Historia uprawy buraka cukrowego

Historia uprawy buraka cukrowego
Historia uprawy buraka cukrowego na ziemiach
polskich posiada ponad dwustuletnią tradycję, gdyż
została zapoczątkowana w 1802 roku. Już wówczas, ze
względu na powszechnie znane wysokie wymagania
glebowe buraka, pod jego uprawę przeznaczano
najlepsze stanowiska, na których stosowano nawożenie
Cukrownia
organiczne. Pole, w celu dokładnego wyrównania
zalecano trzykrotnie zaorać.
Nasiona wysiewano w kwadraty. W tym celu wyznaczano siatkę kwadratów, a w
miejscu przecięcia się linii umieszczano, w zależności od jakości materiału siewnego, jedno
lub kilka nasion wielokiełkowych. W czasie zbioru zwracano szczególną uwagę na
dokładność zbioru i jakość ogłowienia.
Pierwsza odnotowana plantacja została założona w roku 1820 w majątku Polaka
Józefa hr. Mycielskiego w miejscowości Gałowo koło Szamotuł, na terenie Wielkopolski. Po
niedługim czasie burak uprawiano już nie tylko na terenie Wielkopolski i Śląska, ale również
na terenach będących pod zaborami: rosyjskim (Guzów 1830), austriackim (Częstocice 1826)
i na Pomorzu (.wiecie 1863) . Należy podkreślić, iż w tym czasie uprawa buraka
koncentrowała się przede wszystkim w dużych majątkach.
Znaczny wpływ na dalszy rozwój uprawy buraka miał gen. Dezydery Chłapowski,
który w swoim majątku w Turwi wprowadził w miejsce pługów drewnianych pługi metalowe.
Jest on autorem traktatu "O rolnictwie", w którym opisał zasady dobrej praktyki rolniczej.
Jednocześnie do uprawy i pielęgnacji buraka zaczęto wprowadzać pierwsze narzędzia ręczne
i konne (grace, tasaki, brony, opielacze, pługi, wozy polowe), a po niedługim czasie siewniki
rzędowe, służące do wysiewu nasion buraka i rzepaku. Należy wspomnieć, iż pierwsze
odmiany plonowały na poziomie około 10 t z ha, a zawartość cukru w korzeniach wynosiła 810%. W Zakładach H. Cegielskiego w Poznaniu rozpoczęto produkcję maszyn rolniczych,
przede wszystkim pługów parowych i traktorów. Pojawienie się pługa parowego oraz
"
ciągówki" (tak wówczas nazywano traktor), umożliwiło staranne wykonanie orki na większą
głębokość. Na wzrost wydajności buraka duży wpływ miało wprowadzenie pod koniec XIX
wieku nawożenia mineralnego opartego przede wszystkim na saletrze chilijskiej i soli
potasowej.
Uprawiano wyłącznie wielokiełkowe odmiany
diploidalne o zawartości cukru w korzeniu już wówczas
przekraczającej 20%. Przed pierwszą wojną światową
burak cukrowy uprawiano na powierzchni 176,5 tys.
ha, a plon korzeni wynosił odpowiednio: w zaborze
pruskim 27,3 t z ha, rosyjskim 19,3 t z ha i austriackim
12,3 t z ha. Po pierwszej wojnie światowej
Historia cukrownictwa.
powierzchnia uprawy zmniejszyła się o połowę (81,6
tys. ha), za. średni plon, ze względu na duże zniszczenia gospodarcze i niedobór środków
produkcji, wynosił zaledwie 12,8 t z ha. W okresie międzywojennym uprawa buraka
koncentrowała się w południowo-wschodniej części kraju oraz w pasie centralnym, głównie
w Wielkopolsce. W latach 1937-1938 burak uprawiano w około 40 tys. gospodarstw (głównie
w dużych majątkach), a średnia powierzchnia plantacji wynosiła 3,7 ha.
Rozwój uprawy po II wojnie światowej
Dynamiczny rozwój uprawy buraka rozpoczął się po II wojnie światowej. W roku
1946 liczba plantatorów wynosiła około 376 tysięcy, a w roku 1952 przekroczyła 1035
tysięcy. Ze względu na bardzo duże rozdrobnienie gospodarstw, średnia powierzchnia
plantacji wynosiła 0,33 ha, a średni plon nieznacznie przekraczał 17 t z ha. Dominującym
systemem produkcji buraka była w tym czasie uprawa tradycyjna. Stosowano wówczas gęsty
siew, zaś większość prac w gospodarstwach indywidualnych wykonywana była przy dużym
nakładzie pracy ludzkiej. Nieliczne traktory, pługi, siewniki i wyorywacze spotykano jedynie
w gospodarstwach uspołecznionych. Nawożono przede wszystkim nawozem naturalnym obornikiem.
Na przełomie lat 60 i 70 wprowadzono nową technologię uprawy buraka cukrowego.
Zastosowanie siewu punktowego, nasion jednokiełkowych i herbicydów, jak również pełne
zmechanizowanie zbioru, miało duży wpływ na obniżenie nakładów pracy ludzkiej.
Wdrażanie nowych technologii wpływało na systematyczne podnoszenie plonów (po raz
pierwszy uzyskano wydatek cukru przekraczający 4 t cukru z 1 ha), co skutkowało
systematycznym zmniejszaniem się powierzchni uprawy. Dominujące jeszcze w latach
sześćdziesiątych odmiany wielokiełkowe zostały stopniowo zastąpione przez odmiany
jednokiełkowe. Wykorzystanie w hodowli efektu heterozji znacząco wpłynęło na
podniesienie plonu i ograniczenie podatności buraka na chwościka.
Celem uprawy buraka cukrowego, jaki stawiają sobie obecnie plantatorzy, jest
uzyskanie wysokiego plonu korzeni o bardzo dużej zawartości cukru i dobrej jakości
przetwórczej, wynikającej z niskiej zawartości związków melasotwórczych: N-ľ-aminowego,
potasu i sodu, zapewniających powyżej 10 t cukru z ha.
Nowoczesne odmiany buraka cukrowego charakteryzują się bardzo dobrym
plonowaniem oraz doskonałą jakością technologiczną, a ponadto tolerancją na patogeny
i zdolnością przystosowywania się do zmiennych warunków klimatycznoglebowych.
Źródło: Uprawa Buraka Cukrowego w Gospodarstwach Ekologicznych Materiały dla rolników
Praca zbiorowa pod redakcją dr J. Tyburskiego Radom 2004