy unijne (w ramach działania 9.2 Efektywna Rys. 3. Struktura wiekowa wybranych elementów sieci dystrybucyjnej starsze niż 40 lat 25-40 lat 10-25 lat nowsze niż 10 lat 100% 80% 60% 40% 20% 0% dystrybucja energii Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko) spowodowały, że coraz mniej jest najstarszych transformatorów o największych stratach. Generalnie wiek infrastruktury dystrybucyjnej można ocenić jako zaawanso- wany. Wiele z elementów sieci OSD przekroczyło 40 lat, stąd – w celu zapewnienia coraz wyższych wskaźników niezawodności pracy sieci i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw – wymagana jest jej pilna modernizacja i rozbudowa. n maj 2015 ENERGIA elektryczna l 25 TECHNIKA I TECHNOLOGIE Inteligentne sterowanie oświetleniem zewnętrznym – oświetlenie nadążne Nieustanny rozwój technologii spowodował, że oświetlenie już dawno wykroczyło poza swoje podstawowe zadanie zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu użytkownikom przestrzeni publicznych. SCHRÉDER POLSKA SP. Z O.O. Marcin Grzanka Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom swoich klientów, firmy produkujące sprzęt oświetleniowy tworzą systemy sterowania, dzięki którym możliwe Topologia systemu OWLET 26 l ENERGIA elektryczna maj 2015 stało się pozyskiwanie maksymalnych oszczędności energii oraz kreowanie nowoczesnych, interaktywnych instalacji oświetleniowych płynnie prze- nikających we wciąż przyspieszający rytm życia miasta. Przykładem takiego rozwiązania, z uwagi na wysoką funkcjonalność i popularność na polskim rynku, może być system Owlet firmy Schréder. Zaawansowane systemy telemanagementu służą do monitorowania, kontroli i zarządzania całymi instalacjami oświetleniowymi. Są w pełni skalowalne, dzięki czemu możliwe stało się oszczędzanie energii elektrycznej, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie niezawodności oświetlenia i obniżenia kosztów jego utrzymania nawet dla dużych miast. Użytkownik systemu ma jednocześnie możliwość sterowania i odczytu parametrów z dokładnością nawet do pojedynczej oprawy oświetleniowej. Dzięki wykorzystywaniu transmisji bezprzewodowej (ZigBee 2,4 GHz), sterowanie jest w pełni niezależne od topologii i stanu sieci zasilającej, co ma kluczowe znaczenie w szczególności przy modernizacji starych instalacji oświetleniowych, ale również ułatwia projektowanie nowych. ARTYKUŁ SPONSOROWANY TECHNIKA I TECHNOLOGIE Krzywe pracy redukcji mocy przy sterowaniu nadążnym Przy tworzeniu inteligentnej instalacji oświetlenia nadążnego kluczowym krokiem jest dobór odpowiednich czujników, których dostępny obecnie na rynku wybór może przytłoczyć. Z racji zasady działania tego typu instalacji, w znakomitej większości parametrem, na który chcemy reagować jest ruch świadczący o obecności użytkownika (osoby lub pojazdu). W związku z tym najczęściej stosowanym rozwiązaniem są różnorodne czujniki ruchu i to one będą w głównej mierze dalszą tematyką artykułu. Niemniej, dzięki wykorzystaniu w systemie Owlet otwartych technologii komunikacyjnych i sposobów przesyłania sygnału, nic nie stoi na przeszkodzie, aby zastosować dowolny inny czujnik. Mając wybrany na podstawie obliczeń fotometrycznych określony typ oprawy LED oraz inteligentny system sterowania wraz z dobranymi odpowiednimi czujnikami ruchu i ich lokalizacjami, można rozpocząć tworzenie inteligentnej instalacji oświetlenia nadążnego. Warto zwrócić uwagę na fakt, że systemy bezprzewodowe, takie jak Owlet firmy Schréder, umożliwiają zamontowanie czujnika w dowolnym miejscu instalacji oświetleniowej. Czujnik może być podłączony do dowolnej oprawy lub bezpośrednio do sterownika, jeśli jego optymalna lokalizacja znajduje się tam, gdzie akurat nie ma opraw. Jeden czujnik może sterować dowolnymi oprawami działającymi w tej samej sieci bezprzewodowej, dzięki czemu użytkownik zyskuje możliwość optymalnego zaprogramowania działania instalacji, tak aby oświetlenie było możliwie oszczędne a jednocześnie bezpieczne i komfortowe. System Owlet umożliwia podział opraw na grupy sterowania, a następnie zdefiniowanie dla każdej grupy dwóch krzywych redukcji mocy: krzywej akcji i czuwania. Krzywa akcji określa działanie instalacji, gdy czujnik zostaje aktywowany. Krzywa czuwania odpowiada za działanie oświetlenia, gdy nie wykrywany jest ruch – czyli de facto nie ma komu świecić. Następnie w prosty sposób – korzystając z gotowej matrycy – definiujemy, która oprawa ma reagować na sygnał z danego czujnika. Ostatnim krokiem jest zaprogramowanie dla każdej grupy sterowania parametrów definiujących: tempo wzrastania strumienia świetlnego, obniżania strumienia świetlnego oraz podtrzymania sygnału z czujnika. n Tabela przypisywania opraw do konkretnych czujników Parametry dynamiki rozświetlenia drogi przy zastosowaniu systemu sterowania nadążnego ARTYKUŁ SPONSOROWANY maj 2015 ENERGIA elektryczna l 27 WYDARZENIA W BRANŻY Wydarzenia w branży PTPiREE na Europejskim Kongresie Gospodarczym Podczas VII edycji Europejskiego Kongresu Gospodarczego, która odbyła się w Katowicach w dniach 20-22 kwietnia br., wśród głównych tematów odnoszących się do rozwoju gospodarczego i społecznego Starego Kontynentu, poruszono również zagadnienia związane z energetyką. Przedstawiciele PTPiREE aktywnie uczestniczyli w panelach dotyczących aspektów inwestycyjnych i regulacyjnych sektora. Jednym z nich była debata „Energetyka obywatelska”, poświęcona kwestiom związanym z rozwojem generacji rozproszonej w Polsce, a przede wszystkim energetyki prosumenckiej, która w świetle nowo uchwalonej ustawy o OZE zyskała warunki do szybkiego rozwoju. Jak wskazali uczestnicy debaty, dzięki postępowi technologicznemu, energetyka rozproszona będzie się rozwijała niezależnie od regulacji. Jak ocenił Wojciech Tabiś, dyrektor biura PTPiREE, nastąpi tak dynamiczny rozwój małych źródeł wytwórczych, z jakim nie mieliśmy do czynienia wcześniej, a mikroźródła będą powszechne w naszym systemie energetycznym. – Według danych na koniec 2014 r., zgodnie ze statystyką energetyczną, mieliśmy prawie 790 mikroźródeł w Polsce. Te mikroźródła powstały bez wsparcia państwa. Część z nich wybudowali hobbyści, część powstała dla zaspokojenia potrzeb własnych właścicieli, ale też zauważyliśmy, zwłaszcza w ostatnim okresie, że stało się to jednak dobrym biznesem. Dało się to zauważyć, zwłaszcza kiedy został ogłoszony poziom wsparcia mikroźródeł na poziomie 75 gr/kWh – mówił Wojciech Tabiś. Dyrektor biura PTPiREE ocenił również, że na intensywny rozwój większy wpływ będą miały zmiany technologiczne, a zatem zakładane systemy wsparcia mogą być niepotrzebne. Natomiast potrzebne będą sprawne sieci elektroenergetyczne, do których 28 l ENERGIA elektryczna maj 2015 mikroźródła będą przyłączane. Jak podkreślił, energetyka nie ma wpływu na to, ile mikroźródeł zostanie przyłączonych w danym punkcie sieci, niejednokrotnie akurat na jej końcach, gdzie jest ona bardzo „słaba”. – Budowa i funkcjonowanie sieci niskich napięć opiera się na zasadzie jednoczesności czy niejednoczesności odbioru energii elektrycznej, czego, w przypadku produkcji energii z mikroźródeł, nie ma. Przy fotowoltaice współczynnik jednoczesności wynosi w praktyce 100%. Może to wygenerować bardzo duże problemy ze stabilnością sieci – dodał Wojciech Tabiś. Stwierdził także, że ,,energetyka prosumencka będzie się rozwijała niezależnie od tego, czy tego chcemy, czy nie. Rozwój technologii następuje tak szybko, że nawet granica 800 MW (...) nie ma żadnego znaczenia. Przewiduje się, że niedługo będą tysiące megawatów w źródłach rozproszonych w Polsce. Musimy się do tego przygotować, a przede wszystkim musimy do tego przygotować sieć''. Dyrektor Tabiś zwrócił się do Urzędu Regulacji Energetyki i Ministerstwa Gospodarki z apelem, aby zostały uzgodnione zasady bezpieczeństwa pracy sieci oraz rozwiązania na wypadek, gdy w danych obszarach energii będzie za dużo i sieć nie będzie w stanie temu sprostać. Wnioskiem z prowadzonej debaty, jak zasugerował dyrektor Tabiś, powinno być stwierdzenie, że aby energetyka obywatelska się rozwijała (co z pewnością będzie miało miejsce), równolegle musi następować rozwój sieci elektroenergetycznej na obszarach, na których stan infrastruktury sieciowej jest niewystarczający, aby zaspokoić potrzeby ciągłości i jakości dostaw energii. W ramach 3-dniowych obrad Kongresu wiele ważnych tez dotyczących sektora elektroenergetycznego padło także podczas innych debat o tematyce energetycznej. I tak, w ramach panelu ,,Inwestycje w energetyce – finansowanie" dostrzeżono, że przez długie lata inwestycje w sieć elektroenergetyczną nie były realizowane w sposób, który odpowiadałby aktualnym potrzebom i wyzwaniom, przed którymi polityka energetyczno-klimatyczna UE postawiła podmioty sektora. Wskazano na konieczność wydatkowania miliardów euro na wzmocnienie i rozwój sieci. Równolegle podkreślono większą przychylność i zwiększenie skali wsparcia udzielanego na inwestycje energetyczne przez instytucje finansujące, w tym Europejski Bank Inwestycyjny, czy w ramach programów wsparcia UE w polityce spójności na lata 2014-2020. Ważne wnioski płyną także z debat poświęconych innowacjom czy inteligentnej energii. Zwiększają się możliwości, a zarazem aktywność podmiotów sektora w podejmowaniu inicjatyw badawczo-rozwojowych i innowacyjnych, co wiąże się też z dostępem do większych środków finansowych na tego typu działania. Warto dbać o rozwój tych trendów. W odniesieniu do inteligentnej energii, w elektroenergetyce dostrzeżono toczące się zmiany stawiające klienta i jego potrzeby w centrum uwagi. Uczestnicy debat wskazywali, że w zmianie mentalności społeczeństw Zdjęcie: Agencja Promocji Inwestycji Sp. z o.o. WYDARZENIA W BRANŻY Linia przesyłowa 400 kV Narew – Ostrołęka bardzo pomaga postęp technologiczny, gdyż zmniejsza, czy wręcz likwiduje bariery kosztowe dostępu do najnowocześniejszych rozwiązań. Niemniej jednak oceniono, że Polska nie jest jeszcze gotowa na szybkie przejście do etapu inteligentnej energii. O ile wydaje się, że obecnie nie ma barier technologicznych dla inteligentnej energii, gdyż jest wiele firm dysponujących odpowiednimi produktami i usługami z zakresu elektroniki, automatyki czy IT, to ze względu na bariery regulacyjne, sformalizowanie relacji z klientami czy niewystarczającą wiedzę i aktywność odbiorców energii, tak dostawcom, jak i odbiorcom brakuje motywacji, z jednej strony do wdrażania najnowocześniejszych rozwiązań, a z drugiej do ich przyjęcia. Z wielu dyskusji, jakie odbyły się podczas Kongresu, wyłania się obraz sektora elektroenergetycznego, który stoi w obliczu wielu nowych wyzwań, z którymi musi się mierzyć dzień po dniu, ale w których nie może być osamotniony. W realizacji celów energetyczno-klimatycznych, w tym integracji źródeł rozproszonych, zwiększania efektywności energetycznej funkcjonowania sieci i jej przyjazności dla środowiska, a jednocześnie obowiązku zapewnienia pewnych i stabilnych dostaw energii o coraz wyższych standardach jakościowych, niezbędne jest przyjazne i stabilne otoczenie, w tym prawne i regulacyjne. To z kolei przełoży się na łatwiejsze pozyskiwanie finansowania niezwykle kosztownych inwestycji, jakie się z tym wiążą. Most energetyczny Polska – Litwa Jak podała PAP, ukończono kolejny etap budowy mostu energetycznego Polska – Litwa. W II połowie kwietnia br. koło Łomży otwarto nową stację elektroenergetyczną, która – razem z linią przesyłową 400 kV Narew – Ostrołęka, stanowić będzie fragment tego mostu. Wicepremier Janusz Piechociński zaznaczył, że poza wzmocnieniem bezpieczeństwa energetycznego Polski i Europy inwestycja ma również charakter gospodarczy, gdyż nasz kraj ma ambicje, aby być eksporterem energii. W komunikacie PAP czytamy, że do budowy linii wykorzystano ok. 8 tys. ton stali i 15 tys. m 3 betonu. Realizacja projektu trwała ponad 5 lat. Sama stacja znajduje się koło Łomży we wsi Stare Modzele (Podlaskie). Powstawała przez niemal półtora roku, zajmuje obszar ok. 9 ha, kosztowała 48 mln zł. Łączny koszt budowy mostu energetycznego Polska – Litwa wycenia się na 1,8 mld zł. Blisko 870 mln zł pochodzi z funduszy unijnych. Projekt po naszej stronie realizują Polskie Sieci Energetyczne. Jak wyjaśniał prezes PSE Henryk Majchrzak, cały most Polska – Litwa obejmuje 11 zadań inwestycyjnych: 4 nowe linie energetyczne 400 kV oraz 7 stacji elektroenergetycznych wysokich napięć. Zmiany w Zarządzie Energa-Operator 5 maja rada nadzorcza Energi-Operator powołała nowy zarząd spółki. Na stanowisko prezesa zarządu powołany został Roman Pionkowski, dotychczasowy prezes PSE Inwestycje. Na stanowisku wiceprezesa spółki pozostał Stanisław Kubacki. Drugim wiceprezesem zarządu została, powołana na to stanowisko, Paulina Kocenko-Merks. n Opracowała: Małgorzata Władczyk maj 2015 ENERGIA elektryczna l 29 FELIETON Widziane z Wiejskiej Bełkot Wyjątkowo nie lubię, gdy ktoś nadużywa zbyt długich zdań, często mających więcej niż kilkanaście linijek tekstu, gdyż wówczas całość staje się mało czytelna, nawet zupełnie niezrozumiała, na co ostatnio zwrócił mi uwagę jeden z moich kolegów, który przy okazji opowiedział mi o dwóch, dość obszernych książkach,... ...zawierających tylko jedno zdanie przez co wywołał we mnie nieprzepartą chęć podjęcia próby napisania w podobny sposób felietonu, zwłaszcza że jestem fanem posługiwania się zwięzłymi zwrotami i stale sugeruję innym dzielenie złożonych fraz na jak najkrótsze, aczkolwiek, wbrew pozorom, nie bywa to takie proste, chociażby w tekstach mniej publicystycznych, a bardziej naukowo-technicznych, wymagających większej precyzji wypowiedzi, co wcale nie świadczy o ich lepszym rozumieniu, albowiem przeczytanie ich jednym tchem staje się zupełnie niemożliwe, lecz wymaga skoncentrowania się bardziej na łapaniu oddechu niż podjęciu skutecznej próby pojęcia zapisanych treści, zazwyczaj nie do końca jasno wyartykułowanych przez autora, gdyż – jak daje się zauważyć – o wiele trudniej jest przetłumaczyć swoje myśli na słowo pisane, aniżeli jakikolwiek język na dowolny inny, choć z pozoru mogłoby się wydawać to zdecydowanie prostsze, a jednak tak nie jest, o czym każdy z nas ma regularnie okazje przekonywać się w życiu codziennym, nierzadko w pracy, ale częściej w rozmowach z najbliższymi, których prosimy o zrobienie – bądź niezrobienie – czegoś, co bywa zrozumiane czasem całkiem opacznie i staje się zaczątkiem kłótni, która w wyniku jej dalszej eskalacji może prowadzić w ostateczności nawet do rozpadu rodziny, oczywiście nikomu tego nie życzę, a wręcz odwrotnie, z racji, iż kocham ludzi, chciałbym, aby wszystkim działo się jak najlepiej, czego nie należy utożsamiać z narzucaniem im swojego punktu widzenia, czym, jak dobrze wiemy, chcieliby uszczęśliwić nas poniektórzy politycy uznający, że to tylko oni 30 l ENERGIA elektryczna maj 2015 »»» » ...różnorodność wzbogaca nasz świat, dzięki czemu rozwijamy się, odkrywamy nowe, nieznane obszary dotychczas nam niedostępne lub niepojęte, a w konsekwencji doskonalimy się, nie tylko wewnętrznie, ale także jako całe społeczeństwo... mają rację i najlepiej wiedzą, jak wszyscy powinniśmy żyć, a w efekcie doprowadziliby do pełnej uniformizacji społeczeństwa i zaniku kultury, co dla większości z nas jest nie do przyjęcia, gdyż właśnie różnorodność wzbogaca nasz świat, dzięki czemu rozwijamy się, odkrywamy nowe, nieznane obszary dotychczas nam niedostępne lub niepojęte, a w konsekwencji doskonalimy się, nie tylko wewnętrznie, ale także jako całe społeczeństwo, aby poprzez rozwój nauki i techniki stwarzać nasze życie lżejszym i przyjemniejszym, pomimo stale pojawiających się nowych zagrożeń, z którymi musimy nauczyć się żyć i zapobiegać im, choć często nie jest to takie łatwe, albowiem sporo z nich rodzi się albo z głupoty i błędów ludzkich, do czego mało kto skłania się przyznać, albo też właśnie z odmienności postrzegania świata i związanych z tym prób narzucenia innym jedynej, słusznej racji, przejawiających się w ostatnich latach najjaskrawiej w postaci terroryzmu, z którym demokracje zachodnie, jak dotąd, nie mogą dać sobie rady, choć gdzieniegdzie podejmuje się intensywne próby opanowania problemu, jednakże na ich rezultaty trzeba będzie jeszcze sporo poczekać, ponieważ jedynym sposobem zweryfikowania sprawności zastosowanych metod jest czas, chociaż jak to zawsze bywa po znalezieniu lekarstwa na określoną chorobę i jej wyeliminowaniu pojawiają się nowe, gdyż życie nie znosi pustki, więc trzeba poszukiwać od początku kolejnych, skutecznych recept, na co zawsze potrzeba czasu i pieniędzy, których przeważnie brakuje, więc staje się to przyczyną kolejnych napięć i nie zawsze pomaga znaleźć optymalne rozwiązanie, jak w znanym przysłowiu, że lepsze jest wrogiem dobrego, w co z reguły nie jesteśmy skłonni uwierzyć, a dobrym tego przykładem są moje próby przekonywania innych, aby w swych tekstach używali wyłącznie krótkich, nierozbudowanych zdań, ponieważ – jak bezspornie widać – prowadzi inaczej do plenienia się bełkotu, czego warto się wystrzegać i czego P.T. Czytelnikom życzę z całego serca. Andrzej Nehrebecki dr inż. Andrzej Nehrebecki jest ekspertem w PSE SA i przewodniczącym Grupy Ekspertów Parlamentarnego Zespołu ds. Energetyki. TERMINARZ }}9-10 czerwca 2015 r. BIAŁKA TATRZAŃSKA }}16-17 czerwca 2015 r. OSSA }}23-24.06.2015 r. ŁÓDŹ VI Konferencja „Jakość energii elektrycznej w sieciach elektroenergetycznych w Polsce” XVIII Konferencja „Marketing i PR w energetyce” Szkolenie „Efektywność i optymalizacja w zarządzaniu siecią dystrybucyjną” PTPiREE »»Org.: Inf. Justyna Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 [email protected] PTPiREE »»Org.: Inf. Justyna Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 [email protected] PTPiREE »»Org.: Inf. Justyna Dylińska-Chojnacka tel. 61 846-02-32 [email protected] }}15-17 września 2015 r. BIELSKO-BIAŁA }}6-7 października 2015 r. WISŁA }}24-27 listopada 2015 r. WISŁA 28. Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie ENERGETAB 2015 VI Konferencja „Elektroenergetyczne linie napowietrzne” XIV Konferencja „Systemy informatyczne w energetyce SIwE” »» Org.: ZIAD Bielsko-Biała Inf.: Agata Eckert tel. 33 813-82-40 }}2-3 grudnia 2015 r. KOŁOBRZEG X Konferencja Naukowo-Techniczna „Elektroenergetyczne linie kablowe – stan obecny, nowe techniki” PTPiREE »»Org.: Inf.: Małgorzata Marciniak tel. 61 846 -02-33 [email protected] PTPiREE »»Org.: Inf.: Karolina Nowińska tel. 61 846-02-15 [email protected] PTPiREE »»Org.: Inf.: K arolina Nowińska tel. 61 846-02-15 [email protected] Więcej informacji w terminarzu na www.ptpiree.pl Dział Szkoleń: Sebastian Brzozowski tel. 61 846-02-31, [email protected] Biuro PTPiREE, ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań, tel. 61 846-02-00, fax 61 846-02-09; [email protected] maj 2015 ENERGIA elektryczna l 31 VI Konferencja JAKOŚĆ ENERGII ELEKTRYCZNEJ W SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH W POLSCE Białka Tatrzańska, 9-10 czerwca 2015 r. Tematyka Konferencji: › Jakość dostaw energii – benchmarking europejski i polski › Aktualne wymagania przepisów i norm › Standardy jakościowe energii elektrycznej a satysfakcja odbiorców › Monitorowanie jakości energii – aparatura pomiarowa i możliwości systemu AMI › Systemy pomiarowe jakości energii › Regulacja jakościowa. Zagadnienia ekonomiczne i prawne › Wpływ urządzeń wytwórczych i odbiorczych na parametry jakościowe energii › Kompatybilność elektromagnetyczna › Metody i urządzenia do poprawy jakości energii elektrycznej Więcej informacji na www.ptpiree.pl
