recenzja 3 - Wydział Geologii UW

1
Dr hab. Maciej Bąbel, prof. UW
Instytut Geologii Podstawowej
Wydział Geologii Uniwersytet Warszawski
Al. Żwirki i Wigury 93
02-089 Warszawa
Ocena
osiągnięcia i dorobku naukowego doktora Wojciecha Kozłowskiego
w związku z postępowaniem habilitacyjnym
Dr Wojciech Kozłowski ukończył studia magisterskie na Wydziale Geologii Uniwersytetu
Warszawskiego w 2001 r. broniąc pracę pt. „Stratygrafia i sedymentacja najwyższego syluru z rejonu
Nowej Słupi i Opatowa w Górach Świętokrzyskich”, której promotorem był prof. dr hab. Stanisław
Skompski. Na tym samym Wydziale w roku 2006 uzyskał stopień doktora nauk o Ziemi na podstawie
rozprawy pt. „Środowiska sedymentacji dolnej części warstw rzepińskich (górny sylur) w regionie
łysogórskim Gór Świętokrzyskich” przygotowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława
Skompskiego. Od 2006 r. do dziś jest zatrudniony na stanowisku adiunkta w Instytucie Geologii
Podstawowej WG UW.
Osiągnięcie naukowe doktora W. Kozłowskiego zgłoszone do oceny jako podstawa ubiegania
się o stopień doktora habilitowanego zostało zatytułowane „Rozpoznanie zapisu zdarzenia
kozlowski/Lau (ludford, sylur) w Polsce i jego interpretacja paleoceanograficzna”. Na osiągnięcie to
składają się trzy następujące publikacje:
1) Kozłowski W., Munnecke A., 2010. Stable carbon isotope development and sea-level changes
during the late Ludlow (Silurian) of the Łysogóry region (Rzepin section, Holy Cross
Mountains, Poland). Facies, 56 (4), 615-633.
2) Kozłowski W., Sobień K., 2012. Mid-Ludfordian coeval carbon isotope, natural gamma ray and
magnetic susceptibility excursions in the Mielnik IG-1 borehole (Eastern Poland)—Dustiness
as a possible link between global climate and the Silurian carbon isotope record.
Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 339-341, 74-97.
3) Kozłowski W., 2015. Eolian dust influx and massive whitings during the kozlowski/Lau Event:
carbonate hypersaturation as a possible driver of the mid-Ludfordian CIE. Bulletin of
Geosciences, 90 (4), 807-840.
Udział dwu współautorów w dwu pierwszych publikacjach został wyraźnie określony i
potwierdzony przez nich odpowiednimi oświadczeniami i wynosi odpowiednio 35% (Axel Munnecke)
i 10% (Katarzyna Sobień), a zatem jest on stosunkowo mały lub znikomy. Autorstwo dr Kozłowskiego
jako głównego twórcy przedstawionych koncepcji i tytułowego zagadnienia badawczego nie budzi
żadnych wątpliwości, zwłaszcza, że (zdaniem recenzenta) najważniejszą i najbardziej wartościową jest
Jego trzecia samodzielna praca z roku 2015, w której została zarysowana oryginalna hipoteza
badawcza wynikająca z całokształtu badań prowadzonych od co najmniej 2010 r.
2
Habilitacyjne osiągnięcie badawcze dotyczy tzw. zdarzenia izotopowego Lau, jednego z
najwyższych dodatnich skokowych wzrostów w zapisie zmienności izotopów węgla δ13C w morskich
osadach fanerozoiku. Zdarzenie to, stowarzyszone z kryzysem rozwoju fauny graptolitowej (zdarzenie
kozlowski), miało miejsce w późnym sylurze (w ludfordzie) i budzi uzasadnione zainteresowanie oraz
liczne kontrowersje. Cykl prac poświęcony jest analizie zapisu tego ludfordzkiego zdarzenia w dwu
profilach z terenu Polski: w odsłonięciu w Rzepinie w Górach Świętokrzyskich i w wierceniu Mielnik
IG-1 na Podlasiu, oraz jest próbą rekonstrukcji wyjątkowych warunków sedymentacji panujących
podczas opisanego zdarzenia.
W pierwszej z cyklu trzech prac (Kozłowski i Munnecke 2010) rozpoznano obecność
izotopowego zdarzenia Lau w profilu Rzepin (po raz pierwszy na terenie Polski) i dokonano próby
zintegrowanej korelacji chemostratygraficznej i korelacji opartej o stratygrafię sekwencji z
„chemostratotypowym” obszarem na Gotlandii, gdzie zdarzenie to zostało po raz pierwszy opisane i
zdefiniowane.
W drugiej pracy (Kozłowski i Sobień 2012) zanalizowano zapis izotopowy zdarzenia Lau, zapis
podatności magnetycznej oraz promieniowania naturalnego gamma, mikrofacje i cechy petrologiczne
osadu w profilu ludfordu w dobrze udokumentowanym biostratygraficznie wierceniu Mielnik IG-1. W
pracy tej sformułowano tezę o eolicznym pochodzeniu pyłu dolomitowego rozpoznanego w badanym
interwale stratygraficznym. Tezę tę rozbudowano w następnej pracy. Przedstawiono hipotetyczny
model depozycji zakładający generowaną przez ewaporację antyestuariową cyrkulację we wczesnej
fazie transgresji w klimacie suchym.
Praca trzecia (Kozłowski 2015) ma charakter monografii i zawiera obszerne omówienie wielu
różnorodnych zagadnień sedymentologicznych, paleoklimatycznych, oraz hydro- i biochemicznych
związanych z funkcjonowaniem mórz sylurskich podczas zdarzenia Lau. Publikacja zawiera obszerną
część analityczną poświeconą bardziej szczegółowej analizie mikrofacjalnej, petrologicznej i
geochemicznej (izotopowej) interwału ze zdarzeniem Lau w wierceniu Mielnik IG-1. W tej
samodzielnej pracy zastosowano zintegrowane techniki badań petrologicznych: obserwacje
barwionych (w celu odróżnienia kalcytu i dolomitu) płytek cienkich w mikroskopie optycznym i
elektronowym mikroskopie skaningowym. Opracowano i zastosowano oryginalną nowatorską
metodę separacji dolomitu do badań izotopowych – dokładniejszą niż dotychczas stosowane metody.
Pozwoliło to na uzyskanie bardziej wiarygodnych oddzielnych krzywych zawartości izotopów węgla
δ13C dla eolicznego pyłu dolomitowego i autigenicznego kalcytu w obrębie badanego interwału.
Przeprowadzono analizę statystyczną rozmiarów framboidów pirytowych i uzasadniono pogląd, że
wytrąciły się one w toni wodnej i świadczą o warunkach euksynicznych panujących ponad dnem
morskim w czasie zdarzenia Lau. Rozpoznano osobliwe ziarna kalcytowe i agregaty kalcytu o cechach
wskazujących na ich wytrącenie w toni wodnej, a także na jej powierzchni. Liczne wstępowanie tych
ziaren w profilu (w towarzystwie eolicznego dolomitu) zinterpretowano jako produkt masowego
wytrącania kalcytu w wodzie morskiej generującego pasma mlecznobiałej wody (ang. whitings).
Zaprezentowano scenariusz wydarzeń prowadzący do powstania dyskutowanej anomalii izotopowej
Lau, wskazując epizodyczne zlodowacenie jako zasadniczy powód eustatycznego spadku poziomu
morza, wynurzenia platform węglanowych, wzmożonego transportu eolicznego materiału
węglanowego z wynurzonych platform do mórz sylurskich, wzrostu ich produktywności i wytworzenia
warunków euksynicznych. Przedstawiono zintegrowany model paleoceanograficzny (wykorzystując
3
wcześniejsze podobne modele), w którym związano masowe wytrącanie wzbogaconego w cięższy
izotop węgla 13C kalcytu w toni wodnej z warunkami post-glacjalnej transgresji. Przedstawiona
koncepcja została dobrze umotywowana i przemyślana. Dr Wojciech Kozłowski w sposób bardzo
szczegółowy uzasadnił swą hipotezę, podbudowując różne jej aspekty dobrze dobraną współczesną
literaturą przedmiotu. Należy jednak podkreślić, że wiele szczegółów tej rozbudowanej koncepcji ma
charakter hipotetyczny i kontrowersyjny (np. brak jednoznacznych bezpośrednich dowodów na
obecność ludfordzkiego zlodowacenia).
Uważam, że przedstawiony cykl trzech publikacji jest osiągnięciem naukowym w pełni
spełniającym warunki oczekiwane od rozprawy habilitacyjnej i może być uznany za podstawę
ubiegania się o stopień naukowy doktora habilitowanego.
Poza omówionym wyżej osiągnięciem naukowym dorobek dr Wojciecha Kozłowskiego
stanowi 12 anglojęzycznych prac opublikowanych w recenzowanych czasopismach znajdujących się
na tzw. liście filadelfijskiej (Acta Geologica Polonica; Acta Palaeontologica Polonica; Facies; Geological
Quarterly, Journal of the Geological Society of London; Palaeogeography, Palaeoclimatology,
Palaeoecology; oraz GFF czyli dawne Geologiska Föreningen i Stockholm Förhandlingar). W dorobku
dr Wojciecha Kozłowskiego znajduje się ponadto 36 abstraktów konferencyjnych oraz opisów
punktów wycieczek geologicznych, opublikowanych w latach 2000-2015, w większości we
współautorstwie. Wśród 12 recenzowanych publikacji są dwie prace samodzielne. Trzy prace, w tym
jedna samodzielna, ukazały się przed obroną doktoratu (przed 2006 r.). W 10 pracach
niesamodzielnych dr Kozłowski określił swój udział procentowy (wg rosnącego udziału: 15%, 25%,
25%, 25%, 30%, 35%, 40%, 40%, 65% i 85%), oraz opisał szczegółowo na czym polegał Jego wkład
merytoryczny. Z przedstawionej charakterystyki udziału merytorycznego i procentowego wynika
jednoznacznie, że był to zawsze udział co najmniej znaczący. Tematyka przeważającej większości tych
prac dotyczy stratygrafii, sedymentologii, paleogeografii, a także paleontologii syluru Gór
Świętokrzyskich i Podola. Sześć recenzowanych prac pisanych we współautorstwie dotyczy
problematyki syluru Podola, zaś jedna - neoproterozoicznej i wczesnopaleozoicznej paleogeografii
Gór Świętokrzyskich.
Prawie wszystkie prace naukowe dr Wojciecha Kozłowskiego koncentrują się wokół
problematyki utworów syluru, zaś większość prac oparta jest o badania terenowe, w tym – po
obronie doktoratu - trudne logistycznie badania terenowe prowadzone na terenie Ukrainy. Dr
Kozłowski jest dobrym geologiem terenowym. Wczesne badania terenowe prowadzone przez Niego
w czasie studiów geologicznych na Uniwersytecie Warszawskim doprowadziły do odkrycia nowego
stanowiska późnosylurskiej flory lądowej w Winnicy k. Nowej Słupi (publikacje: Kozłowski 2000,
Bodzioch i in. 2003). Podobne studenckie poszukiwania (prowadzone wraz z K. Dembiczem i T.
Ochmańskim) umożliwiły rozpoznanie podobnego stanowiska późnosylurskiej fauny trylobitowej i
graptolitowej w Zalesiu k. Łagowa (publikacja Kozłowski i Tomczykowa 1999). Wnikliwe badania
odsłonięć syluru górnego w północnej części Gór Świętokrzyskich podczas przygotowywania
rozprawy doktorskiej przyczyniły się do odkrycia i rozpoznania późnosylurskich węglanowych
utworów oolitowych (Kozłowski 2003). Odkrycie to nie tylko w znaczący sposób zmieniło poglądy na
paleogeografię i sedymentację górnego syluru w Górach Świętokrzyskich, ale także zaważyło na
dalszej drodze naukowej dr Kozłowskiego. Bo to właśnie ludford - interwał stratygraficzny syluru
4
zawierający wspomniane oolity - stał się obiektem Jego dalszych wnikliwych badań i w konsekwencji
przedmiotem publikacji będących omówionym powyżej osiągnięciem habilitacyjnym.
Wśród recenzowanych publikacji dr Kozłowskiego szczególnie znacząca jest prawie
samodzielna praca (85% wkładu), w której na podstawie badań petrograficznych i geochemicznych
rozpoznano pochodzenie materiału detrytycznego w szarogłazach górnego syluru Gór
Świętokrzyskich (Kozłowski i in. 2014), oraz zinterpretowano pozycję paleotektoniczną badanego
obszaru w sylurskim basenie przedgórskim, potwierdzając pogląd o posylurskim lewoskrętnym
przemieszczeniu bloku kieleckiego i łysogórskiego na odległość ok. 100-200 km.
Inna znacząca samodzielna praca (będąca rozszerzeniem problematyki doktoratu, publikacja
Kozłowski 2008) to synteza litostratygraficznego i kartograficznego obrazu słabo do tej pory
poznanych wychodni syluru Gór Świętokrzyskich, obejmująca rewizję dotychczas istniejących
formacji i formalne zgodne z kanonami nowoczesnej stratygrafii wyróżnienie jednostek
stratygraficznych i zdefiniowanie ich granic. Warto zaznaczyć, że dzięki tej pracy sylur regionu
świętokrzyskiego należy do nielicznych w Polsce obszarów, gdzie formalne jednostki stratygraficzne
zostały właściwie zdefiniowane i opisane.
Dr Kozłowski uczestniczył w zespołowych badaniach syluru Podola (wspólnie z P. Drygantem,
P. Łuczyńskim, S. Skompskim), których efektem było m. in. odkrycie tsunamitów oraz analiza
stratygraficzno-facjalna platformowych utworów węglanowych nad Zbruczem i w rejonie Kamieńca
Podolskiego (cztery publikacje: Skompski i in. 2008; Łuczyński i in. 2009, 2014, 2015, oraz liczne
streszczenia abstraktów). Dr Kozłowski ocenił swój udział procentowy w wymienionych publikacjach
na 25-30%, jest on zatem istotny. Dr Kozłowski jest współautorem podobnych analiz stratygraficznofacjalnych syluru rejonu Zbrucza prowadzonych w zespole z E. Jarochowską (Jego magistrantką) i A.
Munnecke (publikacje: Jarochowska i Kozłowski 2014, Jarochowska i in. 2014, abstrakty).
Dr Kozłowski prowadzi badania z dużą skrupulatnością i dokładnością, zaś wszystkie Jego
publikacje cechuje dbałość o szczegóły. Przedstawione opisy są rzetelne i dobrze udokumentowane
graficznie, wnioski wyprowadzone logicznie, solidnie podbudowane cytowaniem fachowej literatury,
wnikliwie, drobiazgowo i obszernie przedyskutowane. Dr Kozłowski wykazuje umiejętność
szczegółowej analizy wielu złożonych danych obserwacyjnych i literaturowych, oraz konstruowania
syntetycznych wniosków ogólnych płynących z analizy wielu faktów i przesłanek. Jest to cecha
utalentowanego rzetelnego badacza.
Prace dr W. Kozłowskiego, mimo tego, że prawie wszystkie dotyczą jednego przedziału
stratygraficznego i regionu – syluru Gór Świętokrzyskich i ich wschodniego otoczenia - cechuje duża
wszechstronność. Obejmują one różnorodną tematykę i metodologię z zakresu sedymentologii,
stratygrafii i petrologii skał osadowych. To analiza facjalna i mikrofacjalna, różnorodne metody
korelacji stratygraficznej (biostratygrafia, stratygrafia sekwencji, chemostratygrafia, elementy
magnetostratygrafii i stratygrafii zdarzeniowej), geochemia (analiza ziem rzadkich, analiza składu
izotopowego węglanów), a także analiza danych geofizycznych. Różnorodne zintegrowane metody
badań są skutecznie wykorzystywane do rozwiązywania problemów regionalnych i globalnych
związanych z sedymentologią syluru.
5
Znaczącą część dorobku dr Wojciecha Kozłowskiego stanowią publikacje zbiorowe (80%), co
dobrze świadczy o Jego zdolności do pracy w zespołach badawczych. W większości tych publikacji
jest On bez wątpienia inspiratorem prac lub autorem o istotnej wyraźnie określonej roli i znaczącym
wkładzie intelektualnym.
Publikacje dr Kozłowskiego skupione wokół problematyki syluru świadczą o tym, że prowadzi
On badania w sposób konsekwentny, co jest cechą pożądaną w rozwiązywaniu skomplikowanych
zagadnień badawczych. Chronologiczny ciąg Jego publikacji świadczy o tym, że skutecznie rozwiązuje
i wyjaśnia trudne napotkane problemy badawcze, nie ucieka od nich, stawia nowe pytania i szuka na
nie odpowiedzi kontynuując i rozszerzając tematycznie prowadzone badania oraz doskonaląc swoje
umiejętności. W badaniach potrafi wykorzystać i zintegrować wyniki różnych, zarówno tradycyjnych
jak i nowoczesnych metod badawczych i analiz, które najczęściej wykonuje samodzielnie.
W Jego rozwoju naukowym wyraźnie widać istotny postęp na etapie po doktoracie. W tym
okresie dr Kozłowski opanował wiele nowych metod badawczych oraz rozszerzył zainteresowania z
regionalnych na globalne. Uważam, że dr Wojciech Kozłowski jest obecnie jednym z najlepszych
znawców syluru Gór Świętokrzyskich i ich wschodniego otoczenia, badaczem dysponującym
wszechstronnymi umiejętnościami i rozbudowanym warsztatem badawczym.
Dr W. Kozłowski aktywnie uczestniczy w życiu naukowym. Brał udział w 26 konferencjach
naukowych (krajowych i międzynarodowych). W 11 konferencjach, w tym w 6 międzynarodowych,
brał bezpośredni udział czynny, osobiście prezentując referaty i postery oraz prowadząc punkty
geologicznych wycieczek terenowych, Dr Wojciech Kozłowski był kierownikiem jednego grantu
KBNiMŚ w latach 2003-2004, zaś od 2012 r. jest kierownikiem grantu NCN. Był on także wykonawcą
w czterech innych gratach. Prowadzi udokumentowaną publikacjami współpracę zagraniczną z prof.
Axelem Munnecke pracującym w GeoZentrum Nordbayern w Niemczech.
Sumaryczny współczynnik wpływu (impact factor) publikacji dr W. Kozłowskiego przekracza
20 wg listy Journal Citation Reports (JCR). Liczba cytowań publikacji według bazy Web of Science
wynosi 107 (81 bez autocytowań) zaś wg bazy Scopus 138 (109 bez autocytowań). Indeks Hirscha dr
W. Kozłowskiego według bazy Scopus wynosi 7. W moim przekonaniu są to wskaźniki istotne i
świadczą o znaczącym dorobku dr Kozłowskiego i wartościowości Jego prac naukowych.
Dr Wojciech Kozłowski jest opiekunem 4 obronionych i 6 rozpoczętych prac licencjackich oraz
5 obronionych i 8 rozpoczętych prac magisterskich. Wśród jego studentów na uwagę zasługuje Emilia
Jarochowska, z którą napisał wspólnie kilka publikacji nt. syluru Podola. Obecnie dr Kozłowski pełni
nieformalnie funkcję współpromotora doktoratu mgr Emilii Jarochowskiej, będąc bez wątpienia
współkreatorem tematu doktoratu będącego kontynuacją pracy magisterskiej wykonanej pod Jego
kierunkiem nad Zbruczem na terenie Ukrainy. Opiekunem pracy doktorskiej E. Jarochowskiej jest
prof. Axel Munnecke z Erlangen w Niemczech.
W ocenie całokształtu dorobku dr Wojciecha Kozłowskiego, obejmującego dorobek naukowy,
dydaktyczny i organizacyjny, dorobek naukowy bez wątpienia zasługuje na najwyższą ocenę
natomiast organizacyjny zaznacza się w sposób nader skromny. Dr Kozłowski był dotychczas
współorganizatorem 2 konferencji naukowych (obie w 2006 roku), podczas których przygotowywał i
prowadził wycieczki terenowe.
6
Uznając dziedzinę naukową za najistotniejszą w ocenie habilitanta uważam, że prace
naukowe dr Wojciech Kozłowskiego wnoszą istotny wkład w rozwój wiedzy z zakresu sedymentologii,
stratygrafii oraz paleogeografii osadów syluru południowego obrzeżenia Baltiki, obejmując
różnorodne zagadnienia i aspekty dotyczące analizy facjalnej i mikrofacjalnej, paleoentologii,
biostratygrafii oraz petrologii i geochemii tych utworów. Szczególnie istotnym wkładem jest
precyzyjne rozpoznanie zdarzeń, środowiska sedymentacji oraz paleogeografii ludfordzkiego
interwału stratygraficznego.
Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzam, że dorobek naukowy dr Wojciecha Kozłowskiego
spełnia kryteria Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz
stopniach i tytule w zakresie sztuk (Dziennik Ustaw z 2003 r., nr 65, poz. 595, z późniejszymi
zmianami), Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w
sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego
(Dziennik Ustaw z 2011 r., nr 196, poz. 1165), oraz Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa
Wyższego z dnia 22 września 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania
czynności w przewodach doktorskich, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o
nadanie tytułu profesora (Dziennik Ustaw z 2011 r., nr 204, poz. 1200, z późniejszymi zmianami). W
związku z tym wnioskuję o dopuszczenie doktora Wojciecha Kozłowskiego do dalszych etapów
postępowania habilitacyjnego.
Warszawa 17.05.2016 r.
Maciej Bąbel