Chcę lepiej poznać – by bardziej kochać

,,Chcę lepiej poznać –
by bardziej kochać’’
PROJEKT AUTORSKI
Z ZAKRESU EDUKACJI REGIONALNEJ DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W REGIONIE
OPRACOWAŁY :
mgr Aleksandra Napierała
mgr Agnieszka Skutnik
WSTĘP:
Regionalizm w edukacji szkolnej zajmuje bardzo istotne miejsce.
Tematyka regionalna na różnych poziomach nauczania ogrywa coraz większą rolę i
występuje jako przedmiot pracy uczniów w różnych formach. Wiedza o dziejach regionu
umożliwia ukształtowanie u uczniów przekonań o potrzebie ochrony naturalnego
środowiska , dostrzegania jego piękna, walorów ekonomicznych, zdrowotnych,
rekreacyjnych i kulturowych.
Dziecku z upośledzeniem umysłowym szczególnie trudno jest utożsamiać się z
regionem, jego przeszłością i kulturą. Dodatkowym utrudnieniem jest środowisko
rodzinne. W większości przypadków są to rodziny patologiczne, w których nie
przywiązuje się wagi do tradycji, zwyczajów a rodzice nie czują przynależności do
społeczności lokalnej. Zadanie to spada w głównej mierze na szkołę.
Z naszych doświadczeń, jako nauczycieli, wynika że efektywne nauczanie to
poznawanie przez bezpośrednie doświadczanie. Cele będą możliwe do osiągnięcia,
gdy uczeń będzie poznawał swój region nie tylko podczas zajęć lekcyjnych ale przede
wszystkim poprzez wycieczki, lekcje muzealne, udział w konkursach szkolnych i poza
szkolnych oraz przez działania artystyczne. W pamięci ucznia pozostanie to , co
przeżył. Będzie utożsamiał się z tym , co jest dla niego bliskie i zrozumiałe.
Realizacja założeń edukacji regionalnej wzmacnia więzi emocjonalne ucznia
ze środowiskiem lokalnym, pozwala mu znaleźć własne miejsce w otaczającej
rzeczywistości poprzez różnorodne oddziaływania w atrakcyjnej i przystępnej dla ucznia
formie.
Poprzez realizację projektu z zakresu edukacji regionalnej w szkole chcemy
umożliwić uczniowi utożsamienie się z regionem, w którym mieszka, którego jest
częścią , przybliżyć mu jego historię, tradycje i zwyczaje.
W naszej szkole podjęliśmy już wiele niezależnych od siebie działań : realizujemy od
trzech lat ścieżkę regionalną jako odrębne jednostki lekcyjne , Dni Kultury Śląskiej
naszej szkoły, lekcje muzealne. Nie były to jednak spójne i ukierunkowane działania
obejmujące wszystkich uczniów naszej szkoły. Stąd pomysł opracowania projektu
edukacyjnego, który umożliwi wszystkim naszym wychowankom pełniejsze
uczestnictwo w edukacji regionalnej.
W ramach projektu będą realizowane zadania :
1. realizacja ścieżki regionalnej w klasach V – VI jako odrębna jednostka lekcyjna
2. realizacja wybranych treści z zakresu ścieżki regionalnej w ramach przedmiotów
3. poznanie obyczajów i obrzędów regionalnych w ramach lekcji muzealnych i Dni
Kultury Śląskiej
4. poznawanie ciekawych miejsc naszego regionu w ramach wycieczek
krajoznawczych
5. organizowanie konkursów wiedzy o regionie
Poszczególne zadania będą realizowane cyklicznie , każdego roku szkolnego, na
podstawie szczegółowych planów. Do realizacji zadań zostaną włączeni wychowawcy
klas, nauczyciele realizujący program ścieżki regionalnej oraz nauczyciele
odpowiedzialni za realizację Dni Kultury Śląskiej w szkole. Finałowym efektem projektu
będzie udział uczniów w konkursach wiedzy o Śląsku .
ZAŁOŻENIA:
Cele edukacji regionalnej to poznanie najbliższego środowiska i specyfiki
swojego regionu, rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami
kulturowymi wspólnoty lokalnej oraz rozwój postaw patriotycznych
związanych z tożsamością kultury regionalnej.
CELE PROJEKTU:
 Kontakt ze środowiskiem lokalnym i regionalnym w celu
wytworzenia bliskich więzi i identyfikacji z regionem
 Poszerzanie wiedzy o kulturze regionu, jego tradycjach,
obyczajach i obrzędach
 Rozwijanie wiedzy o historii regionu w powiązaniu z
tradycjami własnej rodziny
 Poznanie głównych zabytków architektury Górnego Śląska
 Kształtowanie umiejętności korzystania z różnych źródeł
informacji
 Wykorzystanie wiedzy o regionie w konkursach szkolnych i
międzyszkolnych
 Kształtowanie szacunku dla przeszłości i osiągnięć
cywilizacyjnych naszych przodków
ZADANIE I:
REALIZACJA EDUKACJI REGIONALNEJ
W KLASACH V-VI SZKOŁY
PODSTAWOWEJ
CELE SZCZEGÓŁOWE:
-
określenie swojego miejsca w klasie i szkole
poznanie najbliższego otoczenia i środowiska uczniów
poznanie ważnych i ciekawych miejsc w okolicy, dzielnicy, miasta
rozwijanie wartości rodzinnych związanych z wartościami kulturowymi wspólnoty
lokalnej
rozwijanie postaw patriotycznych związanych z kulturą regionalną
TREŚCI NAUCZANIA:
1. Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa, szkoły i klasy.
2. Elementy historii miasta Zabrze
3. Miejscowe podania , przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne
rzemiosło.
4. Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa miasta i regionu.
5. Język regionu, gwara i nazewnictwo.
6. Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.
7. Sylwetki osób zasłużonych dla środowiska lokalnego i miasta.
PROCEDURY OSIAGANIA CELÓW:
Zajęcia prowadzone będą w oparciu o aktywną pracę uczniów, którzy dzięki własnym
działaniom będą poznawać siebie, swoje miejsce w klasie, szkole, rodzinie, środowisku
lokalnym. Prowadząc zajęcia będę wykorzystywać szereg metod aktywizujących np.
mapa pojęciowa, metaplan, oś czasu, drzewko decyzyjne. Uczniowie będą także
przygotowywać dekoracje na gazetkę ścienną oraz wszelkie konkursy związanej z
tematyką miasta i regionu. Planuję także przygotowanie krótkiej inscenizacji z
wykorzystaniem elementów folkloru i gwary śląskiej.
Zajęcia wzbogacone będą o wycieczki tematyczne w obrębie miasta Zabrze oraz
lekcje muzealne w Muzeum Miejskim, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Rozkład materiału napisany w oparciu
o podstawę prawną ścieżki edukacyjnej:
Podstawa programowa kształcenia ogólnego
( Dz. U. Nr 61 z dn. 19.06.2001r. poz.625)
TREŚCI
PROGRAMOWE
TEMATY LEKCJI
Co to jest region?
PRZEWIDYWANE DZIAŁANIA UCZNIÓW
•
•
Jestem uczniem klasy V.
•
Najbliższe otoczenie domu rodzinnego, sąsiedztwa, szkoły i klasy.
•
Moje miejsce w klasie.
•
•
•
Jestem uczniem Zespołu
Szkół Specjalnych nr 40 w
Zabrzu.
Tradycje i zwyczaje
kultywowane w mojej szkole.
•
•
•
•
•
Poznajemy okolice naszej
szkoły.
•
•
Mieszkamy w różnych
dzielnicach Zabrza.
•
•
Ciekawe miejsca w mojej
dzielnicy.
•
Wprowadzenie do cyklu zajęć z
zakresu Edukacji Regionalnej
Kolorowanie mapki Polski i
zaznaczenie na niej Śląska
Zabawa,, pajęczynka’’ – poznanie
kolegów , ich zainteresowań
Wykonanie dekoracji na gazetkę
ścienną – drzewo z owocami, w
których są nazwiska osób z klasy
Zabawa – ,,dokończ zdanie’’: moja
klasa jest.....,lubię........, w klasie
jestem .........,
Wykonanie papierowych sylwetek
człowieka i umieszczenie ich na
arkuszu szarego papieru z
narysowanymi konturami klasy
Wpisanie obok papierowego ,,ludzika’’
kilku słów o swojej klasie
Ankieta – jaka jest moja szkoła
Projekt tarczy szkolnej ilustrującej
nastrój panujący w szkole
Szukanie w słownikach wyrazu,,
tradycja’’
Pogadanka
Opisywanie ulubionych zwyczajów
szkolnych
Wycieczka po terenie okolic szkoły –
co należy zmienić w okolicy
Pisanie listu do prezydenta miasta
Zabrze – nasze propozycje zmian
dotyczących okolic szkoły
Wskazanie dzielnic miasta na planie
miasta Zabrze
Wykonanie planu miasta z
zaznaczonym miejscem zamieszkania
każdego z uczniów
Wykonanie ,,oferty wycieczki’’
zachęcającej do zwiedzenia dzielnic
Zabrza zamieszkiwanych przez
uczniów.
Biskupice – najstarsza
dzielnica Zabrza.
•
Udział w lekcji muzealnej
organizowanej w Muzeum Miejskim w
Zabrzu.
Geneza nazwy miasta
Zabrze.
•
Wyszukanie w internecie informacji o
Zabrzu
,,Zabrze dawniej’’ – rysowanie ilustracji
w oparciu o widokówki i plakaty
Elementy historii miasta Zabrze
•
Poznajemy historię naszego
miasta.
•
•
•
•
Nadanie praw miejskich
Zabrzu.
•
•
•
Dyskusja na temat bogactw jakie kryje
w sobie ziemia zabrzańska i jej wpływ
na rozwój miasta
Zabrze miastem górników – wykonanie
pracy plastycznej przy użyciu węgla
Ważne wydarzenia – oś czasu
Utworzenie kącika regionalnego –
ekspozycja dawnych przedmiotów
codziennego użytku, widokówek,
strojów itp..
Czytanie aktu nadania praw miejskich
Rocznica uzyskania praw miejskich –
przeliczenie lat
Herb Zabrza- układanka
Ogólna charakterystyka geograficzna i kulturowa miasta i regionu.
Miejscowe podania, przysłowia,
muzyka, architektura, plastyka,
tradycyjne rzemiosło
Położenie miasta Zabrze na
mapie Polski.
•
•
•
Odszukanie Zabrza na mapie Polski
Określenie położenia miasta na mapie
Szukanie nazw miast sąsiadujących z
Zabrzem
,,Zielone ‘’ tereny Zabrza.
•
Szukanie na planie miasta terenów
leśnych i łąkowych
Czy warto budować w Zabrzu
hipermarkety i inne duże obiekty? –
Drzewko decyzyjne
Wycieczka krajoznawcza przez
trasę ,,Gajdzikowe górki’’
•
•
Ogród botaniczny w Zabrzu.
•
•
Wycieczka do ogrodu botanicznego
Ilustrowanie tego co uczniowie
zapamiętali z wycieczki
Poznajemy legendy o
Zabrzu.
•
•
Czytanie legend
Wykonanie ilustracji do wybranej
legendy
Przedstawianie treści legendy w formie
komiksu
Rysowanie portretu utopca
•
•
Tytuły legend wg Bernarda Szczecha
- ,, Żmijowy młyn’’
- ,,Żywcem zamurowana’’
- ,, Utopiec’’
.Miejscowe podania , przysłowia, muzyka, architektura, plastyka, tradycyjne rzemiosło
Przygotowanie inscenizacji
pt.
,, Jak w Zabrzu odkryto
węgiel’’
•
•
•
Piosenki ludowe , które
znamy...
• Śpiewanie piosenek
,, Szła dzieweczka’’ , ,, Karliku’’, ,, Poszła
Karolina’’
Zabytkowe budowle Zabrza.
• Wycieczki do :
Teatru Nowego, Muzeum Górnictwa
Węglowego, Muzeum Miejskiego, Pocztę
Główną,
• Uzupełnianie kart pracy dotyczących
zwiedzanych miejsc
• Ilustrowanie wybranego zabytku
Zabytkowe kościoły w
naszym mieście.
•
•
Język regionu, gwara i
nazewnictwo.
Poznajemy gwarę śląską.
•
Ciekawe miejsca w moim
mieście.
•
•
Zapoznanie z treścią
Rozdanie ról
Przygotowanie dekoracji
Przeglądanie widokówek
Określanie położenia zabytkowych
kościołów w Zabrzu
Rysowanie portretu patrona Zabrza
Wycieczka do Rokitnicy – dom z
żelaza
Wycieczka do skansenu Kopalni
Królowej Luizy – przejazd kolejką
podziemną
• Nazwy stroju górnika i Karoliny
(wykonanie strojów z bibuły i zawieszenie
etykietek)
• Nazwy śląskie, które znamy i ich
współczesne odpowiedniki – zabawa
,, co to jest?’’
Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje.
Święta Bożego Narodzenia
w moim domu i regionie.
•
•
Udział w lekcji muzealnej
Przygotowanie potrawy wigilijnej wg
przepisu
Święta Wielkanocne w moim
domu i regionie.
•
Swobodne wypowiedzi na temat
tradycji wielkanocnych w domach
uczniów
Wielkanoc w moim regionie – mapa
pojęciowa
Udział w lekcji muzealnej
•
•
•
Legendy i baśnie śląskie.
•
•
•
Kultura i
ludność Śląska
Literatura śląska
Tradycje i zwyczaje
kultywowane w moim
regionie.
•
Opisywanie znanych tradycji i
zwyczajów regionalnych
Wspólne tworzenie osi czasu : ,,rok z
tradycjami w moim mieście’’
Gustaw Morcinek i jego twórczość
Cechy charakterystyczne baśni śląskiej
Wierzenia a system wartości
mieszkańców Śląska –
- Demon wodny – utopiec.
- Demon zła – diabeł
- Skarbnik, który wychowuje - cechy
charakterystyczne wyglądu i zachowania
Skarbnika
• Żywoty porządnych Ślązoków
• Strój ludowy Górnoślązaków i Śląskich
Górali.
• Godomy po ślonsku – cechy
charakterystyczne gwary śląskiej.
• Obraz regionu w pieśniach ludowych.
PRZEWIDYWANE OSIAGNIĘCIA UCZNIA:
Uczeń:
•
•
•
Wie w jaki sposób można dbać o najbliższe otoczenie i bierze czynny udział we
wszelkich akcjach ekologicznych na terenie swojej szkoły i okolicy
Zna treść niektórych podań i legend o swoim rodzinnym mieście
Kojarzy nazwy regionalne strojów, zawodów i przedmiotów z nazwami
współczesnymi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wskazuje na mapie Polski miasto Zabrze i region Śląsk
Rozpoznaje swoją miejscowość na fotografiach i ilustracjach
Rozpoznaje i nazywa niektóre zabytki i ważne miejsca Zabrza
Potrafi określić swoja tożsamość związaną z miejscem zamieszkania
Wypowiada się na temat rodzinnych i lokalnych tradycji świątecznych i w nich
uczestniczy
Potrafi przygotować prosta potrawę śląską w oparciu o podany przepis
Wyraża opinie o swoim miejscu zamieszkania
Czuje się odpowiedzialny za środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy
Rozumie, że przechowywanie tradycji i pamiątek rodzinnych to sposób na
zachowanie tradycji regionalnych
Podczas wycieczek i lekcji muzealnych zachowuje się w sposób kulturalny
ZADANIE II.
REGIONALIZM W EDUKACJI
SZKOLNEJ
CELE SZCZEGÓŁOWE:
-
pielęgnowanie gwary
poznanie literatury śląskiej
poznanie elementów historii regionu
wdrażanie do kultywowania tradycji regionalnych
FORMY REALIZACJI :
Wykorzystanie wybranych treści ze ścieżki edukacyjnej : Wychowanie do życia w
społeczeństwie w szkole podstawowej oraz edukacji regionalnej w gimnazjum podczas
prowadzenia zajęć lekcyjnych :
Szkoła Podstawowa
 Język polski – gwara i literatura śląska, tradycje i obrzędy na Śląsku, święta
okolicznościowe
 Historia i społeczeństwo – przeszłość i teraźniejszość mojej małej ojczyzny,
sztuka rzemiosło i architektura śląska , pamiątki rodzinne , tradycje mojej rodziny
 Przyroda – poznanie środowiska przyrodniczego najbliższej okolicy, plan
rodzinnej miejscowości, położenie , krajobraz i bogactwa naturalne regionu,
 Sztuka – stroje i pieśni ludowe, popularne tańce śląskie,
Gimnazjum
 Język polski – elementy dziejów kultury regionalnej, regionalne tradycje,
obyczaje i zwyczaje; język regionalny, gwara, nazewnictwo regionalne,
miejscowe nazwy, imiona i nazwiska
 Historia i WOS – elementy historii regionu i jego najwybitniejsi przedstawiciele,
główne zabytki architektury, historia i tradycje własnej rodziny na tle historii i
tradycji regionu; życie Ślązaków
 Geografia – położenie i krajobraz Śląska, rozmieszczenie bogactw mineralnych
w Polsce; przemysł Śląska;
ZADANIE III.
POZNANIE OBYCZAJÓW I
OBRZĘDÓW W CZTERECH PORACH
ROKU
CELE SZCZEGÓŁOWE:
- poznanie miejsc kultury w najbliższej okolicy
- przygotowanie do wystąpień publicznych na forum szkoły
- wpajanie zasad stosownego i poprawnego zachowania się w obiektach
zabytkowych i miejscach kultury
FORMA REALIZACJI : lekcje muzealne , Dni Kultury Śląskiej
1. Życie codzienne na ziemiach śląskich w przeszłości - lekcja muzealna w Muzeum
2.
3.
4.
5.
Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Tradycje górnicze na Górnym Śląsku - lekcja muzealna w Muzeum Górnictwa
Węglowego w Zabrzu
. Kultura materialna na Górnym Śląsku - lekcja muzealna w CHORZÓW
Obraz dziecka w dawnej rodzinie śląskiej - lekcja muzealna w Muzeum w
KATOWICACH
Aktywny udział w Dniach Kultury Śląskiej przygotowanych przez nauczycieli i
uczniów szkoły –przedstawienie, konkursy plastyczne, recytatorskie i konkursy
wiedzy
ZADANIE IV.
ŚLADAMI PRZESZŁOŚCI – NA
TURYSTYCZNYM SZLAKU
CELE SZCZEGÓŁOWE:
- Poznanie zabytkowych budowli na Śląsku.
- Poznanie cech charakterystycznych budownictwa przemysłowego.
FORMY REALIZACJI:
•
-
wycieczki krajoznawcze do:
Będzina
Pszczyny
Świerklańca
Gliwic
Rud Raciborskich
Pławniowic
• wycieczki dydaktyczne do:
- Skansen Królowa Luiza w Zabrzu
- Skansen Guido
- Kopalnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach
ZADANIE V.
SPRAWDZAMY SWOJĄ WIEDZĘ
O REGIONIE W KONKURSACH
CELE SZCZEGÓŁOWE :
- wykorzystywanie zdobytych wiadomości i umiejętności w konkursach szkolnych i
pozaszkolnych
- kształcenie umiejętności wykorzystywania wiedzy o regionie w pracach plastycznych
- pielęgnowanie gwary śląskiej
- wdrażanie uczniów do czynnego udziału w życiu szkoły, miasta i regionu
FORMY REALIZACJI :
•
•
•
udział w międzyszkolnym konkursie ,,Godomy po śląsku’’
udział w konkursie plastycznym ,,Moja przygoda w muzeum’’
udział w konkursie plastycznym,, Strachy polne i gaiki’’ organizowanym przez
skansen etnograficzny w Chorzowie
EWALUACJA PROJEKTU
Informacji zwrotnych o powodzeniu projektu będą dostarczały :
1. wyniki konkursów szkolnych
2. nagrody i wyróżnienia w konkursach międzyszkolnych
3. sprawozdania z realizacji zadań w ramach szczegółowych planów