Raport z debaty klimatycznej w Lublinie

Raport z debaty klimatycznej
w Lublinie
Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju
Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali:
Anna Traut-Seliga
Elwira Rycaj
Komentarz eksperta:
Krzysztof Kamieniecki
Warszawa, 5.02.2013
Projekt „Dobry klimat dla powiatów” jest realizowany przy udziale środków
instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
1. Wstęp
Debata Klimatyczna odbyła się w dniu 17 stycznia 2013 roku w Lublinie, w sali
konferencyjnej Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji, przy ulicy
Piłsudskiego 15. Debata została objęta patronatem Ministra Środowiska oraz Prezydenta
Lublina. Jej celem było wypracowanie społecznych założeń do powiatowego programu
niskowęglowego rozwoju. W sesji plenarnej uczestniczyło 30 osób; w sesji warsztatowej
uczestniczyło 14 osób. Praca odbywała się w dwóch grupach warsztatowych.
Debatę rozpoczął Dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Lublin
pan Zdzisław Strycharz, który przywitał uczestników i organizatorów oraz przedstawił rolę
powiatu w kształtowaniu świadomości mieszkańców. Zauważył również, że problematyka
zmian klimatu nabiera znaczenia. Zaprosił wszystkich obecnych do aktywnego uczestnictwa
w debacie.
Faktem wartym podkreślenia było uczestnictwo w debacie licznej reprezentacji
kompetentnych i merytorycznie bardzo dobrze przygotowanych przedstawicieli różnych
środowisk
Lublina
–
naukowców,
przedstawicieli
organizacji
pozarządowych,
przedsiębiorców i urzędników.
2. Uwarunkowania dla rozwoju gospodarki regionu wynikające z kwestii zmian
klimatycznych
Uczestnicy Debaty Klimatycznej w Lublinie na czas warsztatów zostali podzieleni na
dwie grupy. Podczas pracy warsztatowej grup zidentyfikowano następujące uwarunkowania
mające znaczenie dla rozwoju gospodarki regionu w kontekście zmian klimatycznych:

Wysoki potencjał innowacyjny i naukowo-badawczy uczelni w regionie,

Doskonałe nasłonecznienie (1000 kWh/m2/rok) i usłonecznienie (1600 h/rok) –
jedne z najlepszych warunków do wykorzystania energii słońca w Polsce,

Funkcjonowanie Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Lublinie,

Potencjał lubelskich zakładów przemysłowych z branży odnawialnych źródeł
energii, np. produkcja turbin wiatrowych czy pomp ciepła,
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
2

Duża powierzchnia budynków wielorodzinnych/wielkokubaturowych, możliwych
do wykorzystania pod fotowoltaikę, pod zielone dachy/zielone domy/zielone
ściany,

Wzrost zainteresowania zdrową, nieprzetworzoną żywnością i związana z tym
szansa na sprzedaż produktów lokalnych i rozwój miejskich
targowisk, co
przyczyni się do zmniejszenia emisyjności handlu i transportu oraz do
wykorzystania bogactwa rolniczego regionu lubelskiego,

Targi Lublin S.A. jako możliwość prezentacji wyrobów i wymiany myśli
technicznej w zakresie efektywności energetycznej i ochrony środowiska,

Obecność rozległych obszarów wodno-torfowiskowych,

Dzikie, nieuregulowane i atrakcyjne turystycznie rzeki (Bug, Wisła),

Występowanie zjawisk klęskowych, m.in. powodzi,

Położenie przygraniczne,

Trójstronny przygraniczny Rezerwat Biosfery (Polska, Białoruś, Ukraina) Polesie
Zachodnie,

Znaczące walory turystyczne,

Harmonijny krajobraz,

Ciekawa przeszłość, wielokulturowość,

Wysoka stopa bezrobocia,

Słaby rozwój gospodarczy,

Słaba dostępność komunikacyjna,

Zagrożenie gleb erozją,

Planowana ustawa o OZE – szansą na rozwój energetyki prosumenckiej,

Dotacje NFOŚ i GW,

inicjatywy klastrowe
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
3

Potencjalny wzrost cen energii,

Plany budowy elektrociepłowni na biomasę,

Kopalnia węgla w Bogdance jako liczące się w regionie źródło surowców
energetycznych,

Obecność złóż gazu łupkowego.
Na tym etapie pracy Uczestnicy Debaty podkreślali znaczenie licznych szkół
wyższych w regionie, a zwłaszcza w samym Lublinie. Zgodnie stwierdzono, iż są one
zapleczem wszelkich innowacyjnych inicjatyw, w tym związanych z zapobieganiem
zmianom klimatu, jak i działaniami adaptacyjnymi.
3. Propozycje i wizje gospodarki w powiecie w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany
klimatyczne
Podczas prezentacji wyników tego etapu pracy obu grup uwidoczniły się wyraźnie
dwie odrębne koncepcje postrzegania omawianych zagadnień. Jedna z grup wyraźnie
skupiła się na działaniach wewnątrz miasta Lublina (miasto na prawach powiatu), druga
zaś na przedmiotową problematykę spojrzała w szerszym, regionalnym kontekście.
W trakcie pracy okazało się, że obie wizje są spójne ze sobą i wzajemnie sie
uzupełniają – a łącznikiem jest tu wiodąca rola innowacyjnych uczelni wyższych regionu.
Na podstawie wcześniej zidentyfikowanych uwarunkowań, wypracowano w grupach
następujące pomysły i wizje na rozwój (w tym gospodarczy) powiatu w perspektywie
roku 2030:
Grupa „lubelska”
 Lublin – miastem zadowolonych mieszkańców, o czystym środowisku i
sprzyjających warunkach społeczno-gospodarczych
 Lublin – ośrodkiem o silnym zapleczu naukowo-badawczym w zakresie OZE i
EE
(efektywność
energetyczna),
stymulującym
współpracę
pomiędzy
naukowcami a przedsiębiorcami
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
4
 Lokalni
producenci
urządzeń
OZE
i
„zielonej”
energii
(a
także
energooszczędnych materiałów budowlanych) z powodzeniem konkurujący ze
światowymi producentami
 Funkcjonowanie całych prosumenckich osiedli mieszkaniowych
 Targi Lubelskie – centrum wymiany wiedzy i doświadczeń w branży OZE i EE
(specjalizacja)
 Lublin miastem „smart”
 Zintegrowany system transportu publicznego, w oparciu o trolejbusy
 Samochody wykorzystujące napęd wodorowy i prąd elektryczny
 Inteligentny system sterowania ruchem ulicznym
 Mieszkańcy korzystający z rowerów, ścieżki rowerowe w całym mieście,
system „Bike and ride”
 System parkingów „Park and ride”
 Zintegrowany system wykorzystania wody opadowej przez mieszkańców,
instytucje i przedsiębiorców
 Komunalne (socjalne) budynki pasywne
 Efektywne i ekologiczne wykorzystywanie odpadów
 System edukacji przedszkolnej i szkolnej kształtujący postawy ekologiczne
obywateli

Inicjatywy
klastrowe
stymulujący
współpracę
jednostek
naukowych,
przedsiębiorców, instytucji otoczenia biznesu, na rzecz wdrażania innowacji w
zakresie OZE i EE, co wpłynie na zwiększenie konkurencyjności lubelskiej
gospodarki
Grupa „regionalna”
 Zmiana struktury upraw
 Przetrwanie małych gospodarstw rolnych
 Wykorzystanie
OZE
w
prywatnych
gospodarstwach,
firmach,
przedsiębiorstwach prywatnych
 Łączenie różnych OZE w ramach dążenia do niezależności energetycznej
regionu i dywersyfikacji źródeł energii
 Współpraca z Białorusią i Ukrainą oraz państwami azjatyckimi
 Rozwój ekoturystyki i „slow tourism”
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
5
 Rozwój społeczeństwa obywatelskiego i partycypacji społecznej
 Powstanie licznych SPA i uzdrowisk w oparciu o zasoby naturalne (np. torfy)
 Rozwój budownictwa pasywnego
Warto podkreślić, iż podczas dyskusji plenarnych i pracy w grupach uczestnicy
Debaty wielokrotnie podkreślali, iż realizacja powyższych pomysłów będzie szła w parze
ze zwiększeniem ilości miejsc pracy w regionie.
4. Wybór wiodącego pomysłu na rozwój w powiecie w 2030 roku
Następnie odbyło się głosowanie, które miało wyłonić najbardziej atrakcyjny pomysł
przeznaczony do dalszego opracowania w kolejnym etapie warsztatów. Głosowanie polegało
na przyklejaniu do wybranych, wypisanych uprzednio na arkuszach papieru pomysłów
kolorowych karteczek, których zliczenie i analiza pozwalały odczytać werdykt uczestników
debaty.
Poniżej przedstawiono wypracowane pomysły w kolejności warunkowanej ilością
głosów otrzymanych w głosowaniu (wymieniono tylko te pomysły, na które oddano choć
jeden głos):
 Lublin – ośrodkiem o silnym zapleczu naukowo-badawczym w zakresie OZE i EE [9
głosów]
 Lokalni producenci urządzeń OZE i „zielonej” energii konkurujący ze światowymi
producentami [6 głosów]
 Zintegrowany system transportu publicznego [5 głosów]
 Inicjatywy klastrowe, w zakresie energetyki odnawialnej [3 głosy]
 Powstanie SPA i uzdrowisk w oparciu o zasoby naturalne (np. torfy) [3 głosy]
 Efektywne i ekologiczne wykorzystywanie odpadów [3 głosy]
 Rozwój ekoturystyki i „slow tourism” [3 głosy]
 Rozwój budownictwa pasywnego [2 głosy]
 Komunalne (socjalne) budynki pasywne [3 głosy]
 Inteligentny system sterowania ruchem ulicznym [2 głosy]
 System „Park and ride” [2 głosy]
 Współpraca międzynarodowa [2 głosy]
 Lublin miastem „smart” [1 głos]
 Samochody wykorzystujące napęd wodorowy i prąd elektryczny [1 głos]
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
6
Po analizie wyników głosowania i plenarnej dyskusji demokratycznie zdecydowano, iż
grupy będą pracować nad jednym pomysłem, lecz w odmiennym kontekście. Pomysł
skierowany do dalszego rozpatrywania w grupach będzie brzmiał: „Rozwój regionu/ miasta
Lublin w oparciu o wykorzystanie OZE i innowacyjność szkół wyższych w regionie”.
Wybrana w Lublinie wizja rozwoju gospodarki harmonijnie łączy w sobie elementy
przeciwdziałania zmianom klimatu z działaniami adaptacyjnymi.
5. Zasoby powiatu i instrumenty istotne dla osiągnięcia wybranej wizji
Uczestnicy Debaty w następnej kolejności zidentyfikowali zasoby i instrumenty, jakimi
juz dysponują dla zrealizowania wybranej wizji rozwoju.
Uczestnicy wspierali się dodatkowymi pytaniami uszczegóławiającymi i ułatwiającymi
określenie rzeczywiście posiadanych zasobów i instrumentów do realizacji wybranej wizji.
Pytania te przedstawiono poniżej:
1. Jakie rezultaty zamierzamy osiągnąć realizując tę wizję?
2. Jakie działania musimy wykonać aby uzyskać planowane rezultaty?
3. Jakie mamy/ potrzebujemy zasoby, aby zrealizować te działania?
4. Kto (jakie organizacje) mógłby realizować tę wizję w powiecie?
5. Kto może uzyskać korzyści w wyniku realizacji wizji? Kto może być poszkodowany?
Uczestnicy Debaty podczas kolejnej fazy pracy w grupach zidentyfikowali następujące
zasoby i instrumenty istniejące w powiecie, a niezbędne do osiągnięcia wybranej wizji:
ZASOBY:
 Uczelnie wyższe, zajmujące się problematyką OZE, zmian klimatu i
adaptacji do zmian klimatycznych, instytuty naukowe
 Wiedza dotycząca zasobów hydrologicznych, usłonecznienia i innych
elementów środowiskowych
 Przedsiębiorstwa budowlane i z branży OZE

Lubelska strefa ekonomiczna

Lubelska strefa ekonomiczna
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
7
 Inicjatywy klastrowe oraz inne instytucje otoczenia biznesu
INSTRUMENTY:
 Finansowe środki unijne
 Budżet miasta
 Uchwały rady miasta związane z ulgami podatkowymi (istniejące i potencjalne)
 NFOŚIGW, WFOŚiGW
 Nagroda przyznawana przez prezydenta Lublina „Zielona Gospodarka”
 Audyt energetyczny dla Lublina
Podczas tego etapu prac uczestnicy Debaty wskazali też na pewne
Uznano, iż rezultaty, które powinny zostać osiągnięte dzięki realizacji przedmiotowej
wizji, to między innymi:
 Wstrzymanie emigracji młodych ludzi do większych ośrodków miejskich w
Polsce i za granicą
 Podniesienie poziomu patriotyzmu lokalnego
 Rozwój silnej, konkurencyjnej gospodarki opartej o innowacje i technologie
OZE i EE
 Rozwój silnego sektora budownictwa pasywnego, krzewienie dobrych praktyk
w budownictwie
 Wewnętrzna i zewnętrzna promocja walorów i potencjału Lubelszczyzny i
Lublina
 Rozwój ekoturystyki, związanej m.in. z przekazywaniem dobrych praktyk z
zakresu budownictwa
 Poprawa wizerunku Lublina (Lublin miastem ekologicznym)
 Rozwój współpracy międzynarodowej
 Ukształtowanie wokół Lublina strefy usług z zakresu przemysłu spożywczego,
turystycznego, kosmetologicznego
 Rozwój i prężne działanie organizacji pozarządowych w zakresie promowania
i wdrażania OZE, EE oraz wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego
Wskazano również na działania, jakie muszą być podjęte, aby wybrana wizja mogła
zostać zrealizowana:
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
8
 Opracowanie planu realizacji przedmiotowej wizji
 Promowanie idei OZE i EE wśród mieszkańców miasta i regionu
 Ukierunkowanie systemu edukacji na branżę budownictwa pasywnego
 Uatrakcyjnienie oferty inwestycyjnej miasta i regionu
 Identyfikacja i promocja dobrych praktyk z Lubelszczyzny
 Prace badawcze nad nowymi technologiami w zakresie budownictwa
pasywnego
 Wdrożenie pilotażowego projektu socjalnego budownictwa pasywnego w
Lublinie

Stymulowanie współpracy przedsiębiorców i jednostek naukowo-badawczych
 Dbanie o właściwy udział terenów zieleni w mieście i regionie
Uznano, iż w wyniku zrealizowania przedmiotowej wizji nikt nie będzie
poszkodowany, a wszyscy mieszkańcy miasta i regionu odniosą widoczne korzyści.
Za szczególnych beneficjentów realizacji wizji uznano:
 Urząd Miasta Lublina
 Mieszkańców miasta i regionu
 Przedsiębiorców działających na tym terenie
 Zagranicznych inwestorów
 Uczelnie wyższe z regionu
 Gospodarkę miasta (ogólnie)
 Środowisko naturalne regionu i miasta
Warto podkreślić, iż obie wizje rozwoju – „miejska” i „regionalna” w trakcie dyskusji
okazały się spójne i kompatybilne ze sobą. Uczestnicy debaty wskazywali, iż rozwój miasta
Lublina nie może odbywać się w próżni i jest zależny od rozwoju całego regionu. Zauważono
również, iż rozwój całej Lubelszczyzny jest zależny od potencjału Lublina i innowacyjności
lubelskich uczelni. Podkreślano, iż Lublin będzie coraz bardziej kształtował swoje otoczenie,
wymuszał pewne konkretne kierunki rozwoju regionu, świadczącego usługi na rzecz miasta.
Wskazywano na szeroką sieć wzajemnych powiązań usługowych pomiędzy lublinem i
Lubelszczyzną. Ostatecznie skonkludowano, iż Lublin i region lubelski nie mogą rozwijać się
bez siebie w sposób efektywny.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
9
6. Podsumowanie Debaty
W ocenie moderatorów Debata przebiegła sprawnie, efektywnie i zgodnie z
założonym programem. Zrealizowano cel postawiony na wstępie Debaty. Merytoryczne
przygotowanie oraz zaangażowanie w pracę uczestników Debaty było bardzo wysokie.
Podczas podsumowania debaty, padły ze strony uczestników Debaty osobiste deklaracje,
w tym:
 Chęć zorganizowania podobnego spotkania dla studentów Uniwersytetu
Lubelskiego (UMCS),
 Chęć aktywizacji lokalnej społeczności na rzecz adaptacji do zmian klimatu,
 Chęć zorganizowania konferencji dotyczącej budownictwa pasywnego, w tym
społecznego i socjalnego budownictwa pasywnego.
Wielu uczestników Debaty podkreślało również jej funkcję integrującą środowisko
osób zainteresowanych przeciwdziałaniem zmianom klimatu oraz adaptacją do tych zmian,
mieszkających, pracujących i działających na co dzień w Lublinie i na Lubelszczyźnie.
Atmosfera w trakcie przedmiotowej debaty, merytoryczne przygotowanie uczestników
debaty oraz ich efektywna współpraca w trakcie prac warsztatowych mogą stać się
początkiem bardzo ważnej, szerszej już debaty na temat niskowęglowego rozwoju Lublina
i Lubelszczyzny. Uzasadnionym byłoby więc, aby podjęcie inicjatywy stworzenia
Platformy wspierania rozwoju OZE, nadzorowanej przez Władze Miasta, łączącą
inicjatywę ośrodków naukowych, z firmami zajmującymi się OZE, samorządem miasta i
regionu jak również pojedynczymi obywatelami.
Platforma ta mogłaby posłużyć do wypracowania strategii, wymiany dobrych praktyk,
doświadczeń i informacji. Dobrym rozwiązaniem może być stworzenie i prowadzenie
internetowego ośrodka porad i informacji odnoszących się do rozwoju OZE i efektywności
energetycznej.
Moderatorzy oceniają Debatę w Lublinie jako udaną, pouczającą i wartościową
merytorycznie, mimo iż odbywająca się tego dnia sesja Rady Miasta, utrudniła lub
uniemożliwiła wielu kompetentnym i ważnym dla tematyki Debaty osobom uczestniczenie
w pracach nad społecznym programem rozwoju niskowęglowego Lublina.
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
10
Co po debacie?
W ramach projektu „Dobry klimat dla powiatów” w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie
społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program
Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku
podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów
Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację „Dobry klimat dla powiatów”.
Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym
mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane
zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w
perspektywie finansowej do roku 2020.
Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu
niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność
internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość
bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii – pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej
Brytanii.
W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić
się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się
problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu „Dobry klimat dla
powiatów”. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl
Projekt „Dobry klimat dla powiatów” jest realizowany przy udziale środków
instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Lublina
11