docBohaterowie z Oneg Szabat - Żydowski Instytut Historyczny
download 
Reklamacja Transkrypt
Bohaterowie z Oneg Szabat - Żydowski Instytut Historyczny
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Bohaterowie z Oneg Szabat, czyli co wiemy o getcie warszawskim z dokumentów Podziemnego Archiwum Getta? projekt lekcji muzealnej w Żydowskim Instytucie Historycznym przeznaczonej dla uczniów liceum czas trwania 90 min. Cele ogólne: • uświadomić uczniom, że historie pojedynczych ludzi są fragmentem historii ogółu; że drobne, codzienne działania mogą wpływać na los całej społeczności; że każdy może robić coś pożytecznego, nawet w sytuacji beznadziejnej; Cele szczegółowe: • Uczeń wie, czym zajmowała się grupa Oneg Szabat, umie wymienić 3 nazwiska osób związanych z nią (Ringelblum, Wasser, Gutkowski) i scharakteryzować działalność jednej z niej; • Uczeń wie, czym było Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, jak przetrwało wojnę i gdzie jest obecnie przechowywane oraz jakie jest jego znaczenie dla poznania losów ludności żydowskiej . • Uczeń umie wyciągać informacje ze źródeł aktowych i analizować je. • Uczeń wie, co to było getto warszawskie, zna podstawowe fakty z jego historii, potrafi wymienić różne formy oporu podejmowanego w getcie warszawskim. • Uczeń ma podstawowe wyobrażenie o realiach życia codziennego getta warszawskiego. Metody: • rozmowa nauczająca • praca w grupach • wybór i analiza dokumentów z ekspozycji • oglądanie filmu • prezentacja postaci Materiały: • karty pracy ucznia • film Przebieg lekcji: 1. Rozmowa nauczająca Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych P: Co to jest getto? U: Dzielnica zamknięta. W czasie II wojny światowej Niemcy tworzyli zamknięte dzielnice dla Żydów. P: Kogo tam zamykano? Kto to jest Żyd? U: Wyznawca judaizmu; osoba narodowości żydowskiej; P: Naziści stosowali kryterium rasy, według nich Żydem była osoba, której 4 lub 3 dziadkowie należeli do gminy żydowskiej; stworzyli też kategorie półŻydów i ćwierć-Żydów. W getcie warszawskim znalazły się poza Żydami religijnymi i narodowymi Polacy, którzy nie czuli żadnego związku z religią, kulturą, narodowością żydowską. Gdzie w Warszawie było getto? [pokazujemy mapę i spis ulic przy wejściu na ekspozycję – prosimy ucznia o opisanie granic getta] P: Jak wielu ludzi było w getcie? (W Polsce mieszkało przed wojną 32 mln ludzi, w tym 3,5 mln Żydów) uczniowie wymieniają różne liczby; P: Przed wojną w Warszawie mieszkało ponad 300 tys. Żydów, ale przesiedlono do niej Żydów z terenów wcielonych do Rzeszy – Śląska, Poznańskiego, częściowo z Łodzi; z małych miasteczek blisko Warszawy; w końcu z Niemiec i krajów zachodnich. Wiosną 1941 r. w getcie warszawskim przebywało 460 tys. ludzi. Gęstość zaludnienia wynosiła 9 osób na izbę. Getto w Warszawie zostało zamknięte 15 listopada 1940 r. Można wyróżnić 4 etapy jego istnienia. Do 22 lipca 1942 istniało wielkie getto gęsto zaludnione; ludzie w nim głodowali, chorowali, umierali masowo; ci, którzy mogli, próbowali żyć normalnie, pracować, uczyć się. Drugi etap to czas wielkiej akcji od 22 lipca do 21 września 1943 r. W tym czasie ok. 280 tys. mieszkańców getta Niemcy wywieźli do obozu zagłady w Treblince i tam zamordowali w komorach gazowych. W getcie jest to czas blokad domów przez policję i transportów na Umschlagplatz i do obozu zagłady w Treblince. Następny okres to czas getta szczątkowego. Po wielkiej akcji Żydzi w getcie pracowali w fabrykach niemieckich zamienionych w rodzaj obozów pracy. Ostatni okres to powstanie w getcie 19 kwietnia – 16 maja 1943 r., kiedy grupy uzbrojonej młodzieży podjęły walkę z Niemcami. Niemcy spalili wtedy getto dom po domu. Ostatnim aktem pacyfikacji getta było wysadzenie w powietrze wielkiej synagogi na Tłomackiem. Stała ona tam, gdzie Błękitny Wieżowiec. Wybuch znacznie uszkodził budynek, w którym teraz jesteśmy, ale nie zniszczył go. A teraz mam pytanie do was: jak myślicie, skąd ja to wszystko wiem? U: Z książek, dokumentów, gazet, fotografii, relacji ludzi, filmów, z pozostałości po budynkach, przedmiotów. P: Historię piszą historycy w oparciu o różne źródła informacji. Dlatego w sytuacji, gdy chcemy, żeby coś zostało zapamiętane, musimy przekazać informację – w różny sposób. Chcę wam dzisiaj pokazać, jak ludzie, którzy byli w getcie, starali się przekazać prawdę o potwornych rzeczach tam się dziejących światu i potomnym. Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych 2. Poszukiwania na ekspozycji Dzielimy klasę na 3 grupy. Każda grupa otrzymuje kartę pracy dotyczącą jednej z następujących osób: 1) Emanuel Ringelblum, 2) Hersz Wasser oraz 3) Eliasz Gutkowski. W każdej jest 6 wersów na wymienienie 6 eksponatów. Karta wygląda następująco: HERSZ WASSER (lub RINGELBLUM lub GUTKOWSKI) dokument/eksponat czego dowiadujemy się o Jakie informacje o getcie Herszu Wasserze? przekazuje nam ten dokument? biogram Prosimy uczniów, by bardzo uważnie obejrzeli ekspozycję i wynotowali w pierwszej kolumnie wszystkie dokumenty, eksponaty, wzmianki, fotografie, w których pojawia się nazwisko osoby przypisanej do ich grupy. Niech znajdą też biogram. Wzmianek ma być minimum sześć. Najlepiej niech się podzielą, aby nie musiał każdy oglądać całej ekspozycji, tylko fragmenty. Są 4 dokumenty, biogram oraz liczne cytaty z kroniki dot. Emanuela Rigelbluma; Jest 14 wzmianek o Wasserze, 8 o Gutkowskim1. 3. Analiza dokumentów Prosimy uczniów o wypełnienie drugiej kolumny. Pracują w tych samych grupach. 4. Film Po wypełnieniu drugiej kolumny zbieramy wszystkich w sali kinowej i puszczamy film o getcie. Zapowiadamy przedtem, że obejrzenie filmu ma ułatwić wypełnienie trzeciej kolumny. Prosimy, by byli uważni na to i wypełniali nawet w czasie trwania filmu. 5. Prezentacja Każda grupa wybiera przedstawiciela. 1 Dokładny opis dokumentów z ekspozycji w załączniku. Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych Prosimy, żeby każda grupa zaprezentowała swojego bohatera: przedstawiciel odpowiada na pytanie: kim był Ringelblum, Wasser, Gutkowski, czego dowiedzieliśmy się o nich z dokumentów. Jest to czas na wyjaśnienie pojęć pojawiających się w dokumentach: karta żywnościowa, przepustka, kibuc, syjoniści, seder, komitet domowy; i żeby komentować zjawiska. Pytamy, co łączy te trzy postaci? – Praca w Oneg Szabat. P: Skąd pochodzą dokumenty, które widzieliście na wystawie? Jak myślicie? U: Z Archiwum Ringelbluma. P: Jakie dokumenty są w Archiwum? U: Karty żywnościowe, listy, zaproszenia, obwieszczenia, zaświadczenia, legitymacje, relacje, wiersze, statystyki, fotografie, gazety. P: Po co je zbierano i chowano? U: Żeby przekazać informacje o getcie. P: Czy to się udało? U: Tak. P: O większości gett w Polsce wiemy mało – wiemy, to co zachowało się w dokumentach niemieckich lub we wspomnieniach ludzi, którzy przeżyli getto. Dzięki pracy członków Oneg Szabat i dzięki temu, że Archiwum zakopali, a po wojnie odnaleźli o getcie warszawskim wiemy bardzo dużo. Cel grupy – przekazać informację, zachować pamięć – został osiągnięty. To było kilkanaście osób, a dzięki nim informacje o getcie dotarły do wolnego świata – w czasie wojny i po wojnie. ZAŁĄCZNIK Opis dokumentów z ekspozycji EMANUEL RINGELBLUM dokument/eksponat jaką informację o E.R. przekazuje? Jakie informacje o getcie przekazuje nam ten dokument? liczne cytaty z „Kroniki getta warszawskiego” E.R. był kronikarzem getta warszawskiego; dokładnie zapisywał wydarzenia w getcie; wielu ludzi prowadziło zapiski, kroniki, pamiętniki; dzięki nim wiemy, co się działo w getcie; zaproszenie do Teatru Eldorado na „In rejdł” 10.12.1940 E.R. chodził do teatru w getcie były teatry, na bezpłatnych biletach; kawiarnie, lokale teatry grały w jęz. rozrywkowe; ludzie zamożniejsi starali się Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych żydowskim; żyć „normalnie” zaproszenie dla żony na otwarcie sierocińca „Dobra Wola” E.R. był w getcie z żoną; w getcie były i brała udział w otwarciu powstawały wciąż nowe sierocińce; ludzie sierocińca, co może umierali osierocając wskazywać, że ona i mąż byli zaangażowani jakoś dzieci lub nie byli w stanie utrzymać rodzin; w sprawę powstawania otwarcie nowego sierocińców sierocińca było ogromnym wyzwaniem finansowym; kto mógł to robić? Rada Żydowska? Organizacje społeczne? zaproszenie dla obojga na seder do Domu Sierot Korczaka (adres zam. Leszno 18) E.R. mieszkał na Leszno Korczak to jedna z 18; najsłynniejszych postaci getta; pedagog, pisarz, Ringelblumowie znali wychowawca w domu Korczaka i wizytowali sierot; zginął razem z jego dom sierot; dziećmi w Treblince; obchodzili żydowskie co to jest seder? Czy święta; obchodzono święta w getcie? zaproszenie do kibucu Haszomer Hacair (Nalewki 23) na zakończenie seminarium E.R. utrzymywał kontakty z Haszomer Hacair, czyli był syjonistą; biogram 1900-1944, historyk, członek Poalej Syjon Lewicy, działacz ŻSS, twórca podziemnego archiwum Haszomer urządzał seminaria; miał kibuc w getcie na Nalewkach; co to jest kibuc? co to jest syjonizm? HERSZ WASSER dokument/eksponat zaświadczenie o zatrudnieniu w ŻSS czego dowiadujemy się o Jakie informacje o getcie H.W.? przekazuje nam ten dokument? pracował w Żydowskiej istniała w getcie Samopomocy Społecznej organizacja opieki Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych karta żywnościowa dla Blumy Wasser miał żonę Blumę korzystali z kart żywnościowych pismo Komitetu Domowego opodatkowujące na biednych 20.03.1941 zapłacił podatek Komitetu Domowego, brał udział w pomocy społecznej legitymacja ŻSS uprawniająca do obiadów w kuchni ludowej (adres; rok ur.) mieszkał przy ulicy…. urodził się… korzystał z kuchni ludowej przy ulicy…, ponieważ był pracownikiem opieki społecznej był obecny na akademii otwierającej akcję pomocy zimowej; był zapewne jakoś w nią zaangażowany jako pracownik ŻSS zapłacił niewielką składkę na rzecz akcji zimowej zaproszenie na akademię otwierającą akcję pomocy zimowej 01.1941 pokwitowanie wpłaty 5 zł na akcję pomocy zimowej zaproszenie do kibucu Dror społecznej; czy ta pomoc była potrzebna? Kto jej potrzebował? Jak wielu ludzi musiało z niej korzystać? Czy była wystarczająca? żywność w czasie okupacji była reglamentowana; były specjalne kartki dla Żydów; ile na te kartki dostawano żywności? Czy można było za to przeżyć? Jak sobie radzono? istniały Komitety Domowe – mieszkańcy jednego budynku znali się między sobą i pomagali sobie nawzajem, m.in. nakładając podatki na trochę zamożniejszych mieszkańców; w getcie istniały kuchnie ludowe; tanie lub darmowe jadłodajnie sponsorowane przez organizacje opieki społecznej; korzystało z nich wielu ludzi; warunki życia w getcie pogarszały się zimą; do głodu dochodził mróz; organizowano specjalne akcje pomocowe część funduszów akcji opieki społecznej pochodziło z datków prywatnych, nawet niewielkich utrzymywał kontakty z w getcie były kibuce, ruchem syjonistycznym, czyli grupy młodzieży był zapraszany na ich mieszkały i pracowały imprezy razem i przygotowywały się do życia w Izraelu; istniała organizacja Dror Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych zaproszenie do punktu chalucowego na Nowolipki 7 z okazji 40lecia Keren Kajemet informacja przy fotografii Szlamka, uciekiniera z Chełmna, że mieszkał w mieszkaniu Wassera utrzymywał kontakty z ruchem syjonistycznym, był zapraszany na ich imprezy Wasser udzielił gościny uciekinierowi z obozu zagłady w Chełmnie, który złożył zeznania na temat masowych morderstw Żydów tamże he-Chaluc; organizowali oni imprezy okolicznościowe j.w. Chełmno to pierwszy obóz zagłady na ziemiach polskich, od grudnia 1941 r. Niemcy mordowali tam Żydów z ziem wcielonych do Rzeszy m.in. z Łodzi zdjęcie, gdy wydobywa Wasser przeżył wojnę; Archiwum Ringelbluma Archiwum spod ziemi jako jeden z to ogromny zbiór najważniejszych dokumentów zbieranych współpracowników Oneg przez grupę Oneg Szabat Szabat znał miejsce w getcie warszawskim zakopania Archiwum – posesję na Nowolipki 68; w 1946 r. odnalazł pierwszą część Archiwum list z Umschlagplatzu od matka Wassera była na Żydzi warszawscy zostali matki Umschlagplatzu i wysłani do obozu wysłała stamtąd list, zagłady w Treblince i prosząc o pomoc; zginęła tam zamordowani; Żydów gromadzono na Umschlagplatzu na Stawkach. Czekali tam godzinami na wagony – była to ostatnia możliwość uratowania się; wysyłano listy z prośbą o pomoc pismo OBW do Wasser z żoną pracowali szopy – warsztaty pracy Hallmana z prośbą o w szopach fundowane przez przyjęcie do szopu m.in. niemieckich Hersza i Blimy przedsiębiorców na terenie getta legitymacja na przydział reglamentacja żywności żywności przepustka na wyjście miał przepustkę na getto było podzielone na do szopu szczotkarzy i poruszanie się miedzy poszczególne szopy Toebbensa 11.1942 różnymi częściami getta po akcji biogram 1912-1981 – prawnik, Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych ekonomista, członek Poalej Syjon Leicy, sekretarz Oneg Szabat i Centralnej Komisji Uchodźców ŻSS ELIASZ GUTKOWSKI dokument/eksponat czego dowiadujemy się o Jakie informacje o getcie E.G.? przekazuje nam ten dokument? karta żywnościowa 1940 miał kartę żywnościową, żywność była reglamentowana karta żywnościowa dla E.G. miał syna; dziecka – Gabriel (adres) mieszkali przy ul...., były oddzielne kartki dla dzieci karta żywnościowa dla E.G. miał żonę Lubę Luby Gutkowskiej nakaz płatniczy na rzecz E.G. został przesiedleńcy napływali przesiedleńców opodatkowany na rzecz do W-wy z ziem przesiedleńców wcielonych do Rzeszy, z małych miasteczek; większość nie mogła liczyć na nikogo – pomagały im organizacje żydowskie, które opodatkowały zmożniejszych legitymacja ŻSS E.G. był pracownikiem ŻSS to organizacja uprawniająca do ŻSS i miał prawo do opieki społecznej; wiele obiadów obiadów organizacji miało swoje stołówki, gdzie tanio lub darmo można było dostać obiad; dla wielu był to jedyny posiłek pokwitowanie dla Luby Luba wpłaciła dotację na kuchnie ludowe – wpłaty na kuchnię kuchnię ludową; miejsca tanich posiłków ludową opieki społecznej; zupa z kuchni ludowej była jedynym stałym posiłkiem głodujących legitymacja członkowska E.G. był pracownikiem Bohaterowie z Oneg Szabat Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma Scenariusze lekcji muzealnych ŻSS upoważnienie Rady Żydowskiej do odbioru płatności z tytułu świadczeń na rzecz szpitalnictwa biogram ŻSS E.G. był pracownikiem Rady Żydowskiej Rada Żydowska – organ administracji getta 1900-1943, pedagog, działacz Poalej Syjon, uchodźca z Łodzi, pracownik Rady Żydowskiej i ŻSS, drugi sekretarz Oneg Szabat, członek Żydowskiej Organizacji Bojowej Bohaterowie z Oneg Szabat
