Załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie energii wiatru

Załącznik nr 2 do rozporządzenia w sprawie energii wiatru
Stan aktualizacji: sierpień 2013 roku
Wymogi dotyczące przeprowadzania badań faunistycznych w ramach postępowań w
sprawie zezwolenia na budowę elektrowni wiatrowych na terenie kraju związkowego
Brandenburgia
Uwagi wstępne
Inwentaryzacje populacji ptaków należy zasadniczo przeprowadzać zgodnie z
wyszczególnionymi poniżej wymogami. Inwentaryzacje populacji nietoperzy należy z kolei
wykonywać zgodnie z załącznikiem nr 3.
Wymienione poniżej wymogi dotyczące badań uwzględniają również realizację postanowień
w zakresie prawa o ochronie gatunków. W zależności od zakresu i intensywności badań
konieczne może stać się zastosowanie – zgodnie z § 45 ust. 7 Ustawy federalnej o ochronie
przyrody (BNatSchG) – wyjątku od zakazów łapania i posiadania zgodnie z § 44 ustawy
BNatSchG.
W przypadku wyszczególnionych wymogów dotyczących badań mamy do czynienia z
wymogami standardowymi. Nie mogą one uwzględniać w związku z tym uwarunkowań
specyficznych dla danego obszaru, w przypadku których konieczne jest – w konkretnym
wypadku – przeprowadzenie większej lub mniejszej liczby badań. W razie ewentualnego
naruszenia obszarów Natura 2000 – na skutek bezpośrednich lub pośrednich negatywnych
oddziaływań – treści badań należy dostosować też do celów wyznaczonych w ramach
działań zmierzających do utrzymania danego obszaru. Aby uwzględnić odpowiednio
odstępstwa specyficzne dla danego obszaru, zaleca się uzgodnić w miarę możliwości
wcześnie zakres badania z właściwym organem udzielającym zezwolenia – przy udziale
właściwego organu ochrony przyrody.
Podane wymogi dotyczące badań należy stosować analogicznie również w przypadku
sporządzania planów zabudowań na potrzeby wykorzystania energii wiatru.
Istniejące, przekonujące dane mogą być wykorzystywane po uzyskaniu zgody ze strony
organu udzielającego zezwolenia oraz właściwego organu ochrony przyrody, o ile
odpowiadają one poniższym wymogom dotyczącym przeprowadzania badań, nie mają
więcej niż 5 lat, a od czasu ich zebrania nie zaszły na danym obszarze poważniejsze
zmiany.
Konieczność przeprowadzania inwentaryzacji populacji w zakresie gadów, płazów
ziemnowodnych i ewentualnie innych gatunków podlegających ochronie według prawa
unijnego (np. chrząszcze drzewne) można ustalić tylko w odniesieniu do konkretnego
przypadku. Zależy ona bowiem od znaczenia danego terenu dla tych grup gatunków.
Wymogi dotyczące przeprowadzania badań awifaunistycznych
Przed przeprowadzeniem każdego badania należy zwrócić się do Urzędu Środowiska,
Zdrowia i Ochrony Konsumentów Kraju Związkowego Brandenburgia (LUGV) z zapytaniem
w sprawie istniejących, znanych już danych. Przeprowadzając badania należy unikać
koniecznie w okresie lęgowym zakłócania ciszy znanych stanowisk lęgowych lub
gniazdowych wrażliwych gatunków, takich jak gatunki orłów, bociana czarnego, dropia,
sokoła wędrownego i puchacza. W przeciwnym bowiem razie grozi naruszenie zakazów
wynikających z § 44 ustawy BNatSchG oraz postępowanie w sprawie wykroczenia zgodnie z
§ 69 ustawy BNatSchG, a ewentualnie też nawet postępowanie karne zgodnie z § 71 ustawy
BNatSchG. Należy pamiętać o tym, że § 44 ust. 6 ustawy BNatSchG wyłącza z zakazu
łapania i posiadania jedynie czynności mające na celu przygotowanie ustawowo
przewidzianych kontroli (Oceny oddziaływania na Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk
(SOO), Oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ)) – i to tylko wtedy, jeżeli badanie
przeprowadzane jest przez osoby znające się na rzeczy, przy jak największej ochronie
badanych egzemplarzy, jedynie w niezbędnie koniecznym zakresie. Dlatego też – jeżeli
istnieją już dane dotyczące populacji – należy w porozumieniu z Urzędem LUGV korzystać z
istniejących zasobów.
Badania powinny obejmować z reguły okres lęgowy oraz – powiązany ze sobą – okres
przelotu i zimowania.
Dane obszary objęte badaniem należy dostosować do istniejących i istotnych z punktu
widzenia badania rodzajów siedlisk. Uwzględnić należy przy tym także zinwentaryzowane
miejsca występowania przylegające do danych obszarów badania.
1. Inwentaryzacja gatunków ptaków lęgowych zgodnie z załącznikiem nr 1 w obszarze
chronionym
Obszar badania
W odniesieniu do gatunków ptaków wyszczególnionych w załączniku nr 1 obszar badania
obejmuje dany obszar chroniony (w przypadku pojedynczych elektrowni wiatrowych
mierzony od masztu, a w przypadku przedsięwzięć od 2 elektrowni wiatrowych w promieniu
łącznej powierzchni elektrowni wiatrowej, mierzony każdorazowo od zewnętrznych stanowisk
pojedynczych elektrowni wiatrowych).
Metodyka badania
Ponieważ populacje lęgowe nie są w pełni znane w przypadku wszystkich gatunków objętych
„Faunistyczno-ekologicznymi kryteriami odstępu dotyczącymi stawiania elektrowni
wiatrowych na terenie kraju związkowego Brandenburgia (TAK)”, należy zinwentaryzować je
w danym obszarze chronionym gatunku – chyba że w trakcie wstępnych rozmów w sprawie
określenia zakresu badania ustalono coś innego. W odniesieniu do gatunków orłów, bociana
czarnego, dropia, sokoła wędrownego oraz puchacza rodzaj i zakres badań należy uzgodnić
z Urzędem LUGV. Ponadto kontrole gniazd ptaków drapieżnych względnie gniazd bądź też
celowe odnajdywania otoczenia obszaru gniazda ptaków drapieżnych/gniazda wymagają w
przypadku tych gatunków uzyskania zgody na uczynienie wyjątku w zakresie prawa o
ochronie gatunków zgodnie z § 45 ust. 7 ustawy BNatSchG.
Ustalone miejsca lęgowe należy przedstawić jako informacje punktowe na mapach (w skali
1:10.000, ewent. też 1:5.000). Należy przy tym uwzględnić także planowane miejsca
lokalizacji elektrowni wiatrowych.
2. Inwentaryzacja gatunków ptaków lęgowych zgodnie z załącznikiem nr 1 w tzw.
obszarze restrykcyjnym (orzeł, bocian czarny i bocian biały)
Obszar badania
W przypadku planowań dokonywanych na tzw. obszarze restrykcyjnym gatunków z
załącznika nr 1 („TAK”) obszar badania obejmuje:
- w odniesieniu do każdej planowanej pojedynczej elektrowni wiatrowej: teren w promieniu
500 m wokół masztu
- w przypadku przedsięwzięć od 2 elektrowni wiatrowych: teren w promieniu 500 m w
otoczeniu łącznej powierzchni elektrowni wiatrowej, mierzony każdorazowo od zewnętrznych
stanowisk pojedynczych elektrowni wiatrowych.
Badania powinny ograniczać się do znanych zawczasu oraz ustalonych w ramach
postępowania miejsc występowania.
Metodyka badania
W ramach inwentaryzacji należy uwzględnić funkcję obszaru jako terenu znajdowania
pokarmu oraz jako korytarza przelotu do terenów znajdowania pokarmu. Okres badania
należy uzależnić od okresu rozmnażania danych gatunków (por. załącznik nr 4:
Rozporządzenie w sprawie miejsc gnieżdżenia się). Obejmować ma ono okres od zajęcia
rewiru aż do rozwiązania „związku rodzinnego” względnie do opuszczenia miejsca
gnieżdżenia się, przy czym koncentrować ma się na okresie wychowu młodych. Dni, w
których prowadzone będą obserwacje, mają uwzględniać świt i zmierzch.
Bocian czarny, orzeł bielik, rybołów: przynajmniej 20 półdniowych (≥ 6 godzin) obserwacji
Bocian biały: przynajmniej 10 półdniowych (≥ 6 godzin) obserwacji
Orzeł krzykliwy: przynajmniej 2 okresy lęgowe z każdorazowo 20 całodniowymi (≥ 12 godzin)
dniami obserwacyjnymi
Wyniki – łącznie z punktami obserwacyjnymi – należy przedstawić na mapach w skali
1:10.000, ewent. też 1:5.000, oraz w formie tabel, podając informacje dotyczące daty
przeprowadzenia inwentaryzacji, godziny, zachowania, przybliżonej wysokości lotu, kierunku
lotu, liczby osobników oraz warunków pogodowych. Uwzględnić należy również planowane
miejsca lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz drogi doprowadzające do nich.
3. Inwentaryzacja innych gatunków ptaków lęgowych
Badanie wszystkich innych gatunków ptaków lęgowych uzależnione jest od wielkości
obszaru objętego realizacją przedsięwzięcia.
Odgraniczenie obszaru badania:
- w odniesieniu do każdej planowanej pojedynczej elektrowni wiatrowej: teren w promieniu
300 m wokół masztu
- w przypadku przedsięwzięć od 2 elektrowni wiatrowych: teren w promieniu 300 m w
otoczeniu łącznej powierzchni elektrowni wiatrowej, mierzony każdorazowo od zewnętrznych
stanowisk pojedynczych elektrowni wiatrowych
- 50 m po obu stronach planowanych dróg doprowadzających
- Dodatkowo należy zinwentaryzować ptaki wysiadujące jaja w koloniach oraz wszystkie
gniazda w promieniu 1.000 m przed ulistnieniem. Znalezione gniazda należy sprawdzać w
czasie dalszych kartowań pod kątem ich obsadzenia.
Wariant A:
Jeżeli obszar badania jest mniejszy niż 80 ha, konieczne jest zawsze przeprowadzenie
inwentaryzacji wszystkich gatunków ptaków lęgowych na całym terenie.
Wariant B:
W przypadku większych powierzchni objętych badaniem inwentaryzację wszystkich
gatunków ptaków lęgowych można przeprowadzić na reprezentatywnych powierzchniach
cząstkowych o łącznej wielkości wynoszącej przynajmniej 80 ha. Poza rzeczonymi 80 ha
należy kartować – na całym terenie – wszystkie gatunki, które nie mają być
zinwentaryzowane już w ramach pkt. 1 i 2:
• gatunki zagrożone wyginięciem, poważnie zagrożone, zagrożone (poza skowronkiem
polnym) oraz gatunki należące do kategorii „R” figurujące w Czerwonej Księdze
Brandenburgii (w aktualnej w danym momencie wersji),
• ptaki szponiaste, ptaki wysiadujące jaja w koloniach oraz sowy.
Metodyka badania
Inwentaryzacja w okresie lęgowym (generalnie): koniec marca do końca czerwca
W zależności od istniejących elementów składowych biotopu może zajść konieczność
dostosowania okresów przeprowadzania badania. I tak np. w celu zinwentaryzowania
gatunków dzięcioła i sowy zbieranie danych awifaunistycznych rozpocząć należy już pod
koniec lutego, a w odniesieniu do ptaków późno wysiadujących jaja, takich jak lelek kozodój,
przedłużyć je – w razie potrzeby – do pierwszej połowy lipca.
Reprezentatywna inwentaryzacja według wariantu B musi obejmować wszystkie istotne
siedliska obszaru realizacji przedsięwzięcia. Istnieje możliwość podziału na tereny
cząstkowe. Wybór reprezentatywnego terenu/reprezentatywnych terenów należy uzasadnić,
a tereny scharakteryzować (rodzaje biotopów itd.). W odniesieniu do planowania należy
zwrócić uwagę na to, że wyniki kartowania terenów reprezentatywnych trzeba przenieść na
całą powierzchnię, na której dokonuje się ingerencji (np. w przypadku uregulowań
dotyczących okresów budowy).
W przypadku planowań dokonywanych na terenie lasu (zagospodarowanego) należy zawsze
zinwentaryzować – we wszystkich drzewostanach liściastych, wysepkach starodrzewów,
akwenach i ich obszarach brzegowych, obszarach przechodzenia na tereny otwarte oraz
innych atrakcyjnych siedliskach – populację ptaków lęgowych na całym obszarze. W
odniesieniu do wszystkich planowanych terenów karczowania należy zewidencjonować
istniejące miejsca rozmnażania się i odpoczynku.
Kartowanie rewirów zgodnie ze standardami metodycznymi (SÜDBECK et al. 2005) z
zasadniczo 7-dniowymi inwentaryzacjami dzieli się na cały okres lęgowy z każdorazowo
przynajmniej jednotygodniowym odstępem i 3 inwentaryzacjami nocnymi (luty/marzec 1 do 2
inwentaryzacji oraz w okresie od połowy maja do końca czerwca 2 inwentaryzacje).
Ustalone rewiry ptaków lęgowych oraz miejsca lokalizacji gniazd należy przedstawić w
formie informacji punktowych (środek rewiru) na fragmentach mapy (skala 1:10.000, ewent.
też 1:5.000). Uwzględnić należy przy tym także planowane miejsca lokalizacji elektrowni
wiatrowych oraz drogi doprowadzające do nich.
4. Ewidencja
zimowaniem
wydarzeń
związanych
z
przelotem,
odpoczynkiem,
migracją
i
Znaczenie obszaru badania dla ptaków wędrownych i migrujących należy ustalić w ramach
wcześniejszego zbierania materiałów. Urząd LUGV udostępnia posiadane informacje.
Zbadać należy następujące gatunki/grupy gatunków:
• żurawie, gęsi, łabędzie krzykliwe i małe (łabędzie Bewicka), czajki, siewki złote,
• wszystkie gatunki ptaków szponiastych,
• dropie,
• regularne skupiska innych gatunków ptaków wodnych i brodzących.
Obszar badania
Obszar badania obejmuje:
- w odniesieniu do każdej planowanej pojedynczej elektrowni wiatrowej: teren w promieniu
1.000 m wokół masztu
- w przypadku przedsięwzięć od 2 elektrowni wiatrowych: teren w promieniu 1.000 m w
otoczeniu łącznej powierzchni elektrowni wiatrowej, mierzony każdorazowo od zewnętrznych
stanowisk pojedynczych elektrowni wiatrowych.
Metodyka badania
Inwentaryzację tych gatunków powinno przeprowadzać się w ramach przynajmniej 18
obchodów w okresie od połowy lipca do 1. dekady kwietnia (włącznie) roku następnego. Na
terenie noclegowisk należy uwzględnić przy tym okres 1 godziny przed wschodem słońca.
Na inwentaryzacje należy przeznaczyć każdorazowo ok. 6 godzin.
Podział obchodów:
- po 1x w lipcu i w sierpniu,
- po 2x we wrześniu oraz w okresie od listopada do lutego,
- po 3x w październiku oraz w okresie od marca do 1. dekady kwietnia.
Istnieje możliwość dostosowania podziału obchodów – w zależności od tego, kiedy i jak ptaki
będą odpoczywały.
Zewidencjować i przedstawić należy następujące rzeczy:
• gatunek, liczba, przybliżona wysokość lotu, kierunek lotu, zachowanie (przelot,
odpoczynek, czynności poprzedzające gromadzenie się, poszukiwanie pokarmu,
zimowanie), rozmieszczenie przestrzenne odpoczywających stad ptaków, ruch w powietrzu o
charakterze lokalnym, data, godzina, punkty obserwacyjne.
• W celu oceny znaczenia ewentualnych negatywnych skutków spowodowanych
elektrowniami wiatrowymi należy ustalić też na obszarze badania – potencjalne, dające się
wykorzystać – tereny żerowania i odpoczynku dla żurawi i gatunków gęsi północnych – z
uwzględnieniem istniejących źródeł zakłócania ich spokoju (miejscowości, drogi
komunikacyjne, inne obiekty).
• W ramach ewidencji danych lub też oceny stopnia zakłócenia spokoju spowodowanego
elektrowniami wiatrowymi należy uwzględnić też ruchy – na dużym obszarze – między
noclegowiskami a ich ustalonymi bądź też znanymi głównymi terenami żerowania, podobnie
jak i ewentualne oddziaływania na linie kierunkowe przelotu ptaków na dużym obszarze.
• Dodatkowo należy wziąć pod uwagę połączone oddziaływania planowanych elektrowni
wiatrowych z elektrowniami wiatrowymi istniejącymi już bądź też znajdującymi się na etapie
realizacji (postępowanie w sprawie zezwolenia w toku).
• Ustalone obszary przelotu, odpoczynku, żerowania i migracji w odniesieniu do wyżej
wymienionych gatunków/grup gatunków oraz ustalone tereny odpoczywania i żerowania
gatunków gęsi północnych i żurawi należy przedstawić na mapach w skali 1:10.000, ewent.
też 1:5.000, z uwzględnieniem ich regionalnych powiązań i odniesień, a w razie potrzeby
również w mniejszej skali. Należy przy tym uwzględnić też istniejące elektrownie wiatrowe
oraz planowane miejsca lokalizacji elektrowni wiatrowych.
Bibliografia z zakresu metod standardowych kartowania ptaków
DEUTSCHE ORNITHOLOGENGESELLSCHAFT (DO-G) (1995): Qualitätsstandards für den
Gebrauch vogelkundlicher Daten in raumbedeutsamen Planungen (Standardy jakości
dotyczące wykorzystania danych ornitologicznych w ramach planowań mających znaczenia
dla danego obszaru).
SÜDBECK, P., H. ANDRETZKE, S. FISCHER, K. GEDEON, T. SCHIKORE, K. SCHRÖDER
& C. SUDFELDT (wyd.) (2005): Methodenstandards zur Erfassung der Brutvögel
Deutschlands. Radolfzell (Standardy metodyczne dotyczące inwentaryzacji ptaków lęgowych
w Niemczech).