Moje spotkanie z ekologią

„MOJE SPOTKANIE Z
EKOLOGIĄENERGIA WOKÓŁ NAS”
Projekt dotyczący edukacji ekologicznej opartej na
zrównoważonym rozwoju
w ramach programu KRĄG
Autor: Agnieszka Sitek
- Nauczyciel wychowania przedszkolnego w Przedszkolu nr 2 w Płońsku
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Edukacja ekologiczna to „świadomie zamierzona, celowa,
planowa, systematyczna i stopniowa działalność nauczyciela
(rodziców, opiekunów) wobec dzieci przy ich pozytywnej motywacji
i wielostronnej działalności. Już w przedszkolu można
wprowadzać
podstawowe
elementy
ochrony
środowiska
naturalnego, przez które będziemy w dziecku kształtować postawę
ekologiczną. Postawa ta będzie charakteryzowała się ciekawością
świata i współzależnością występującą w tym świecie, poczuciem
więzi z przyrodą i ludźmi oraz uczeniem się odpowiedzialności za
przyrodę i środowisko.
Projekt ten przeznaczony jest dla nauczycieli nauczania
zintegrowanego i przedszkolnego, szczególnie o krótkim stażu
zawodowym, dla studentów kierunków pedagogicznych o
specjalności: edukacja zintegrowana i przedszkolna oraz dla dzieci
w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
W programie nie ma podziału na grupy wiekowe. Należy
umożliwić dzieciom, na różnych poziomach, poszerzanie i
pogłębianie wiadomości zgodnie ze wzrastającymi możliwościami
intelektualnymi i percepcyjnymi. Dobierać je w taki sposób, aby
były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede
wszystkim do działania. Stanowi narzędzie do osiągnięcia
nadrzędnego celu edukacji przedszkolnej – jakim jest
wspomaganie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym
potencjałem i możliwościami rozwojowymi, w zgodzie ze
środowiskiem społeczno – kulturowym i przyrodniczym.
2
CELE PROJEKTU
OGÓLNE:
Rozwijanie wiedzy uczniów na temat bezpiecznego
użytkowania urządzeń elektrycznych.
Wzmacnianie świadomości dzieci dotyczącej obecności prądu
w otoczeniu, oraz właściwego obcowania i współpracowania
z nim.
Promowanie i kształtowanie postaw ostrożności, rozsądku,
asertywności, oszczędności.
Poznanie
różnorodnych
urządzeń
elektrycznych
gospodarstwa domowego
Podnoszenie świadomości właściwego i bezpiecznego
korzystania z urządzeń elektrycznych i obcowania z
infrastrukturą energetyczną zdobycie wiedzy i umiejętności
zapobiegania
niebezpiecznym
sytuacjom
podczas
korzystania z urządzeń elektrycznych.
OPERACYJNE:
Uczeń:
zna najbardziej
elektryczne
popularne
i
stosowane
urządzenia
zna zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń zasilanych
energią elektryczną
wie
o
czekających
niebezpieczeństwach
podczas
nieprawidłowej ich obsługi
poznaje historię i ewolucję urządzeń elektrycznych
utrwala swoją wiedzę o bezpieczeństwie użytkowania
urządzeń elektrycznych sposób aktywny, poprzez udział w
inscenizacji i grze dydaktycznej
przedstawia zagadnienia techniczne w sposób łatwy,
przystępny i niekonwencjonalny
właściwie korzysta z urządzeń elektrycznych,
realnie ocenia sytuacje stwarzające zagrożenia występujące
w związku z użytkowaniem urządzeń elektrycznych ,
przewiduje możliwe niebezpieczeństwa wynikające z
lekceważenia przepisów obsługi urządzeń i sprzętu
elektrycznego
3
PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW
W
celu
przeprowadzenia
prawidłowej
realizacji
przedstawionego programu istotne jest stosowanie metod i technik
aktywizujących
przy
jednoczesnym
ograniczeniu
metod
podających. Metody i techniki aktywnego poznawania zachęcają
dzieci do samodzielności w rozwiązywaniu problemów, nauczą
systematyczności i współpracy w grupie, wzmacniają wiarę we
własne siły, rozwijają wyobraźnię, myślenie i spostrzeganie u dzieci.
Propozycje metod:






obserwacje
eksperyment
gry dydaktyczne
zabawy badawcze
praktycznego działania
elementy dramy
4
WIADOMOŚCI MERYTORYCZNE
Alternatywne źródła energii
Zwykle pod pojęciem źródła energii rozumie się źródło energii
pierwotnej (nieprzetworzonej) paliw, jądrowej, wód, wnętrza Ziemi
oraz energii wiatrowej, promieniowania Słońca i reakcji
chemicznych. Podstawowym źródłem energii dla Ziemi jest
promieniowanie słoneczne.
Energia wiatru
CO TO JEST WIATR?
Do różnych obszarów Ziemi dociera różna ilość
promieniowania słonecznego. Jak wiemy,
okolice równika nagrzewają się o wiele bardziej
niż strefy okołobiegunowe. Gdy lekkie, gorące
powietrze z rejonu równika ucieka w górę, na
jego miejsce napływają fale chłodnego
powietrza znad biegunów. Tak powstaje wiatr ruch powietrza, spowodowany różnicami temperatur i ciśnień, a
także działaniem związanej z obrotowym ruchem Ziemi siły
Coriolisa. Gdyby niezakrzywiająca tor wiatru siła Coriolisa, zwana
też geostroficzną, powietrze przemieszczałoby się w linii prostej,
wędrując od obszarów wysokiego ciśnienia ku terenom o ciśnieniu
niskim.
RODZAJE WIATRÓW
Najniższe ciśnienie panuje nad równikiem. Powietrze, które
odpływa znad tego „równikowego pasa ciszy” opada następnie na
ziemię w okolicach zwrotników (szerokość geograficzna mniejsza
niż 30 stopni), a stamtąd rozprzestrzenia się na północ i na
południe w postaci stałych wiatrów zachodnich i zwanych też
pasatami stałych wiatrów wschodnich. To jednak nie te, globalne
5
wiatry, lecz charakterystyczne dla danego obszaru wiatry lokalne
mają największy wpływ na pogodę na danym terenie. Polskim
wiatrem lokalnym jest występujący w Sudetach i Karpatach wiatr
halny, który jest jednocześnie przykładem wiatru górskiego,
powstającego ze względu na różnice w nagrzewaniu się stoków
górskich i dolin. W dzień wyższe temperatury panują na górskich
zboczach, podczas gdy nocą to doliny zatrzymują więcej ciepła.
Zwróć uwagę!
Energia wiatru może być uznawana za formę energii Słońca. Nie
byłoby wiatru, gdyby taka sama ilość promieniowania
słonecznego docierała do wszystkich punktów globu.
HISTORIA
Energia wiatru znajduje zastosowanie od bardzo
dawnych czasów. Już 4000 lat temu starożytni
Babilończycy pompowali wodę przy pomocy
wiatraków, nawadniając pola i osuszając
mokradła, o wiele wcześniej zaś wykorzystywano
wiatr w żegludze. Od VI wieku Persowie mełli
ziarno w młynach wiatrowych. W VIII wieku w
Europie pojawiły się duże czteroskrzydłowe
wiatraki, wykorzystywane przez Holendrów do
wypompowywania wody z obszarów nisko położonych. Wraz z
odkryciem elektryczności energia wiatru znalazła nowe
zastosowanie: pod koniec XIX wieku podjęto pierwsze próby
wykorzystania jej do produkcji prądu, zaś do roku 1960 na
świecie działało już ponad milion siłowni wiatrowych.
Wiatr przemian
Zainteresowanie energią wiatru, tak jak i innymi odnawialnymi
źródłami energii wzrosło w następstwie kryzysu energetycznego z
1973 roku. Od tego czasu na całym świecie zainstalowano
ponad 50 000 turbin wiatrowych, a energetyka wiatrowa jest
jedną z najdynamiczniej rozwijających się gałęzi przemysłu.
6
WARUNKI
Żeby móc wykorzystywać energię wiatru do produkcji prądu
niezbędne są odpowiednie warunki, to znaczy stałe występowanie
wiatru o określonej prędkości. Elektrownie wiatrowe pracują
zazwyczaj przy wietrze wiejącym z prędkością od 5 do 25 m/s,
przy czym prędkość od 15 do 20 m/s uznawana jest za
optymalną. Zbyt małe prędkości uniemożliwiają wytwarzanie
energii elektrycznej o wystarczającej mocy, zbyt duże zaś –
przekraczające 30 m/s – mogą doprowadzić do mechanicznych
uszkodzeń wiatraka. Najodpowiedniejsze warunki dla energetyki
wiatrowej istnieją zazwyczaj w okolicach nadmorskich – takich jak
na przykład Dolna Saksonia, skupiająca ponad 40% niemieckich
elektrowni wiatrowych - i na terenach podgórskich. W naszym
kraju obszary szczególnie sprzyjające wykorzystywaniu energii
wiatru to województwa pomorskie i zachodniopomorskie, gdzie
obecnie, w miejscowości Tymień powstaje największa polska
farma wiatrowa – zakład o mocy 50 MW, który będzie oddany do
użytku w czerwcu 2006 roku. Jak ustalili meteorolodzy, w
okolicach Tymienia przez około 300 dni w roku wieje silny wiatr.
Farmy wiatrowe
Farma wiatrowa to zespół położonych w niewielkiej odległości od
siebie wiatrowych urządzeń prądotwórczych, grupujący od ponad
10 do nawet 100 turbin wiatrowych.
7
ZALETY I WADY
Energia wiatru jest odnawialnym źródłem energii (OZE) niewyczerpywalnym i niezanieczyszczającym środowisko. Nie
znaczy to jednak, że jest dla środowiska neutralna. Jak się
okazuje, elektrownie wiatrowe mogą wywierać negatywny wpływ
na otoczenie – na ludzi, na ptaki, na krajobraz. Problemem jest na
przykład wytwarzany przez turbiny wiatrowe stały, monotonny
hałas o niskim natężeniu, niekorzystnie oddziaływujący na
psychikę człowieka. By zneutralizować jego wpływ, wokół
masztów elektrowni wiatrowych wyznacza się strefę ochronną o
szerokości 500 metrów. Inna kwestia to niebezpieczeństwo,
stwarzane przez elektrownie wiatrowe dla ptaków. Mimo, że
zdania naukowców w tej sprawie są podzielone i - jak utrzymują
niektórzy – migrujące ptaki umieją omijać elektrownie, inni
szacują, że farma wiatrowa o mocy 80 MW może zabić nawet 3500
ptaków w ciągu roku. Na koniec wspomnieć należy także o
ujemnym wpływie wywieranym przez elektrownie wiatrowe na
krajobraz: zajmują one duże powierzchnie i zlokalizowane są
często w turystycznych rejonach nadmorskich i górskich.
Oddziaływanie na środowisko
Wiatr jest odnawialnym źródłem energii. Jego wykorzystanie do
produkcji elektryczności nie powoduje zanieczyszczeń, nie
przyczynia się do emisji gazów cieplarnianych, nie wiąże się też z
eksploatacją zasobów, które prędzej czy później zostaną
wyczerpane. A jednak to, tak - zdawałoby się - „ekologiczne”
źródło energii powoduje pewne problemy i nie pozostaje bez
negatywnego wpływu na środowisko.
WPŁYW NA KRAJOBRAZ
Elektrownie wiatrowe nie zanieczyszczają powietrza, gleby czy
wody, często się jednak mówi o powodowanym przez nie
„wizualnym zanieczyszczeniu” środowiska. Problem ten jest tym
poważniejszy, że odpowiednie do budowy farm wiatrowych
obszary to nieraz turystyczne tereny nadmorskie bądź górskie,
których walory krajobrazowe mogą trwale ucierpieć skutkiem
8
budowy elektrowni. Takie obawy wyraziły na przykład samorządy
z wyspy Wolin i wojewódzki konserwator zabytków, który w 2002
roku sprzeciwił się budowie 58 turbin wiatrowych w Zatoce
Szczecińskiej. Wybudowanie elektrowni „może negatywnie odbić
się na rozwoju turystyki i sportów wodnych” – napisali wolińscy
radni w uzasadnieniu swojej decyzji.
Nie wszyscy podzielają opinię o negatywnym wpływie turbin
wiatrowych na krajobraz. W sondażu zrealizowanym w roku 2002
wśród mieszkańców Szwajcarii 87% ankietowanych opowiedziało
się za rozwojem energetyki wiatrowej, zaś wyniki badań,
przeprowadzonych w tym samym roku przez EWEA wskazują na
podobne tendencje w całej Europie. Niektórzy ankietowani
określali
nawet
turbiny
wiatrowe
jako
„wspaniałe”,
„majestatyczne” czy „eleganckie”.
EMISJA HAŁASU
Poza wizualnym zanieczyszczeniem środowiska, elektrownie
wiatrowe
są
także
odpowiedzialne
za
zanieczyszczenie
„akustyczne”, emitują bowiem hałas. Jak pokazują zebrane w
tabelach dane, nie jest to dźwięk o zbyt dużym natężeniu,
problemem jest raczej jego monotonia i długotrwałe oddziaływanie
na psychikę człowieka. Ponieważ polskie prawo wymaga, by
poziom hałasu w porze nocnej na obszarach zabudowy
jednorodzinnej i terenach wypoczynkowo-rekreacyjnych poza
miastem nie przekraczał 40 decybeli, elektrownie wiatrowe
lokalizuje się w odległości minimum 500 m od zabudowy
mieszkaniowej. Podobnie jak wywoływany przez turbiny wiatrowe
9
szum, negatywny wpływ na psychikę ludzką może mieć także
odblask promieni słonecznych od obracającego się wirnika i cień
jego szybko poruszających się łopat.
ZAGROŻENIE DLA PTAKÓW
Kolejnym problemem, związanym z budową elektrowni
wiatrowych jest zagrożenie, jakie ich praca stwarza dla ptaków i –
na przykład – nietoperzy, które lecąc mogą wejść w kolizję z
turbiną. Kolizja taka jest tym prawdopodobniejsza, że celem
zwiększenia efektywności pracy elektrowni turbiny wiatrowe
lokalizuje się często w miejscach występowania prądów
powietrznych, wykorzystywanych także przez migrujące ptaki.
Mówiąc o niebezpieczeństwie, stwarzanym przez farmy wiatrowe
dla ptaków, trzeba jednak pamiętać, że o wiele większe zagrożenie
stanowi dla nich energetyka konwencjonalna. Każdego roku
miliony ptaków giną, wchodząc w kolizję z konwencjonalnymi
elektrowniami, platformami wiertniczymi czy napowietrznymi
liniami energetycznymi. Rozlewnia oleju na Alasce spowodowała
śmierć tysiąc razy większej liczby ptaków, niż praca
kalifornijskich parków wiatrowych, a konwencjonalna elektrownia
na Florydzie w ciągu jednej nocy uśmierciła 3000 migrujących
ptaków. Ptakom i innym zwierzętom szkodzą także produkowane
przez energetykę konwencjonalną zanieczyszczenia.
By zmniejszyć śmiertelność ptaków, spowodowaną kolizjami z
turbinami wiatrowymi, stosuje się specjalne oznakowanie,
zwiększające widoczność elektrowni, a nowe elektrownie lokalizuje
się z dala od tras migracyjnych ptaków. Na etapie badań jest
wykorzystanie sygnałów radiowych, których emisja mogłaby
odstraszać ptaki z terenu elektrowni.
10
Energia wody
Na świecie istnieje około 1,4 mld km3
Bajkiewicz-Grabowska,
Z.
wody (E.
Mikulski, Hydrologia ogólna). Jest ona
niezbędna do życia, które zresztą zaczęło
się właśnie w niej. Człowiek potrzebuje jej
na każdym kroku: w gospodarstwie
domowym, w rolnictwie, w przemyśle, do
celów sanitarnych, do transportu, do
rekreacji. Nie zawsze pamiętamy jednak, że światowe zasoby wody
to także wielki magazyn energii, z którego współcześnie pochodzi
około 20% globalnej energii elektrycznej (R. Szramka, A. W.
Różycki, Perspektywy dla małych elektrowni wodnych).
Gdzie jest woda?
Istniejąca na kuli ziemskiej woda jest zmagazynowana w
rozmaitych postaciach. Do 50% wody wchodzi w skład
organizmów roślinnych i zwierzęcych, ponad 20% znajduje się pod
ziemią, a nie mniej niż 20% przypada na wody gruntowe. Woda
występująca na powierzchni ziemi i obecna w atmosferze to tylko
1% wszystkich światowych zasobów.
ELEKTROWNIE WODNE
Elektrownia wodna (hydroelektrownia) to zakład, w którym
energia wody zamieniana jest na energię elektryczną. W
przypadku hydroelektrowni czerpiących energię ze spadku wody,
odpowiednie warunki do budowy zakładu trzeba często stwarzać
sztucznie, na przykład przez podniesienie górnego poziomu wody
lub obniżanie poziomu dolnego, w naturze niewiele jest bowiem
miejsc o wystarczająco dużym spadku wody. Elektrownie wodne
dzieli się na małe (w skrócie MEW) i duże, o mocy powyżej 5 MW.
Podział ten jest zresztą dość umowny: w Skandynawii i Szwajcarii
za małe uchodzą elektrownie o mocy poniżej 2 MW, w Stanach
Zjednoczonych granicą jest 15 MW.
11
Duże hydroelektrownie, mimo że wykorzystują odnawialne źródło
energii, znacznie ingerują w środowisko i dlatego nie wszyscy
określają je mianem ekologicznych. Istnieją różne rodzaje
elektrowni wodnych. Elektrownie przepływowe bezpośrednio
wykorzystują energię przepływającej w rzece wody. Elektorwnie
zbiornikowe posiadają zbiornik, który wyrównuje natężenie
przepływu wody. Natomiast elektrownie szczytowo - pompowe
umożliwiają magazynowanie energii w okresie małego na nią
zapotrzebowania.
ENERGIA OCEANÓW
Różne są formy zmagazynowanej w oceanach energii wody.
Występuje ona jako pływy morskie, fale, prądy, różnica
temperatur wód powierzchniowych i głębinowych. Dotychczas
najczęściej wykorzystywana jest energia pływów, która może być
wykorzystana wszędzie tam, gdzie amplituda pływów przekracza 5
m. Miejscem takim jest na przykład estuarium rzeki Rance,
wpadającej do kanału La Manche, gdzie w 1966 roku
uruchomiono pierwszą na świecie elektrownię pływową.
Amplituda pływów waha się tam od 5 do 13,5 metrów.
Do produkcji energii wykorzystuje się energię pływów, fal i prądów
oceanicznych
Energia fal jest trudna do wykorzystania ze względu na swe duże
rozproszenie i uzależnienie od warunków atmosferycznych. Jej
zasoby są jednak wiele tysięcy razy większe od potencjału
energetycznego pływów, podobnie zresztą jak rezerwy prądów
oceanicznych. Sam Prąd Zatokowy mógłby dostarczyć więcej
energii, niż jest współcześnie zużywane przez całą ludność świata.
12
Zalety i wady hydroenergetyki
Energia wody to powszechnie wykorzystywane odnawialne źródło
energii. Dostarcza światu prawie 20% energii elektrycznej.
Hydroenergetyka
nie
przyczynia
się
do
emisji
gazów
cieplarnianych, nie powoduje zanieczyszczeń, a jej produkcja nie
pociąga za sobą wytwarzania odpadów. Co więcej, woda ma także
pewne inne walory, których pozostałe odnawialne źródła energii
są pozbawione. Trudno na przykład gromadzić zapasy energii
słońca czy energii wiatru, w przypadku energii wody jest to
oczywiście możliwe. Woda zgromadzona w zbiorniku stanowi
bowiem naturalną rezerwę. Zastanówmy się teraz przez chwilę,
jakie jeszcze zalety, lecz również jakie wady posiada to popularne
odnawialne źródło energii.
Energia wody może być wykorzystywana na różne sposoby.
Wspólną zaletą elektrowni wodnych jest to, że koszty ich
użytkowania są niskie a wspólną wadą fakt, iż niewiele jest miejsc
odpowiednich dla ich lokalizacji. Wykorzystaniu energii wód
śródlądowych najbardziej sprzyjają tereny górskie, umiejscowienie
elektrowni na równinie wymaga zaś budowy dużej zapory, co nie
pozostaje bez wpływu na środowisko naturalne i życie
mieszkańców danego obszaru. Większość ludzi zamieszkuje
jednak tereny równinne i to właśnie tu powstaje większość
elektrowni. Trudno jest znaleźć także wybrzeże morskie o falach
wystarczająco silnych, by można było wykorzystać ich energię,
najtrudniej zaś o dobrą lokalizację dla wykorzystania energii
pływów morskich: odpowiednia różnica między przypływem a
odpływem występuje tylko w 20 punktach globu! Przejdźmy teraz
13
do plusów i minusów poszczególnych sposobów wykorzystania
energii wodnej.
DUŻE ELEKTROWNIE WODNE
By na terenie równinnym osiągnąć odpowiednie spiętrzenie wody,
konieczna jest budowa dużej zapory, a co za tym idzie zalanie
sporych obszarów. Pod wodą mogą znaleźć się tereny rolnicze,
miejsca związane z historią i kulturą danego obszaru, niezbędne
może się okazać przesiedlenie okolicznych mieszkańców. Skutki
zalania dużych terenów odczuwa także środowisko naturalne,
gdyż zwierzęta i ptaki tracą swe naturalne siedliska, a wysokie
zapory, budynki elektrowni, kanały i rurociągi nie pozostają bez
ujemnego wpływu na krajobraz. Do tych wszystkich minusów
dochodzi jeszcze fakt, że zapory wodne „stoją na drodze” rybom,
wędrującym w okresie godowym w górę rzeki. Praca elektrowni
wpływa również na jakość wody, może powodować podwyższenie
temperatury i obniżenie zawartości tlenu. Związane z
funkcjonowaniem elektrowni wodnej pogorszenie się jakości wody
negatywnie oddziałuje na rośliny wodne. Na koniec wspomnieć
należy o kosztach budowy zapór, które są duże i zwracają się
powoli: budowa zapory Hoover Dam, wzniesione na rzece
Kolorado w latach 1933-35 kosztowała 165 mln dolarów.
Z kolei po stronie zalet dużych elektrowni wodnych trzeba
wymienić rozmaite możliwości użytkowania zbiornika wodnego.
Może on być wykorzystywany do:
14



ochrony przeciwpowodziowej,
nawadniania upraw,
sportów wodnych i rybołówstwa
MAŁE ELEKTROWNIE WODNE
Duże elektrownie wodne mają sporo słabych stron, korzystniejsza
jest więc mała energetyka wodna. Choć odpowiednie do budowy
małej elektrowni wodnej (MEW) miejsca nie zawsze znajdują się w
pobliżu miast, ta wada małej energetyki wodnej jest zarazem jej
zaletą, pozwala bowiem zaspokajać potrzeby energetyczne
mieszkańców odległych terenów, pozbawionych dostępu do
konwencjonalnych źródeł energii. MEW mogą być szybko
zaprojektowane i wybudowane w licznych miejscach na małych
ciekach wodnych. Charakteryzuje je wysoka niezawodność, a
dzięki zautomatyzowaniu mogą być sterowane zdalnie. Wśród
innych plusów małych elektrowni wodnych wymienić należy ich
energooszczędność – na własne potrzeby zużywają one średnio
0,5% wyprodukowanej energii, a także fakt, że mała energetyka
wodna zwiększa tzw. małą retencję wodną, co ma duże znaczenie
na suchych, stepowiejących obszarach.
ENERGIA PŁYWÓW
Podobnie jak energia wód śródlądowych, energia pływów
morskich jest dostępna niezależnie od pogody. Co więcej, pływy są
całkowicie przewidywalne, a służące do produkcji elektryczności
turbiny są względnie niedrogie i nie wywierają znacznego wpływu
na środowisko. Wpływ taki wywierają jednak – znów podobnie, jak
w przypadku wód śródlądowych – duże zapory, budowane przy
ujściach rzek. Inną wadą pływów morskich jest fakt, że mogą być
one wykorzystywane tylko w nielicznych punktach globu, a
ponadto dostarczają energii jedynie na około 10 godzin dziennie –
gdy akurat następuje przypływ lub odpływ.
Ponadto elektrownie pływowe zaburzają równowagę ekosystemów
– zarówno wodnych, jak i przybrzeżnych, które by istnieć
potrzebują regularnych pływów i lekko zasolonej wody.
15
Tymczasem ingerencja zapory w środowisko sprawia, że na
mieliźnie dominują wody słodkie, napływające z głębi lądu.
Zapory powodują też zanikanie zwartych, urodzajnych bagien,
będących nieodłączną częścią ekosystemów przy ujściach rzek.
Mogą też odpowiadać za zmiany w składzie wody - podejrzewa się,
że tak właśnie jest w przypadku zatoki Bay of Fundy u wybrzeży
Kanady, gdzie zmieniony skład wody może stymulować rozwój
Gonyalaux excavata - algi, powodującej paraliż u mięczaków
żyjących w muszlach.
ENERGIA FAL
W odróżnieniu od pozostałych rodzajów energii wody,
wykorzystanie energii fal morskich nie oddziałuje negatywnie na
środowisko, jednak w odróżnieniu od energii wód śródlądowych
czy pływów morskich, energia fal nie jest stała. Siła fal zależy
bowiem od pogody. Fale morskie dostarczają sporej ilości energii,
a wykorzystujące ich energię turbiny nie powodują zbytniego
hałasu. Za minus wykorzystywania tej formy energii wody uznać
należy nieestetyczny wygląd turbin.
16
Energia Słońca
Energia promieniowania słonecznego jest
podstawowym źródłem energii na Ziemi.
Promieniowanie słoneczne wykorzystywane
jest bezpośrednio do produkcji energii
elektrycznej oraz cieplnej. Trzeba jednak
pamiętać,
że
jest
ono
również
wykorzystywane w procesie fotosyntezy
przez rośliny, które następnie tworzą
rezerwy biomasy. Energia paliw kopalnych,
stanowiących obecnie główny surowiec energetyczny jest także
energią pochodzącą od Słońca. Przed milionami lat została ona
uwięziona w biomasie, a następnie uległa przekształceniu w
procesach biochemicznych i fizykochemicznych w węgiel, ropę
naftową i gaz ziemny. Także energia wiatru i fal morskich
powstaje dzięki promieniowaniu słonecznemu.
HISTORIA
Ludzie od zawsze wykorzystywali energię Słońca, na początku do
suszenia produktów żywnościowych oraz do rozniecania ognia. Do
tego ostatniego celu starożytnym Grekom służyła wypełniona
wodą szklana kula, skupiająca promienie słoneczne. Z czasem
energię Słońca rozpoczęto wykorzystywać do produkcji energii
cieplnej. Już w roku 1897, w miejscowości Pasadena koło Los
Angeles właśnie w ten sposób ogrzewano aż 30% domów.
Najpóźniej zaczęto wykorzystywać energię słoneczną do produkcji
energii elektrycznej. Choć efekt fotowoltaiczny, umożliwiający
produkcję prądu bezpośrednio z promieniowania słonecznego
został zaobserwowany już w XIX wieku, na szeroką skalę
wykorzystano go dopiero w latach 50. ubiegłego stulecia, w
amerykańskich satelitach i statkach kosmicznych.
TECHNOLOGIE I ZASTOSOWANIA
Kolektor słoneczny służy do zamieniania energii słonecznej na
energię cieplną. Najczęściej stosowane są kolektory płaskie
gazowe lub cieczowe oraz rurowe kolektory próżniowe, które
17
posiadają wyższą sprawność przetwarzania energii. Kolektor
płaski składa się z przezroczystego pokrycia, absorbera
pochłaniającego
energię
promieniowania
słonecznego,
wymiennika ciepła oraz izolacji. Promienie, przenikając przez taflę
szklaną trafiają na pokryty specjalną warstwą absorber i zostają
przetworzone w ciepło. Energia cieplna uzyskana przez kolektor
jest transportowana za pośrednictwem czynnika roboczego i za
pomocą pompy do zbiornika. Kolektory najczęściej montowane są
na dachach, ale mogą również być instalowane na ścianach
budynków lub na specjalnym stelażu obok budynku. Należy
pamiętać, że kolektor powinien być skierowany na południe, aby
jak najdłużej docierało do niego promieniowanie słoneczne.
Przekrój kolektora słonecznego
Kolektory wykorzystuje się do ogrzewania pomieszczeń, a także do
podgrzewania wody w domach, gospodarstwach rolnych,
obiektach
sportowych
i
rekreacyjnych
oraz
zakładach
przemysłowych, do ogrzewania wody w basenach. Rolnicy stosują
je do suszenia produktów rolnych: zboża, nasion, owoców, ziół i
grzybów. Ocenia się, że w Polsce kolektory słoneczne są w stanie
pokryć
około
60%
rocznego
zapotrzebowania
domu
jednorodzinnego na energię cieplną, jeżeli budynek zostanie
odpowiednio zbudowany.
POTENCJAŁ I WYKORZYSTANIE
Potencjał energetyczny Słońca jest naprawdę olbrzymi: całoroczne
światowe zapotrzebowanie na energię mogłoby zostać pokryte
przez promieniowanie słoneczne, docierające do powierzchni
Ziemi w ciągu zaledwie jednej godziny! Niestety, problemem
18
pozostaje akumulacja tych ogromnych zasobów. Wykorzystywanie
energii Słońca wymaga sporo miejsca, wymaga także
odpowiednich warunków helioenergetycznych, które nie zawsze i
nie wszędzie występują. Im większe zachmurzenie, im większa
szerokość geograficzna, im bliżej wielkich miast, tym mniejsza
ilość promieni słonecznych, docierających do powierzchni globu.
Na
przykład
w
Polsce
najmniej
korzystne
warunki
helioenergetyczne panują w okolicach Warszawy i na Górnym
Śląsku – czyli na terenach najbardziej zanieczyszczonych. Nasz
kraj posiada zresztą raczej skromne możliwości wykorzystywania
energii Słońca: trudno, na przykład, ogrzewać budynki przy
pomocy kolektorów słonecznych, jeśli na półrocze jesiennozimowe – a zatem na sezon grzewczy – przypada zaledwie 20%
całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia. Taki rozkład
promieniowania słonecznego w ciągu roku pozwala za to na
szerokie wykorzystywanie kolektorów słonecznych w rolnictwie,
gdyż okres maksymalnego nasłonecznienia zbiega się z okresem
suszenia pasz objętościowych. Dlatego Polska była jednym z
pierwszych krajów w Europie, które zastosowały kolektory w
rolnictwie.
Nowoczesne panele słoneczne
ZALETY I WADY
Stosowanie ogniw fotowoltaicznych oraz kolektorów jest bardzo
korzystne dla środowiska. Wykorzystywanie energii Słońca nie
powoduje emisji żadnych zanieczyszczeń. Do zalet stosowania
19
technologii wykorzystujących energię promieniowania słonecznego
można również zaliczyć wszechstronność zastosowań oraz
długotrwałe użytkowanie instalacji. Po stronie wad energii Słońca
– obok faktu, że do jej wykorzystywania potrzebne jest dużo
miejsca i niezbędne są odpowiednie warunki helioenergetyczne –
wymienić należy wysoki koszt kolektorów słonecznych.
20
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I
NAUCZYCIELA
Naucz tego swoje dziecko!
Pamiętaj, że ciekawość i fantazja dzieci nie
znają granic, dlatego trzeba przewidzieć
wszystkie potencjalne zagrożenia w domu oraz
w innych miejscach i przeciwdziałać im.
Badania
dowodzą,
że
wpajanie
od
najmłodszych lat zasad bezpieczeństwa przy
obchodzeniu się z prądem minimalizuje ryzyko
wypadku.
Dlatego naucz swoje dziecko by:
1. Nie wkładało do gniazdek żadnych przedmiotów, np.
śrubokrętów czy drutów.
2. W trakcie zabaw unikało zbliżania się do urządzeń i
budynków, na których umieszczone są napisy: Nie dotykać!
Urządzenie
elektryczne!
oraz
charakterystyczne,
ostrzegawcze
tablice
(wzory
poniżej).
3. Unikało zabaw w pobliżu linii energetycznych, nie puszczało
latawców blisko nich, nie wspinało się na słupy ani na
drzewa rosnące w ich pobliżu, nie zarzucało na linie
energetyczne żadnych przedmiotów.
4. Jeśli zauważy uszkodzone, zerwane, luźno zwisające
przewody elektryczne, nie zbliżało się do nich! Czasem nawet
przebywanie w pobliżu takiego miejsca grozi porażeniem,
szczególnie podczas deszczowej pogody. Twoje dziecko
powinno omijać takie miejsca z daleka i zaalarmować
dorosłych.
21
5. Jeśli zauważy przypadkowo otwarte drzwi do transformatora
albo innego budynku na którym są napisy i tablice
ostrzegawcze, powinno powiedzieć o tym komuś dorosłemu.
6. Jeśli jego koledzy, przebywając w pobliżu urządzeń i
budynków
elektroenergetycznych,
zachowują
się
nieroztropnie,
nie
powinno
ich
naśladować
tylko
zaalarmować dorosłych.
Jak unikać zagrożeń?
„Zasady bezpiecznego użytkowania
prądu”
Pamiętaj!!! Prąd i woda to niezgoda!!!
Nigdy
nie
używaj
urządzeń
elektrycznych
mokrymi,
wilgotnymi
rękami ani stojąc na mokrej, wilgotnej
podłodze, także w mokrym obuwiu, ani w pobliżu źródła
wody- np. płynąca woda z kranu, prysznica.
Przebywając w wannie nigdy nie wolno korzystać ze
sprzętów na prąd, suszarki, telefonu.
Wszelkie naprawy, także wymianę żarówek, można
wykonywać tylko przy wyłączonym sprzęcie z sieci.
Nie wyjmować wtyczki z gniazdka przez pociągnięcie za
sznur.
Należy bardzo uważać na bezpieczeństwo dzieci. Odstawiać
sprzęty w bezpieczne miejsce, poza zasięgiem dziecka,
zabezpieczać kontakty (w sprzedaży są specjalne zaślepki
do kontaktów). Należy od maleńkości wdrażać zasadę, że
sprzęty na prąd nie służą do zabawy.
Przestrzegać, aby odbiorniki, sznury, wtyczki, gniazdka,
wyłączniki były w nienagannym stanie. Nie korzystać z
poprzecieranych sznurów, uszkodzonych wtyczek.
Unikać w czasie prasowania rozmów telefonicznych oraz
opuszczania pomieszczenia, w którym załączone jest
żelazko. Żelazka nie odstawiać na desce do prasowania,
stoliku, ale na specjalnej podstawce.
Po użyciu wyłączyć sprzęt z sieci, upewnić się. Wyłączając
sprzęt warto opracować sobie własny, pomocny rytuał,
gest, zakotwiczający zapamiętanie czynności, sprzyjający
koncentracji uwagi. Jest to szczególnie ważne, kiedy
wykonywaliśmy więcej czynności na raz.
22
Przykład:
Wyłączając
żelazko,
można
to
jeszcze
zwerbalizować-Wyłączam żelazko, żelazko wyłączone,
dodając gest, np. pstryknięcie palcami.
Żaden abażur nie powinien dotykać żarówki, muszą być
one dostosowane do mocy żarówki. Nie wolno osłaniać
żarówek materiałem bibułą, papierem.
NA TERENIE OTWARTYM
Przebywając na terenie otwartym, m.in.: lasy, parki, pola,
drogi, działki należy zachować ostrożność i uwagę. W czasie
burzy, wichrów, przy upałach często dochodzi do uszkodzeń
izolatorów, zerwania lub obniżenia się przewodów linii
napowietrznych.
Jeżeli zauważysz zerwany lub zwisający przewód- jak
najszybciej powiadom o tym Pogotowie Energetyczne tel.
991lub Policję 997. Omijaj je z daleka, nie dotykaj.
Nie
dotykaj
urządzeń
elektrycznych,
np.
stacji
transformatorowych, złącz kablowych, szafek rozdzielczych.
Nie wolno wchodzić na słupy i konstrukcje urządzeń
elektroenergetycznych.
Przestrzegaj tych zasad i ucz ich innych.
Pamiętaj! Ostrożność to odwaga i mądrość! Może uratować
Twoje i innych osób zdrowie i życie!!!
23
Kiedy prąd jest niebezpieczny?
Prąd elektryczny jest bezpieczny, tylko
wtedy, kiedy obchodzimy się z nim z
należytą ostrożnością. Przyzwyczailiśmy się do
życia z nim na co dzień, zapominając jednakże, że oprócz
dobrodziejstw, niesie też ze sobą zagrożenia. O tym, że nie da się
do końca ujarzmić jego potęgi i nie można bagatelizować zagrożeń
związanych z niewłaściwym obchodzeniem się z energią
elektryczną, przekonujemy się wtedy, gdy jest już za późno.
Niestety, najczęstszymi przyczynami poparzeń i porażeń są ludzka
lekkomyślność, nieostrożność i brak podstawowej znajomości
zasad bezpiecznego użytkowania energii elektrycznej i urządzeń
nią zasilanych.
Przepływ prądu przez ludzkie ciało powoduje bolesne skurcze
mięśni, a w przypadku szczególnego mięśnia, jakim jest serce,
prowadzi do fibrylacji, czyli migotania komór. To najczęstsza
przyczyna zgonów przy porażeniach prądem. Włókna komór serca
przestają się wtedy miarowo kurczyć, nieregularnie drgają, praca
całego organu jest nieskoordynowana, krew nie przepływa
normalnie, więc w organizmie ustaje krążenie. Od tego momentu
wystarczy już tylko kilka sekund do zaniku czynności
biologicznych - śmierci.
Wystąpienie fibrylacji nie zależy, jak się powszechnie sądzi, od
napięcia, ale od natężenia prądu. Wystarczy już 0,5 miliampera,
aby serce to odczuło, natomiast dawka 20 mA powoduje drętwotę,
bóle i skurcze włókien mięśniowych, a w dalszej kolejności mięśni
poprzecznie prążkowanych i wreszcie oddechowych. Ustaje
oddech, porażony dusi się.
DLACZEGO NALEŻY OSZCZĘDZAĆ ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ?
W Polsce energia elektryczna wytwarzana jest przeważnie z
węgla. Wydobyciu węgla towarzyszy gromadzenie się odpadów
stałych, które tworzą ogromne hałdy, a także wydzielanie dużej
24
ilości słonej wody, która często odprowadzana do rzek, zatruwa
wodę.
Energię elektryczną z węgla uzyskuje się, spalając go w
elektrowniach. Wytwarzaniu energii towarzyszy powstawanie
kolejnych odpadów. Do atmosfery wydostają się pyły i trujące
gazy. Spadają one na powierzchnie Ziemi w postaci kwaśnych
deszczów. Kwaśne deszcze, padając na lasy, powodują ich
obumieranie. Tak stało się, między innymi, z ogromnymi
obszarami lasów w Sudetach.
Oszczędzając
energię
elektryczną
w
mieszkaniu,
przyczyniamy się do zmniejszania zanieczyszczeń środowiska
naturalnego.
 I ty możesz oszczędzać energie elektryczną!
 Staraj się zużywać jak najmniej energii
elektrycznej!
25
26
„ Pstryk”
Sterczy w ścianie mały pstryk
Pożyteczny z niego smyk.
Dzięki niemu wszystko działa,
nawet żaróweczka mała.
Wieża HiFi i kosiarka,
stara pralka i suszarka.
Jego to ogromna siła
ludzką pracę ułatwiła.
Jego moc wciąż sprawia że:
radio gra i pociąg mknie.
Sterczy w ścianie mały pstryk,
Niebezpieczny z niego smyk.
Jego moc tak silna bywa,
może sparzyć jak pokrzywa.
Wszelkie w sieci uszkodzenia,
są przyczyną poparzenia,
czasem nawet porażenia.
Taką siłę ma tajemną
Ten ukryty w ścianie smyk.
Sterczy w ścianie mały pstryk.
Bardzo mądry z niego smyk.
Gdy w przewodach sprawnych płynie
Nie zagraża twej rodzinie.
27
Krzyknij
Nie!
Gdy za kabel dziecko chwyta,
Bo wyciągnąć z gniazdka chce.
Tak nie robi się i kwita.
Więc dlatego Krzyknij Nie!
Kiedy pralka ma przebicie,
Lekkim prądem „pieści cię”
To ci może skrócić życie ,
Więc dlatego Krzyknij Nie!
Siedząc w wannie, za suszarkę mama chwyta,
Mokre włosy suszyć chce.
Tak nie robi się i kwita.
Więc dlatego Krzyknij Nie!
Nie używaj zepsutego odbiornika!
Nie naprawiaj spalonego bezpiecznika!
Nie korzystaj z prądu blisko wody!
Nie szarp nigdy wtyczki za przewody!
Nie wspinaj się na słupy wysokiego napięcia!
Nie rób tego o czym nie masz pojęcia!
Nie naprawiaj sprzętu włączonego w sieci!
Nie baw się w Elektryka, kiedy nic nie świeci!
28
Scenki Świetlika
Nauczyciel przydziela dzieciom teksty scenek, w których główna
postać Świetlika ostrzega uczniów przed różnymi niebezpiecznymi
sytuacjami, które mogą zdarzyć się z powodu wadliwych urządzeń
lub niesprawnej instalacji. Zadaniem poszczególnych grup jest
przedstawienie scenek w oparciu o tekst i własne pomysły
obrazujących niewłaściwe, niebezpieczne obchodzenie się z
urządzeniami elektrycznymi, a także ukazanie postępowania
właściwego czyli bezpiecznego. W sali zgromadzone są rekwizyty,
które uczniowie wykorzystują podczas prezentacji scenek ( np.
żelazko, magnetofon, opiekacz).
Scenka I
Narrator:
Posłuchajcie rad Świetlika:
Scenka II
Narrator:
Kasia nigdy nie narzeka,
Wieża gra- cichnie muzyka.
Taśma gdzieś się zaplątała.
Ot, awaria taka mała.
Tomek wziął się do naprawy,
lecz nie zdaje sobie sprawy,
że pracuje „pod napięciem”
Świetlik:
Muszę przerwać to zajęcie.
Stop kolego! Zabronione!
Twoje życie zagrożone!
Bardzo wielki robisz błąd
A dziś w szkole dyskoteka.
Trochę usta pomaluje
i sukienkę wyprasuje.
Gdy żelazko z półki brała
wtyczkę wodą ochlapała.
Już do gniazda wtyczkę wkłada.
Tu świetlika druga rada:
Świetlik:
Tym żelazkiem chcesz prasować?
Drogo może cię kosztować!
Wtyczka mokra bez wątpienia,
w urządzeniu płynie prąd! ,
Jeśli wieżę chcesz naprawić,
Musisz prądu ją pozbawić
jest przyczyną zagrożenia.
Tutaj zgódź się ze Świetlikiem
Woda prądu przewodnikiem!
Kiedy wtyczka ma przebicie
Możesz nawet stracić życie.
By uniknąć porażenia,
Usuń najpierw uszkodzenia!
29
Scenka III
Narrator:
Ania lubi zapiekanki,
wczoraj jadła je u Hanki.
Wczoraj to się mogło zdarzyć,
przewód musiał się „przysmażyć”.
napięcia.
Bo gdy dzisiaj mama Hanki
chciała zrobić zapiekanki,
nagle coś tak zaiskrzyło
korki w domu wysadziło.
Świetlik:
Dobrze, że tak się skończyło.
Ale bardzo groźnie było!
Rada moja się nie zmienia:
Chcesz uniknąć zagrożenia,
sprawdzaj sprawność urządzenia.
Scenka IV
Narrator:
Tomek, Krzysiek dwaj koledzy,
Dzisiaj bez rodziców wiedzy,
z nudów, czy braku zajęcia,
Wspinali się na słup wysokiego
Świetlik:
Tutaj żarty się skończyły;
Świetlik tu nie będzie miły.
Nierozsądek i głupota
tak narażać życie, zdrowie
Każde dziecko to wam powie!
Rade jeszcze jedną mam,
Nie kombinuj z prądem sam.
A tymczasem tata Hanki
zrobi izolację nową,
będą dzisiaj zapiekanki,
chociaż, nie wiem czy to zdrowo?
30
Piosenka
31
List od prądu
To ja, prąd. Zamknijcie na chwilę oczy i wyobraźcie sobie, że
mnie nie ma. Z powodu awarii nie działają wszystkie
urządzenia, nie ma światła, nie funkcjonują telefony
komórkowe. Co myślicie? Jak się czujecie? Taka wizja jest
zapewne trudna do przyjęcia. Postęp techniczny, także w
sferach związanych z energią elektryczną, gna w bardzo
szybkim tempie. Ludzie przyzwyczaili się, że włączają światło,
pralka pierze, oglądamy telewizję, video, podróżujemy w
Internecie, czajnik elektryczny w 3 minutki gotuje wodę.
Tysiące urządzeń małych i wielkich działa na prąd. Dzięki
energii elektrycznej jakość życia człowieka podniosła się
ogromnie. Jestem wokół Was. W domu, w szkole, w pracy. W
lesie, wśród pól, nad morzem. Może nawet trochę o mnie
zapominacie, koncentrując się na czynnościach, efektach,
urządzeniach. One istnieją. Czajnik, telefon możemy słyszeć,
dotknąć. Użytkujecie mnie w sposób automatyczny.
To prawda, że jestem po to, aby ludziom służyć. Ale
potrzebna jest obopólna współpraca. Cierpnie mi izolacja,
kiedy widzę, z jakim brakiem rozsądku i nieuwagą ludzie
korzystają z mojej dobroci, oferty, pomocy. Robią sto rzeczy
naraz, ignorują podstawowe zasady bezpieczeństwa. Coraz
więcej roztrzepania i ryzykanctwa, a mniej koncentracji,
przewidywania.
Wiem, że słowo „ostrożnie” nie jest dziś zbyt modne. Wielka
szkoda. To bardzo cenne hasło i marzę, aby ludzie je docenili.
Drodzy uczniowie! Ostrożność to rozsądek, ograniczone
zaufanie do siebie, swoich możliwości i innych, także do
urządzeń. Ostrożność to mądrość, dbanie o bezpieczeństwo,
słuchanie dobrych rad, przestrzeganie norm, zasad, reguł.
One nie zabierają wolności, one ją ustanawiają. Czym byłaby
rzeka, gdyby nie jej koryto i granice, dzięki nim istnieje.
Inaczej rozlałaby się i przeistoczyła w niszczącą powódź.
Ograniczenie staje się wskazówką, wytyczną, podstawą
istnienia. Nie dajcie się nabrać na brawurę, igranie z prądem,
pseudo- odwagę. Unikajcie sytuacji niebezpiecznych i
podejrzanych, w domu, jak i na dworze.
Odmawiajcie udziału w nich. Mówcie „nie”. „Nie idę tam, nie
biorę w tym udziału”, „Nie podoba mi się to”, „Widzę, że jest
tu niebezpiecznie”.
Przygotowałem
dla
Was
kilka
ważnych
wskazówek.
32
„Opowieści
urządzeń
elektrycznych”
Występują: prąd, suszarka, żelazko, odkurzacz,
pralka, lodówka
Prąd
Przybywam z elektrowni na imię nam EPO.
Jestem tu często, choć do was daleko.
Skąd takie imię, może was zainteresuje - zaraz się wyjaśni, gdy je rozszyfruję.
Jestem Elektrycznym Prądem Oswojonym.
Oswojonym, bo w plastikowych kablach zatopionym.
Są jeszcze dzikie odmiany w naturze,
znacie na pewno groźne letnie burze.
Ja jestem, jak w klatce groźne zwierzę.
Przyjrzyjcie się w ZOO lwu lub panterze.
Przytula się, je z ręki swego pana
lecz boleśnie ugryzie, gdy zdenerwowana!
Podobnie ja mogę zareagować - gdy próbuje się mnie z kabli odizolować!
Posłuchajcie, co radzą elektryczne urządzenia,
by nie doszło nigdy do porażenia!
Bo przy sprzęcie elektrycznym rzadko się zdarza,
że jest wadliwy i prądem poraża.
Znacznie częstsze są przyczyny,
że to się dzieje z ludzkiej winy!
Suszarka
Chciałabym, żeby wszyscy ludzie wiedzieli - że nie używa się suszarki w czasie kąpieli!
Mimo, że moja obudowa jest z plastiku,
może dojść do porażenia nawet przy dotyku!
Gdy ktoś ma ręce mokre lub wilgotne - skutki dotyku mogą być okropne!
Są znane od lat zasady i metody - trzymać urządzenia elektryczne z dala od wody!
33
Żelazko
U mnie też może dojść do porażenia,
ale znacznie częściej do poparzenia!
Najczęściej tak się właśnie zdarza,
gdy ktoś jest nieostrożny i nie uważa!
Prasując - zamyśli się lub rozmarzy
i właśnie wtedy się poparzy!
Bezpieczniej zatem, gdy dorośli prasują,
a młodsi inne prace wykonują.
Gdy przychodzi pora na sprzątanie,
mogą się zabrać za odkurzanie.
Odkurzacz
Odkurzanie jest łatwe, każdy to potrafi - ale i tu czasami coś złego się przytrafi.
Gdy ktoś szarpie za przewody
lub w odkurzacz nabierze wody!
Wyrwie gniazdo ze ściany, zwarcie zrobi - zamiast posprzątać kłopotów narobi!
Mimo, że nie trudno mną pracować –
- należy także ostrożność zachować!
Pralka
U mnie sprawa jest mniej skomplikowana,
jestem do kontaktu z wodą przygotowana.
I jak każdy sprzęt metalowy - wyposażono mnie w styk, tak zwany zerowy.
Gdy się coś zepsuje i zrobi się zwarcie,
czuwają bezpieczniki, jak żołnierze na warcie!
Lodówka
U mnie to nie działa, nic z tego - podłączyli mnie do gniazda bez styku ochronnego.
Przecież może się w każdej chwili zdarzyć,
że mogę kogoś prądem porazić!
Widzę już w gazetach nagłówki:
34
„Przyczyna tragedii z winy lodówki.”
A przecież można uniknąć tego - wystarczy przeczytać instrukcję sprzętu elektrycznego!
Nic się złego temu nie stanie,
kto poświęci chwilę czasu na czytanie!
Bo my wszystkie elektryczne urządzenia
mamy jedno zadanie do spełnienia.
Zadanie to dla każdego, co innego znaczy:
Mamy pomagać ludziom w ich ciężkiej pracy!
Bo dawniej, gdy jeszcze lodówek nie było - w zimę śnieg i lód z jezior się gromadziło.
Była to bardzo kłopotliwa i ciężka praca,
a chłodu i tak nie starczało do końca lata.
Trudno to sobie dzisiaj wyobrazić,
ale o lodach w lato można było tylko pomarzyć.
Odkurzacz
Kiedyś, gdy jeszcze odkurzacza nie znano,
miotłami z brzozy domy sprzątano.
Dom owszem był zamieciony,
ale przy tym strasznie zakurzony.
Gdy się pojawiły elektryczne odkurzacze - bardzo ułatwiły domowe prace.
Pralka
A gdy nie było jeszcze pralki - używano do prania blaszanej tarki.
Tarka była tylko narzędziem do prania,
a pierwszą pralką elektryczną była „Frania”.
Była to bardzo prosta pralka wirnikowa,
zupełnie inna niż ja - bębnowa.
Prąd
Z tych opowiadań wynika niezbicie,
że bardzo zmieniłem ludzkie życie.
To co dawniej było nie do zrobienia - można dziś wykonać w oku mgnienia!
35
Łatwiejsze i bezpieczniejsze będzie używanie,
gdy każdy pozna moje działanie!
Aby sprawdzić działanie w naturze,
wytnij z papieru ludziki nieduże.
Przygotuj wąski wazonik szklany - potrzyj o koszulkę lub sweter wełniany.
Gdy zbliżysz brzeg wazonika - ładunek elektryczny podniesie ludzika.
To proste i bezpieczne doświadczenie - potwierdza moje istnienie!
W sieci elektrycznej mam mocniejsze działanie!
I tu surowo zabronione jest dotykanie!
Bo to tak, jakby przez kratki
wkładał rękę do lwiej klatki!
Zabawa wyjaśniająca w prosty sposób funkcjonowanie
systemu energetycznego i podsumowująca wiadomości.

Po wybraniu jednego obrazka z rysunkiem urządzenia
elektrycznego uczniowie podchodzą do nauczyciela i
„podłączają się” nitką wychodzącą z kłębka wełny. Po
rozwinięciu nitek do wszystkich uczestników zabawy powstaje
prawdziwa sieć energetyczna. Na początku znajduje się
„elektrownia” (pomalowany kartonowy model), z której grubymi
linkami „prąd” jest przesyłany do „zakładu energetycznego”
(symbolizuje go kłębek). Stąd, cienkimi czerwonymi nitkami,
prąd dociera poprzez pajęczynę przewodów do odbiorców
(dzieci) i służy do zasilania wszystkich urządzeń (plansze i
obrazki). W trakcie zabawy nauczyciel zadaje wesołe zagadki.
Za dobrą odpowiedź uczeń otrzymuje punkt. Odpowiedź
nieprawidłowa powoduje zwijanie nitki, czyli odłączenie prądu,
a uczeń odpada z gry. Zwycięzcy otrzymują nagrody.
36
1.
To urządzenie takie gorące,
jakby nagrzane sierpniowym słońcem,
służy wybornie do prasowania
twojej bielizny oraz ubrania.
(żelazko)
2.
Któż to taki, powiedz kto?
Kto choć bardzo lubi kurz
i choć dużo je, nie tyje
i ma zawsze smukłą szyję?
(odkurzacz)
3.
Od stacji do stacji po szynach pędzi,
towary i ludzi dowozi wszędzie,
gdzie są zbudowane perony i tory,
gdzie mosty, tunele i semafory.
(pociąg elektryczny)
4.
Ta maszyna pracowita
niesłychanie,
samodzielnie wykonuje całe
pranie.
Trochę prądu, proszku odrobina,
a już pierze, płucze i wyżyma.
(pralka automatyczna)
5
Ta maszyna wszystkich nęci
w wesołym miasteczku,
na niej w głowie aż się kręci
tacie oraz dziecku.
(karuzela)
6.
Elektryczna bańka szklana
sprytnie tak skonstruowana,
że gdy do niej prąd doleci,
bardzo jasnym światłem świeci.
(żarówka)
37
7.
Kiedy nie ma do roboty nic lepszego,
możesz zasiąść przed nim z bratem
lub z kolegą i obejrzeć,
gdy ekranem swym zaświeci,
jakiś program, oczywiście ten dla dzieci.
(telewizor)
8.
Ona wzwyż i w dół kursuje
dla naszej wygody,
ale kiedy się popsuje,
przydadzą się schody.
(winda)
9.
Mały klawisz tkwi w mej ścianie
Gdy go wcisnę dzień się stanie.
(wyłącznik światła)
10.
Co w skrzynce szybko wiruje
i zużytą energię pokazuje?
( licznik energii)
11. Kto w mig wszystko zreperuje
Gdy się w instalacji coś popsuje?
( monter-elektryk)
12.
Ani to wąż, ani sznurówka,
podłączona nim pralka i lodówka.
( kabel elektryczny)
13.
Gdzie włączysz wtyczkę z lodówki
Gdy kabel nie sięga bo przewód zbyt krótki?
( przedłużacz)
38
Plakat
ENERGETYCZNY ŚWIAT W SPRAWNEJ ZAWSZE SIECI,
NIECH PRZEZ WIELE LAT, BEZPIECZNIE NAM ŚWIECI!
Nie podłączaj niesprawnych urządzeń do sieci!
Nie dotykaj wystających przewodów!
Nie szarp wtyczki za przewody!
Nie wkładaj żadnych przedmiotów do
gniazdka!
39
40
ZADANIE: 1 Jak zmieniły się źródła
światła?
41
ZADANIE: 2 Pogrupuj urządzenia.
Postaraj się pogrupować tak urządzenia elektryczne ze względu na
ich przeznaczenie. Wytnij obrazki i dopasuj do odpowiedniej
ramki!
Urządzenia do
przygotowywania
posiłków i
przechowywania
żywności
Urządzenia do
utrzymywania
czystości
Urządzenia
służące do
nauki,
relaksu i
rozrywki
Inne
urządzenia
elektryczne
42
Wytnij!
43
ZADANIE: 3 Sklep elektryczny
Właśnie wybudowałeś dom. Nadszedł, więc czas, aby go
odpowiednio wyposażyć w urządzenia elektryczne, które
usprawnią wiele domowych czynności i bez których często nie
można się obejść. Zapraszamy Cię do odwiedzenia naszego sklepu
elektrycznego.
Możesz
w
nim nabyć
różne
urządzenia
elektryczne, wcześniej jednak musisz je znaleźć na sklepowej
półce.
Zaznacz pętlą urządzenia elektryczne, które kupiłbyś do nowego
domu. Pamiętaj, że te urządzenia potrzebują energii!!!
44
45
ZADANIE: 4 Elektrodom
Chochliki
domowe
odmiany
elektrycznej, znane ze swej złośliwej
natury, ukryły większość sprzętu
elektrycznego, który wykorzystuje
się w domu. W wyniku szybkiej akcji
odzyskaliśmy urządzenia, jednak nie
pamiętamy gdzie jest ich miejsce.
Pomóż nam - ustaw urządzenia w
odpowiednich miejscach. Pamiętaj,
aby
sprawdzić
wszystkie
pomieszczenia.
46
47
Wytnij!
48
ZADANIE: 5 PUZZLE
Transmisja
Właśnie oglądałeś ciekawy program o wykorzystaniu energii
elektrycznej w domu. Jednak zakłócenia transmisji sygnału
telewizji cyfrowej pomieszały obraz. Spróbuj ułożyć ostatni obraz
przekazu.
1.
49
2.
50
3.
51
1.
52
2.
53
3.
54
ZADANIE: 6 Pokoloruj Elektroludki.
Elektroludek
55
Elektroludek
56
Elektroludek
57
ZADANIE: 7 Krzyżówka – fabryka żarówek
Rozwiąż krzyżówkę rozszyfrowując obrazki, a następnie odczytaj hasło
ukryte w czerwonych kratkach.
58
ZADANIE: 8 KRZYŻÓWKA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Płynie w przewodach.
Często zrywane przez wichury.
Powoduje przepalenie bezpiecznika.
Ptaka na drzewie, elektryczne w ścianie.
Cenny wynalazek Edisona.
Przewód lub donosiciel potocznie.
Może być telefoniczny, listowny, w ścianie.
Mechaniczna, cieplna lub elektryczna.
Zabezpiecza instalację elektryczną.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
59
Rozwiązanie:
2
P
1
P
R
Ą
D
R
Z
E
W
O
D
Y
3
Z
W
A
R
C
I
E
4
G
N
I
A
Z
D
K
O
5
Ż
A
R
Ó
W
A
K
T
Z
N
I
6
K
A
B
E
L
7
K
O
N
T
8
E
N
E
R
G
I
A
9
B
E
Z
P
I
E
C
K
A
K
60
ZADANIE: 9 Rysuj po śladach:
61
ZADANIE: 10 Dokończ rysunki i pokoloruj
je.
62
ZADANIE: 11 Co do czego pasuje?
63
ZADANIE: 12 Znaki ostrzegawcze
Pokoloruj według wzoru i zapamiętaj!
64
ZADANIE: 13 Wykreślanka
Poczynając od pierwszej, skreśl co drugą kratkę. Z liter, w
pozostałych kratkach, powstanie hasło.
D
E
G
N
N
E
T
R
O
G
H
I
J
A
L
E
W
L
E
E
F
K
Y
T
U
R
I
Y
L
C
H
Z
M
N
W
A
65
ZADANIE: 14 GRA DYDAKTYCZNA
ROZSĄDNY UŻYTKOWNIK
URZĄDZEŃ ELEKTRYCZNYCH
GRA DLA DWÓCH OSÓB
POLECENIE: Do gry potrzebna jest kostka i dwa pionki.
Rozpoczynacie od pola START, a celem jest dotarcie do METY.
Zwycięża ten, kto pierwszy ten cel osiągnie. Po drodze, gdy
zatrzymacie się na oznaczonych polach czekają na Was nagrody
i ostrzeżenia. Powodzenia!
1.
Zapoznałeś się dokładnie z instrukcją obsługi
radiomagnetofonu. Brawo! Masz dodatkowy rzut kostką
2.
Sam próbujesz naprawić radio. Tak nie wolno postępować!
Wracasz na miejsce startu
3.
Prasujesz żelazkiem i usłyszałeś telefon. Rozmawiasz z
kolegą, ale zapomniałeś wyłączyć żelazko! Tym razem nic
złego się nie stało, ale mógł wybuchnąć pożar! Nie rób tak
nigdy więcej! Tracisz dwie kolejki
4.
Podłączyłeś lodówkę do gniazdka ze stykiem ochronnym.
Brawo! Stań cztery pola do przodu
5.
Nigdy nie zdarza Ci się wkładać do lodówki ciepłej, gorącej
żywności. Brawo! Masz dodatkowy rzut kostką
6.
Przygotowujesz mikserem koktajl owocowy, przed
włączeniem urządzenia sprawdzasz, czy pokrywa jest
odpowiednio zamocowana klamrami spinającymi. Brawo!
Stań cztery pola dalej
66
7.
Ciągniesz za przewód zasilający odkurzacz. Nie rób tego
nigdy więcej! Tak nie wolno! Tracisz rzut kostką
8.
Chcesz suszarką wysuszyć włosy. Przed jej włączeniem
pamiętasz, aby twoje ręce były suche. Brawo! Masz
dodatkowy rzut kostką
9.
Przez nieuwagę rozlałeś wodę na podstawkę czajnika
bezprzewodowego. To bardzo niebezpieczne! Bądź bardziej
ostrożny! Tracisz kolejny rzut
10.
11.
12.
Podczas zakupu nowej pralki, pomogłeś rodzicom w jej
wyborze. Zwróciłeś uwagę na zużycie energii elektrycznej.
Rodzice wybrali model „oszczędny”, to jest taki, który
zużywa mniej energii elektrycznej na jedno pranie. Brawo!
Skończyłeś już grę. Stań na mecie
Przepaliła się żarówka w lampie, próbujesz ją wykręcić.
Nie rób tak nigdy! Wymienić na nową może tylko dorosły i
to dopiero wtedy, gdy ostygnie! Cofasz się o siedem pól
Zauważyłeś w pokoju „wyrwane” ze ściany gniazdko i
powiadomiłeś o tym rodziców. Masz dodatkowy rzut
13.
Chronisz telewizor i inne sprzęty przed uszkodzeniami
mechanicznymi. Włączasz TV tylko wtedy, kiedy oglądasz
wybrany program. Wyłączasz TV z sieci w czasie burzy.
Brawo! Zyskujesz trzy dodatkowe rzuty kostką
14.
Kiedy wchodzisz do domu od razu włączasz komputer,
nawet jeśli wiesz, że przez kilka godzin nie będziesz z
niego korzystać. W ten sposób zużywasz o wiele więcej
energii elektrycznej! Cofasz się o siedem pól do tyłu
67
1
3
2
4
5
6
7
8
10
9
12
11
13
14
ZADANIA: 16
Tu postaw pionki
68
ZADANIE: 15 Urządzenia techniczne zgadywanka
69
70
71
72
73
74
LITERATURA
1. Joanna Białobrzeska- „ JA, TY- MY”, podręcznik cz.2, klasa
III, wyd. Didasko, Warszawa 2002r.
2. Joanna Białobrzeska- „ JA, TY- MY”, podręcznik cz.3, klasa
III, wyd. Didasko, Warszawa 2003r.
3. Czesław Cyrański- „ Moje 6 lat”, cz.4, wyd. MAC, Kielce
1999r.
4. Regina Laskowska- „ Świat literek”, ćwiczenie cz.2, klasa I,
wyd. JUKA, Warszawa 2000r.
5. Jadwiga Stasica- „Przyroda. 160 pomysłów na nauczanie
zintegrowane w klasach I-III”, wyd. Impuls, Kraków 2001r.
6. Danuta Cichy, Grażyna Odechowska- „Moje środowisko.
Środowisko społeczno- przyrodnicze. Klasa I”, wyd. Juka,
Łódź 1997r.
7. Katarzyna Walkowska- „ Krzyżówki tematyczne dla dzieci”,
wyd. Impuls, Kraków 2004r
8. Joanna Stec- „ Zagadki dla najmłodszych”, wyd. MAC, Kielce
1996r.
Strony internetowe:
www.eko.org.pl
www.biolog.pl
http://www.mojaenergia.pl/strony/1/i/1.php
www.zielonaenergia.pl
75
SPIS TREŚCI
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU ..................................................................... 2
CELE PROJEKTU ................................................................................................... 3
PROCEDURA OSIĄGANIA CELÓW ...................................................................... 4
WIADOMOŚCI MERYTORYCZNE......................................................................... 5
 Energia wiatru ............................................................................................................................. 5
 Energia wody ............................................................................................................................. 11
 Energia Słońca .......................................................................................................................... 17
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I NAUCZYCIELA ............................................ 21
 „ Pstryk” ...................................................................................................................................... 27
 Krzyknij
Nie! .......................................................................................................................... 28
 Scenki Świetlika ....................................................................................................................... 29
 Piosenka....................................................................................................................................... 31
 List od prądu .............................................................................................................................. 32
 „Opowieści urządzeń elektrycznych” ........................................................................ 33
 Zagadki ......................................................................................................................................... 37
 Plakat ............................................................................................................................................ 39
PROPOZYCJE ZADAŃ I ĆWICZEŃ DLA DZIECI ... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO
ZAKŁADKI.
 ZADANIE: 1 Jak zmieniły się źródła światła? ............................................................. 41
 ZADANIE: 2 Pogrupuj urządzenia. .................................................................................... 42
 ZADANIE: 3 Sklep elektryczny .......................................................................................... 44
 ZADANIE: 4 Elektrodom ....................................................................................................... 46
 ZADANIE: 5 Puzzle .................................................................................................................. 49
 ZADANIE: 6 Pokoloruj Elektroludki. ............................................................................... 55
 ZADANIE: 7 Krzyżówka – fabryka żarówek ................................................................... 58
 ZADANIE: 8 Krzyżówka ......................................................................................................... 59
76
 ZADANIE: 9 Rysuj po śladach: ........................................................................................... 61
 ZADANIE: 10 Dokończ rysunki i pokoloruj je. ............................................................ 62
 ZADANIE: 11 Co do czego pasuje? ................................................................................... 63
 ZADANIE: 12 Znaki ostrzegawcze ..................................................................................... 64
 ZADANIE: 13 Wykreślanka ................................................................................................... 65
 ZADANIE: 14 Gra dydaktyczna .......................................................................................... 66
 ZADANIE: 15 Urządzenia techniczne - zgadywanka ................................................. 69
LITERATURA ......................................................................................................... 75
SPIS TREŚCI ......................................................................................................... 76
77
Dane autora:
Imię i nazwisko
AGNIESZKA SITEK
Nazwa i adres placówki
Telefon kontaktowy
Przedszkole nr 2 w Płońsku,
ul. Zacisze 6, 09 – 100 Płońsk
0 – 664 011 817
Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez
Organizatora Konkursu - Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej w
Płocku w celach wynikających z regulaminu tego Konkursu, zgodnie z
ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku o ochronie danych osobowych (Dz. U. z
1997 r., nr 133, poz. 883 z późniejszymi zmianami).
……………………………………………….
78