Stowarzyszenie Autorów ZAiKS

Odszedł Jerzy Holzer W środę 14 stycznia 2015 roku zmarł w Warszawie historyk i działacz demokratycznej
opozycji Jerzy Holzer. Miał 84 lata.
Pochodził z zasymilowanej rodziny żydowskiej, przed wojną mieszkającej we Lwowie. Nigdy nie ukry-wał
swego pochodzenia, zaś w tomie wspomnieniowym Historyk w trybach historii (2013) obszernie pisze o
żydowskich przodkach i procesie integracji, zaczętym już w XIX stuleciu. Lata okupacji rodzina Jerzego
Holzera spędziła poza gettem, zmieniając jedynie miesz-kania, ale pozostając przy rodowym nazwisku.
Historyk nie miał jednak wątpliwości, że mimo wsparcia dobrych ludzi w przetrwaniu wojny pomogło im po
prostu niezwykłe szczęście.
Po zdaniu matury Holzer zaczął studia w Instytucie Historycznym UW, robiąc dyplom w 1954 roku. Z
instytutem tym związany był przez niemal pół wieku, do 2000 roku, jako jego pracownik naukowy i
wykładowca. W latach 1954-1957 był również aspirantem (doktorantem) w Instytucie Nauk Społecz-nych
przy KC PZPR. Również i z tego nie czynił tajemnicy, podobnie jak i ze swego członkostwa w par-tii, do której
wstąpił już w 1948 roku po ,,stażu'' w Związku Młodzieży Polskiej. Jak wielu innych w owych trudnych latach,
uwierzył w możliwość zmian. Po latach pisał: ,,Z systemem należało współżyć, starać się maksymalnie
wykorzystać możliwości do swobody nauki i nauczania, nie przejmować się szczególnie ideologią''. Choć
wystąpił z partii dopiero w 1979 roku, już na początku lat 70. zaangażo-wał się w działalność niezależnych
struktur naukowych, by po wybuchu strajków robotniczych w 1976 roku zostać współpracownikiem KOR-u i
cenionym autorem podziemnych pism (używał pseudonimu ,,Wacław Pański''). Był członkiem
Konwersatorium Doświadczenie i Przyszłość, nieformalnego klubu dyskusyjnego o znaczącym wpływie na
opinię publiczną w końcu lat 70. Współpracował z Radiem Wolna Europa, we wrześniu 1980 roku przystąpił
do ,,Solidarności'', obejmując funkcję przewodniczą-cego Komisji Wydziałowej ,,S'' w Instytucie
Historycznym, co po wprowadzeniu stanu wojennego za-pewniło mu na rok status internowanego.
Jako aktywny uczestnik wszystkich znaczących wydarzeń tego okresu był wyjątkowo dobrze przygoto-wany
do napisania z nich analitycznej relacji. Jego monografia ,,Solidarność'' 1980-1981. Geneza i hi-storia,
wydana w podziemnej oficynie Krąg i w paryskim Instytucie Literackim (doczekała się także kil-ku edycji
obcojęzycznych), do dziś uważana jest za najbardziej bodaj kompetentne i wyczerpujące opracowanie
tematu.
Uzyskawszy w 1990 roku tytuł profesora, Jerzy Holzer w tym samym roku został członkiem Komisji ds.
Zbiorów Archiwalnych MSW, zaczął również kierować Zakładem Studiów nad Niemcami w Instytucie Studiów
Politycznych PAN. Jego publikacje dotyczące stosunków polsko-niemieckich ? takie jak Kryzys polityczny w
Niemczech 1928-1930. Partie i masy (1970), Europa wojen 1914-1945 (2008) czy Europa zimnej wojny
(2012) ? pozostają nadal wysoko cenione.
Był pozytywistą z przekonania, do życia podchodził z optymizmem. Skończywszy 75 lat pisał: ,,To jest
zawsze taka ambiwalentna okazja, nie wiadomo, czy się cieszyć z urodzin, czy martwić z powodu
upły-wających lat. Jestem dzieckiem z II wojny światowej, pewnie więc wszystkie lata potem trzeba
trakto-wać jako darowane i cieszyć z tego, co było dane przeżyć i zdziałać. A może jeszcze cokolwiek uda
się w przyszłości...''.
Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1998), Wielkim Krzyżem Orderu Zasługi
Republiki Federalnej Niemiec (2001), laureat wielu nagród i wyróżnień, był od 1963 roku członkiem Sekcji I ?
1/2
Autorów Prac Naukowych naszego Stowarzyszenia.
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 07.03.2017 08:45:56
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/905,0,odszedl_jerzy_holzer
2/2