PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA

Transkrypt

GMINA I MIASTO GRÓJEC
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY I MIASTA GRÓJEC
NA LATA 2008-2011
Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY
NA LATA 2012-2015
Projekt
Grójec, grudzień 2008
Opracowano w ARCADIS Sp. z o.o.
Biuro Ochrony Środowiska w Katowicach
Zespół autorski:
Koordynacja prac:
dr inŜ. Wanda Zaworska-Matuga
mgr Maciej Kaczmarski
mgr inŜ. Katarzyna Kobiela
mgr inŜ. Magdalena Kosiba
mgr inŜ. Marcin Moczulski
mgr inŜ. Jarosław Zarzycki
Referat Gospodarki Komunalnej
Urząd Gminy i Miasta Grójec
2
SPIS TREŚCI
1.
WSTĘP............................................................................................................................................ 5
1.1.
Podstawa prawna opracowania .............................................................................................. 5
1.2.
Ogólna charakterystyka obszaru opracowania....................................................................... 5
1.3.
Cel i zakres opracowania ....................................................................................................... 6
1.4.
Metoda opracowania i struktura Programu............................................................................ 7
1.5.
Zawartość Programu .............................................................................................................. 8
2. ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU ................................................................................ 10
2.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 10
2.2.
Zasady polityki ekologicznej ............................................................................................... 10
2.3.
Uwarunkowania zewnętrzne ................................................................................................ 11
2.4.
Uwarunkowania wewnętrzne............................................................................................... 12
2.5.
Priorytety ochrony środowiska gminy i miasta Grójec........................................................ 13
2.6.
Nadrzędny cel Programu i jego znaczenie dla rozwoju gminy............................................ 14
3. OCENA REALIZACJI „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA
GRÓJEC NA LATA 2004-2014” ......................................................................................................... 15
3.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 15
3.2.
Realizacja celów do 2014 roku i kierunków działań ........................................................... 15
3.2.1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego.............................................................................. 15
3.2.2. Stosunki wodne i jakość wód .......................................................................................... 16
3.2.3. Jakość powietrza atmosferycznego.................................................................................. 16
3.2.4. Hałas ................................................................................................................................ 17
3.2.5. Awarie ............................................................................................................................. 17
3.2.6. Racjonalizacja uŜytkowania wody .................................................................................. 17
3.2.7. Edukacja ekologiczna ...................................................................................................... 18
3.3.
Wskaźniki monitorowania "Programu .." jako wymierna ocena stopnia realizacji celów
średniookresowych............................................................................................................................ 18
3.4.
Ocena wykonania planu operacyjnego w latach 2006-2007................................................ 19
4. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2015 ROKU....................................................... 24
4.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 24
4.2.
Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego............................................ 24
4.2.1. Ochrona wód.................................................................................................................... 25
4.2.2. Jakość powietrza atmosferycznego.................................................................................. 31
4.2.3. Gospodarka odpadami .................................................................................................... 39
4.2.4. Oddziaływanie hałasu...................................................................................................... 40
4.2.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych...................................................................... 42
4.2.6. PowaŜne awarie i inne zagroŜenia środowiska wynikające ze zdarzeń nadzwyczajnych44
4.3.
Ochrona zasobów naturalnych ............................................................................................. 47
4.3.1. Wprowadzenie................................................................................................................. 47
4.3.2. Ochrona przyrody ............................................................................................................ 47
4.3.3. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów.......................................................................... 51
4.3.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody .................................................................. 53
4.3.5. Ochrona powierzchni ziemi............................................................................................. 55
4.3.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi ..................................................................... 59
4.4.
Cele i zadania o charakterze systemowym .......................................................................... 62
4.4.1. Edukacja ekologiczna ...................................................................................................... 62
4.4.2. Aspekty ekologiczne w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym....................... 66
4.4.3. Włączenie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych ......................................... 66
4.4.4. Zarządzanie środowiskowe.............................................................................................. 67
4.4.5. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska.......................................... 68
5. PLAN OPERACYJNY NA LATA 2008-2011............................................................................. 69
5.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 69
5.2.
Kryteria wyboru przedsięwzięć ........................................................................................... 69
5.3.
Lista przedsięwzięć na lata 2008-2011 ................................................................................ 69
6. MONITORING WDRAśANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA............................ 76
3
6.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 76
6.2.
Ogólne zasady zarządzania środowiskiem........................................................................... 76
6.3.
Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska.................................................................... 77
6.3.1. Ogólne załoŜenia zarządzania Programem...................................................................... 77
6.3.2. Monitoring wdraŜania Programu..................................................................................... 78
6.3.3. Harmonogram wdraŜania Programu................................................................................ 79
6.4.
Współpraca w ramach wdraŜania Programu........................................................................ 80
6.5.
Główne działania w ramach zarządzania Programem ......................................................... 81
7. ASPEKTY FINANSOWE WDRAśANIA PROGRAMU ........................................................... 82
7.1.
Wprowadzenie ..................................................................................................................... 82
7.2.
Prognozowane nakłady na wdraŜanie Programu w latach 2008-2011................................. 82
7.3.
Analiza źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska .................................... 83
WYKAZ SKRÓTÓW ........................................................................................................................... 85
WYKORZYSTANE MATERIAŁY ..................................................................................................... 86
4
1.
WSTĘP
1.1.
Podstawa prawna opracowania
Polityka ekologiczna państwa realizowana jest poprzez programy ochrony środowiska. Do
sporządzania programów i ich aktualizacji, zgodnie z wymaganiami prawnymi, zobligowane są
organy wykonawcze województwa, powiatu i gminy (art.17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo
ochrony środowiska1).
„Program Ochrony Środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem lat
2008 – 2014” został przyjęty Uchwałą Nr XXXI/214/04 Rady Miejskiej w Grójcu z dnia 6 grudnia
2004r. Zgodnie z zapisami art.14.2. ustawy Prawo ochrony środowiska program ochrony środowiska
przyjmowany jest na cztery lata, co oznacza potrzebę jego cyklicznej aktualizacji. Biorąc powyŜsze
pod uwagę w czerwcu 2008 roku Burmistrz Gminy i Miasta przystąpił do jego aktualizacji. W wyniku
przetargu nieograniczonego opracowanie aktualizacji „Programu…” powierzono firmie ARCADIS
Profil Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie2 .
1.2.
Ogólna charakterystyka obszaru opracowania
Gmina Grójec leŜy w północnej części powiatu grójeckiego (Mapa 1.1.). Granica północna gminy
stanowi jednocześnie północną granicę powiatu z powiatem piaseczyńskim. Gmina graniczy od
wschodu z gminą Chynów, od południowego-wschodu z gminą Jasieniec, od południowego-zachodu z
gminą Belsk, od zachodu z gminą Pniewy, a od północy z gminami powiatu piaseczyńskiego PraŜmów i Tarczyn.
Całkowita powierzchnia gminy i miasta wynosi 12 135 ha (ok. 9,6% powierzchni powiatu
grójeckiego), w tym tereny miejskie stanowią ok. 5%, a pozostałe 95% to tereny wiejskie.
Miasto Grójec, będące największą aglomeracją w powiecie grójeckim, stanowi centrum usług
administracji szczebla powiatowego oraz usług specjalistycznych. Na terenach wiejskich gminy
dominującym sektorem gospodarki pozostaje rolnictwo, z typową dla powiatu grójeckiego
specjalizacją – sadownictwem.
Na terenie gminy Grójec zamieszkuje łącznie 23 313 osób3 (miasto Grójec – 15 188 mieszkańców), co
stanowi ok. 24,9% ludności powiatu.
Na terenach wiejskich znajduje się 40 miejscowości, z których największe to: Lesznowola, Głuchów,
Kobylin, Krobów, Uleniec, Wola Worowska.
Przez teren gminy Grójec przebiegają, stanowiące szkielet komunikacyjny całego powiatu
grójeckiego, drogi krajowe:
Nr 7 Gdańsk -Warszawa – Radom - Kraków – ChyŜne (granica Państwa)
Nr 50 Sochaczew – Grójec – Góra Kalwaria - Mińsk Mazowiecki
oraz drogi wojewódzkie:
Nr 730 Skurów – Warka,
Nr 728 Końskie – Grójec,
Nr 722 Grójec – Piaseczno.
1
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity, Dz. U. z 2008r., Nr 25, poz.
150). W dalszej części dokumentu stosuje się skrót ustawa POŚ.
2
Umowa nr WGKiOŚ GF/5 z dnia 14 stycznia 2008r.
3
Dane GUS na dzień 31.12.2007 r.
5
Mapa 1.1.
PołoŜenie gminy i miasta Grójec na tle powiatu grójeckiego.
Opracowanie własne ARCADIS Profil Sp. z o.o.
Największa liczba podmiotów gospodarczych powiatu grójeckiego jest zarejestrowana jest w mieście
Grójec, które pełni rolę centrum usługowego i administracyjnego powiatu.
WaŜne przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie gminy to:
Autopolmozbyt Sp. z o.o. Stacja Obsługi i SprzedaŜy Samochodów,
Chemiczna Spółdzielnia Parcy “Technochemia”,
Cukiernicza Spółdzielnia Inwalidów „Jedność”,
ESI Distribution „DAR NATURY” Sp. Z o.o.,
Faurecia Fotele Samochodowe Sp. z o.o.,
Giełda samochodowa w Słomczynie.
Kon-Vin Sp.z o.o.,
Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Sp. z o.o.,
Tongheung – ZTS Polska Sp. z o.o.,
Wytwórnia Mas Bitumicznych STRABAG Sp. z o.o..
ZPR Miropasz s.j.
Walory przyrodnicze i turystyczne gminy i miasta Grójec związane są z rzeką Jeziorką. Na terenie
Grójca znajdują się: Obszar Chronionego Krajobrazu „Dolina rzeki Jeziorki” oraz rezerwat „Łęgacz
nad Jeziorką”.
1.3.
Cel i zakres opracowania
Obecnie aktualizowany „Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014”
przyjmował cele priorytetowe wyznaczone w powiatowym programie ochrony środowiska jako
obligatoryjne dla gminy i miasta Grójec, wyznaczał działania na lata 2004-2014 i podawał
przedsięwzięcia planowane do realizacji w latach 2004-2011 wraz z ich kosztami. Ponadto definiował
zasady zarządzania programem ochrony środowiska.
W okresie ostatnich czterech lat zmieniły się uwarunkowania realizacji „Programu…”, w tym m.in.
uwarunkowania wynikające z krajowej i wojewódzkiej polityki ekologicznej i obecnego stanu
środowiska w gminie. Zmiany te oraz wymagania prawne wskazują na konieczność aktualizacji
zapisów „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014”.
Formalny zakres opracowania określa art. 14.1 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie
z zapisami ustawy program ochrony środowiska, na podstawie aktualnego stanu środowiska, określa
w szczególności:
• cele ekologiczne,
• priorytety ekologiczne,
• poziomy celów długoterminowych
6
•
•
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki
finansowe.
Przyjęto, Ŝe zaktualizowany „Program...” będzie nosił nazwę „Program ochrony środowiska dla gminy
i miasta Grójec na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”.
NaleŜy podkreślić, Ŝe podczas obecnych prac aktualizacyjnych niektóre zapisy z poprzedniego
dokumentu „Programu...” zostały przeniesione do niniejszego projektu (np. niektóre cele i zadania).
Zmianie uległy zapisy dotyczące stanu wyjściowego a takŜe te, które wynikają ze zmiany wymagań
prawnych.
Opracowanie pn. „Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”, które powstało w wyniku aktualizacji
poprzedniego „Programu...” - jest opracowaniem w pełni kompletnym, spełniającym obecne
wymagania co do zawartości. Oznacza to, Ŝe moŜna się nim posługiwać bez potrzeby równoczesnego
posługiwania się dokumentem poprzednim.
1.4.
Metoda opracowania i struktura Programu
Prace nad aktualizacją „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” prowadzone były w kilku etapach, wśród których
najwaŜniejszymi są:
1. Przegląd i ocena aktualnych danych o stanie środowiska w gminie Grójec (stan na dzień
31.12.2006 r., a tam gdzie to moŜliwe na dzień 31.12.2007 r.): dostępne dokumenty, ankietyzacja
Urzędu Gminy i miasta w Grójcu i najwaŜniejszych podmiotów gospodarczych.
2. Analiza „Strategii rozwoju gminy i miasta Grójec do 2020r.” z punktu widzenia przyszłościowego
rozwoju gminy i konsekwencji tego rozwoju dla środowiska.
3. Analiza raportu z wykonania „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata
2004-2014” za lata 2004-2005.
4. Precyzowanie potrzeb gminy w zakresie ochrony środowiska w oparciu o aktualny stan
środowiska i przyszłościowe wymagania w tym zakresie, a takŜe z uwzględnieniem powiatowej
i wojewódzkiej polityki ekologicznej.
5. Dopasowanie struktury projektu „Programu...” do dokumentu pn. „Program ochrony środowiska
dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”.
6. Sformułowanie celów do 2015 roku wraz z kierunkami działań (weryfikacja celów ujętych
w poprzednim „Programie...”) i listy konkretnych przedsięwzięć przewidzianych do realizacji
w latach 2008 - 2011, wraz z instytucjami odpowiedzialnymi za ich realizację, kosztami
i źródłami finansowania.
7. Sformułowanie wskaźników monitorowania Programu.
8. Określenie terminów przygotowania raportów z wykonania Programu oraz jego aktualizacji.
9. Przygotowanie projektu „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 20082011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”4.
10. Uzgodnienia wewnętrzne projektu „Programu….” (w tym korekta), celem jego akceptacji przez
Burmistrza Gminy i miasta Grójec.
11. Konsultacje projektu (umieszczenie projektu na stronie internetowej Urzędu Gminy i Miasta
w Grójcu).
12. Uzyskanie opinii Zarządu Powiatu Grójeckiego w sprawie projektu Programu.
13. Przyjęcie projektu „Programu...” uchwałą Rady Miejskiej w Grójcu.
4
Projekt z października 2008 r.
7
1.5.
Zawartość Programu
Zatem „Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2012-2015”, oprócz niniejszego Rozdziału 1, w którym przedstawiono podstawę
prawną opracowania, ogólną charakterystykę gminy, cel i zakres Programu, strukturę Programu
i metodykę prac - zawiera następujące rozdziały:
Rozdział 2
ZałoŜenia wyjściowe Programu. Rozdział ten ujmuje aktualne uwarunkowania
Programu (zewnętrzne i wewnętrzne) oraz powiatowe priorytety w zakresie ochrony
środowiska i racjonalnego uŜytkowania zasobów naturalnych.
Rozdział 3
Ocena realizacji „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata
2004 -2014”. W rozdziale przedstawiono ocenę stopnia realizacji celów oraz
wykonania planu operacyjnego w latach 2006 - 2007.
Rozdział 4
Polityka ochrony środowiska do 2015 roku, zawierająca stan wyjściowy, cele do
2015 roku i kierunki działań w zakresie ochrony środowiska w gminie Grójec, ujęte
w kilku blokach tematycznych.
Rozdział 5
Plan operacyjny na lata 2008 - 2011. W rozdziale tym została przedstawiona lista
przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w okresie najblizszych czterech lat (20082011), z podziałem na przedsięwzięcia pozainwestycyjne i inwestycyjne, z podaniem
roku realizacji, prognozowanych nakładów finansowych i źródeł finansowania,
instytucji odpowiedzialnych i włączonych w realizację danego przedsięwzięcia.
Rozdział 6
Monitoring wdraŜania Programu: instrumenty zarządzania środowiskiem,
organizacja zarządzania Programem (cykliczna ocena realizacji Programu,
harmonogram procesu wdraŜania Programu).
Rozdział 7
Aspekty finansowe wdraŜania Programu: sumaryczne prognozowane nakłady
finansowe na realizację „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na
lata 2008-2011 z uwzględnieniem perpspektywy na lata 2012-2015” w okresie lat
2008– 2011 oraz analiza potencjalnych źródeł finansowania zadań „Programu…”
Schematyczny układ Programu przedstawia Rycina 1.1.
8
Rycina 1.1.
Układ „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perpspektywy na lata 2012-2015”
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA GRÓJEC
NA LATA 2008-2011 Z UWZGLĘDNIENIEM PERSPEKTYWY NA LATA 2012-2015
Wstęp
Rozdział 1
Rozdział 2 i 3
ZałoŜenia wyjściowe
Programu
Ocena realizacji
Programu w latach
2006-2007
Rozdział 4
Polityka ochrony
środowiska
do 2015 roku
Rozdział 5
Plan operacyjny na lata
2008 - 2011
Rozdział 6 i 7
Aspekty finansowe
wdraŜania Programu
Monitoring
wdraŜania Programu
9
2.
2.1.
ZAŁOśENIA WYJŚCIOWE PROGRAMU
Wprowadzenie
Jedną z przesłanek do aktualizacji „Programu…” są zmiany w zakresie uwarunkowań zewnętrznych
i wewnętrznych jakie wystąpiły w ostatnich czterech latach.
Analiza obecnych uwarunkowań stanowi podstawę do: sformułowania priorytetów ekologicznych
w skali gminy, weryfikacji celów ekologicznych i działań ujętych w aktualizowanym „Programie…”
oraz zdefiniowania konkretnych przedsięwzięć planowanych do realizacji w latach 2008-2011
a zmierzających do poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony
zasobów naturalnych.
2.2.
Zasady polityki ekologicznej
Polityka ekologiczna gminy i miasta Grójec oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównowaŜonego
rozwoju. Oznacza to konieczność uwzględniania tej zasady we wszystkich dokumentach
strategicznych oraz programach, przygotowywanych dla gminy.
W praktyce zasada zrównowaŜonego rozwoju powinna być stosowana wraz z wieloma zasadami
pomocniczymi i konkretyzującymi, wśród których naleŜy wymienić:
•
Zasadę prewencji - stanowiącą, Ŝe przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska
powinno być podejmowane juŜ na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć. Zasada ta
realizowana jest poprzez:
zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń poprzez stosowanie najlepszych
dostępnych technik (BAT),
recykling, czyli zamykanie obiegu materiałów i surowców, odzysk energii, wody
i surowców ze ścieków i odpadów oraz gospodarcze wykorzystanie odpadów zamiast
ich składowania,
zintegrowane podejście do ograniczania i likwidacji zanieczyszczeń i zagroŜeń
zgodnie z zaleceniami Dyrektywy Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego
zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (tzw. dyrektywa IPPC),
wprowadzanie pro-środowiskowych systemów zarządzania procesami produkcji
i usługami, zgodnie z ogólnoświatowymi i europejskimi wymogami w tym zakresie,
wyraŜonymi m.in. w standardach ISO 14000 i EMAS, programach czystszej
produkcji, Responsible Care.
•
Zasadę „zanieczyszczający płaci” odnoszącą się do odpowiedzialności za skutki
zanieczyszczenia i stwarzania innych zagroŜeń. Odpowiedzialność tę ponosić powinny
wszystkie jednostki uŜytkujące środowisko, a więc takŜe konsumenci, zwłaszcza, gdy mają
moŜliwość wyboru mniej zagraŜających środowisku dóbr konsumpcyjnych.
•
Zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, oznaczającą uwzględnienie
w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi
i społecznymi.
•
Zasadę skuteczności ekologicznej oznaczającą potrzebę minimalizacji nakładów na jednostkę
uzyskanego efektu.
•
Zasadę uspołecznienia realizowaną poprzez stworzenie instytucjonalnych, prawnych
i materialnych warunków do udziału obywateli, grup społecznych i organizacji
pozarządowych w procesie kształtowania modelu zrównowaŜonego rozwoju przy
jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wraŜliwości
ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska.
10
2.3.
Uwarunkowania zewnętrzne
Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec winien być zgodny przede wszystkim
z zapisami strategicznych dokumentów szczebla powiatowego, które z kolei są zgodne
z wojewódzkimi i krajowymi dokumentami strategicznymi, uwzględniającymi zobowiązania związane
z wdraŜaniem Dyrektyw Unii Europejskiej i są spójne ze wspólnotowymi dokumentami
programowymi.
Wśród strategicznych dokumentów szczebla powiatowego i wojewódzkiego waŜnymi dla niniejszego
Programu naleŜy wymienić:
„Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy do 2014 roku”5.
projekt „Programu ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”.
NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wojewódzka polityka ekologiczna jest zgodna z ustaleniami i rekomendacjami
wynikającymi z „Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2011-20146.
Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego
„Program ochrony środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem
perspektywy do 2014 roku” kontynuuje polityką ekologiczną przyjętą w „Programie ochrony
środowiska województwa mazowieckiego na lata 2003-2011”, zwłaszcza w zakresie polityki
długoterminowej. Zasada ta została takŜe przyjęta w „Programie ochrony środowiska powiatu
grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”, będącego
aktualizacją poprzedniego Programu.
Nadrzędnym celem polityki ekologicznej województwa mazowieckiego jest:
Ochrona walorów przyrodniczych i poprawa standardów środowiska
Natomiast cele główne Programu to:
• Zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska (dotyczy wód powierzchniowych i podziemnych,
gleb, odpadów, powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania elektromagnetycznego);
• ZrównowaŜone wykorzystanie materiałów, wody i energii;
• Rozwój proekologicznych form działalności w gospodarce (w szczególności w rolnictwie,
transporcie i eksploatacji kopalin);
• Utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, ochronę ekosystemów cennych pod
względem przyrodniczym, ochronę i rozwój ekosystemów leśnych;
• Poprawę bezpieczeństwa ekologicznego (w zakresie ochrony przed powodzią, suszą,
osuwiskami i poŜarami, a takŜe zmniejszenia ryzyka związanego z transportem substancji
niebezpiecznych oraz występowaniem awarii przemysłowych);
• Wzrost poziomu wiedzy ekologicznej (w zakresie edukacji ekologicznej w społeczeństwie,
a takŜe w działalności gospodarczej).
PowyŜsze cele główne są realizowane poprzez podporządkowane im cele długoterminowe
i strategiczne oraz kierunki działań Jednak ze względu na znaczną liczbę tych celów i kierunków
działań ujętych w wojewódzkim programie ochrony środowiska, a stanowiących wytyczne do
programu ochrony środowiska powiatu grójeckiego, a takŜe kierując się potrzebą przejrzystości
niniejszego dokumentu, w dalszej części tekstu, w ramach kaŜdego omawianego zagadnienia podano
odpowiednie odnośniki do wojewódzkiego programu ochrony środowiska.
5 Przyjęty uchwałą Nr 19/07 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 19 lutego 2007r..
6 Projekt z grudnia 2006 r.
11
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego
Projekt „Programu ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2012-2015” jest aktualizacją poprzedniej edycji Programu powiatowego.
Nadrzędny cel Programu wykazuje powiązanie ochrony środowiska naturalnego powiatu z jego
rozwojem gospodarczym („Środowisko przyrodnicze i jego ochrona kształtują charakter powiatu
grójeckiego i harmonizują z jego rozwojem społeczno-gospodarczym”). Głównymi równorzędnymi
priorytetami Programu są:
1.
Poprawa gospodarki ściekowej
2.
Wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, w tym odpadami
niebezpiecznymi znajdującymi się w strumieniu odpadów komunalnych
3.
Doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych,
4.
Edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu
W powiatowym programie sformułowano cele i kierunki działań do 2015 roku, natomiast plan
operacyjny obejmuje lata 2008-2011. Wiele celów i kierunków działań z programu powiatowego
przytoczono w niniejszym dokumencie jako adekwatne dla obszaru działania gminy i miasta Grójec.
2.4.
Uwarunkowania wewnętrzne
Strategia rozwoju gminy i miasta Grójec do 2020r.
„Strategia rozwoju Gminy i miasta Grójec do 2020 r.” definiuje cele strategiczne i zadania do
osiągnięcia do roku 2010 oraz misję do 2020 r. Dla gminnego programu ochrony środowiska
najwaŜniejsze są cele zdefiniowane w ramach kilku komponentów:
Zasoby ekologiczne
Cele:
1. Likwidacja zanieczyszczenia gminy i miasta odpadami stałymi.
2. Rozwinięty system zagospodarowania odpadów stałych.
3. Rozwiązany problem utylizacji przestarzałych środków ochrony roślin i ich opakowań.
4. Zwiększony poziom świadomości ekologicznej mieszkańców.
5. Zahamowanie dewastacji parków, starorzeczy, zbiorników małej retencji.
6. Zmniejszenie emisji zanieczyszczenia powietrza.
7. Rozwinięte efektywne systemy odprowadzania zanieczyszczeń i ścieków.
8. Zabezpieczenie zasobów wodnych poprzez sprowadzanie wody ze źródeł zewnętrznych.
9. Zagospodarowane wyrobiska poŜwirowe.
10. Przywrócenie równowagi w ekosystemach zwierzęcych.
Gospodarka przestrzenna
Cele:
1. Ład przestrzenny w mieście
2. Zmniejszenie natęŜenia ruchu drogowego w centrum miasta.
3. Dostępne tereny pod inwestycje gospodarcze.
4. Uregulowany stan prawny gruntów i nieruchomości na terenie miasta.
Zasoby techniczne
Cele:
1. Poprawa stanu technicznego i standardu dróg.
2. Rozwinięta sieć wodociągowa dostosowana do potrzeb i wymogów technicznych.
3. Sieć kanalizacyjna i systemy oczyszczania ścieków w pełni zaspokajające potrzeby gminy
i miasta.
4. Dostępne tereny uzbrojone pod inwestycje.
12
Gospodarka
Cele:
1. Grójec – ponadlokalnym centrum handlowo-usługowym.
2. Wysoka atrakcyjność gminy jako miejsca zamieszkania dla bezpośrednich inwestorów.
3. Dobre warunki do inwestowania dla przemysłu nieuciąŜliwego dla środowiska.
4. Zwiększenie udziału przemysłu w gospodarce gminy.
Rolnictwo
Cele:
1. Rozwinięte centrum logistyczne owoców i warzyw.
2. Wzrost udziału dochodów rolników z działalności pozarolniczej.
3. Wysoka jakość produkcji rolnej.
4. Rozwinięty przemysł rolno spoŜywczy oparty o własne zaplecze surowcowe regionu.
5. Zagospodarowane grunty nieprzydatne rolniczo.
Aktualny stan środowiska
Punktem odniesienia dla programu ochrony środowiska jest aktualny stan środowiska, który moŜe być
postrzegany jako uwarunkowania wewnętrzne dla Programu. Stan w zakresie poszczególnych
elementów środowiska i uciąŜliwości został przedstawiony jako tzw. stan wyjściowy dla
poszczególnych zagadnień ujętych w polityce ochrony środowiska powiatu grójeckiego.
2.5.
Priorytety ochrony środowiska gminy i miasta Grójec
W „Programie ochrony środowiska gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014” za priorytety
ekologiczne uznano priorytety identyczne z priorytetami zawartymi w powiatowym programie
ochrony środowiska, a mianowicie:
1.
Racjonalna gospodarka zasobami wód podziemnych i ograniczenie poboru wód
podziemnych przez rolnictwo i przemysł
2.
Uregulowanie gospodarki odpadami stałymi
3.
Zwiększenie stopnia zaopatrzenia ludności w wodę wodociągową i poprawa jej jakości
4.
Zwiekszenie stopnia skanalizowaniania gminy
Analiza skali dysproporcji między aktualnym stanem środowiska a wymaganym przez prawo, a takŜe
zaawansowanie niektórych zadań zmierzających do jego poprawy i obecne perspektywy rozwoju
społeczno-gospodarczego gminy, a takŜe powiatowe i wojewódzkie priorytety ekologiczne są
podstawą do zdefiniowania priorytetów ochrony środowiska gminy i miasta Grójec do 2015 roku.
Obecne priorytety, które naleŜy traktować jako równorzędne są następujące:
1.
Poprawa gospodarki ściekowej,
2.
Wprowadzenie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, w tym odpadami
niebezpiecznymi znajdującymi się w strumieniu odpadów komunalnych,
3.
Doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych,
4.
Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy.
13
2.6.
Nadrzędny cel Programu i jego znaczenie dla rozwoju gminy
Naczelną zasadą przyjętą w Programie jest zasada zrównowaŜonego rozwoju7, umoŜliwiająca
harmonizację rozwoju gospodarczego i społecznego z ochroną walorów środowiskowych. Zatem,
nadrzędny cel Programu moŜna zdefiniować następująco:
Środowisko przyrodnicze i jego ochrona kształtują charakter gminy i miasta Grójec
i harmonizują z rozwojem społeczno-gospodarczym
Cel ten jest zgodny z misją określoną w „Strategii rozwoju gminy i miasta Grójec do 2020 roku” i jest
identyczny z nadrzędnym celem powiatowego programu ochrony środowiska.
Proces opracowywania poprzedniego Programu, ocena stopnia jego wdroŜenia oraz decyzja o obecnej
jego aktualizacji dają podstawę do stwierdzenia, iŜ Program będzie odgrywał coraz to większą rolę
w sferze zarządzania środowiskiem w gminie.
Zatem w okresie do 2015 roku znaczenie Programu moŜna opisać następująco:
•
•
•
•
•
•
Program mobilizuje podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz szereg innych
instytucji i organizacji do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz
wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska,
Program intensyfikuje współpracę wewnętrzną (między poszczególnymi wydziałami Urzędu
Gminy i miasta Grójec) i współpracę zewnętrzną (między administracją gminy Grójec,
administracją szczebla powiatowego i wojewódzkiego a takŜe z sąsiednimi gminami),
Program jest instrumentem mobilizującym administrację publiczną do rozwiązywania
w zintegrowany sposób problemów ochrony środowiska pojawiających się w gminie,
Program ochrony środowiska stanowi podstawę do podejmowania decyzji w zakresie działań
i przedsięwzięć inwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali gminy,
Program ułatwia uzyskanie zewnętrznych środków finansowych, zwłaszcza na duŜe projekty
inwestycyjne,
Program usprawnia funkcjonowanie systemu zarządzania środowiskiem w gminie.
7
ZrównowaŜony rozwój oznacza taki rozwój, który zaspokaja potrzeby współczesnych, nie ograniczając
moŜliwości realizacji potrzeb przyszłych pokoleń.
14
3.
OCENA REALIZACJI „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY I MIASTA GRÓJEC NA LATA 2004-2014”8
3.1.
Wprowadzenie
Ocena realizacji „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014”
dotyczy okresu 2006-2007 i ujmuje:
- ocenę realizacji celów ekologicznych (par. 3.2.)
- ocenę kierunków działań poprzez wykonanie planu operacyjnego na lata 2004 -2007 (par. 3.3.)
Przedstawiona poniŜej ocena opiera się przede wszystkim na danych o stanie środowiska gminy oraz
informacji zebranych przez Referat Ochrony Środowiska Urzędu Gminy i Miasta w Grójcu nt.
wykonania przedsięwzięć ujętych w załączniku do Raportu z wykonania „Programu Ochrony
Środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004 – 2014” za lata 2004-2005 oraz danych
z ankietyzacji podmiotów gospodarczych i innych jednostek biorących udział w realizacji
„Programu…”.
3.2.
Realizacja celów do 2014 roku i kierunków działań
Cele średniookresowe zawarte w dokumencie aktualizowanego „Programu…” zostały sformułowane
dla zagadnień wyszczególnionych w dalszej części tego rozdziału. PoniewaŜ w większości były to cele
niewymierne (przedstawione opisowo a nie ilościowo), obecnie nie jest moŜliwe ilościowe określenie
stopnia realizacji danego celu (w procentach). W tych przypadkach ocena realizacji celów
średniookresowych została przedstawiona opisowo, a wymiernym efektem ich realizacji są wartości
tzw. wskaźników monitorowania „Programu...” (wg tabeli z rozdziału VII.3.2. aktualizowanego
„Programu...”). Wskaźniki te zostały przedstawione w par. 3.3.
W poniŜszej ocenie jako lata odniesienia przyjęto rok 2004 (rok bazowy dla lat 2006-2007) oraz rok
2007 (lub 2006 w przypadku braku danych za rok 2007).
Wymiernym efektem realizacji celów są wartości tzw. wskaźników monitorowania „Programu...”
(wg tabeli nr 5.2. z rozdziału 5. „Programu...”). Wskaźniki te zostały przedstawione zbiorczo jako
podsumowanie oceny realizacji celów (par. 3.2.4.).
W poniŜszej ocenie nie opisano zmian w zakresie stanu środowiska (elementów i uciąŜliwości)
poniewaŜ te informacje przedstawiono w rozdziale następnym (rozdział 4: Polityka ochrony
środowiska do 2019 roku) jako opis stanu wyjściowego.
3.2.1. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego
W dokumencie „Programu...” podano 4 cele średniookresowe (do 2014r.) w zakresie ochrony
dziedzictwa przyrodniczego (cele dla zagadnień: przyroda i krajobraz, lasy, gleby, zasoby kopalin).
Cele ten wraz z opisem ich realizacji przedstawiono poniŜej w Tabeli 3.1.
8
Przedstawiona ocena nie ujmuje zagadnienia gospodarki odpadami
15
Tabela 3.1.
Lp.
1.
2.
3.
4.
Ocena realizacji celów średniookresowych w zakresie dziedzictwa przyrodniczego.
Cel średniookresowy
Zachowanie obecnych walorów
krajobrazowych i przyrodniczych
Zwiększenie lesistości gminy do
12% w 2014 r.
Jakość gleb na poziomie
wymaganych standardów
Zachowanie zasobów kopalin na
terenie gminy
Opis realizacji celu
Powierzchnia obszarów chronionych na terenie gminy nie zmieniła
się od 2004r.
W 2006r. lesistość gminy wynosiła 10,2%. Corocznie wykonywane
są zalesienia gruntów.
Gleby z terenu gminy wykazują zanieczyszczenie metalami
cięŜkimi związane ze stosowaniem preparatów ochrony roślin.
Odnotowuje się podwyŜszone wartości zanieczyszczeń tego typu,
jednak nie przekraczające dopuszczalnych poziomów. Na terenie
gminy nie jest prowadzony monitoring gleb.
Większość wyrobisk wymaga rekultywacji mającej na celu
doprowadzenie ich do stanu umoŜliwiającego racjonalne
wykorzystanie. Eksploatowane są złoŜa w miejscowościach
Uleniec, Grójec i Zalesie.
3.2.2. Stosunki wodne i jakość wód
W dokumencie „Programu...” podano 2 cele średniookresowe (do 2014r.) w zakresie stosunków
wodnych i jakości wód. Cele te wraz z opisem ich realizacji w latach 2006-2007 przedstawiono
poniŜej w Tabeli 3.2.
Tabela 3.2.
Ocena realizacji celów średniookresowych w zakresie stosunków wodnych i jakości
wód
Lp.
1.
Doprowadzenie do uzyskania przez Jakość wód powierzchniowych w 2007r. przedstawiała się
wody Jeziorki i Molnicy (dopływ następująco:
Kraski) II klasy czystości
(1) Jeziorka: Głuchów - IV klasa (wody zadowalającej jakości).
Pogorszenie się jakości o jedną klasę w odniesieniu do 2004r.
(2) Kraska: V klasa (wody złej jakości). Klasyfikacja nie zmieniła
się od w porównaniu do 2004r.
Realizowane są przedsięwzięcia z zakresu budowy kanalizacji
sanitarnej.
Ochrona
zasobów
wód W planach nowe ujęcia wód: w Kociszewie i Uleńcu.
2.
podziemnych i zwiększenie retencji Nie wybudowano nowych obiektów retencji.
wód powierzchniowych
3.2.3. Jakość powietrza atmosferycznego
W dokumencie „Programu..” podano 6 celów średniookresowych (do 2014r.) w zakresie jakości
powietrza atmosferycznego. Cele te wraz z opisem ich realizacji przedstawiono poniŜej w Tabeli 3.3.
Od 2006 roku GUS nie publikuje danych emisyjnych dla gminy Grójec, więc wykorzystano ostatnie
dostępne dane za 2005r.
16
Tabela 3.3.
Lp
.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Ocena realizacji celów średniookresowych w zakresie powietrza atmosferycznego
Opis realizacji celów
Zmniejszenie emisji SO2 z instalacji
o 25%
Zmniejszenie emisji NOx z instalacji
o 10%
Zmniejszenie emisji CO2 z instalacji
o 25%
Zmniejszenie emisji CO z instalacji
o 50%
Zmniejszenie emisji pyłu
zawieszonego o 25%
Zmniejszenie emisji substancji
złowonnych
1)Sumaryczna emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych (bez
CO2) z zakładów szczególnie uciąŜliwych (wg GUS) w okresie
2004-2005 wykazuje na tendencję malejącą (zmniejszenie o ok.
3%).
(2) Emisja pyłów ogółem w roku 2005 była o ok. 3 % większa
niŜ w roku 2004.
(3) Emisja gazów ogółem (bez CO2 ) w roku 2005 była o ok. 4 %
mniejsza niŜ w roku 2004.
Od 2006r. dane nt. emisji z zakładów szczególnie uciąŜliwych
dla poziomu gmin nie są podawane w danych statystycznych.
3.2.4. Hałas
W dokumencie „Programu...” podano 1 cel średniookresowy (do 2014r.) w zakresie ochrony przed
hałasem. Cel ten wraz z opisem jego realizacji przedstawiono poniŜej w tabeli 3.4.
Tabela 3.4.
Lp.
1.
Ocena realizacji celu średniookresowego w zakresie hałasu
Ograniczenie uciąŜliwości hałasu
komunikacyjnego
Podejmowane są działania mające na celu wyprowadzenie ruchu
tranzytowego z centrum miasta, obwodnica została oddana do
uŜytkowania w 2008r.
3.2.5. Awarie
W dokumencie „Programu...” podano cel średniookresowy (do 2014r.) w zakresie zapobiegania
awariom. Cel ten wraz z opisem jego realizacji przedstawiono poniŜej w tabeli 3.5.
Tabela 3.5.
Lp.
1.
Ocena realizacji celu średniookresowego w zakresie awarii
Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla
mieszkańców i środowiska z tytułu
powaŜnych awarii
Gmina posiada Plan reagowania kryzysowego mający na
celu zapewnienie społeczeństwu gminy podstawowych
warunków ochrony w sytuacji wystąpienia klęsk
Ŝywiołowych i powaŜnych awarii.
Ponadto w gminie organizowane są szkolenia obrony
cywilnej.
3.2.6. Racjonalizacja uŜytkowania wody
W dokumencie „Programu...” podano 2 cele średniookresowe (do 2014r.) w zakresie racjonalizacji
uŜytkowania wody. Cele te wraz z opisem jego realizacji przedstawiono poniŜej w tabeli 3.6.
17
Tabela 3.6.
Ocena realizacji celów średniookresowych w zakresie racjonalnego uŜytkowania
wody
Lp.
1.
Racjonalizacja wykorzystania zasobów
wodnych w zlewniach, w tym zmniejszenie
zuŜycia wody podziemnej do celów
przemysłowych i rolniczych
2.
Zwiększenie stopnia zwodociągowania
gminy do poziomu:
- 86% w 2007 r.
- 99% w 2014 r.
W 2007 r. zuŜycie wód podziemnych na cele przemysłowe
wyniosło 294 dam3 i było niŜsze o ok. 40% niŜ w 2004 r.
Stosowanie przez przedsiębiorstwa najlepszych
dostępnych technologii (BAT) będzie skutkowało
zmniejszeniem wodochłonności produkcji (zgodnie z
wymogami Polityki Ekologicznej Państwa).
Według stanu na dzień 31 XII 2006r. stopień
zwodociągowania gminy wynosi ok. 84%. Długość sieci
wodociągowej to 317,8 km.
3.2.7. Edukacja ekologiczna
W dokumencie „Programu...” podano cel średniookresowy (do 2011r.) w zakresie edukacji
ekologicznej. Cel ten wraz z opisem jego realizacji przedstawiono poniŜej w tabeli 3.7.
Tabela 3.7.
Lp.
1.
3.3.
Ocena realizacji celu średniookresowego w zakresie edukacji ekologicznej
Wysoka świadomość ekologiczna
społeczeństwa – właściwa edukacja
ekologiczna
W latach 2006-2007 większość
przedsięwzięć zostało zrealizowanych.
zaplanowanych
Wskaźniki monitorowania "Programu .." jako wymierna ocena
stopnia realizacji celów średniookresowych
W poprzednim „Programie...” (rozdz.VII.3.2.) przedstawiono listę wskaźników monitorowania
Programu. Są to: wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko. Lista tych wskaźników
została rozszerzona w raporcie z wykonania Programu za lata 2004-2005.
Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko wyraŜają w sposób wymierny efekt
działań podejmowanych w zakresie ochrony środowiska, a więc pośrednio mogą słuŜyć ocenie
realizacji celów Programu.
W Tabeli 3.8. zawarto takŜe wskaźniki zaproponowane do wdroŜenia w raporcie z wykonania
„Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014” za lata 2006-2007.
Analiza wartości wskaźników pozwala zaobserwować nieznaczny negatywny trend w zakresie
większości wskaźników stanu środowiska i zmiany presji na środowisko. Na ogólną ilość 11
wskaźników, 5 wskaźników utrzymuje się na tym samym poziomie, 2 wskaźniki mają trend
negatywny a 1 wskaźnik trend pozytywny. W zakresie 3 wskaźników brak jest moŜliwości
porównania.
18
Tabela 3.8.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko dla gminy i miasta Grójec
w roku 2004 i 2007 (2006)
Wartość wskaźnika
2004r.
2006/2007r.
7 478,9 ha
7 478,9 ha
Wskaźnik
Powierzchnia
obszarów
prawnie
chronionych
Jakość wód powierzchniowych
Jakość wód podziemnych*
Stosunek długości sieci kanalizacyjnej
do sieci wodociągowej.
Wskaźnik lesistości gminy
ZuŜycie wody z wodociągów w gosp.
domowych
Wielkość emisji zanieczyszczeń
pyłowych do powietrza z zakładów
objętych sprawozdawczością GUS
Wielkość emisji zanieczyszczeń
gazowych do powietrza z zakł. objętych
sprawozdawczością GUS (bez CO2)
Jakość powietrza: klasa strefy powiat
grójecki
Jeziorka: III klasa (Głuchów)
Kraska: V klasa
Jeziorka: IV
(Gościejczyce)
Kraska: V
Kukały: IV klasa
0,13
—
—
↓
37 Mg
10,2%
61, 6 m3/rok x 1
mieszk.
Brak danych
171 Mg
Brak danych
*
A
A
(strefa kozienickogrójecka
7,30 ha
1 623 tys. zł.
—
Mała Wieś: IV klasa
0,13
10,2%
54,9 m3/rok x 1 mieszk.
10.
11.
Pow. terenów zieleni miejskiej
5,98 ha
Wydatki inwest. na gospodarkę
5 533,3 tys. zł
ściekową i ochronę wód
Legenda:
— bez zmian, ↑ tendencja pozytywna,
↓ tendencja negatywna
* - brak moŜliwości porównania, nowe stanowisko pomiarowe
3.4.
Trend
zmian
—
*
—
*
↑
↓
Ocena wykonania planu operacyjnego w latach 2006-2007
W 2006 roku wykonano raport z wykonania programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec
na lata 2004-2014”za lata 2004-2005. Załącznik do raportu stanowił uaktualniony plan operacyjny na
nowy czasookres, który obejmował lata 2006-2009. Niniejszy rozdział zawiera ocenę wykonania tego
planu operacyjnego w latach 2006-2007, którą przedstawiono w poniŜszej tabeli.
W Tabeli 3.9. podano przedsięwzięcia dot. lat 2006-2007, których realizację zaplanowano
w zaktualizowanym w 2006r. planie operacyjnym wraz z planowanymi kosztami oraz danymi nt.
wykonania (tak/nie) i faktycznie poniesionymi kosztami.
Ocenę wykonania planu operacyjnego w latach 2006-2007 przedstawiono z punktu widzenia:
(1) ilości wykonanych przedsięwzięć w stosunku do planowanych (Tabela 3.10. ),
(2) kosztów poniesionych w stosunku do planowanych (Tabela 3.11.).
Reasumując:
W latach 2006-2007 zrealizowano 25 przedsięwzięć na 46 planowanych (54%). Poniesione nakłady
finansowe stanowiły ok.112% ogólnych nakładów planowanych.
19
Tabela 3.9. Ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006-2007
Lp.
Opis przedsięwzięcia/Kierunek działań
Ochrona przyrody i krajobrazu
1.
Pielęgnacja parków wiejskich (podworskich) będących
własnością gminy
2.
Rozpoznanie przyrodnicze obiektów i obszarów
wskazanych w studium
3.
Opracowanie koncepcji parku w dolinie Molnicy w
granicach miasta
4.
Opracowanie projektu budowlanego parku i realizacja
parku
5.
Ustanowienie rezerwatu przyrody Dolina Jeziorki
Planowane lata
realizacji
Realizacja
tak/nie/częściowo
Koszty w latach 2006-2007 w tys.
PLN.
Planowane
Poniesione
2006-2009
Tak
19
2006-2009
Nie
brak danych
2006
Nie
Brak danych
2007-2009
Tak
Brak danych
2006
Nie
Brak danych
2006-2007
Nie
Brak danych
Zadanie ciągłe
Nie
bez kosztów
Zalesienie gruntów komunalnych przeznaczonych do Zadanie ciągłe
zalesienia
3.
Zalesienie gruntów prywatnych przeznaczonych do Zadanie ciągłe
zalesienia
Ochrona gleb
1.
Upowszechnianie Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Zadanie ciągłe
Nie
Brak danych
Tak
Brak danych
Tak
Brak danych
2.
3.
Nasadzenia drzew i krzewów wzdłuŜ dróg gminnych
Zadanie ciągłe
Wsparcie inwentaryzacji miejsc „swobodnej”
2006
eksploatacji kruszyw mineralnych, zwyczajowo
wydobywanych dla potrzeb lokalnych i innych wyrobisk
poeksploatacyjnych
Sukcesywna rekultywacja wyrobisk leŜących na
Zadanie ciągłe
gruntach stanowiących własność komunalną
Tak
Nie
26
brak danych
Nie
Brak danych
5.
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci
Zadanie ciągłe
Ochrona zasobów kopalin
1.
Uwzględnienie wymogów ochrony kopalin w
Zadanie ciągłe
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
Tak
6
Nie
bez kosztów
6.
Opracowanie planu ochrony rezerwatu Dolina Jeziorki
Zwiększenie lesistości gminy Grójec
1.
Wprowadzenie do mpzp terenów pod zalesienie
2.
4.
Komentarz
16,8 Pielęgnacja prowadzona na bieŜąco
brak danych Zadania nie zrealizowano
0 Zadanie nie będzie realizowane
54 Zadanie zrealizowano
0 Nie utworzono rezerwatu Dolina
Jeziorki
0 Jw.
bez kosztów Nie wprowadzono do MPZP terenów
pod zalesienia
0 Nie ma na terenie gminy gruntów
komunalnych pod zalesienie
Brak danych Zadanie na bieŜąco realizuje Starostwo
Powiatowe
Brak danych Zadanie na bieŜąco realizowane przez
ODR
55, 5 Zadanie realizowane w miarę potrzeb
0 Zadania nie realizowano
0 Na terenie gminy nie ma wyrobisk na
terenach będących własnością
komunalną
9,8 Zadanie realizowane na bieŜąco
bez kosztów Nie było potrzeby wprowadzania takich
zapisów
Tabela 3.9. Ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006-2007, c.d.
Lp.
Planowane lata
realizacji
Realizacja
tak/nie/częściowo
PLN.
Planowane
Poniesione
Komentarz
Stosunki wodne i jakość wód
1.
Modernizacja oczyszczalni w Lesznowoli
2006-2007
Nie
-
2.
3.
Opracowanie programu ochrony wód w zlewni Jeziorki
Kontrola gromadzenia i odbioru ścieków w
indywidualnych instalacjach
4.
Regulacja i modernizacja rz. Kraski
5.
Rozbudowa kanalizacji w mieście Grójec
6.
Modernizacja sieci kanalizacyjnej, technologicznej i
sanitarnej oraz urządzeń na sieci w PKS SP. Z o.o. w
Grójcu
7.
BieŜąca inwentaryzacja ilości mieszkańców
podłączonych do wodociągów
Jakość powietrza atmosferycznego
1.
Pomoc w utylizacji zdemontowanych wyrobów
zawierających azbest
2.
Modernizacja Ciepłowni miejskiej i miejskiej sieci
ciepłowniczej
3.
Termoizolacja obiektów administrowanych przez Urząd
Gminy i miasta
4.
Wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta
2006-2009
Zadanie ciągłe
Nie
Tak
Brak danych
bez kosztów
- Zadanie nie zostało wykonane,
oczyszczalnia została przejęta przez
słuŜby StraŜy Granicznej. Zadanie jest
ujęte w jej planie inwestycyjnym na lata
2009-2011
Brak danych Nie opracowano programu.
bez kosztów Zadanie realizowane
2006-2008
2006-2009
2006
Nie
Tak
Tak
Brak danych
244
200
0 Zadanie nie zostało wykonane
244 Zadanie zostało zrealizowane
5.
6.
7.
Wspieranie monitorowania zabiegów ochronnych w
sadach
Termomodernizacja budynku Liceum w Grójcu
Termomodernizacja budynków Zespołu Szkół
Ponadgimnazjalnych z Grójcu
Hałas
8.
Budowa ekranów akustycznych
9.
Monitoring klimatu akustycznego
Awarie
1.
Wsparcie modernizacji usprzętowienia OSP
Zadanie ciągłe
bez kosztów
bez kosztów -
2006-2009
Tak
120
2006-2009
Tak
163
2007-2009
Nie
Brak danych
2006-2007
Nie
brak danych
Zadanie ciągłe
Nie
Brak danych
2006
2006
Tak
Tak
396
702
2006-2009
2006-2009
Tak
Tak
Brak danych
Brak danych
Brak danych Zadanie zostało zrealizowane
Brak danych Zadanie zostało zrealizowane
2006-2009
Tak
108
21
23, 9 Zadanie jest realizowane w miarę
moŜliwości finansowych
205 Zadanie jest realizowane
brak danych Nie oddano do uŜytku obwodnicy
Grójca w latach 2006-2007, inwestycja
oddana do uŜytkowania w 2008r.
136,9 Dofinansowano zakup samochodu
poŜarniczego
Tabela 3.9. Ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2006-2007, c.d.
Lp.
Planowane lata
realizacji
Realizacja
tak/nie/częściowo
PLN.
Planowane
Poniesione
Komentarz
Racjonalizacja uŜytkowania wody
1.
Budowa stacji uzdatnia wody w Kociszewie
2.
Budowa wodociągu w m. Mięsy i Częstoniew A
2006-2007
2006
Tak
Tak
1 000
420
3.
4.
5.
6.
7.
2006
2006
2006-2009
2006
Zadanie ciągłe
Nie
Tak
Tak
Tak
31
230
530
380
bez kosztów
1 699, 1 Zadanie zostało zrealizowane
447,04 Zadanie zrealizowano ostatecznie w
2007r.
0 Nie było realizacji
197,91 Zadanie zostało zrealizowane
bez kosztów Zadanie zostało zrealizowane
2006-2009
2006-2009
Tak
Nie
10
bez kosztów
bez kosztów Nie zrealizowano
2006-2009
2006-2009
Tak
Nie
1
10
0 Nie zrealizowano
2006-2009
Nie
bez kosztów
bez kosztów Nie zrealizowano
2006-2009
2006-2009
Tak
Nie
bez kosztów
brak danych
bez kosztów
brak danych Nie zrealizowano
Budowa sieci wodociągowej we wsi Szczęsna
Budowa sieci wodociągowej przy ul. Mogielnickiej
Rozbudowa wodociągu w m. Grójec
Budowa wodociągu w m. Marianów
BieŜąca inwentaryzacja ilości mieszkańców
podłączonych do wodociągów
Edukacja ekologiczna
1.
Organizacja konkursów dla szkół
2.
Wprowadzenie przedmiotu przyroda, ekologia lub
środowisko do szkół
3.
Tworzenie lokalnych ostoi przyrody
4.
Wsparcie udziału szkół w programach środowiskowych
krajowych i międzynarodowych
5.
Organizacja kampanii informacyjnych, festynów itp. dla
dorosłych
6.
Zwiększenie dostępu do informacji o środowisku
7.
Współpraca przy tworzeniu ośrodka edukacji
ekologicznej
RAZEM
4 596
22
5 081, 34 -
Tabela 3.10.
Przedsięwzięcia wykonane w stosunku do planowanych w latach 2006-2007.
Kierunek inwestowania
Zwiększenie lesistości gminy
Ochrona gleb
Jakość powietrza atmosferycznego
Hałas
Awarie
Racjonalizacja uŜytkowania wody
Razem
Przedsięwzięcia
ogółem
planowane
wykonane
6
2
3
1
5
3
1
0
7
4
7
4
2
2
1
1
7
6
7
3
46
26
Uwaga: Przedsięwzięcia uznane za wykonane „częściowo” zaliczono do „wykonanych”
Tabela 3.11.
Koszty poniesione w stosunku do planowanych w latach 2006-2007
Kierunek inwestowania
19
Brak danych
32
Bez kosztów
444
1 381
70, 8
Brak danych
65, 3
Bez kosztów
444
1 326, 9
Udział kosztów wykonanych
w kosztach planowanych
(%)
373
204
100
96
Brak danych
108
2 591
Brak danych
136, 9
3 078, 6
127
119
21
4 596
14, 8
5 137,3
70
112
Koszty w tys. PLN
planowane
Zwiększenie lesistości gminy
Ochrona gleb
Jakość powietrza
atmosferycznego
Hałas
Awarie
Racjonalizacja uŜytkowania
wody
Razem
wykonane
Reasumując: „Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004-2014”
realizowane były w okresie 2006-2007 na średnim poziomie. I tak:
(1) zrealizowano ponad połowę przedsięwzięć planowanych,
(2) wydatkowano więcej środków finansowych o prawie 12% niŜ planowano.
Ocena realizacji „Programu…” w latach 2004-2007 wskazuje na potrzebę9:
intensyfikacji działań w zakresie edukacji ekologicznej mieszkańców,
intensyfikacji działań w zakresie ochrony przyrody,
intensyfikacja działań w zakresie rozwoju terenów zieleni,
9
W ocenie nie analizowano zagadnienia gospodarki odpadami, stąd nie ma wskazań co do intensyfikacji działań
w tym zakresie,
4.
POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA DO 2015 ROKU
4.1.
Wprowadzenie
Formułując cele szczegółowe polityki ochrony środowiska gminy i miasta Grójec do 2015 roku
wzięto pod uwagę szereg kryteriów, wśród których najwaŜniejszymi są:
Wymogi wynikające z ustawy „Prawo ochrony środowiska”, ustawy „Prawo Wodne” oraz
innych ustaw komplementarnych,
Zgodność z zapisami Traktatu Akcesyjnego,
Zgodność z celami zawartymi w polityce ekologicznej państwa i w polityce ekologicznej
województwa mazowieckiego oraz w powiatowym programie ochrony środowiska,
Zgodnie z przyjętą koncepcją Programu (par. 1.3.) zdefiniowano cele średniookresowe do 2015 roku
oraz strategię ich realizacji i ujęto je w kilku blokach tematycznych10. Są to:
poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego (par.3.2.),
ochrona zasobów naturalnych (par. 3.3.),
zagadnienia systemowe (par. 3.4.)
Cele ekologiczne do 2015 roku i strategia ich realizacji zostały poprzedzone krótkim opisem stanu
wyjściowego i zmian jakie miały miejsce w latach 2004-2007. Ponadto dla ułatwienia oceny stopnia
wdroŜenia poszczególnych celów podano wskaźniki ich realizacji, które powinny być oceniane
w cyklach dwuletnich, zgodnie z cyklem raportowania (patrz par. 6.3., tabela 6.1.).
4.2.
Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego
Poprawa jakości środowiska w aspekcie ochrony zdrowia publicznego jest waŜnym elementem
dzialań Unii Europejskiej. Celem strategicznym działań Wspólnoty w obszarze „Środowisko
i zdrowie” jest „osiągnięcie takiej jakości środowiska, w którym poziomy zanieczyszczeń
spowodowanych przez człowieka nie prowadzą do znaczącego wpływu na zdrowie człowieka lub jego
zagroŜenia”.
Większość unijnych standardów, którym Polska musi obecnie sprostać dotyczy jakości środowiska.
Zadania z tego zakresu naleŜą do najistotniejszych i najbardziej kosztownych, poniewaŜ obejmują tak
waŜne dziedziny jak ochrona zasobów wodnych, ochrona powietrza atmosferycznego,
gospodarowanie odpadami. Do nich odnosi się równieŜ wiele przyjętych przez Polskę zobowiązań
wynikających z Traktatu Akcesyjnego, podpisanych konwencji i protokołów do konwencji.
W ramach poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego uwzględniono następujące
zagadnienia
ochrona wód,
jakość powietrza atmosferycznego,
gospodarka odpadami,
oddziaływanie hałasu,
oddziaływanie pól elektromagnetycznych,
powaŜne awarie.
Uwaga: gospodarka odpadami została przedstawiona w odrębnym dokumencie pn. „Plan gospodarki
odpadami dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011 w perspektywie 2019”11.
10
Bloki tematyczne wg projektu „Polityki ekologicznej Państwa” (projekt zgłoszony do konsultacji społecznych
w dn. 12.09.2008 r.)
11
Uchwała Nr XXVIII/207/08 Rady Miejskiej w Grójcu z dnia 26 maja 2008 r. w sprawie przyjęcia „Planu
Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Grójec na lata 2008-2011 w perspektywie 2019 roku.
24
4.2.1. Ochrona wód
4.2.1.1.
Stan wyjściowy
Zasoby wód powierzchniowych
Gmina Grójec połoŜona jest na lewym brzegu Wisły, w zlewni II rzędu rzeki Jeziorki.
NajwaŜniejszymi ciekami przepływającymi przez teren gminy Grójec są Jeziorka wraz z jej dopływem
– Kraską oraz Molnica (dopływ Kraski).
Długość Jeziorki wynosi 66,3 km, powierzchnia zlewni – 975,3 km2. Rzeka swe źródła bierze we wsi
Dębiny Osuchowskie w gminie Mszczonów w powiecie śyrardowskim. Na terenie powiatu
grójeckiego przepływa z zachodu na wschód przez gminę Pniewy (miejscowości Wilczoruda, Jeziora,
Przęsławice), a następnie Grójec (Głuchów, Kośmin, Gościeńczyce) gdzie przyjmuje wody rzeki
Kraski i zmienia swój bieg w kierunku na północ.
Kraska jest prawym dopływem Jeziorki i na całej swej długości pozostaje w obrębie powiatu
grójeckiego. Powierzchnia jej zlewni wynosi 136,9 km2. Rozpoczyna swój bieg w Małej Wsi
w gminie Belsk DuŜy płynąc w kierunku na wschód, a następnie przez teren gminy Jasieniec, gdzie
we wsi Wola Boglewska zmienia kierunek na północny. Tam teŜ, poprzez kanał, zasilana jest wodami
przepływającej w odległości około 2 km na południowy wschód rzeki Czarnej. W okolicach śyrowa
na pograniczu gmin Grójec i Chynów Kraska łączy się ze swym lewym dopływem – Molnicą.
Molnica jest krótkim, podrzędnym ciekiem o długości 18 km, i powierzchni zlewni 10,4 km2.
Wypływa z okolic Wilczogóry, płynie przez północne dzielnice Grójca, następnie przez Janówek,
Kobylin i Słomczyn. Niewiele dalej kończy swój bieg w dolinie Kraski.
System hydrograficzny gminy Grójec przedstawia Mapa 3.1.
Jakość wód powierzchniowych
O stanie jakości wód rzek na terenie gminy Grójec decydują w największym stopniu następujące
czynniki:
-
prowadzona na duŜą skalę działalność rolnicza, szczególnie sadownictwo,
nieuregulowana gospodarka ściekowa na terenach wiejskich gminy,
zrzut ścieków z oczyszczalni ścieków komunalnych w Kobylinie oraz z oczyszczalni
przemysłowych,
składowiska odpadów komunalnych
działalność duŜych zakładów przemysłowych,
trasy transportu drogowego oraz obiekty infrastruktury transportowej (głównie stacje paliw).
W 2007r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie objął monitoringiem
diagnostycznym na terenie gminy dwa cieki powierzchniowe – Jeziorkę i Kraskę. Wyniki monitoringu
przedstawia Tabela 4.1.
Tabela 4.1.
Rzeka
Zestawienie ocen jakości wód Jeziorki i Kraski w ppk na terenie gminy Grójec na
podstawie monitoringu diagnostycznego w 2007 roku (wg WIOŚ w Warszawie)
Punkt
pomiarowokontrolny
Km biegu
rzeki
Klasa
ogólna
Jeziorka
Gościeńczyce
39,50
IV
Kraska p.
śyrówek
1,50
V
25
Wyniki pomiarów wskaźników i substancji
w poszczególnych punktach pomiarowych
nazwa
Klasa
wskaźnika
wskaźnika
Barwa
IV
BZT5
IV
ChZT-Cr
IV
Azotany
IV
Fosforany
IV
Lb. B. coli fek.
IV
Og. Lb. B. coli
IV
Chlorofil „a”
V
Azotany
IV
Fosfor ogólny
IV
Fosforany
V
Lb. B. coli fek.
V
Og. Lb. B. coli
V
Wody podziemne
Zasoby wód podziemnych
Pod względem hydrogeologicznym, obszar gminy i miasta Grójec połoŜony jest w prowincji nizinnej,
w paśmie równinnym zbiorników czwartorzędowych, rozciągającym się ze wschodu na zachód na
całej szerokości Polski w jej centralnym rejonie. Spośród dziewiętnastu głównych zbiorników wód
podziemnych leŜących w tym paśmie, zdecydowanie największym pod względem powierzchni jest
GZWP Nr 215 Subniecka Warszawska. Obejmuje on 51,0 tys. km2 i jest jednym z dwóch
subzbiorników w tym regionie, zbudowanym z trzeciorzędowych osadów miocenu i oligocenu. Jest to
zbiornik o charakterze porowym. W jego obrębie, ze względu na znacznie lepsze rozpoznanie,
wydzielono centralną część jako GZWP Nr 215 A, który obejmuje w całości teren gminy Grójec.
Zbiornik ten rozciąga się od linii Płock – Ostrów Mazowiecka na północy, po Białobrzegi i dolinę
Pilicy na południu. Całkowita jego powierzchnia to 17,5 tys. km2. Zarówno cała Subniecka
Warszawska jak i jej część centralna to struktury dość ubogie pod względem zasobów. Szacunkowe
zasoby dyspozycyjne GZWP Nr 215 A to 145,0 tys. m3/d, co przy jego duŜej powierzchni daje niski
moduł zasobowy równy 0,10 l/s/km2.
Potrzeba dokładnego rozpoznania centralnej części Niecki Warszawskiej wynikała z jej istotnej roli
jaką pełni dla aglomeracji warszawskiej. Rozpoznanie struktury krąŜenia wody w zbiorniku na
podstawie badań modelowych pozwoliło wyznaczyć strefy silnego skomunikowania pomiędzy
piętrem trzeciorzędowym i czwartorzędowym, będące jednocześnie rejonami potencjalnego
zagroŜenia jakości wód podziemnych. W strefach tych wydzielono obszary wysokiej (OWO)
i najwyŜszej ochrony zbiornika (ONO).
Średnia miąŜszość utworów wodonośnych GZWP Nr 215 A wynosi około 80 m, średnia głębokość
ujęć wód to 180 m, a ich wydajności wahają się najczęściej od 30 do 75 m3/h. Rejonem
najintensywniejszej eksploatacji wód zbiornika jest obszar miasta Warszawy, gdzie eksploatacja ta
osiąga w przybliŜeniu jedną trzecią wielkości zasobów dyspozycyjnych zbiornika. UŜytkowe warstwy
wodonośne zachowują ciągłość prawie na całym obszarze zbiornika. Nieliczne strefy wykazujące brak
warstwy uŜytkowej ze względu na niską przewodność lub złą jakość wód występują poza terenem
gminy.
Zasięg Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie gminy Grójec przedstawia Mapa 4.1.
Jakość wód podziemnych
W roku 2007 na terenie województwa mazowieckiego realizowany były badania wód w monitoringu
diagnostycznym (realizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny - PIG) oraz badania wód
w monitoringu operacyjnym w zagroŜonych częściach wód (realizowane przez PIG i WIOŚ).
W związku z faktem, iŜ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie
klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu wód oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód straciło moc
prawna z dniem 1 stycznia 2005 roku, a prace legislacyjne dotyczące projektu rozporządzenia z art.38
ust.1 znowelizowanej ustawy Prawo wodne, w sprawie kryteriów i sposobu oceny wód podziemnych
nie zostały jeszcze zakończone, ocena stanu wód podziemnych za rok 2007, zgodnie z decyzją
Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, została dokonana na podstawie poprzednio
obowiązującego rozporządzenia, które wyróŜniało 5 klas jakości wód (klasa I – wody o bardzo dobrej
jakości, klasa II – wody dobrej jakości, klasa III – wody zadowalającej jakości, klasa IV – wody
niezadowalającej jakości, klasa V – wody złej jakości).
Poza ww. rozporządzeniem ocenę jakości wód podziemnych przeprowadzono w oparciu o:
− rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz. U. nr 61 poz. 417),
− rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów
wyznaczania wód wraŜliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U.
nr 241 poz.2093).
26
Mapa 4.1.
System hydrograficzny i zasięg GZWP w gminie Grójec na tle powiatu grójeckiego
Opracowanie Arcadis Profil Sp. z o.o.
Monitoring wód podziemnych w ramach sieci krajowej w roku 2006 prowadzony był przez
Państwowy Instytut Geologiczny. Odnosił się do tzw. jednolitych części wód podziemnych
i obejmował na terenie województwa mazowieckiego 79 stanowisk pomiarowo-kontrolnych. Na
terenie gminy Grójec nie znajduje się Ŝadne stanowisko. Natomiast na terenie powiatu grójeckiego
stanowiska zlokalizowane są w gminie Warka (stanowisko nr 32 i stanowisko nr 242) oraz Chynów
(stanowisko nr 1957). Dla gminy Grójec istotne znaczenie ma stanowisko 1957 w Chynowie. Badania
przeprowadzone na tym stanowisku obejmują wody wgłębne w obrębie GZWP Nr 215A.
Klasyfikacja wód podziemnych w roku 2006 oparta została o Rozporządzenie Ministra Środowiska z
dnia 11 lutego 2004 r. (nieobowiązujące) w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód
powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji
wyników i prezentacji stanu tych wód (Dz.U. z dnia 1 marca 2004 r. nr 32, poz. 284).
Na podstawie badań w latach 2006-2007 (Tabela 4.2.) stwierdzono utrzymanie klasy jakości wód
w punkcie 1957, jednakŜe stęŜenia Ŝelaza wskazywały na V klasę.
Gospodarka ściekowa
Ścieki komunalne
Całkowita długość sieci kanalizacyjnej w gminie Grójec wynosiła w 2006r. 42, 4 km ( w 2004r.: 41, 5
km). Do budynków mieszkalnych prowadzą łącznie 1 806 przyłącza. Sieć kanalizacyjna obsługuje
13 430 mieszkańców gminy, co daje wskaźnik skanalizowania 58, 2 %.
Na terenie gminy znajduje się jedna komunalna oczyszczalnia ścieków z podwyŜszonym usuwaniem
biogenów o projektowanej przepustowości 5200 m3/dobę w Kobylinie.
27
Ludność obsługiwana przez oczyszczalnię to 15 500 osób.
W 2007 na oczyszczalnię ścieków trafiło 1 497 tys. m3 ścieków komunalnych łącznie ze ściekami
dowoŜonymi i wodami infiltracyjnymi, w tym 1 140 tys. m3 odprowadzanych poprzez sieć
kanalizacyjną. Z ilości tej oczyszczonych zostało 1 140 tys. m3.
PoniŜej przedstawiono ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu dla roku
2004 i 2007:
2004r.
2007r.
redukcja
40 795 kg/rok
11 659 kg/rok
71%
BZT5 :
ChZT:
100 363 kg/rok
58 660 kg/rok
42%
zawiesina:
43 127 kg/rok
23 120 kg/rok
46%
azot ogólny: 56 756 kg/rok
10 137 kg/rok
82%
fosfor ogólny: 7 992 kg/rok
2 022 kg/rok
75%
W ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK) do dalszej realizacji
przedsięwzięć związanych z budową zbiorczych systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków
zakwalifikowano takŜe aglomerację Grójec utworzoną rozporządzeniem Wojewody Mazowieckiego
nr 147 z 2005r. RównowaŜna liczba mieszkańców aglomeracji wynosi 31 861 RLM.
Ścieki przemysłowe
W 2007 roku eksploatowano na terenie gminy 2 biologiczne oczyszczalnie przemysłowe
o projektowanej przepustowości 730 m3/d.
W 2007r. odprowadzono ogółem 278 dam3 ścieków przemysłowych, w tym do sieci kanalizacyjnej 96
dam3, a ścieki odprowadzane wprost do wód lub ziemi – 182 dam3. TakŜe ilość ścieków wymagająca
oczyszczenia wynosiła 182 dam3 , z czego 71 dam3 było oczyszczanych.
Ładunki zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych oczyszczonych i odprowadzonych do wód lub
ziemi (w 2007 r.) były następujące:
ChZT: 2 610 kg/rok
BZT5: 5 516 kg/rok
zawiesina: 1 871 kg/rok
28
2004
IV
V
2005
IV
V
2006
IV
V
2007
Wskaźniki w
zakresie stęŜeń
odpowiadający
ch wodzie o
niskiej jakości
w danym roku
Klasa wód w
roku
Wskaźniki w
zakresie stęŜeń
odpowiadający
ch wodzie o
niskiej jakości
w danym roku
Klasa wód w
roku
Wskaźniki w
zakresie stęŜeń
odpowiadający
ch wodzie o
niskiej jakości
w danym roku
Klasa wód w
roku
Wskaźniki w
zakresie stęŜeń
odpowiadający
ch wodzie o
niskiej jakości
w danym roku
Klasa wód w
roku
JCWPd
Rodzaj wód (Wgłębne,
Gruntowe)
Miejscowość
Stratygrafia
Ocena wyników badań wód podziemnych w m. Kukały (wg WIOŚ Warszawa).
Współrzędne
geograficzne
(długośc/szerokość)
l.p
Nr otworu
Tabela 4.2.
IV
V
0
1
1957
21 00’28”
51052’44”
Kukały
Trzeciorzęd
W
81
-
-
-
-
2)
-
-
IV
Fe, NH4
-
IV
NH4
Fe
W - wody wgłębne; G - wody gruntowe
JCZWPd - jednolita część wód podziemnych
4) ocena wg Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji
wyników i prezentacji stanu tych wód
I klasa I
wody bardzo dobrej jakości
II klasa II wody dobrej jakości
III klasa III wody zadowalającej jakości
IV klasa IV wody złej jakości
V klasa V wody niezadowalającej jakości
3)
29
4.2.1.2.
Cel do 2015 roku
Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód
PowyŜszy cel jest identyczny z celem sformułowanym w powiatowym programie ochrony środowiska
oraz zgodny z celem strategicznym do 2014 roku odnośnie jakości wód ujętym w „Programie ochrony
środowiska województwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy do
2014”, który brzmi następująco: osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych
poprzez dąŜenie do poprawy jakości wód i ochrony zasobów.
4.2.1.3.
Strategia realizacji celu
Od kilku lat wyzwaniem dla całego kraju jest realizacja wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej,
której głównym zadaniem jest poprawa jakości wód. Wszystkie państwa UE powinny wprowadzić
programy naprawcze tak, aby w roku 2015 stan ekologiczny wód powierzchniowych spełnił
wymagania przynajmniej II klasy. Dlatego bardzo waŜne jest aby juŜ teraz na etapie planistycznym
dąŜyć do pełnego uregulowania gospodarki ściekowej w obrębie gminy.
Zadania w gospodarce ściekowej w sektorze komunalnym wynikają ze zobowiązań
międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdraŜania
Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej na
danym terenie. W perspektywie do 2010 roku (okres docelowy niniejszego Programu to 2015 rok)
wszystkie aglomeracje o RLM ≥15 000 powinny zostać wyposaŜone w mechaniczno – biologiczne
oczyszczalnie ścieków z usuwaniem biogenów wraz z systemami kanalizacji (taką aglomeracją jest
aglomeracja Grójec).
Instrumentami finansowymi wspierającymi realizację KPOŚK są: Program Operacyjny Infrastruktura
i Środowisko, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich czy Regionalny Program Operacyjny
Województwa Mazowieckiego.
Ze względu na niskie wykorzystanie pomocy zagranicznej na realizację celów RDW konieczne jest
aplikowanie gminy i miasta Grójec m.in. po fundusze strukturalne UE, szczególnie poprzez Program
Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). NajbliŜsze inwestycje kanalizacyjne będą realizowane
w obrębie ulic: Mszczonowskiej, Willowej, Wilczogórskiej i Ogrodowej w Grójcu oraz
w miejscowości Uleniec.
Na tych terenach, gdzie nie jest uzasadnione ekonomicznie podłączenie budynków do zbiorowego
systemu odprowadzania ścieków komunalnych, będą budowane indywidualne systemy oczyszczania.
Na terenie gminy Grójec będą to indywidualne inwestycje mieszkańców gminy.
Bardzo waŜnym czynnikem jest stan techniczny zbiorników bezodpływowych, które obecnie
funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem
zanieczyszczenia środowiska. Zatem powinna być kontynuowana kontrola ich eksploatacji poprzez
kontrolę częstotliwości ich opróŜniania. Ponadto, w przypadku podłaczenia się do kanalizacji
zbiorczej, zbiorniki te powinny być zlikwidowane.
WaŜne jest wykorzystanie istniejących obiektów infrastruktury, które nie są w pełni dociąŜone. Istotne
znaczenie ma budowa i przebudowa infrastruktury odprowadzania ścieków komunalnych na
obszarach pokrywających się z obszarami najwyŜszej i wysokiej ochrony GZWP nr 215 A (rezerwuar
wody pitnej dla aglomeracji warszawskiej) oraz tam, gdzie planowane są modernizacje i budowa
zbiorników retencyjnych.
Istotne znaczenie dla eliminacji i ograniczenia zrzutów substancji niebezpiecznych do środowiska
wodnego będą tutaj miały wszelkie działania inwestycyjne dotyczące gospodarki ściekowej
w zakładach przemysłowych (w tym stosowanie najlepszych dostępnych technik), jak równieŜ
30
kontrola dotrzymywania warunków pozwoleń emisyjnych pod kątem przestrzegania standardów
emisji zanieczyszczeń odprowadzanych wraz ze ściekami.
Zarówno na terenie gminy jak i powiatu grójeckiego nie stwierdzono występowania wód podziemnych
zanieczyszczonych azotanami (zawartość azotanów powyŜej 50 mg/dm3) oraz wód zagroŜonych
zanieczyszczeniem azotanami i wykazujących tendencję wzrostową zawartości tych związków (40-50
mg/dm3), jednakŜe ze względu na występowanie na tym terenie duŜej ilości upraw sadowniczych
naleŜy mieć stosować działania ochronne przeciwdziałające przedostawaniu się do środowiska wodnogruntowego nawozów mineralnych oraz środków ochrony roślin.
Kierunki działań do 2015 roku
1.
Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej
2.
Budowa i modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz przemysłowych
3.
Budowa oczyszczalni przydomowych, gdzie z przyczyn ekonomicznych i technicznych nie jest
moŜliwa budowa zbiorczych systemów odprowadzania ścieków, a warunki geologiczne
pozwalają na budowę oczyszczalni przydomowych.
4.
Prowadzenie kontroli eksploatacji zbiorników bezodpływowych i ich likwidacja w przypadku
podłączenia do kanalizacji zbiorczej
5.
Ograniczanie spływu zanieczyszczeń obszarowych z terenów rolniczych i sadowniczych
4.2.2. Jakość powietrza atmosferycznego
4.2.2.1.
Stan wyjściowy
O jakości powietrza na danym obszarze decyduje zawartość w nim róŜnorodnych substancji, których
koncentracja jest wyŜsza od warunków naturalnych. Poziomy stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu
wynikają bezpośrednio z wielkości emisji zanieczyszczeń do atmosfery oraz warunków
meteorologicznych. Istotny jest takŜe wpływ zanieczyszczeń napływowych (transgranicznych)
z obszarów sąsiednich, jak teŜ atmosferycznych przemian fizyko-chemicznych. Procesy te mają
wpływ zarówno na kształtowanie się tzw. tła zanieczyszczeń, które jest wynikiem ustalania się stanu
równowagi dynamicznej w dalszej odległości od źródła emisji, jak równieŜ na zasięg występowania
podwyŜszonych stęŜeń w rejonie bezpośredniego oddziaływania źródeł.
Emisja zanieczyszczeń do powietrza w gminie Grójec
Z punktu widzenia źródeł emisji wyszczególnia się emisje ze źródeł punktowych (sektor
energetyczno-przemysłowy), powierzchniowych (sektor komunalno-bytowy) i liniowych (transport
samochodowy).
Wg Banku Danych Regionalnych - emisja z zakładów objętych sprawozdawczością w 2005 roku
wynosiła:
pyły ogółem : 38 Mg
gazy ogółem: 10 289 Mg , w tym: SO2 – 48 Mg, NOx - 19 Mg, CO - 96 Mg, CO2 – 10 125Mg.
W latach 2006-2007 nie szacowano emisji z zakładów szczególnie uciąŜliwych zlokalizowanych na
terenie gminy Grójec. Natomiast w drodze ankietyzacji uzyskano dane o emisji zanieczyszczeń do
powietrza z „AUTOPOLMOZBYT” Sp. z o.o. oraz z ZTS POLSKA Sp.z o.o.
Wielkości emisji z tych zakładów w latach 2005-2007 przedstawia Tabela 4.3.
31
Tabela 4.3.
L.p.
Roczna emisja zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego w latach 2005-2007
(wg ankiet)
Zanieczyszczenie
„AUTOPOLMOZBYT” Sp. z o.o
1.
Pyły
2.
Gazy sumarycznie,
W tym:
a
Dwutlenek siarki
b
Tlenki azotu
c
Tlenek węgla
ZTS POLSKA Sp. z o.o.
1.
Pyły sumarycznie
2.
Gazy sumarycznie,
W tym:
a
Dwutlenek siarki
b
Tlenki azotu
c
Tlenek węgla
d
Dwutlenek węgla
e
Węglowodory aromatyczne
f
Akroleina
g
Benzo-a-piren
h
Styren
i
Toluen
j
Butanon
k
Aceton
l
Octan etylu
2005
2006
kg/rok
2007
790
4 140
3 850
610
96
4 320
920
115
5 170
860
107
4 815
20 730
6 336 050
24 686
7 746 834
26 044
8 173 110
32 821
12 120
62 115
6 228 000
28,21
0,51
9,29
0,008
152,32
549,43
225,75
29,09
40 627,15
14 814,59
72 540
7 616 700
1 117,89
0,52
11,61
151,87
547,82
225,09
97,63
42 891,2
7 323,05
76 583
8 041 200
2 552,36
0,464
12,25
378,27
1 364,5
560,66
243,17
Z powyŜszych danych wynika, Ŝe emisja pyłów i gazów w 2007 roku była wyŜsza niŜ w 2005 roku.
Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie zbiera dane o wielkościach emisji
podstawowych zanieczyszczeń oraz parametrach źródeł. Corocznie aktualizowane bazy obejmują
emisję: SO2, NOx, CO i pyłu PM10. Baza emisji WIOŚ obejmuje: źródła punktowe (energetyczne
i technologiczne), źródła powierzchniowe (osiedla domów jednorodzinnych ogrzewanych
indywidualnie) oraz źródła liniowe (emisja komunikacyjna). Poprzez analogię do powiatu grójeckiego
naleŜy przypuszczać, Ŝe na terenie gminy w zakresie emisji pyłów i dwutlenku siarki decydujące
znaczenie ma sektor komunalno-bytowy.
NaleŜy takŜe podkreślić, Ŝe stosowane w sadownictwie opryski są źródłem emisji nieprzyjemnych
zapachów, co często zgłaszane jest przez mieszkańców.
Roczna ocena jakości powietrza w strefach
Na podstawie art. 89 ustawy- Prawo ochrony środowiska, w oparciu o funkcjonujący w województwie
system pomiarów i ocen, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska co roku dokonuje oceny
poziomów substancji w powietrzu w danej strefie województwa. Strefę stanowi aglomeracja o liczbie
mieszkańców większej niŜ 250 tysięcy oraz obszar jednego lub więcej powiatów połoŜonych na
obszarze tego samego województwa nie wchodzący w skład aglomeracji. Substancje podlegające
ocenie, według obowiązujących w latach 2002-2006 kryteriów, to: dwutlenek siarki (SO2); dwutlenek
azotu (NO2) i tlenek azotu (NOx); pył zawieszony o średnicy ziaren poniŜej 10 mikronów (pył PM10);
benzen (C6H6); ołów (Pb); tlenek węgla (CO) oraz ozon.
Zakres oceny jakości powietrza w strefach za 2007 roku został poszerzony o zawartość w pyle PM10:
arsenu, kadmu, niklu i benzo(a)pirenu.
Od 2007 r. Istotną zmianę stanowi teŜ przyjęcie trzech rodzajów poziomów substancji w powietrzu,
którymi są:
32
-
-
-
Poziom dopuszczalny – poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie
i który po tym terminie nie powinien być przekraczany. Poziom dopuszczalny jest standardem
jakości powietrza i określony jest dla zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOX, C6H6, PM10, Pb i CO;
Poziom docelowy - poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie
za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych. Poziom
ten określa się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji
na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość i jest określony dla: As, Cd, Ni, B(A)P I O3;
Poziom celu długoterminowego – poziom substancji, poniŜej którego, zgodnie ze stanem
współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako
całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu,
z wyjątkiem sytuacji, gdy nie moŜe być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych
działań technicznych i technologicznych. Poziom ten dotyczy ozonu.
Wynikiem rocznych ocen jakości powietrza, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia ludzi
jak i kryteriów dla ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, jest zaliczenie
strefy do jednej z poniŜszych klas:
Klasa A
jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekraczają odpowiednio
poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów
długoterminowych (do roku 2006 dotyczyło tylko poziomów
dopuszczalnych);
Klasa B
jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne lecz nie przekraczają poziomów dopuszczalnych
powiększonych o margines tolerancji;
Klasa C
jeŜeli stęŜenia zanieczyszczeń na terenie strefy przekraczają poziomy
dopuszczalne powiększone o margines tolerancji, a w przypadku, gdy margines
tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe,
poziomy celów długoterminowych (do roku 2006 dotyczyło tylko poziomów
dopuszczalnych oraz poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines
tolerancji).
Tak przeprowadzona klasyfikacja jest podstawą do podjęcia decyzji o potrzebie zaplanowania działań
na rzecz poprawy jakości powietrza w danej strefie:
Dla stref, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne substancji powiększone
o margines tolerancji bądź poziomy dopuszczalne substancji w powietrzu (klasa C) –
marszałek województwa, w terminie 12 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny,
przedstawia do zaopiniowania właściwym starostom projekt uchwały w sprawie programu
ochrony powietrza, mającego na celu na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych
substancji w powietrzu. Program ochrony powietrza określa w drodze uchwały sejmik
województwa w ciągu 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny;
Dla stref, w których zostały przekroczone poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa C)
– sejmik województwa, po zasięgnięciu opinii właściwych starostów w terminie 15 miesięcy
od dnia otrzymania wyników oceny i klasyfikacji stref, określa w drodze uchwały, program
ochrony powietrza, mający na celu osiągnięcie poziomów docelowych substancji w powietrzu;
W przypadku występowania na obszarze aglomeracji lub na pozostałym obszarze
województwa przekroczeń poziomu celu długoterminowego dla ozonu – osiągnięcie tego
poziomu jest jednym z celów wojewódzkich programów ochrony środowiska.
Oprócz klasyfikacji stref, celem prowadzenia corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie
informacji o przestrzennych rozkładach stęŜeń zanieczyszczeń na obszarze aglomeracji lub innej
strefy, w zakresie umoŜliwiającym wskazanie obszarów przekroczeń wartości kryterialnych oraz
określenie poziomów stęŜeń występujących na tych obszarach, a takŜe wskazanie prawdopodobnych
przyczyn występowania ponadnormatywnych stęŜeń. Ponadto, ocena roczna dostarcza informacji na
temat braków w istniejącym systemie oceny.
33
Roczna ocena jakości powietrza za 2007 r. została wykonana w oparciu o nowy układ stref,
określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref. Według
zapisów ww. rozporządzenia w województwie mazowieckim klasyfikację dla dwutlenku siarki,
dwutlenku azotu, pyłu PM10, tlenku węgla, benzenu oraz ołowiu, arsenu, niklu, kadmu
i benzo(a)pirenu w pyle wykonuje się w 18 strefach.
Gmina Grójec, wchodząca w skład powiatu grójeckiego naleŜy do strefy kozienicko-grójeckiej,
ujmującej takŜe powiaty: garwoliński, kozienicki i białobrzeski. Strefę kozienicko-grójecką,
o powierzchni 4 108 km2, zamieszkuje 299,4 tys. osób.
Natomiast klasyfikację dla ozonu prowadzi się w dwóch strefach, tj. Aglomeracji
Warszawskiej i strefie mazowieckiej w skład której wchodzi m.in. powiat grójecki (w tym gmina
Grójec).
Monitoring jakości powietrza w strefie kozienicko-grójeckiej w 2007 roku realizowany był
poprzez pomiary dwutlenku siarki, tlenków azotu, tlenku węgla i ozonu na stanowisku stałym
zlokalizowanym w Belsku DuŜym (MzBelskIGPAN). Natomiast dla benzenu (stacja MzBiałobrzegi)
stosowano metodę pasywną a dla pyłu PM10 metodę obliczenia modelem matematycznym. Dla
arsenu, niklu, kadmu i ołowiu korzystano z innych metod (podobieństwo stref, metody szacunkowe,
szacowanie na podstawie danych o emisji).
W wyniku rocznej oceny jakości powietrza za 2007 rok dla zanieczyszczeń mających określone
poziomy dopuszczalne (PM10, SO2 , NO2, CO, benzen i ołów) standardy imisyjne w strefie
kozienicko-grójeckiej były dotrzymane, co oznacza Ŝe strefa została zaliczona do klasy A.
Dla zanieczyszczeń mających określone poziomy docelowe w wyniku rocznej oceny jakości powietrza
za 2007 rok obszar całego województwa (18 stref, w tym strefa kozienicko-grójecka) otrzymał klasę C
ze względu na przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu według kryterium ochrony
zdrowia. W strefie kozienicko-grójeckiej obszarem przekroczeń poziomu docelowego benzo(a)pirenu
jest Grójec, a przyczynami przekroczeń są: niska emisja z indywidualnych palenisk domowych
(bardzo duŜe wielkości stęŜeń występują w okresie grzewczym, natomiast w okresie letnim mają
wielkości poniŜej granicy oznaczalności) oraz komunikacja.
Poza tym w strefie mazowieckiej (w jej skład wchodzi powiat grójecki) wystąpiło równieŜ
przekroczenie poziomu docelowego dla ozonu według kryterium ochrony zdrowia (stacja GranicaKPN), a na stacji Belsk (powiat grójecki) poziomy stęŜeń ozonu osiągnęły poziom docelowy. Zatem
strefa mazowiecka otrzymała klasę C.
W związku z powyŜszym istnieje ustawowy wymóg (art.91, pkt.5 ustawy Poś) opracowania
Programów Ochrony Powietrza:
dla benzo(a)pirenu (cały obszar województwa),
dla ozonu (strefa mazowiecka bez Aglomeracji Warszawskiej).
Dla pozostałych zanieczyszczeń, dla których określone są poziomy docelowe (arsen, kadm, nikiel
oznaczane w pyle PM10) normy były dotrzymane.
Poziomy celów długoterminowych dla ozonu (analiza za lata 2005-2007) według kryterium ochrony
zdrowia oraz według kryterium ochrony roślin (AOT40 – analiza za lata 2003-2007) były
przekroczone (obszary przekroczeń: Granica i Belsk), stąd zgodnie z art. 91a. ustawy Poś, jednym
z celów programów ochrony środowiska tworzonych dla województwa powinno być osiągnięcie
wartości kryterialnych dla ozonu w 2020 roku, określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz.
281).
Przyczyny przekroczeń poziomów celów długoterminowych dla ozonu (wg kryterium ochrony
zdrowia i ochrony roślin) są: komunikacja, warunki pogodowe, naturalne źródła emisji lub zjawiska,
napływ zanieczyszczeń prekursorów ozonu spoza granic województwa.
34
Roczna ocena jakości powietrza w strefach za 2007 rok wskazuje takŜe listę stref (i obszarów), dla
których konieczne jest wzmocnienie systemu oceny jakości powietrza. Na tej liście znajduje się strefa
kozienicko-grójecka, a obszarem wskazanym do wzmocnienia systemu oceny jest Grójec. Dla tego
obszaru uznano za niewystarczające metody oceny zanieczyszczeń: PM10-24 i B(a)P – 24.
Reasumując:
Obszar gminy Grójec, charakteryzuje się dobrą jakością powietrza atmosferycznego. Lokalnie
uciąŜliwa moŜe być emisja zanieczyszczeń z procesu spalania paliw w celach grzewczych oraz emisja
liniowa wynikająca z emisji zanieczyszczeń podczas spalania paliw w środkach transportu drogowego.
Na terenie gminy prowadzone są działania ukierunkowane na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń
z procesu spalania paliw w celach grzewczych: modernizacja ciepłowni miejskiej i sieci
ciepłowniczej, termomodernizacja budynków. Ponadto, w zakresie ograniczenia emisji liniowej
waŜnym zrealizowanym przedsięwzięciem jest przebudowa obwodnicy Grójca, oficjalnie otwarta
w dniu 19 września 2008 r.
4.2.2.2.
Cel do 2015 roku
Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych
Cel ten jest identyczny ja w powiatowym programie ochrony środowiska i jest zgodny z polityką
wojewódzką w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego12.
Podstawowym celem polityki ekologicznej państwa w zakresie ochrony powietrza w perspektywie
średniookresowej jest osiągnięcie takiego jego stanu, który nie będzie zagraŜał zdrowiu ludzi
i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm
emisyjnych13. Cele ilościowe wynikają z programów krajowych, zobowiązań przyjętych w Traktacie
Akcesyjnym i ratyfikowanych umów międzynarodowych.
4.2.2.3.
Największy wpływ na wysokość stęŜeń zanieczyszczeń w powietrzu na terenie gminy Grójec mają
emisje ze źródeł powierzchniowych sektora komunalno-bytowego oraz ze źródeł liniowych (transport
samochodowy).
Strategia realizacji celu została zogniskowana na następujących zagadnieniach:
- monitoring jakości powietrza,
- redukcja emisji zanieczyszczeń powietrza,
- wzrost wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii.
Z ochroną powietrza łączy się równieŜ zagadnienie edukacji ekologicznej omówione w podpunkcie
4.4.1.
Monitoring jakości powietrza
Na podstawie rocznej oceny jakości powietrza za 2007 rok, miasto Grójec (strefa kozienickogrójecka) zostało wskazane jako obszar do wzmocnienia systemu oceny w zakresie PM10 – 24 i B(a)P
– 24. Realizacja tego zadania związana jest z zabezpieczeniem niezbędnych środków finansowych na
ten cel.
12
Cel wojewódzki: Osiągnięcie standardów jakości powietrza atmosferycznego
Cel podstawowy w zakresie ochrony powietrza wg projektu „Polityki ekologicznej państwa na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011-2014” .
13
35
NaleŜy takŜe mieć na uwadze konieczność wprowadzenia monitoringu i sprawozdawczości w zakresie
pyłu PM 2,5 zawartego w powietrzu14.
PowyŜsze zadania leŜą w gestii WIOŚ w Warszawie.
Redukcja emsiji zanieczyszczeń powietrza
Zaopatrzenie w ciepło
Mieszkańcy gminy Grójec korzystają z energii cieplnej poprzez system zakładowych, komunalnych,
osiedlowych (spółdzielczych) i indywidualnych kotłowni. Gmina Grójec, obok Warki i Mogielnicy,
posiada najbardziej rozwinięty system zaopatrzenia sieciowego w powiecie.
Na terenie miasta i gminy Grójec funkcjonuje miejska ciepłownia o mocy 14,5 MW oraz 18
„większych” kotłowni lokalnych (w tym zakładów przemysłowych) o łącznej mocy 7,1 MW.
Kotłownie działają głównie w oparciu o miał, koks, gaz i olej. Główna sieć ciepłownicza nie
wykorzystuje całej zainstalowanej mocy cieplnej (ok.65%).
Modernizacja i rozbudowa sieci ciepłowniczej pozwoliłaby na zagospodarowanie nadmiernego
potencjału ciepłowni i pozwoliła na obniżenie kosztów wytwarzania ciepła oraz wyłączenia
z eksploatacji kilku kotłowni lokalnych zmniejszając emisję zanieczyszczeń do atmosfery.
Ponadto w mieście i gminie Grójec uŜytkowanych jest kilkadziesiąt indywidualnych kotłowni,
z których większość to kotłownie gazowe (45 szt.). Prawie 75% indywidualnych odbiorców gazu
wykorzystuje gaz do ogrzewania mieszkań. Na ogrzewanie mieszkań zuŜywane jest ok. 8,3%
ogólnego zuŜycia gazu.
Mieszkańcy gminy niepodłączeni do ciepła sieciowego korzystają z indywidualnych systemów
grzewczych, które są źródłem znacznej emisji substancji wpływających negatywnie na zdrowie
człowieka i środowisko przyrodnicze (m.in.: CO, SO2, NOx, pyły, zanieczyszczenia organiczne, w tym
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne / WWA, dioksyny i furany, węglowodory alifatyczne,
itd.). Negatywny efekt wynika z funkcjonowania niskosprawnych urządzeń grzewczych oraz spalania
paliw złej jakości (zasiarczony, zapopielony i niskokaloryczny węgiel, muły węglowe,
a w szczególności odpady z gospodarstw domowych).
Wprowadzanie do powietrza zanieczyszczeń z palenisk domowych przez osoby fizyczne nie podlega
Ŝadnym ograniczeniom prawnym, organizacyjnym czy ekonomicznym. Osoby ogrzewające
mieszkania (w budynkach istniejących, inaczej jest przy budowie np. nowych domów
jednorodzinnych, gdzie źródło ciepła musi spełniać wymogi ochrony środowiska) nie muszą
uzyskiwać zgody na funkcjonowanie pieców domowych, nie podlegają kontroli w zakresie wielkości
emisji i nie wnoszą opłat za korzystanie ze środowiska, nie podlegają takŜe kontroli w zakresie
rodzaju i jakości spalanych paliw. PoniewaŜ w przewaŜającej części za emisję zanieczyszczeń do
powietrza (np. pyłu PM10) odpowiadają indywidualne paleniska węglowe, ich likwidacja ma
priorytetowe znaczenie.
Obecnie jednym z głównych rozwiązań, uzasadnionych ekonomicznie i ekologicznie, jest stosowanie
”czystych technologii spalania węgla". Kotły nowej generacji, oparte na technice dolnego i górnego
spalania w części złoŜa, moŜna zaliczyć do grupy urządzeń grzewczych realizujących technologię
”czystego spalania węgla". Natomiast moŜliwości korzystania z energii odnawialnej
w indywidualnych systemach grzewczych są raczej ograniczone ze względu na bariery finansowe
i techniczne.
Indywidualne gospodarstwa domowe mają wielkie moŜliwości ochrony powietrza atmosferycznego
poprzez oszczędzanie energii. Jednym z podstawowych działań, mających na celu ograniczenie
zuŜycia energii cieplnej przez mieszkańców jest termomodernizacja budynków poprzez docieplanie
ścian, wymianę lub doszczelnienie okien i drzwi zewnętrznych. Termomodernizacja ogranicza
14
Istniejące przepisy w tym zakresie porządkuje Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE
z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, tzw. Dyrektywa CAFE
36
bezpośrednio stratę ciepła do otoczenia, co zmniejsza ilość spalanych paliw w kotłowniach
i indywidualnych piecach, a więc zmniejsza emisję zanieczyszczeń powietrza, a w przypadku spalania
paliw stałych emisję odpadów paleniskowych.
Narzędziem wspomagającym proces redukcji niskiej emisji moŜe być gminna polityka finansowa
wspomagająca właścicieli lokali zdecydowanych do zamiany ogrzewania węglowego na ogrzewanie
proekologiczne.
Emisja przemysłowa
Istotne znaczenie dla jakości powietrza mają działania podejmowane przez sektor przemysłowy,
a dotyczące restrukturyzacji i modernizacji z uwzględnieniem najlepszych dostępnych technik (BAT).
Transport
Generalnie oddziaływanie ruchu samochodowego na środowisko ma tendencje rosnące: w ostatnich
latach nastąpił dynamiczny wzrost liczby poruszających się samochodów na drogach, przy niezbyt
znaczącej poprawie infrastruktury drogowej.
W skali powiatu grójeckiego, miasto Grójec jest najbardziej zaraŜone na oddziaływanie ruchu
samochodowego. Jedną z waŜniejszych inwestycji, która odciąŜa najbardziej naraŜoną na negatywne
oddziaływanie ruchu samochodowego część miasta Grójec (rynek), jest oddana do uŜytku we
wrześniu 2008 roku obwodnica „wewnętrzna” łącząca dwie waŜne arterie miasta – ul. Mogielnicką
i Mszczonowską.
NaleŜy zazanaczyć, Ŝe na liście projektów kluczowych RPO WM 2007-2013 znajdują się dwa
projekty z zakresu infrastruktury drogowej. Są to:
Droga wojewódzka nr 728 relacji Grójec – gr. Województwa,
Budowa obwodnicy Konstancina (i Góry Kalwarii),
Oprócz wymienionych wyŜej zadań konieczne jest systematyczne usprawnianie transportu
zbiorowego w celu zwiększenia jego udziału w całkowitych przewozach pasaŜerskich.
Ograniczenie emisji komunikacyjnej będzie wynikało takŜe z poprawy stanu technicznego pojazdów
oraz z wprowadzenia na rynek pojazdów spełniających normę Euro 5 (od 1 października 2009 r.).
Turyści, zwłaszcza weekendowi, bardzo często korzystają z samochodu, przyczyniając się w ten
sposób do zanieczyszczenia terenów najczęściej odwiedzanych. Działaniem zaradczym jest
podnoszenie standardów technicznych istniejących tras rowerowych i budowa nowych tras.
Niekonwencjonalne źródła energii15
Pod niekonwencjonalnymi źródłami energii naleŜy rozumieć, zgodnie z art.3 Ustawy „Prawo
energetyczne” źródła, które nie wykorzystują w procesie przetwarzania spalania organicznych paliw
kopalnych.
W gminie Grójec moŜe być wykorzystywana energia małych elektrowni wodnych, energia słoneczna,
energia wiatru oraz energia biomasy.
Energia spadku wody. Energię wód powierzchniowych wykorzystuje się do produkcji energii
elektrycznej w połoŜonych na rzekach lub jeziorach elektrowniach wodnych. Energia elektryczna
pozyskiwana z elektrowni wodnych, pomimo niewielkiego jeszcze udziału w ogólnej jej produkcji, ma
juŜ wymierne korzyści dla ochrony środowiska. Potencjalne miejsce dla rozwoju EW to miejscowość
Lesznowola na rzece Jeziorce.
Energia wiatru. Wiatr to energia kinetyczna poruszających się mas powietrza. Prędkość wiatru, czyli
przemieszczania się mas powietrza, zawiera w sobie ogromny ładunek energii, która praktycznie jest
15
Opracowano na podstawie dokumentu Pt. Program moŜliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla
województwa mazowieckiego, 2005 rok
37
niewyczerpywalna. Z 1 km2 powierzchni ziemi, nawet przy mało sprzyjających warunkach wietrznych
(roczna średnia prędkość 4-5 m/s), moŜna uzyskać średnią moc około 250-750 kW i odpowiednio –
średnią roczną produkcję energii od 500 MWh do 1 600 MWh. Prędkość wiatru, a więc i energia jaką
moŜna z niego czerpać, ulega zmianom dziennym, miesięcznym i sezonowym. Aby uzyskać 1 MW
mocy, wirnik turbiny powinien mieć średnicę około 50 metrów. Ze względu na wielkość konstrukcji
elektrownie wiatrowe wymagają stosunkowo duŜej powierzchni. Elektrownia o mocy 1 MW
potrzebuje ok. 1 ha powierzchni ziemi. Między innymi dlatego umiejscawiane są z dala od większych
miejscowości. Inny problem stanowi hałas wytwarzany przez pracującą elektrownię, pochodzący
z obracających się łopat wirnika. Jest to dźwięk o małym natęŜeniu, ale monotonny i długotrwale
oddziałujący na człowieka. Strefą ochronną powinien być objęty obszar ok. 500 m wokół masztu
elektrowni.
Cały powiat grójecki jest korzystnym obszarem do rozwoju energetyki wiatrowej, jednak
w najbliŜszych latach nie planuje się budowy elektrowni wiatrowych.
Energia geotermalna. Nośnikiem ciepła jest woda geotermalna wydobywana z głębokości 2 0002 500 m. Zasoby energii geotermalnej są odnawialne, tzn. przy właściwej eksploatacji, nie naraŜającej
złoŜa na wychłodzenia następuje regeneracja zasobów energii cieplnej, a woda geotermalna, będąca
jedynie nośnikiem ciepła, po jego oddaniu w wymienniku ciepła zostaje zatłoczona ponownie do
warstwy wodonośnej. Dzięki temu eksploatacja energii geotermalnej nie wpływa negatywnie na
środowisko i nie narusza stosunków wodnych panujących w złoŜach. W warunkach krajowych ten
sposób wykorzystania energii odnawialnej nie jest jeszcze konkurencyjny w stosunku do energii
wytwarzanej konwencjonalnie.
W skali powiatu grójeckiego, najlepsze warunki do wykorzystania energii geotermalnej występują w
mieście Grójec, gdzie dodatkowym atutem jest gęsta zabudowa i rozwinięty system ciepłowniczy.
Energia słoneczna. Energia słoneczna, to dla Ziemi pierwotne źródło energii. Energię słoneczną
moŜna wykorzystać do produkcji energii elektrycznej i do produkcji ciepłej wody, bezpośrednio
poprzez zastosowanie specjalnych systemów do jej pozyskiwania i akumulowania. Promieniowanie
słoneczne jest to strumień energii emitowany przez Słońce równomiernie we wszystkich kierunkach.
Miarą wielkości promieniowania słonecznego docierającego ze słońca do ziemi jest tzw. stała
słoneczna. Moc energii emitowanej przez słońce szacowana jest na 1 360 kW na m2 powierzchni
ziemi. W Polsce na 1 m2 powierzchni kraju dociera średnio ok. 1 000 kWh energii promieniowania
słonecznego.
Ze wszystkich źródeł energii, energia słoneczna jest najbezpieczniejsza.
Warunki rozwoju energetyki solarnej są zbliŜone na terenie całego województwa mazowieckiego.
Największe szanse rozwoju w krótkim okresie mają technologie konwersji termicznej energii
promieniowania słonecznego, oparte na wykorzystaniu kolektorów słonecznych. Ze względu na
wysoki udział promieniowania rozproszonego w całkowitym promieniowaniu słonecznym,
praktycznego znaczenia w naszych warunkach nie mają słoneczne technologie wysokotemperaturowe
oparte na koncentratorach promieniowania słonecznego.
Od 2002 roku w Szpitalu Rejonowym w Grojcu funkcjonuje instalacja solarna , której zadaniem jest
wspomaganie ogrzewania wody uŜytkowej.
Energia biomasy. Są to substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają
biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, w tym
produkcji sadowniczej, a takŜe przemysłu przetwarzającego ich produkty oraz inne części odpadów,
które ulegają biodegradacji.
Gmina Grójec charakteryzuje się bardzo duŜą koncentracją sadów (ok. 34% ogólnej powierzchni
gminy). Drewno z sadów na cele energetyczne moŜna uzyskać z corocznych wiosennych prześwietleń
drzew oraz likwidacji sadów starych. W obliczeniach ilości drewna odpadowego z sadów przyjęto
jednostkowy wskaźnik 0,35 m3/ha/rok. Zasoby drewna z sadów oszacowano w skali województwa
38
mazowieckiego oszacowano na poziomie ok. 197 tys. GJ rocznie, w tym około 50% całkowitych
zasobów posiada powiat grójecki.
Reasumując:
W najbliŜszych latach wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii w gminie Gójec będzie
wynikał z rozwoju małej energetyki wodnej, eneregtyki słonecznej i wykorzystania drewna
odpadowego z sadów. Istnieją takŜe potencjalne moŜliwości wykorzystania energii geotermalnej.
1.
Wzmocnienie systemu oceny w zakresie PM10 – 24 i B(a)P – 24 oraz wprowadzenie pomiarów
pyłu PM 2,5
2.
Likwidacja lub modernizacja (w kierunku wykorzystania proekologicznych nośników energii)
źródeł „niskiej emisji” (indywidualnych węglowych systemów grzewczych, lokalnych kotłowni
opalanych węglem), w tym podłączanie nowych odbiorców do sieci c.o.
3.
Wprowadzenie systemu wsparcia finansowego dla właścicieli mieszkań zmieniających system
ogrzewania na proekologiczny
4.
Zmniejszenie zuŜycia energii cieplnej poprzez np. izolację cieplną budynków i stosowanie
materiałów energooszczędnych
5.
Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie mozliwości oszczędzania energii
6.
Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych oraz wdraŜanie
nowoczesnych technologii, przyjaznych środowisku (BAT )
7.
Poprawa funkcjonowania infrastruktury drogowej
8.
Modernizacja taboru autobusowej komunikacji miejskiej (wymiana pojazdów na bardziej
„ekologiczne")
9..
Rozwój infrastruktury rowerowej; budowa nowych tras rowerowych i modernizacja
istniejących, w tym wyprowadzenie ruchu rowerowego poza jezdnie, budowa parkingów dla
rowerów, itp.
10.
Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE)
4.2.3. Gospodarka odpadami 16
16
Uwaga: gospodarka odpadami ujęta jest w odrębnym dokumencie pn. Plan gospodarki odpadami dla gminy i
miasta Grójec na lata 2008-2011 w perspektywie 2019 roku.
39
4.2.4. Oddziaływanie hałasu
4.2.4.1.
Stan wyjściowy
Na akustyczne tło gminy Grójec składa się przede wszystkim hałas komunikacyjny, którego źródłem
jest indywidualny transport drogowy. Ruch samochodowy naleŜy do głównych zagroŜeń środowiska
dźwiękiem o ponadnormatywnym natęŜeniu. Bardzo duŜa liczba pojazdów równocześnie biorących
udział w ruchu i penetrujących obszary zamieszkania i wypoczynku niekorzystnie wpływają na
komfort akustyczny. Poziom podwyŜszonej emisji hałasu komunikacyjnego zaleŜy zarówno od
„głośności” pojazdów, jak i od natęŜenia ruchu i struktury strumienia pojazdów, szczególnie udziału
pojazdów cięŜkich, płynności ruchu, organizacji ruchu np. prędkości pojazdów i ich stanu
technicznego oraz od jakości torowisk, stanu nawierzchni i nachylenia jezdni oraz charakteru
zabudowy.
Nadmierny hałas, ma miejsce z reguły w otoczeniu szlaków komunikacyjnych, szczególnie
w sąsiedztwie drogi krajowej nr 7 i nr 50. W ramach monitoringu w 2007 roku Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie wykonał badania hałasu komunikacyjnego w 23
przekrojach pomiarowych, w większych miastach województwa oraz przy głównych drogach. Na
terenie gminy badania natęŜenia hałasu przeprowadzono w Grójcu przy ulicy Niepodległości.
Badania wykazały, Ŝe równowaŜny poziom dźwięku dla pory dnia i nocy przekraczał poziomy
dopuszczalne.
Oddana do uŜytkowania obwodnica „wewnętrzna” w Grójcu (wrzesień 2008 r.) znacznie zmniejszy
uciąŜliwość akustyczną w najbardziej newralgicznym obszarze Grójca, tj. rynku.
Punktowe źródła emisji tzw. hałasu przemysłowego, związanego głównie z działalnością produkcyjną
lub przetwórczą podmiotów gospodarczych, stanowią znikomą uciąŜliwość dla mieszkańców gminy.
Zakłady przemysłowe i usługowe zlokalizowane na terenie gminy funkcjonują z zachowaniem
odpowiednich norm w zakresie emisji hałasu, nie zaburzając tym samym klimatu akustycznego
otoczenia.
Podsumowując naleŜy jednak stwierdzić, iŜ na terenie gminy i miasta Grójec uciąŜliwości
spowodowane hałasem są stosunkowo niewielkie, mają charakter lokalny i odnoszą się do hałasu
komunikacyjnego.
4.2.4.2.
Cel do 2015 roku
Ograniczanie uciąŜliwości hałasu emitowanego przez środki transportu drogowego
Cel ten nawiązuje do celu polityki wojewódzkiej w zakresie oddziaływania hałasu17 i jest zgodny
z celem sformułowanym w „Programie ochrony środowiska powiatu grójeckiego na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”18.
4.2.4.3.
W wyniku zmiany w przepisach prawnych, wynikających z konieczności zapewnienia formalnej
zgodności krajowych przepisów z wymogami prawa unijnego zaczęły obowiązywać wspólnotowe
przepisy prawne dotyczące hałasu. Hałas w środowisku na który naraŜeni są ludzie reguluje
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dnia 25 czerwca 2002 roku w sprawie oceny
i zarządzania hałasem w środowisku 2002/49/WE. Dyrektywa ma na celu wspólne dla wszystkich
17
18
Wg polityki wojewódzkiej: ograniczenie uciąŜliwości hałasu dla mieszkańców regionu
Cel: Ograniczenie uciąŜliwości hałasu komunikacyjnego dla mieszkańców najgęściej zaludnionych obszarów
40
Państw Członkowskich unikanie, zapobieganie oraz zmniejszanie szkodliwych skutków naraŜenia
ludzi na działanie hałasu. Regulacje wynikające z Dyrektywy zostały przetransponowane do polskiego
ustawodawstwa ustawą Prawo Ochrony Środowiska, która traktuje hałas jako zanieczyszczenie
środowiska, więc naleŜy wobec niego przyjmować takie same zasady postępowania jak w przypadku
innych zanieczyszczeń. W myśl art. 112 Ustawy Prawo ochrony środowiska, ochrona przed hasałem
polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez
utrzymanie poziomu hałasu poniŜej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, oraz przez
zmniejszenie poziomu hałasu do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Zapisy ustawy
informują takŜe, iŜ podstawowym poziomem oceny klimatu akustycznego jest powiat. Starostowie
oraz zarządzający drogami, a takŜe liniami kolejowymi i portami lotniczymi odpowiedzialni są za
dokonywanie ocen w formie map akustycznych oraz sporządzanie programów działań naprawczych.
Mapy akustyczne winny być aktualizowane w cyklach pięcioletnich.
Do istotnych działań prewencyjnych mających na celu poprawianie komfortu akustycznego
mieszkańców naleŜy włączyć modernizację infrastruktury komunikacyjnej na odcinkach dróg
o najbardziej zdewastowanej nawierzchni. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa istotne jest
zmniejszenie naraŜenia na hałas poprzez jego eliminowanie u źródła (m.in. poprzez tworzenie stref
całkowicie wolnych od transportu w miastach, zmianę organizacji ruchu poprzez zmniejszenie jego
natęŜenia na najbardziej uczęszczanych odcinkach dróg, wprowadzanie cichych środków transportu).
Istotne jest zatem aby w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego uwzględniać zagadnienia ochrony przed hałasem.
W przypadku punktowych źródeł emisji hałasu do istotnych narzędzi w profilaktyce i prewencji
naleŜeć powinny systematyczne kontrole zakładów róŜnych sektorów gospodarki mogących emitować
nadmierny hałas do środowiska. Kontrole takie stanowiłyby istotny bodziec dla podmiotów nie
spełniających ustawowych norm do inwestowania w urządzenia ograniczające jego emisję (tłumiki,
obudowy dźwiękoszczelne, przenoszenie instalacji do innego obiektu, skrócenie czasu pracy
urządzeń) bądź instalowania ekranów akustycznych ograniczających oddziaływanie halasu na
środowisko i człowieka. Obecnie prowadzone kontrole poziomów hałasu mają charakter sporadyczny
i następują najczęściej w wyniku interwencji mieszkańców.
1.
2.
3.
4.
5.
Zmniejszanie naraŜenia mieszkańców gminy na hałas komunikacyjny poprzez
modernizacje szlaków komunikacyjnych, budowę ekranów akustycznych, instalowanie
okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej.
Propagowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu
i przenikaniu hałasu do środowiska
Dalsze ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora gospodarczego, m.in. poprzez
kontrole przestrzegania dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń
ograniczających emisję hałasu.
Preferowanie małokonfliktowych lokalizacji obiektów przemysłowych przy opracowywaniu
planów zagospodarowania przestrzennego i w procedurach inwestycyjnych
Wnikliwa analiza lokalizacji nowych osiedli - stosowanie w planowaniu przestrzennym
zasady strefowania czyli rozdzielania hałasu – stref głośnych i obszarów chronionych –
stref cichych
41
4.2.5. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych
4.2.5.1.
Stan wyjściowy
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, poprzez pola elektromagnetyczne rozumie się pole
elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Źródłem
pól elektromagnetycznych na terenie całego województwa mazowieckiego są w głównej mierze
urządzenia i linie energetyczne z czego największe oddziaływanie mogące powodować przekroczenia
poziomów dopuszczalnych występuje od napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego
napięcia 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz związanych z nimi stacji elektroenergetycznych.
Przez teren gminy Grójec przebiegają linie wysokiego napięcia NW (220 kV dwutorowa linia relacji
Mory-Kozienice, Piaseczno-Kozienice, 110 kV linia relacji Kozienice-Grójec, 110 kV linia relacji
Warka-Grójec-Piseczno. Występuje tutaj takŜe jeden Główny Punkt Zasilania GPZ o napięciu 110/15
kV, o mocy 2x50 MVA, w którym następuje transformacja wysokiego napięcia NW-1110 kV na
napięcie średnie SN-15 kV, a następnie rozdzielnie na poszczególne ciągi sieciowe.
Pola elektromagnetyczne generowane są takŜe poprzez urządzenia radiokomunikacyjne,
radiolokacyjne i radionawigacyjne, a dotyczy to przede wszystkim stacji bazowych i telefonów
komórkowych telefonii komórkowej. Źródłem pól elektromagnetycznych mogą być równieŜ
urządzenia elektryczne pracujące w zakładach pracy i gospodarstwach domowych.
Na terenie gminy zlokalizowano jedną stację radiową. Jest
to Radio Maryja19, Grójec
ul. Worowska/ul. Kościelna (maszt na Kościele Św. Mikołaja).
Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje się w ramach
państwowego monitoringu środowiska. W ramach monitoringu Wojewódzki Inspektor Ochrony
Środowiska prowadzi okresowe badania kontrolne poziomów pól w środowisku, na podstawie których
między innymi ma prowadzić rejestr zawierający informację o terenach, na których stwierdzono
przekroczenie dopuszczalnych poziomów. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Warszawie, jak dotąd, nie prowadził pomiarów poziomów promieniowania elektromagnetycznego
w środowisku na obszarze gminy Grójec, jak równieŜ powiatu grójeckiego i zgodnie z załoŜeniami
„Programu monitoringu środowiska województwa mazowieckiego” takich badań się nie planuje.
Analiza wyników pomiarów wykonanych w latach 2005-2007 w Warszawie, Radomiu, Płocku,
Ciechanowie, Siedlcach i Ostrołęce wykazuje, Ŝe występujące w środowisku poziomy pól
elektromagnetycznych są mniejsze od dopuszczalnych poziomów i nie powinny zagraŜać środowisku
i zdrowiu ludzi. W 2007 roku stwierdza się niewielkie obniŜenie poziomów w porównaniu do 2006
roku prawie we wszystkich punktach.
Analiza poziomów natęŜeń pól elektromagnetycznych na badanych terenach pozwala na stwierdzenie,
iŜ planowanie oraz budowa inwestycji emitujących do środowiska pola elektromagnetyczne
prowadzone są z zachowaniem wymaganych prawem norm.
4.2.5.2.
Cel do 2015 roku
Utrzymanie standardów emisyjnych dla pól elektromagnetycznych
Cel ten nawiązuje do celu polityki wojewódzkiej w zakresie oddziaływania pól
elektromagnetycznych20 i jest zgodny z celem sformułowanym w „Programie ochrony środowiska
powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”.
19
Źródło: http://radiopolska.pl/wykaz/lokal.php
Wg polityki wojewódzkiej: minimalizacja
niejonizującego
20
oddziaływania
42
promieniowania
elektromagnetycznego
4.2.5.3.
WaŜnym zadaniem leŜącym w gestii samorządów gminnych jest stałe wprowadzanie do miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotyczących ochrony przed polami
elektromagnetycznymi. Zapisy te będą podstawą do wprowadzenia stref ograniczonego uŜytkowania
wokół urządzeń elektroenergetycznych, radiokomunikacyjnych i radiolokacyjnych, gdzie rejestruje się
przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania elektromagnetycznego. Regulacje te
pozwolą równieŜ na systematyczną kontrolę poziomów pól elektromagnetycznych, aby w sytuacjach
przekroczeń dopuszczalnych poziomów w porę podejmować odpowiednie działania prewencyjne.
Obecne ustawodawstwo nie narzuca obowiązku posiadania pozwolenia na emitowanie pól
elektromagnetycznych, wymaga jednak wykonania pomiarów pól elektromagnetycznych na
prowadzących instalacje i uŜytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. Art. 122a
ustawy Prawo ochrony środowiska tłumaczy jednoznacznie, Ŝe prowadzący instalację oraz
uŜytkownik
urządzenia
emitującego
pola
elektromagnetyczne,
które
są
stacjami
elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napięciu znamionowym
nie niŜszym niŜ 110 kV, lub instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub
radiolokacyjnymi, emitującymi pola elektromagnetyczne, których równowaŜna moc promieniowana
izotropowo wynosi nie mniej niŜ 15 W, emitującymi pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od
30 kHz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych
w środowisku:
1) bezpośrednio po rozpoczęciu uŜytkowania instalacji lub urządzenia;
2) kaŜdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, w tym zmiany
spowodowanej zmianami w wyposaŜeniu instalacji lub urządzenia, o ile zmiany te mogą mieć
wpływ na zmianę poziomów pól elektromagnetycznych, których źródłem jest instalacja lub
urządzenie.
Art. 76 tej samej ustawy nakłada na inwestora obowiązek poinformowania, na 30 dni przed terminem
oddania do uŜytku nowo zbudowanego lub zmodernizowanego obiektu lub instalacji realizowanych
jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, wojewódzkiego inspektora
ochrony środowiska o planowanym terminie oddania do uŜytku obiektu będącego źródłem
promieniowania elektromagnetycznego.
Dla zapewnienia właściwego poziomu ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych Minister Środowiska wydał w 2003r. rozporządzenie (Dz.U. Nr 192, poz.
1883) w sprawie dopuszczalnych poziomów tych pól w środowisku oraz sposobów sprawdzania
dotrzymania ich poziomów. Do podstawowych działań z zakresu ochrony przed polami
elektromagnetycznymi naleŜeć powinno prowadzenie badań, które pozwolą na ocenę skali zagroŜenia
promieniowaniem oraz prowadzenie działalności edukacyjnej społeczeństwa, dotyczącej rzeczywistej
skali zagroŜenia emisją pól, szczególnie w pobliŜu stacji bazowych telefonii komórkowej.
1.
2.
3.
4.
Kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych i prowadzenie bazy danych (m.in.
w kontekscie rozwijających się sieci stacji bazowych telefonii komórkowej)
Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia pól
elektromagnetycznych
Preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych
Edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie rzeczywistej skali zagroŜenia emisją pól
elektromagnetycznych
43
4.2.6. PowaŜne awarie i inne zagroŜenia środowiska wynikające ze zdarzeń
nadzwyczajnych
4.2.6.1.
Stan wyjściowy
PowaŜne awarie
PowaŜna awaria jest to zdarzenie, w szczególności emisja, poŜar lub eksplozja, powstałe podczas
procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wstępuje jedna lub więcej
niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagroŜenia Ŝycia lub
zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagroŜenia z opóźnieniem. Natomiast przez
powaŜną awarię przemysłową – rozumie się powaŜną awarię w zakładzie.
Podstawowym aktem prawnym w zakresie powaŜnych awarii jest ustawa Prawo ochrony środowiska,
w której zawarte są: przepisy ogólne, instrumenty prawne słuŜące przeciwdziałaniu powaŜnej awarii
przemysłowej, obowiązki prowadzącego zakład stwarzający zagroŜenie wystąpienia powaŜnej awarii
przemysłowe, obowiązki organów administracji związane z awarią przemysłową oraz zagadnienie
współpracy międzynarodowej w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej o zasięgu
transgranicznym.
Wystąpienie powaŜnej awarii przemysłowej związane jest z bezpośrednim zagroŜeniem środowiska
naturalnego. Zgodnie z ustawą POŚ w razie wystąpienia takiej awarii, Wojewoda poprzez
Komendanta Wojewódzkiego Państwowej StraŜy PoŜarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony
Środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. O podjętych
działaniach informuje Marszałka Województwa.
WIOŚ realizuje zadania z zakresu zapobiegania występowania awarii przemysłowych poprzez:
- kontrolę podmiotów gospodarczych o duŜym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii,
- badanie przyczyn wystąpienia awarii oraz sposobów likwidacji skutków awarii,
- prowadzenie szkoleń i instruktaŜu.
WIOŚ w Warszawie prowadzi ciągle aktualizowany rejestr zakładów stwarzających potencjalne
zagroŜenie wystąpienia powaŜnej awarii w postaci bazy potencjalnych sprawców powaŜnej awarii
przemysłowej.
Według stanu na dzień 31.12. 2007 r. na terenie gminy Grójec brak jest zakładów zwiększonego
i duŜego ryzyka wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej (zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Gospodarki z dnia 31 stycznia 2006 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie rodzajów i ilości
substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu
o zwiększonym ryzyku albo zakładu o duŜym ryzyku wystąpienia powaŜnej awarii przemysłowej 21).
Potencjalnym źródłem zagroŜenia na terenie gminy Grójec jest transport drogowy ładunków
niebezpiecznych. Przez teren gminy przebiega droga krajowa nr 7 (Kraków-Warszawa). Ryzyko
negatywnego oddzialywania na mieszkańców miasta Grójca skutków ewentualnego wystąpienia
powaŜnej awarii w związku z przewozem materiałów niebezpiecznych znacznie zmalało w związku
z oddaniem do uŜytku obwodnicy Grójca.
Zgodnie z rejestrem zdarzeń o znamionach powaŜnych awarii za lata 2005 i 2006, na terenie gminy
Grójec miały miejsce 2 zdarzenia stwarzające nadzwyczajne zagroŜenie dla środowiska.
We wszystkich wymienionych przypadkach zagroŜenie zlikwidowano:
- dnia 08.01.2005 r. miał miejsce wypadek drogowy autocysterny przewoŜącej mieszaninę
skroplonego gazu propan-butan,
- dnia 24.05.2006 r. miał miejsce wypadek drogowy z udziałem pojazdu przewoŜącego kwas
solny.
Z rejestru zdarzeń o znamionach powaŜnych awarii w I półroczu 2007 wynika, iŜ w tym okresie na
terenie gminy nie miały miejsca Ŝadne powaŜne awarie.
21
Dz. U. nr 30, poz.208.
44
W celu zwiększenia bezpieczeństwa przewozu substancji niebezpiecznych Komenda Powiatowa
Państwowej StraŜy PoŜarnej w Grójcu otrzymuje od Wojewódzkiego Centrum Zarządzania
Kryzysowego informacje dotyczące przewozów materiałów niebezpiecznych (trasa przejazdu, rodzaj
transportu, rodzaj substancji i jej ilość, termin przewozu, a takŜe inne waŜne informacje np.: marka
samochodu, numer rejestracyjny, numer telefonu kierowcy itp.) Dane te są pomocne w razie
konieczności podjęcia działań ratowniczych.
Dla zwiększenia nadzoru przestrzegania przepisów w zakresie drogowego przewozu materiałów
niebezpiecznych prowadzone są akcje kontroli tych przewozów koordynowane przez policję, przy
udziale Państwowej StraŜy PoŜarnej, Transportowego Dozoru Technicznego, Inspekcji Transportu
Drogowego i Inspekcji Ochrony Środowiska.
Na terenie gminy nie zlokalizowano parkingu dla pojazdów przewoŜących substancje niebezpieczne.
W latach 2004-2007 organizowano ćwiczenia z udziałem słuŜb i organów w ramach Powiatowego
Zespołu Reagowania Kryzysowego, wybudowano straŜnicę i wsparto ze środków PFOŚiGW
w Grójcu usprzętowienie PSP w Grójcu.
Inne nadzwyczajne zagroŜenia środowiska
NaleŜy takŜe wspomnieć o ewentualnych zagroŜeniach środowiska wynikających ze zdarzeń
nadzwyczajnych, m.in.: duŜych opadów śniegu lub deszczu, poŜarów lasu, huraganów, awarii stacji
uzdatniania wody, itp.
4.2.6.2.
Cel do 2015 roku
Ochrona mieszkańców i środowiska przed powaŜnymi awariami
związanymi z transportem substancji niebezpiecznych
Cel ten jest zgodny z celem wojewódzkiej polityki w tym zakresie22 i celem zdefiniowanym
w „Programie ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2012-2015”.
4.2.6.3.
PowaŜne awarie naleŜą do trudno przewidywalnych zagroŜeń środowiska. W związku z tym znacznie
ograniczone są moŜliwości przeciwdziałania im. Istotne znaczenie dla bezpieczeństwa kraju pełni
Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KSRG), skupiający jednostki ochrony przeciwpoŜarowej,
słuŜby i instytucje oraz inne podmioty, które uczestniczą w działaniach ratowniczych. W ramach
KSRG funkcjonuje system ratowniczo-gaśniczy województwa mazowieckiego.
Procedury działania i uruchamiania systemu ratowniczo-gaśniczego na poziomie województwa,
w odniesieniu do poszczególnych typów zagroŜeń, są określone w wojewódzkim planie ratowniczym,
do opracowania którego zobowiązany jest komendant wojewódzki. Plany zawierają organizacyjnotechniczne sposoby likwidacji zagroŜeń, wymagających zaangaŜowania w działaniach ratowniczych
znacznych sił i środków (np. klęski Ŝywiołowe) oraz zagroŜeń, które mogą powstać na granicy
powiatów lub województwa.
Trasy przewozu materiałów niebezpiecznych powinny być wybierane z uwzględnieniem
najmniejszego zagroŜenia dla mieszkańców i środowiska.
W tym kontekście waŜnym będą działania zdefiniowane w wojewódzkim programie ochrony
środowiska, a mianowicie:
22
Cel wojewódzki: Przeciwdziałanie awariom przemysłowym. Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji
niebezpiecznych
45
-
opracowanie regionalnego systemu informacji o trasach przewozu materiałów
niebezpiecznych,
systemowa kontrola firm i pojazdów przewoŜących substancje niebezpieczne pod kątem
przestrzegania przepisów bezpieczeństwa.
Konieczne jest takŜe wyznaczenie miejsc bezpiecznego parkowania samochodów przewoŜących
materiały niebezpieczne.
Skutki powaŜnych awarii dla ludzi w znacznym stopniu zaleŜą od prawidłowych zachowań w sytuacji
wystąpienia zagroŜenia. Wiedza nt. działań operacyjno-ratowniczych w sytuacjach zagroŜenia jest
nadal niewystarczająca. Zatem konieczna jest intensyfikacja działań informacyjno-edukacyjnych.
W przypadku wystąpienia zagroŜenia środowiska wynikającego ze zdarzeń nadzwyczajnych powinny
być realizowane i przestrzegane istniejące procedury związane z poszczególnymi rodzajami zdarzeń.
W tym aspekcie bardzo waŜna jest współpraca słuŜb włączonych w poszczególne działania oraz
koordynacja tych działań. W ramach Wydziału Organizacyjnego Starostwa Powiatowego w Grójcu
funkcjonuje Referat Zarządzania Kryzysowego, któremu przypisano m.in. zadania z zakresu ochrony
przed skaŜeniami, określenia i charakterystyki zagroŜeń występujących na terenie powiatu,
opracowywanie i aktualizacja powiatowego planu reagowania kryzysowego. Powołano takŜe
Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, na czele którego stoi Starosta Grójecki, a takŜe
Powiatowy Zespół Reagowania Kryzysowego, skupiające słuŜby włączone w działania w sytuacji
zagroŜenia bezpieczeństwa na terenie powiatu grójeckiego. W ramach komórek organizacyjnych
Urzędu Gminy i Miasta w Grójcu działa Referat Spraw Obywatelskich, który zajmuje się sprawami z
zakresu obrony cywilnej będącymi w kompetencjach gminy oraz współpracą z Ochotniczymi
StraŜami PoŜarnymi.
Kierunki działańdo 2015 roku
1. Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagroŜeń
środowiska z tytułu powaŜnych awarii wynikających z transportu substancji niebezpiecznych.
2. Wyznaczenie miejsc bezpiecznego parkowania samochodów przewoŜących materiały
niebezpieczne.
3. Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych, w tym minimalizacja transportu substancji
niebezpiecznych przez obszary zamieszkałe.
4. Usuwanie skutków zagroŜeń środowiska oraz bezpieczne, tymczasowe magazynowanie
odpadów powstałych w czasie usuwania skutków powaŜnej awarii
5. Przestrzeganie istniejących procedur związanych z poszczególnymi rodzajami zdarzeń
stwarzających zagroŜenie środowiska i zdrowia mieszkańców.
46
4.3.
Ochrona zasobów naturalnych
4.3.1. Wprowadzenie
W ramach ochrony zasobów naturalnych uwzględniono następujące zagadnienia:
ochrona przyrody,
ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów,
racjonalne gospodarowanie zasobami wody,
ochrona powierzchni ziemi,
gospodarowanie zasobami geologicznymi.
4.3.2. Ochrona przyrody
4.3.2.1.
Stan wyjściowy
O bogactwie przyrodniczym i krajobrazowym gminy i miasta Grójec świadczy rozbudowany system
obszarów chronionych, gdzie około 62% powierzchni gminy stanowią obszary objęte róŜnymi
formami ochrony prawnej23. W granicach gminy znajduje się 1 rezerwat przyrody i 1 obszar
chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni 7 478,9 ha. Obszary te powołane zostały ze względu na
swoje istotne znaczenie naukowe i dydaktyczne w kontekście ochrony naturalnych zbiorowisk leśnych
i ich walorów krajobrazowych oraz ze względu na moŜliwość zaspokajania przez nie potrzeb
związanych z masową turystyką i wypoczynkiem. Ponadto na terenie gminy występują formy ochrony
indywidualnej w postaci pomników przyrody.
Obszary prawnie chronione w gminie i mieście Grójec przedstawia Mapa 4.2.
Rezerwaty przyrody:
„Łęgacz nad Jeziorką” – to powołany w 1995 roku rezerwat leśny połoŜony nad rzeką Jeziorką na
północny zachód od wsi Głuchów. Obszar rezerwatu zajmuje powierzchnię 37,31 ha, połoŜony jest w
całości na obszarze gminy Grójec. Rezerwat ten powołany został głównie w celu ochrony lasu
łęgowego jesionowo-olszowego. W skład drzewostanu, którego dominującym gatunkiem jest olcha,
wchodzą równieŜ brzozy, sosny, dęby i wierzby. Podszyt tworzą przede wszystkim, charakterystyczne
dla tych terenów, czeremcha i kruszyna. Oprócz cennych gatunków flory, na terenie rezerwatu moŜna
zaobserwować ciekawe gatunki fauny, m.in. bobry, których ślady bytowania w postaci ściętych pni,
fragmentów tam i rozlewisk, widoczne są na całym obszarze rezerwatu.
Obszary Chronionego Krajobrazu:
„Dolina rzeki Jeziorki” zajmuje powierzchnie 16 020 ha i leŜy na obszarze gmin: Błędów, Grójec,
Pniewy oraz w północno-zachodniej części gminy Belsk DuŜy. Na terenie gminy znajduje się
7 478,9 ha Doliny rzeki Jeziorki. Obszar ten został ustanowiony rozporządzeniem nr 59 Wojewody
Mazowieckiego z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Rzeki
Jeziorki. OChK „Dolina rzeki Jeziorki” obejmuje malownicze tereny pradoliny rzeki Jeziorki o
cennych walorach krajobrazowych, na które składają się : unikalny ekosystem leśny z dominującym
modrzewiem polskim, zróŜnicowana rzeźba, mozaika pól, sadów, łąk i zadrzewień.
23
Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego na na dzień 31.12.2006.
47
Mapa 4.2.
Obszary prawnie chronione w gminie Grójec na tle powiatu grójeckiego
Pomniki przyrody
Wg danych Głównego Urzędu Statystycznego na rok 2007 na obszarze gminy i miasta Grójec
znajduje się 7 pomników przyrody.
• dąb szypułkowy, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddz.8i
• dąb szypułkowy, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddz.10c
• dąb szypułkowy, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, poddz.10c
• dąb szypułkowy, Nadleśnictwo Głuchów, Leśnictwo Zalesie, kompleks Łęgacz poddz. 20 a
• dąb szypułkowy, w Gościeńczycach, park prywatny
• dąb szypułkowy w Krobowie, park prywatny
• lipa drobnolistna w Krobowie, park prywatny.
Na obszarze gminy znajduje się równieŜ 13 parków wiejskich o wartościach zabytkowych
i historycznych. Wszystkie, za wyjątkiem parku w Kociszewie, zespoły dworsko-parkowe
w Falęcinie, Głuchowie, Gościńczycach, Kobylinie, Kośminie, Krobowie, Lesznowoli, Mirowicach,
Pabierowicach, Skurowie, Uleńcu i Zalesiu zostały wpisane do Rejestru Zabytków.
48
4.3.2.2.
Cel do 2015 roku
Zachowanie i ochrona róŜnorodności biologiczne
4.3.2.3.
Cel ten jest identyczny z cele zdefiniowanym w „Programie ochrony środowiska dla powiatu
grójeckiego na lata 2008 – 2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012 – 2015”24
RóŜnorodność biologiczna oznacza zróŜnicowanie wszystkich Ŝywych organizmów pochodzących,
między innymi, z ekosystemów lądowych, morskich i innych wodnych ekosystemów oraz zespołów
ekologicznych, których są one częścią. Dotyczy to róŜnorodności w obrębie gatunku, pomiędzy
gatunkami oraz ekosystemami25. Bogaty skład gatunkowy występującej na obszarze gminy i miasta
Grójec licznej flory i fauny, daje podstawy do ich wzmoŜonej ochrony. Pozwoli to na utrzymanie
spójności systemu obszarów chronionych i zachowania środowiska przyrodniczego w naturalnym,
niezmienionym stanie.
Jednym z zagroŜeń mogących wpłynąć na trwałość systemu obszarów chronionych na terenie gminy
jest wysoce wyspecjalizowane rolnictwo. Intensywne sadownictwo, a takŜe warzywnictwo,
charakteryzują się wysokim stopniem chemizacji oraz znacznymi potrzebami w zakresie nawadniania.
Środki chemicznej ochrony roślin, nawozy mineralne i organiczne mogą przedostawać się do wód
rzecznych wraz ze spływem powierzchniowym co często prowadzi do nieumyślnego niszczenia
cennych składników przyrody.
W systemie zrównowaŜonego rolnictwa, gospodarstwo rolne traktowane jest jako przedsiębiorstwo
produkcyjne stanowiące część otaczającego go ekosystemu. Istnieje zatem obowiązek ochrony
środowiska poprzez zminimalizowanie negatywnego oddziaływania produkcji rolnej na jego jakość.
Cel ten moŜe zostać osiągnięty poprzez promowanie rolnictwa ekologicznego26, opartego na
tradycyjnych metodach gospodarowania oraz wprowadzania tzw. Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej
(KDPR). Działania te leŜą w kompetencji szeroko rozumianej edukacji ekologicznej, której umiejętne
wdraŜanie wśród społeczności rolniczej przełoŜy się na skuteczne ograniczenie degradacji środowiska.
Atrakcyjne połoŜenie obszaru gminy w pobliŜu doliny rzeki Jeziorki, istniejące bazy turystyczne, trasy
rowerowe i piesze, dają warunki do rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowej, jako miejsce letnich
pobytów mieszkańców Warszawy27. Aby rozwój tego sektora gospodarki nie pociągał ze sobą szkód
dla środowiska naturalnego i nie powodował bezpowrotnej dewaloryzacji jego składników, turystyka i
rekareacja muszą rozwijać się w sposób zorganizowany. Dotyczy to m.in. zabudowy letniskowej,
która powinna powstawać na terenach do tego celu przygotowanych pod względem
infrastrukturalnym, a więc z rozwiniętą siecią kanalizacyjną i wodociągową, uregulowaną gospodarką
odpadami, odpowiednim zaopatrzeniu w energię elektryczną. Działania te zapobiegną
niekontrolowanemu poborowi wód podziemnych, zrzutowi ścieków czy powstawaniu dzikich
wysypisk, a tym samym ograniczą negatywne oddziaływanie na przyrodę28.
Istotne dla zachowania róŜnorodności biologicznej, jest utrzymanie istniejących przedmiotów
ochrony. Do istotnych działań w tym zakresie naleŜy ścisłe przestrzeganie przepisów obowiązujących
na tych obszarach. Sposoby zagospodarowania i uŜytkowania obszarów chronionego krajobrazu na
terenie gminy określają Rozporządzenia nr 59 Wojewody Mazowieckiego z dnia 30 maja 2005 roku
24
25
Cel: „Zachowanie i ochrona róŜnorodności biologicznej”
Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego uŜytkowania róŜnorodności biologicznej, Warszawa 2003 r.
26
Obecnie na terenie miasta i gminy Grójec znajduje się 1 gospodarstwo ekologiczne (stan na dzień 31.12.2007
r., dane z UGiM Grójec).
27
Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Grójec na lata 2005-2013
Program ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20122015
28
49
w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Rzeki Jeziorki. Rozporządzenie to zawiera
ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych, nieleśnych ekosystemów lądowych oraz
ekosystemów wodnych oraz zbiór zakazów i nakazów postępowania na tych terenach. W przypadku
pozostałych form ochrony znajdujących się na terenie gminy i miasta Grójec, konieczne będzie
opracowanie planów i programów ochrony określających bieŜące i przyszłe zadania ochronne.
Jednym ze stałych elementów ochrony bioróŜnorodności jest ciągłe rozwijanie sieci obszarów
chronionych. Jednym z kierunków działań przedstawionych do realizacji w „Programie ochrony
środowiska dla gminy i miasta Grójec w latach 2004-2014” było rozpoznanie przyrodnicze obiektów
i obszarów wskazanych w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, do
objęcia ochroną w formach, które mogą być ustanowione przez Radę Miejską.
Zadanie to dotyczyło:
• rezerwatu przyrody „Dolina Jeziorki” od źródeł rzeki do ujścia rzeki Zielonej,
• zespołu przyrodniczo-krajobrazowego „Jeziorka”,
• uŜytków ekologicznych: „Staw” „Łęg” „Ługi” „Falęcin” „Wyrobisko”
• pomników przyrody (7 drzew lub grup drzew).
Zadanie to jest ciągle aktualne i wymaga realizacji w najbliŜszym czasie. Weryfikacja tych obszarów
pozwoli bowiem na opracowanie wniosków do Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody o objęcie
ochroną. W przypadku, gdy Wojewoda nie ustanowi ochrony, wówczas Rada Miejska podejmie
uchwałę o ochronie przyrodniczo zweryfikowanych obszarów.
Do istotnych działań naleŜy równieŜ rewaloryzacja i pielęgnacja parków wiejskich (podworskich) –
będących własnością gminy poprzez zachowanie istniejącego starodrzewu oraz, w miarę moŜliwości,
do zachowania pierwotnego układu parków. Zadanie to zostało ujęte w poprzednim Programie,
jednakŜe ma charakter ciągły. Parki zostaną objęte ochroną w sukcesywnie przygotowywanych
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, gdzie jednocześnie ograniczona zostanie
moŜliwość lokalizacji w sąsiedztwie przedsięwzięć o znaczącym oddziaływaniu na środowisko dla
których wymagane są (lub mogą być) raporty o oddziaływaniu inwestycji na środowisko. Parki
stanowiące własność gminy zostaną przystosowane do funkcji wypoczynkowej i prowadzone będą
bieŜące prace pielęgnacyjne we współpracy ze społecznością lokalną29.
Zgodnie z zapisami powiatowego programu ochrony środowiska na lata 2008 – 2011 z perspektywą
na lata 2012 – 2015, istotne z punktu ochrony przyrody będzie prowadzenie działań mających na celu
wzrost świadomości społecznej. Ochrona róŜnorodności biologicznej nie będzie moŜliwa bez
szerokiej akceptacji i udziału społeczeństwa. Takie działania będą kontynuowane w formie organizacji
konkursów i olimpiad ekologicznych, tworzenia ścieŜek edukacyjnych a takŜe współpracy ze
szkołami. Efektywna edukacja ekologiczna, która przełoŜy się na ograniczenie degradacji środowiska,
wymaga krzewienia wiedzy ekologicznej wśród ludności na kaŜdym szczeblu edukacji, a takŜe kadr
zatrudnionych w gospodarce i administracji.
NiŜej wymienione kierunki działań w zakresie zachowania i ochrony róŜnorodności biologicznej są
zgodne z polityką wojewódzką i kierunkami ujętymi w projekcie „Programu ochrony środowiska dla
powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”.
Kierunki działań do 2015 roku:
1.
BieŜąca ochrona i doskonalenie systemu obszarów i obiektów prawnie chronionych na terenie
gminy i miasta Grójec
2.
Ochrona terenów cennych przyrodniczo przed zainwestowaniem i tzw. dzikim
zagospodarowaniem
4.
Rozwijanie sytemu szlaków i ścieŜek rowerowych oraz przestrzeganie wymagań ochrony
środowiska w odniesieniu do obiektów turystycznych i rekreacyjnych
29
Program ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2004 – 2014.
50
5.
6.
7.
Uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w strategiach rozwoju poszczególnych sektorów
gospodarki oraz w planach rozwoju lokalnego
Ochrona walorów lokalnego krajobrazu
Promowanie istniejących form ochrony przyrody i miejsc cennych przyrodniczo oraz zasad ich
ochrony
4.3.3. Ochrona i zrównowaŜony rozwój lasów
4.3.3.1.
Stan wyjściowy
Lasy
Lasy w gminie Grójec zajmują powierzchnię 1 401,85 ha, z czego 752,72 ha zajmują lasy publiczne
stanowiące własność Skarbu Państwa, a 636,4 ha to lasy prywatne. Powierzchnia lasów będących
własnością gminy wynosi 2,2 ha. Wskaźnik lesistości gminy wynosi 11,55%. Lesistość ta jest niŜsza
niŜ średnia dla powiatu, która wynosi ok. 13%.30.
Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa znajdują się w zarządzie Lasów Państwowych,
a działalność gospodarczą na ich terenie regulują plany urządzania lasów. Nadleśnictwo Grójec,
pełniące administracyjny nadzór nad lasami w gminie Grójec, posiada plan urządzania lasu
obejmujący okres od 1 stycznia 2004 roku do 31 grudnia 2013 roku. W powiecie grójeckim lasy nie
stanowiące własności Skarbu Państwa są pod nadzorem Starosty Grójeckiego (poprzez własne słuŜby
ds. leśnictwa Starostwa Powiatowego). Gospodarka leśna w tych lasach realizowana jest zgodnie
z uproszczonymi planami urządzania lasów. W latach 2004-2007 (do połowy 2008 roku) sporządzono
uproszczone plany urządzania lasu i inwentaryzacje stanu lasów na pow. 4 957,4 ha. W gminie Grójec
planami i inwentaryzacją objęto lasy prywatne o pow. 585,48 ha. Ponadto tereny przeznaczone do
zalesienia są systematycznie wprowadzane do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
Lasy na terenie miasta i gminy Grójec naleŜą do IV Krainy Mazowiecko-Podlaskiej. Są to siedliska
borowe lub podmokłe siedliska łęgowe zajmujące przede wszystkim tereny uboŜsze, mniej przydatne
z punktu widzenia produkcji rolnej. Lasy te występują głównie w północnej i południowo-wschodniej
części gminy w formie dość zwartych, jednak oddzielonych od siebie kompleksów. Ich skład
gatunkowy tworzą lasy sosnowe z domieszką dębu, brzozy i innych gat. liściastych. Większy udział
gatunków liściastych występuje w kompleksie leśnym w okolicy Zalesia, gdzie spotykane są połacie
drzewostanów dębowych, grabowo-dębowych, brzozowo-dębowych, brzozowych i olchowych.
W pobliŜu rzeki Jeziorki występuje olcha w postaci łęgu tworzącego na podmokłym terenie gęsty
ostęp oplatający brzegi koryta rzecznego. Ten sprawiający wraŜenie puszczańskiego ostępu krajobraz
dopełniają liczne dęby i brzozy. Dla ochrony istniejących zasobów przyrodniczych i leśnych gminy
powołano odpowiednie formy ochrony prawnej.
Zieleń publiczna
Według danych UGiM Grójec na dzień 31.12. 2007 r. tereny zieleni miejskiej w Grójcu zajmowały
powierzchnię 7,3 ha. Zarówno parki jak i zieleńce pozostają w całości w gestii samorządów, a
ustalenia dotyczące utrzymania i rozwoju terenów zieleni zawarte są w studium uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, waloryzacji przyrodniczej oraz miejscowym
planie zagospodarowania przestrzennego.
30
Wg danych Urzędu Gminy i Miasta w Grójcu na dzień 31.12.2007
51
4.3.3.2.
Cel do 2015 roku
Zwiększenie lesistości do poziomu 14% w 2015 roku
oraz zrównowaŜona pod względem ekonomicznym, ekologicznym i społecznym gospodarka leśna
Cel ten jest zgodny z polityką wojewódzką w zakresie ochrony i zrównowaŜonego rozwoju lasów31
oraz identyczny z celem zdefiniowanym dla powiatu grójeckiego.
4.3.3.3.
Stałe powiększanie zasobów leśnych stanowi jedną z głównych zasad prowadzenia zrównowaŜonej
gospodarki leśnej, określonej w Ustawie o lasach z dnia 28 września 1991r. (Dz. U. 2005 nr 45, poz.
435). Podstawą prac zalesieniowych w Polsce jest Krajowy Program Zwiększania Lesistości (KPZL),
którego głównym celem jest - zgodnie z Polityką Leśną Państwa - wzrost lesistości kraju do 30%
w 2020 roku i 33% w 2050 roku i zapewnienie optymalnego przestrzenno-czasowego rozmieszczenia
zalesień32. Zalesienia na terenie gminy Grójec winny się odbywać zgodnie z zasadami ujętymi
w Programie zwiększania lesistości dla Województwa Mazowieckiego do roku 2020 oraz wytycznymi
zawartymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i planach
urządzenia lasów. Zasady sporządzania planów urządzenia lasów, uproszczonych planów urządzenia
lasów i inwentaryzacji stanu lasu określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005
r. (Dz. U. 2005 Nr 256 poz. 2151). Tereny wyznaczone do zalesienia muszą być takŜe uwzględnione
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Zgodnie z załoŜeniami przyjętymi w „Programie ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Grójec na
lata 2004 – 2014” kontynuowana będzie realizacja procesu zwiększenia lesistości gminy do poziomu
12%. Plan ten jest systematycznie realizowany o czym świadczy wzrost wskaźnika lesistości
z poziomu 10,2% w roku 200533 do wartości 11,55% w roku 2007. Według informacji Urzędu Gminy
i Miasta Grójec w latach 2008 – 2012 planowane jest zalesienie ok. 30 ha.
Istotą prowadzenia zalesień, na terenie gminy Grójec jak i całego województwa mazowieckiego, jest
osiągnięcie określonych celów zarówno w wymiarze środowiskowym jak i społeczno-gospodarczym.
NaleŜy do nich ochrona cennych przyrodniczo siedlisk i zwiększanie róŜnorodności biologicznej,
ochrona i poprawa obszarowej struktury przyrodniczo-krajobrazowej, a takŜe optymalizacja zasięgu
i struktury obszarów leśnych i zadrzewionych. Zalesienia prowadzi się takŜe w celu kształtowania
korzystnych stosunków klimatycznych, wodnych, łagodzenia zagroŜeń aerosanitarnych i w celu
zapobiegania erozjom. W wymiarze społecznym zalesienia poprawiają warunki odpoczynku
i rekreacji, a w wymiarze ekonomicznym wpływają na tempo i charakter rozwoju gospodarczego34
Zalesienia dotyczą gruntów, nie podlegających uprawom rolnym, a takŜe gruntów, które pozostają
w uprawie rolnej, ale powinny być z niej wyłączone (tzw. gruntów marginalnych). Grunty marginalne
są to gleby pozostające obecnie w uŜytkowaniu rolniczym lub w ewidencji uŜytków rolnych, które ze
względu na niekorzystne uwarunkowania przyrodnicze i antropogeniczne mają niską produkcyjność
lub nie nadają się do produkcji zdrowej Ŝywności i mogą lub powinny być przekwalifikowane w inną
formę uŜytkowania, czyli m.in. przekazane pod zalesienia,. Na terenach, na których zalesianie nie jest
wskazane, naleŜy upowszechniać zadrzewienia jako równorzędny z zalesieniami czynnik ochrony
i uŜytkowania przestrzeni przyrodniczej
Do waŜnych zadań, ujętych w powiatowym programie ochrony środowiska na lata 2008 – 2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012 – 2015, jest zabezpieczenie istniejących obszarów
leśnych przed niekorzystnym wpływem wielu czynników pochodzenia antropogenicznego. W tym
31
Cel wg polityki wojewódzkiej: Ochrona i powiększanie powierzchni lasów
Krajowy Program Zwiększania Lesistości, aktualizacja 2003r.
33
Raport z wykonania „Programu ochrony środowiska dla miasta i gminy Grójec na lata 2004 – 2014” za lata 2004-2005
34
Program zwiększania lesistości dla Województwa Mazowieckiego do roku 2020.
32
52
celu duŜe znaczenie będzie miało podejmowanie działań mających na celu utrzymywanie
ekosystemów leśnych na stabilnym poziomie, głównie poprzez prowadzenie zabiegów hodowlanych
dostosowanych do funkcji spełnianych przez las. Dotyczy to m.in. zabiegów odnowieniowych,
pielęgnacyjnych i zabezpieczających trwałość lasu.
W celu utrzymania i rozwoju terenów zieleni publicznej w gminie, podejmowane będą działania
związane z regeneracją i rehabilitacja terenów zieleni (zieleni wysokiej, niskiej i trawników) oraz
prace restauracyjne na terenie istniejących parków. Zadania te określone zostały w „Lokalnym
Programie Rewitalizacji Obszarów Miejskich Miasta Grójec”. Mają one na celu zniwelowanie
wszelkich skutków negatywnego oddziaływania miasta na system zielni miejskiej. Tereny zieleni
pełnią bowiem istotną funkcję ochronną, rekreacyjno-wypoczynkową oraz dydaktycznowychowawczą w kształtowaniu postaw proekologicznych mieszkańców, będąc jednocześnie
wyznacznikiem jakości Ŝycia w mieście.
1. Prowadzenie zalesień gruntów (zgodnie ze wskazaniami studiów uwarunkowania i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gmin i wyznaczeniem terenu w m.p.z.p.), z uwzględnieniem
optymalnego kształtowania struktury przestrzennej rozmieszczania lasów i zróŜnicowania
struktury gatunkowej lasów.
2 Przystosowanie lasów do pełnienia zróŜnicowanych funkcji przyrodniczych i społecznych
3. Prowadzenie racjonalnej przyrodniczo i społecznie gospodarki leśnej
4. Aktualizacja planów urządzania lasu (lasy Skarbu Państwa) oraz opracowywanie i aktualizacja
uproszczonych planów urządzania lasu (lasy prywatne)
5. Objęcie szczególnym nadzorem lasów pozostających poza własnością Skarbu Państwa
6. Monitoring środowiska leśnego i przeciwdziałanie stanom niepoŜądanym (poŜary, szkodniki,
choroby)
7. Wspieranie proekologicznej gospodarki leśnej, prowadzonej przez Nadleśnictwo Grójec
w oparciu o plan urządzenia lasu
8. BieŜące utrzymanie istniejących terenów zieleni oraz ich rozwój
4.3.4. Racjonalne gospodarowanie zasobami wody
4.3.4.1.
Stan wyjściowy
Według danych statystycznych zuŜycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2007r.
na terenie gminy Grójec wynosiło 5 165, 4 dam3 , w tym na eksploatację sieci wodociągowej zuŜyto
1 356, 4 dam3 (%), potrzeby przemysłu 294 dam3 (%), rolnictwa i leśnictwa 3 515 dam3 ( %).
Długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosiła w 2006r. 317, 8 km i wzrosła od 2004r. o 4, 6 km.
Ilość połączeń prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosiła
w 2006r. 3 573 szt. o 503 mniej niŜ w 2004r.
Mieszańcy gminy i miasta Grójec zaopatrywani są z 6 podziemnych ujęć wody poprzez centralny
system zaopatrzenia w wodę. Charakterystykę ujęć i stacji uzdatniania wody przedstawia Tabela 4.4.
Z sieci wodociągowej w 2006r. korzystało ok. 84% mieszkańców gminy. Średnie zuŜycie wody z
wodociągów w gospodarstwach domowych wynosiło w 2006 roku 61, 6 m3/1 mieszk. (średnia w
powiecie 52, 5 m3/1 mieszk.) i w ostatnich latach utrzymuje się na podobnym poziomie.
53
Tabela 4.4.
Charakterystyka ujęć komunalnych i stacji uzdatniania wody dla gminy Grójec.
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Nazwa ujęcia /
lokalizacja
Starostokowa
Zdrojowa
Lewczyńska –
Kepina
Kośmin
Wola
Worowska
Kociszew
Ujęcia wody pitnej*
Rodzaj: wody podziemne
lub wody powierzchniowe
Podziemne
Podziemne
Podziemne
Podziemne
Podziemne
Stacje uzdatniania wody*
Wydajność Nazwa / lokalizacja Wydajność
m3 /dobę
m3 /dobę
1049,6
Starostokowa 6
1020,2
587,1
Zdrojowa
541,3
2077,8
Lewiczynsk
– 2031,8
Kepina
268,7
Kośmin
261,1
107,9
Wola Worowska
105,4
Podziemne
545,5
Kociszew
525,1
Zakłady przemysłowe korzystają głównie z własnych ujęć wód podziemnych. W 2007 roku pobór
wód podziemnych przez przemysł wyniósł 455 dam3 i był o 161 dam3 wyŜszy od zuŜycia wody na
potrzeby przemysłu. ZuŜycie wody na potrzeby przemysłu w ostatnich utrzymuje się na podobnym
poziomie.
Znaczny pobór wody na potrzeby rolnictwa i leśnictwa wynika z rozwiniętego sadownictwa na terenie
gminy Grójec. Wg danych GUS występuje tutaj 4 695 ha sadów (2005r.). Szacuje się, Ŝe pobór wody
podziemnej dla nawodnienia 1 ha sadu wynosi 6 m3/d w okresie od maja do sierpnia. Przy zasobach
dyspozycyjnych dla poboru wód podziemnych czwartorzędowych na poziomie 136,1 m3/d km2
w zlewni Jeziorki powierzchnia sadów nawadnianych na 1km2 nie powinna przekraczać w gminie ok.
16 ha. Dalszy rozwój nawadniania sadów doprowadzić moŜe do przekroczenia dopuszczalnego
poboru i powstawania deficytów wody podziemnej czwartorzędowej.
Na terenie gminy Grójec nie występują tereny zagroŜone powodzią. Lokalne podtopienia mogą mieć
miejsce w porach roztopów wiosennych oraz w trakcie deszczy nawalnych.
4.3.4.2.
Cel do 2015 roku
Racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w celu ochrony
przed deficytami wody
Sformułowany w niniejszym programie cel jest zgodny z odpowiednim celem z projektu Polityki
Ekologicznej Państwa odnośnie racjonalnego gospodarowania zasobami wody oraz powiatowym
programem ochrony środowiska.
4.3.4.3.
Dla obszaru gminy najistotniejsze znaczenie mają działania i inwestycje dotyczące racjonalizacji
zuŜycia wody w rolnictwie i leśnictwie oraz w przemyśle ze względu na wysoki udział (69, 5%) tych
sektorów gospodarki w ogólnym zuŜyciu wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności.
Zasady zbiorowego zaopatrzenia w wodę określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 (DZ.U. Nr 72, poz.
747 z późn. zmianami). Na mocy tej ustawy, wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do
spoŜycia przez ludzi określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie
jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi (Dz.U. nr 61, poz. 417). Dalszych inwestycji
wymagają systemy zbiorowego zaopatrzenia w wodę, szczególnie pod kątem rozbudowy
i modernizacji istniejącej infrastruktury w celu zapewnienia wszystkim mieszkańcom dostępu do
dobrej jakości wody do picia, szczególnie na terenach wiejskich gminy. Inwestycje w systemy
zaopatrzenia w wodę planuje się w zakresie budowy nowego ujęcia w Uleńcu oraz modernizacji stacji
uzdatniania w Kośminie.
54
Zwiększeniu retencji wód na terenie województwa mazowieckiego ma słuŜyć realizacja „Programu
małej retencji dla Województwa Mazowieckiego”, który został uchwalony w dniu 21 kwietnia 2008r.
przez Sejmik Województwa Mazowieckiego. Program małej retencji porządkuje i priorytetuje
działania związane z retencją wodną na terenie województwa. W Programie tym przeprowadzono
waloryzację przestrzeni województwa w podziale na scalone części wód (SCW) w celu wskazania
obszarów, w których zwiększanie retencji:
jest bardzo poŜądane – wysoki priorytet,
jest korzystne – średni priorytet,
nie ma potrzeby zwiększania retencji – niski priorytet.
Wykonana ocena przydatności dla scalonych części wód występujących na terenie gminy Grójec
wykazała, Ŝe wysoki priorytet rozwoju małej retencji mają obszary zlokalizowane w zlewni SW0901
Jeziorka od źródeł do Kraski (włącznie).
W najbliŜszych latach Mazowiecki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych nie przewiduuje
inwestycji na terenie gminy Grójec.
Kierunki działań 2015 roku
1.
Racjonalne gospodarowanie wodą, w tym zmniejszenie wodochłonności produkcji
i wyeliminowanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych do celów
przemysłowych i sadowniczych
2.
Zapewnienie mieszkańcom gminy dostępu do dobrej jakości wody dopicia.
3.
Rozbudowa i modernizacja magistrali wodociągowych i sieci wodociągowej
4.
UŜytkowanie terenu w obrębie stref ochronnych ujęć wody zgodnie z wymaganiami
określonymi przepisami prawa
5.
Likwidacja nieczynnych ujęć wody podziemnej, zwłaszcza w obszarze GZWP215A
4.3.5. Ochrona powierzchni ziemi
4.3.5.1.
Stan wyjściowy
Pod pojęciem „powierzchnia ziemi” naleŜy rozumieć naturalne ukształtowanie terenu, glebę oraz
znajdującą się pod nią ziemię do głębokości oddziaływania człowieka. Pojęcie „gleba” natomiast
oznacza górną warstwę litosfery, złoŜoną z części mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza
i organizmów, obejmującą wierzchnią warstwę gleby i podglebie.
UŜytkowanie gruntów
O kierunkach uŜytkowania gruntów na terenie gminy Grójec, decydują uwarunkowania przyrodnicze,
geomorfologiczne i społeczne. W strukturze uŜytkowania gruntów (Tabela 4.5.) dominują uŜytki
rolne, które zajmują 9 466 ha, tj. 78,0 % powierzchni gminy. W powiecie grójeckim, Grójec jest jedną
z gmin o najniŜszym udziale powierzchni uŜytków rolnych. Wskaźnik ten jest jednak zbliŜony do
pozostałych gmin miejsko-wiejskich powiatu grójeckiego (Mogielnica, Nowe Miasto nad Pilicą
i Warka), co moŜe do pewnego stopnia potwierdzać podobieństwo funkcji gospodarczych i kierunków
rozwoju w tych gminach. Charakterystyczną cechą jest równieŜ duŜy udział sadów, które dominują
w strukturze uŜytków rolnych, podobnie jak w kilku innych gminach powiatu (Warka, Belsk DuŜy,
Błędów). W gminie Grójec stanowią one 43,0 % uŜytków rolnych zajmując powierzchnię 4 071 ha.
Pozostałe tereny rolne tworzą grunty orne (38,4 %) oraz pastwiska (6,3 %), łąki (5,9 %) i pozostałe
grunty, m.in. wody powierzchniowe i tereny rolne zabudowane (6,4 %). Lasy i grunty leśne w gminie
Grójec zajmują 12,9 % powierzchni. PowyŜsze wskaźniki w większości zbliŜone są do analogicznych
wskaźników dla powiatu grójeckiego. Największą róŜnicę stanowi wyraźnie mniejszy udział sadów
w skali powiatu.
55
DuŜy udział powierzchni sadów tak w gminie Grójec jak i na trenie powiatu tłumaczy fakt, iŜ obszar
powiatu grójeckiego jest w skali kraju jednym z regionów przodujących w dziedzinie produkcji
sadowniczej – zarówno pod względem technologii, organizacji produkcji jak teŜ i jakości produktów.
Naturalne jest zróŜnicowanie struktury uŜytkowania gruntów pomiędzy miastem Grójec a wiejską
częścią gminy. W mieście uŜytki rolne stanowią 57,0 % powierzchni, a zaledwie 0,5 % zajmują lasy.
Na terenach wiejskich 79,6 % stanowią uŜytki rolne, lasy i grunty leśne natomiast 13,8 %35.
Tabela 4.5.
UŜytkowanie gruntów w gminie Grójec i powiecie grójeckim, wg stanu na dzień
31.12.2007 r. (dane Starostwa Powiatowego w Grójcu).
Wyszczególnienie Powierzchnia
ogółem
Razem
Grunty
orne
UŜytki rolne
Sady
Łąki
Pastwiska
Inne*
Lasy
Pozostałe
i grunty
grunty
leśne
ha
Powiat
Gmina i miasto
Grójec, w tym:
Grójec - miasto
126 774
102 968
49 717
34 970
6 069
8 008
4 204
17 241
6 565
12 135
9 466
3 634
4 071
555
600
606
1 562
1 107
857
489
147
244
55
13
30
4
364
500
587
576
1 558
743
Grójec – obszar
11 278
8 977
3 487
3 827
wiejski
* - grunty rolne zabudowane; grunty pod stawami; grunty pod rowami
Gleby
W strukturze pokrywy glebowej na terenie gminy Grójec dominują gleby brunatno ziemne z wyraźną
przewagą gleb brunatnych kwaśnych i wyługowanych wytworzonych ze zwietrzelin skał osadowych.
W mniejszym udziale zaznacza się obecność tzw. gleb brunatnych właściwych oraz gleb płowych.
O obecności gleb brunatnych decydują w duŜym stopniu sprawnie funkcjonujące ekosystemy leśne,
gdzie intensywny obieg składników mineralnych sprzyja ich akumulacji w warstwach
przypowierzchniowych ograniczając ich wpłukiwanie w głąb podłoŜa. W odróŜnieniu od gleb
brunatnych właściwych, gleby brunatne kwaśne charakteryzują się niskim odczynem pH, co
niekorzystnie wpływa na wzrost, rozwój i plonowanie roślin.
Miejscami, we wschodniej części gminy występują czarnoziemy wytworzone z glin i osadów
pyłowych. W dolinach rzek, takŜe w sąsiedztwie zagłębień bezodpływowych mogą występować gleby
bagienne.
Korzystnym czynnikiem w charakterystyce środowiska glebowego zarówno gminy Grójec jak
i w skali całego powiatu jest dość wysoka zasobność w fosfor, która wpływa na wysoką wartość
produkcyjną gleb. Nieco mniejsza, a zatem mniej korzystna jest zasobność gleb w inne wartościowe
składniki pokarmowe – potas i magnez.
W klasyfikacji bonitacyjnej gleb dominują klasy III i IV, które łącznie stanowią około 70 %
w powierzchni gruntów ornych i sadów łącznie. Mniejszy jest udział gleb klasy V, jeszcze mniejszy
klasy VI. W znikomych ilościach występują gleby klasy II, brak jest natomiast gleb klasy I (wg „Planu
Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Grójec na lata 2005-2013”).
Wśród gruntów ornych dominują kompleksy przydatności rolniczej, przy czym zdecydowanie
dominują kompleksy Ŝytnie i pszenne. Największy udział w strukturze zasiewów zbóŜ na terenie
gminy ma zdecydowanie Ŝyto – 50,80 %, w dalszej kolejności pszenica i pszenŜyto – po 13,37 %
(wg „Planu Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Grójec na lata 2005-2013”).
ZagroŜenia gleb
Jednym z naturalnych czynników wpływających negatywnie na stan pokrywy glebowej jest erozja.
Na terenie gminy Grójec zagroŜenie dla gleb wynikające z moŜliwości występowania procesów
erozyjnych jest stosunkowo niewielkie. Potencjalnie największy wpływ moŜe wywierać podobnie jak
i w powiecie grójeckim oraz całym województwie mazowieckim erozja wietrzna. Jej intensywność
35
Wg danych Starostwa Powiatowego w Grójcu.
56
zaleŜy w duŜej mierze od stanu zagospodarowania powierzchni terenu, mogą więc inicjować ją lub
ułatwiać takie zabiegi jak wycinanie lasów i gęstej roślinności, a takŜe niewłaściwie prowadzona
gospodarka rolna. ZagroŜenia ze strony innych rodzajów erozji takich jak erozja wodna i erozja
wąwozowa w gminie Grójec praktycznie nie występują lub są znikome.
O stanie jakości pokrywy glebowej, a tym samym o naturalnych uwarunkowania gospodarki rolnej
decyduje w duŜym stopniu degradacja gleb. Gmina Grójec na tle okolicznych terenów charakteryzuje
się stosunkowo duŜą odpornością gleb na degradację. Decydują o tym takie uwarunkowania jak m.in.
udział wód powierzchniowych, topografia, takŜe stan zagospodarowania terenu. Z drugiej strony
czynnikiem wpływającym negatywnie na stan środowiska glebowego w gminie Grójec moŜe być
większa niŜ w przypadku innych gmin koncentracja przemysłu, osadnictwa czy infrastruktury
transportowej, których rozwój przyczynia się do degradacji gleb.
Do antropogenicznych zagroŜeń gleb w gminie Grójec, oprócz niewłaściwie prowadzonej gospodarki
rolnej, przemysłu czy transportu naleŜy zaliczyć po pierwsze, związane ściśle z osadnictwem
i gospodarką komunalną, zjawiska takie jak emisja ścieków i wytwarzanie odpadów stałych, po drugie
wynikające z rozwoju transportu magazynowanie i dystrybucja paliw, a takŜe wypadki i awarie
związane z transportem substancji niebezpiecznych. Pod względem tych ostatnich wymienionych
czynników Grójec wyróŜnia się wśród okolicznych gmin przede wszystkim ze względu na funkcję
lokalnego węzła komunikacyjnego (skrzyŜowanie dróg wojewódzkich z drogą krajową) a zarazem
obszaru tranzytowego dla drogi krajowej nr 7.
Identyfikacja terenów na których zostały przekroczone standardy jakości gleby i ziemi
W roku 2004 w województwie mazowieckim powstał pierwszy wojewódzki rejestr obszarów,
na których zostały przekroczone standardy jakości gleby i ziemi w odniesieniu do Rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów
jakości ziemi (Dz. U. Nr 165 poz. 1359). Rejestry prowadzone przez starostów powiatów corocznie
poddawano weryfikacji. Na koniec 2006 roku w gminie Grójec tak jak i w całym powiecie grójeckim
nie stwierdzono przypadków przekroczeń.
Od 30 kwietnia 2007 roku obowiązuje nowa ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich
naprawie, która określa, Ŝe organem ochrony środowiska właściwym w sprawach odpowiedzialności
za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód jest wojewoda.
Działania w zakresie ochrony gleb
W latach 2004-2006 nie prowadzono badań jakości gleb. Na bieŜąco Wydział Geodezji, Kartografii
i Katastru Starostwa Powiatowego w Grójcu uzgadnia projekty decyzji o warunkach zabudowy
w zakresie ochrony gruntów rolnych i leśnych. Naliczane są takŜe opłaty za wyłączenie z produkcji
gruntów chronionych. Prowadzone są takŜe prace w zakresie melioracji.
Pod koniec roku 2007 podjęto prace nad likwidacją mogilnika w Grójcu, które ukończono na początku
2008 roku. Mogilnik składał się z 29 studni rozmieszczonych w kilku poziomach oraz układach
przestrzennych. Łącznie z betonowych studni i dołu ziemnego wydobyto 58,24 Mg
przeterminowanych środków ochrony roślin. Odpady te zostały wywiezione do unieszkodliwienia
metodą termiczną do spalarni odpadów niebezpiecznych firmy SARPI Sp. z o.o. w Dąbrowie
Górniczej.
W ramach edukacji ekologicznej rolników prowadzone są szkolenia w zakresie zasad Kodeksu
Dobrych Praktyk Rolniczych (KDPR).
57
4.3.5.2.
Cel do 2015 roku
Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb
oraz utrzymanie jakości gleb na poziomie wymaganych standardów
Cel ten jest identyczny jak dla powiatu grójeckiego i jest zgodny z polityką wojewódzką w zakresie
ochrony gleb36.
4.3.5.3.
Ochrona powierzchni ziemi i jej racjonalne uŜytkowanie jest jednym z waŜnych priorytetów polityki
ekologicznej państwa i województwa mazowieckiego.
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska – ochrona powierzchni ziemi polega na:
1.
Zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności przez: racjonalne gospodarowanie,
zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie moŜliwości produkcyjnego wykorzystania,
ograniczenie zmian naturalnego ukształtowania, utrzymanie jakości gleby i ziemi powyŜej lub
co najmniej na poziomie wymaganych standardów, doprowadzenie jakości gleby i ziemi co
najmniej do wymaganych standardów, jeŜeli nie są one dotrzymane oraz zachowanie
wartości kulturowych, z uwzględnieniem zabytków archeologicznych.
2.
Zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom
Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb jest zagadnieniem wieloaspektowym i musi uwzględniać
dostosowanie formy zagospodarowania oraz kierunków i intensywności produkcji do ich naturalnego
potencjału przyrodniczego. Ochronie ustawowej podlegają gleby klas I-III.
Racjonalne gospodarowanie gruntami to takŜe działania zmierzające do ograniczenia zjawiska zmiany
przeznaczenia gruntów rolnych na grunty budowlane oraz zalesianie gruntów o niskiej przydatności
rolniczej
Zmiana przeznaczenia gruntów rolnych moŜe odbyć się tylko poprzez ustalenia miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego (m.p.z.p.). Wykonawca m.p.z.p. (Burmistrz) oraz organ opiniujący
(Starosta) powinni stosować następujące zasady ograniczania zmiany przeznaczenia gruntów rolnych:
ochronę gruntów organicznych, szczególnie w dolinach rzek, rejonach jezior i w terenach
bezodpływowych,
ochronę trwałych uŜytków zielonych, szczególnie w sąsiedztwie oczek wodnych i stawów
i w terenach bezodpływowych i na tarasach zalewowych w dolinach rzek, dla których
preferuje się uznanie w planie jako wyłączonych spod zabudowy;
ochronę gruntów rolnych w sąsiedztwie zwartych kompleksów leśnych o pow. powyŜej 20 ha,
ochronę gruntów rolnych na stokach o nachyleniu powyŜej 6o szczególnie w dotyczy do skarp
dolin rzek, dla których preferuje się zalesienie;
zachowanie maksymalnej powierzchni gruntów klas I, II, III i IV.
Zalesienia powinny dotyczyć gruntów najsłabszych i słabych (VI i V klasy), gdzie prowadzenie
działalności rolniczej jest najbardziej uciąŜliwe dla środowiska, ze względu na konieczność
stosowania wysokich dawek nawoŜenia, przy małym kompleksie sorpcyjnym gleby.
Innym kierunkiem ograniczenia uciąŜliwej produkcji roślinnej na gruntach VI i V klasy jest
wprowadzenie na nich upraw roślin energetycznych np.: wikliny. Uprawę roślin energetycznych
uznaje się za podwójnie korzystną z punktu widzenia ochrony środowiska. Z jednej strony ogranicza
ona uciąŜliwość produkcji rolnej, z drugiej strony słuŜy produkcji biomasy do spalania
energetycznego, które to spalanie ze względu na mniejsze emisje zanieczyszczeń i ograniczenie
spalania paliw nieodnawialnych, takich jak węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny itp., jest
36
Cel wg polityki wojewódzkiej: zrównowaŜone korzystanie z gleb (rolnictwo ekologiczne)
58
korzystniejsze dla środowiska, a jednocześnie racjonalne z punktu widzenia korzystania z zasobów
środowiska.
Na gruntach podatnych na erozję naleŜy prowadzić właściwy sposób gospodarowania i stosować
specjalne zabiegi przeciwerozyjne. Do najskuteczniejszych zabiegów przeciw erozji wietrznej zalicza
się zakładanie i pielęgnowanie śródpolnych pasów zadrzewień i zakrzaczeń, stałe utrzymywanie gleby
pod pokrywą roślinną, przykrywanie na okres wczesnej wiosny materiałami mulczującymi
powierzchnie gleb przeznaczone pod rośliny późnego siewu lub sadzenia.
Najskuteczniejszym zabiegiem ograniczającym nadmierne zakwaszenie gleb jest wapnowanie.
Ma ono na celu poprawę odczynu oraz wpływa korzystnie na większość właściwości gleb. Dawki
nawozów wapniowych ustala się na podstawie potrzeb wapnowania oraz kategorii agronomicznej
gleby (gleby bardzo lekkie, lekkie, średnie i cięŜkie). Przy takich samych potrzebach wapnowania,
większe dawki nawozów zalecane są na gleby cięŜsze, niŜ na gleby lŜejsze.
W zakresie zachowania wartości produkcyjnych gleb najistotniejsze działania naleŜą do właścicieli
gruntów lub dzierŜawców tych gruntów. Podstawowe zasady zostały ujęte w Kodeksie Dobrej
Praktyki Rolniczej i są przekazywane rolnikom w bieŜących kontaktach przez Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, którego oddział znajduje się w Grójcu.
Zachowanie wartości produkcyjnych gleb wymaga takŜe ich melioracji. Eksploatacja systemów
melioracyjnych powinna polegać na regulacji odpływu wód i moŜliwie długim utrzymaniu zasobów
wody w profilu glebowym. Niezbędne jest bieŜące systematyczne odnawianie systemów
melioracyjnych. Zadania z zakresu melioracji wodnych podstawowych leŜą w kompetencji
Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie (Oddział w Radomiu).
Za realizację zadań z zakresu melioracji wodnych szczegółowych odpowiedzialni są właściciele lub
gruntów (zgodnie z art. 74 pkt.1 Ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r., Dz.U. z 2005 r. Nr 239,
poz. 2019).
Prowadzenie okresowych badań jakości gleby i ziemi Zgodnie z art. 109, ust.2 ustawy Prawo ochrony
środowiska leŜy w zakresie obowiązków starostów, w tym przypadku Starosty Grójeckiego.
Zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych istnieje konieczność ochrony warstwy
próchnicznej, a więc zabezpieczenie tej warstwy przy realizacji inwestycji.
Ze względu na spójność komponentów środowiska naturalnego, oprócz powyŜszych zabiegów, takŜe
działania zmierzające do poprawy stanu sanitarnego powietrza, stanu gospodarki odpadami,
prawidłowej gospodarki leśnej czy gospodarki wodnej, będą równieŜ waŜne dla ochrony gleb.
1.
Ochrona gleb o wysokiej przydatności rolniczej przed przeznaczeniem na cele nierolnicze
2.
Racjonalne zuŜycie środków ochrony roślin i nawozów
3.
Przestrzeganie zasad dobrej praktyki rolniczej (KDPR) w zakresie ochrony gleb uŜytkowanych
rolniczo.
4.
Prowadzenie gospodarki rolnej pod kątem skutecznego zabezpieczenia przed erozją
5.
Właściwe utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych
6.
Przestrzeganie zasad ochrony gleb w działalności gospodarczej (innej niŜ rolnicza), w tym
ochrona warstwy próchnicznej
4.3.6. Gospodarowanie zasobami geologicznymi
4.3.6.1.
Stan wyjściowy
Głównymi kopalinami występującymi na terenie powiatu grójeckiego są piaski i Ŝwiry. Kopaliny te,
do 2004 roku określane w dokumentacjach PIG jako kruszywa naturalne, są jedynymi rozpoznanymi
w złoŜach kopalinami w gminie Grójec, stanowią teŜ zdecydowaną większość złóŜ w powiecie.
59
Są to kopaliny dominujące w skali kraju pod względem liczby złóŜ, równieŜ najbardziej powszechne
z uwagi na rejony występowania. Występują praktycznie na obszarze całej Polski, szczególnie gęsto
zwłaszcza w regionie Nizin Środkowopolskich (m.in. w województwie mazowieckim), choć tu z kolei
widoczny jest niedobór tzw. kruszyw naturalnych grubych tj. Ŝwirów i pospółek.
Wg „Bilansu zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na dzień 31.12.2006 r.”
opracowanego przez Państwowy Instytut Geologiczny w 2007 roku, na terenie gminy Grójec znajduje
się osiem spośród 30 złóŜ piasków i Ŝwirów w powiecie grójeckim. Dwa złoŜa znajdują się na terenie
miasta Grójec (Grójec I i Grójec II), dwa w południowej części gminy (Pabierowice i Grudzkowola)
oraz cztery w części zachodniej i północno-zachodniej (Uleniec, Zalesie I, Zalesie II i ZalesieŁęgacz).
Łącznie zasoby bilansowe wszystkich ośmiu złóŜ w gminie Grójec wynoszą 4418 tys. m3, co stanowi
9 % zasobów w skali powiatu. Zasoby przemysłowe to 471 tys. m3, tj. 7,9 % zasobów przemysłowych
wszystkich złóŜ w powiecie.
Obecnie w bieŜącej eksploatacji znajduje się złoŜe Grójec II i złoŜe Zalesie I. Zalesie I to złoŜe
o przeciętnych zasobach bilansowych, eksploatacja prowadzona jest na niewielką skalę. Jest to jedyne
złoŜe w gminie i jedno z trzech w powiecie zawierających piaski ze Ŝwirami. Kopaliną występującą
w pozostałych złoŜach są wyłącznie piaski.
Znacznie mniejsze zasoby udokumentowano w złoŜu Grójec II, choć od 2005 roku jest ono głównym
obszarem eksploatacji na terenie gminy. Wydobycie kopalin w obrębie gminy w roku 2006 wyniosło
11 tys. m3, z tego 10 tys. m3 pochodziło właśnie ze złoŜa Grójec II.
Szczegółowe dane na temat zasobów kopalin w gminie Grójec na podstawie „Bilansu zasobów
kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na dzień 31.12.2006 r.” (PIG Warszawa 2007)
przedstawia Tabela 4.6.
Tabela 4.6.
Zasoby kopalin w gminie Grójec wg „Bilansu zasobów kopalin i wód
podziemnych w Polsce wg stanu na dzień 31.12.2006 r.”, PIG Warszawa 2007)
Nazwa złoŜa
Gmina
ZłoŜa piasków i Ŝwirów
Grójec I
Grójec
Grójec II
Grójec
Grudzkowola
Grójec
Pabierowice
Grójec
Uleniec
Grójec
Zelesie I*
Grójec
Zalesie II
Grójec
Zalesie-Łęgacz*
Grójec
Stan
zagospodarowania
T
E
Z
Z
T
E
T
T
Razem
Zasoby w tys. m3
Wydobycie
w tys. m3
geologiczne
przemysłowe
bilansowe
35
36
591
43
743
287
248
2 435
4 418
35
-
10
-
188
248
471
1
11
* ZłoŜa zawierające piasek ze Ŝwirem
E – złoŜe eksploatowane
Z – złoŜe, którego eksploatacja została zaniechana
T – złoŜe zagospodarowane, eksploatowane okresowo
Poza kwestią zagospodarowania złóŜ udokumentowanych, o określonym stopniu rozpoznania,
waŜnym zjawiskiem z punktu widzenia ochrony środowiska jest nielegalna i niekontrolowana
eksploatacja kopalin. Jest to zjawisko w wielu regionach kraju w tym głównie na obszarach wiejskich
powszechne, a jednocześnie trudne do ograniczenia przez podjęcie działań zapobiegawczych.
Eksploatacja taka odbywa się często w obrębie wielu nieduŜych wyrobisk skoncentrowanych
w określonych rejonach. Najczęściej nielegalnej eksploatacji poddawane są głównie kruszywa (piaski
lub piaski ze Ŝwirami) i gliny.
60
4.3.6.2.
Cel do 2015 roku
Racjonalizacja gospodarowania złoŜami kopalin oraz ograniczenie nielegalnej ich eksploatacji
Cel ten jest zgodny z wojewódzka i powiatową polityka w tym zakresie.
4.3.6.3.
Za kształtowanie polityki ochrony złóŜ kopalin i gospodarowanie ich zasobami na terenie powiatu
grójeckiego w tym takŜe i gminy Grójec odpowiada Minister Środowiska, Marszałek Województwa
Mazowieckiego oraz Starosta Grójecki.
Z punktu widzenia ochrony środowiska, głównym kierunkiem działań strategicznych w zakresie
eksploatacji złóŜ jest optymalne wykorzystanie ich zasobów w granicach udokumentowania,
a następnie skuteczna i zgodna z wymogami zewnętrznymi (wymogami aktów prawa i udzielonych
koncesji), a jednocześnie właściwa z punktu widzenia gospodarki przestrzennej i ochrony środowiska,
rekultywacja terenów poeksploatacyjnych. Za prowadzenie eksploatacji, a następnie rekultywację
wyrobisk odpowiada uŜytkownik złoŜa. Rolą organów administracji geologicznej jest określenie
warunków prowadzenia eksploatacji, jej zakończenia i rozliczenia. Istotne znaczenie mają kontrole
w zakresie wykonywania postanowień udzielonych koncesji.
Potencjalnym zagroŜeniem dla zasobów kopalin w gminie Grójec moŜe być ich nielegalna
eksploatacja, z pominięciem koncesji. Jest to zagroŜenie nie tylko dla zamych zasobów kpalin lecz
takŜe, a moŜe przede wszystkim dla innych komponentów środowiska w tym głównie dla sfery
przyrodniczej i krajobrazu. Ogólnie więc, do najwązniejszych zagroŜenia bądź teŜ straty jakie
zazwyczaj niesie ze sobą nielegalna eksploatacja kopalin naleŜą:
niekompleksowe i nieracjonalne wykorzystanie zasobów kopalin,
brak działań w zakresie spełnienia podstawowych wymogów ochrony środowiska w trakcie
eksploatacji,
nieregularne rozproszenie obszarów eksplotatcji i poszczególnych wyrobisk,
zuboŜenie walorów przyrodniczych i krajobrazowych terenu bez uwzględnienia
zapisów prawa lokalnego,
brak działań mających na celu zrekultywowanie terenu poeksploatacyjnego.
W przypadku złóŜ, w obrębie których prowadzone są prace rozpoznawcze, a takŜe złóŜ rozpoznanych
i udokumentowanych, na których eksploatacja nie została podjęta waŜne jest zabezpieczenie obszaru
występowania udokumentowanych zasobów dla ich ewentualnej późniejszej eksploatacji poprzez
wyłączenie terenu z zainwestowania w sposób trwały. Wyniki geologicznych prac rozpoznawczych
powinny zatem systematycznie przekładać się na zapisy w studiach uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego,
zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt. 1 i 2 Ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst
jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150.).
Z uwagi określone kierunki rozwoju gminy Grójec, a głównie ze względu na dominację funkcji
rolniczej w gminie i powiecie grójeckim, zasoby kopalin w kontekście ich wykorzystania odgrywają
drugorzędną rolę dla rozwoju gospodarczego gminy. Nie umniejsza to jednak wagi jaka powinna być
przykładana do kwestii racjonalnego gospodarowania zasobami kopalin ze szczególnym
uwzględnieniem ochrony poszczególnych komponentów środowiska, a takŜe prowadzenia prac
rozpoznawczych na terenach perspektywicznych.
1. Optymalne wykorzystanie kopalin (kopalin głównych i towarzyszących).
2. Ochrona zasobów perspektywicznych kopalin poprzez stosowanie odpowiednich zapisów
w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.
3. Zapobieganie nielegalnej eksploatacji kopalin
4. Prowadzenie geologicznych prac rozpoznawczych na terenach perspektywicznych
61
4.4.
Cele i zadania o charakterze systemowym
Praktyczna realizacja celów określonych w zakresie poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego (par. 3.2.) oraz ochrony zasobów naturalnych (par. 3.3.) w znacznym stopniu zaleŜy od
działań o charakterze systemowym, które są elementem równowaŜenia rozwoju gminy Grójec
i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to, Ŝe
coraz większą uwagę naleŜy zwracać na:
zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,
uwzględnianie aspektów ekologicznych w politykach sektorowych (poszczególne dziedziny
gospodarowania),
zarządzanie środowiskowe,
aktywizację rynku do działań na rzecz ochrony środowiska.
4.4.1. Edukacja ekologiczna
4.4.1.1.
Stan wyjściowy
Warunkiem koniecznym realizacji celów niniejszego programu ochrony środowiska jest świadomość
ekologiczna mieszkańców. Edukacja ekologiczna w gminie Grójec jest realizowana zgodnie z przyjętą
w 1997 r. Narodową Strategią Edukacji Ekologicznej „Przez edukację do zrównowaŜonego rozwoju”
(realizacja zaleceń Agendy 21) oraz zapisami przyjętej w 2005 roku przez kraje regionu EKG ONZ
„Strategii edukacji dla zrównowaŜonego rozwoju”.
Podstawowymi celami NSEE jest umoŜliwienie kaŜdemu człowiekowi zdobywania wiedzy
i umiejętności niezbędnych dla poprawy stanu środowiska a takŜe tworzenie nowych wzorców
zachowań, kształtowanie postaw, wartości i przekonań jednostek, grup i społeczeństw,
uwzględniających troskę o jakość środowiska. Jest to między innymi tzw. kształtowanie
zrównowaŜonych wzorców konsumpcji. Polityka konsumencka stanowi istotną część polityki
społeczno-gospodarczej. Konsumpcyjne podejście społeczeństwa do Ŝycia ma istotny negatywny
wpływ na jakość środowiska i często jest pogłębiane przez media poprzez agresywne kampanie
reklamowe.
Jednostkami biorącymi udział w kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa wśród
mieszkańców gminy są : Urząd Gminy i Miasta Grójec, Starostwo Powiatowe w Grójcu, Lokalne
Centrum Edukacji Ekologicznej w Grójcu, Nadleśnictwo Grójec, Regionalna Dyrekcja Lasów
Państwowych w Radomiu, gminne placówki oświatowe – siedem publicznych szkół podstawowych,
dwa gimnazja, siedem szkół średnich, 2 szkoły wyŜsze i placówki przedszkolne, a takŜe organizacje
pozarządowe.
Aktywność władz gminnych, koncentruje się głównie na wspieraniu edukacji ekologicznej
w szkołach, organizowaniu spotkań przedstawicieli samorządu z młodzieŜą szkolną i prelekcji
o tematyce ekologicznej, a takŜe organizowaniu tradycyjnych akcji społecznych takich jak „Sprzątanie
Świata” i „Dzień Ziemi” angaŜujących mieszkańców gminy, w tym głównie młodzieŜ, do działań
proekologicznych.
W Grójcu zadania proekologiczne wśród mieszkańców realizuje dodatkowo Lokalne Centrum
Edukacji Ekologicznej, które organizuje wykłady, wycieczki, warsztaty ekologiczne, udostępnia
zbiory filmowe o tematyce ekologicznej oraz promuje zdrowy i aktywny styl Ŝycia.
W większości szkół podstawowych i gimnazjalnych działają pręŜnie koła Ligi Ochrony Przyrody tzw.
szkolne kluby przyrodników, w ramach których organizowane są konkursy, wystawy i wycieczki
mające na celu upowszechnienie wiedzy ekologicznej wśród dzieci i młodzieŜy. W trakcie roku
szkolnego organizowane są takŜe „Zielone szkoły” i obozy ekologiczne, na których młodzieŜ zgłębia
wiedzę ekologiczną.
Ponadto edukacja ekologiczna na terenie gminy i miasta Grójec odbywa się w ramach ścieŜek
międzyprzedmiotowych, międzyszkolnych konkursów ekologicznych i imprez cyklicznych (obchody
62
Dnia Ziemi, udział w akcji Sprzątanie Świata). Placówki organizują takŜe zbiórki makulatury,
zuŜytych baterii i puszek.
Na terenach cennych przyrodniczo edukacja prowadzona jest przez administrację lasów państwowych.
W Nadleśnictwie Grójec edukacja prowadzona jest w oparciu o naturalne walory przyrodnicze tego
obszaru, m.in. kompleksy leśne, rezerwaty przyrody i bogatą róŜnorodność siedlisk leśnych
i śródpolnych. Nadleśnictwo Grojec upowszechnia wiedzę o środowisku naturalnym poprzez system
zintegrowanych działań, do których naleŜą:
− róŜnorodne zajęcia edukacyjne z młodzieŜą szkolną,
− zajęcia terenowe,
− spotkania z leśnikami w szkołach,
− akcje, konkursy i imprezy okolicznościowe skierowane do dzieci i młodzieŜy szkolnej,
studentów, poszczególnych grup zawodowych oraz społeczności lokalnej,
− współpraca z mediami w zakresie edukacji przyrodniczej i promocji regionu.
Działania edukacyjne podejmowane przez RDLP w Radomiu (naleŜy do niej Nadleśnictwo Grójec) to
przede wszystkim warsztaty ekologiczne i leśne, spotkania z leśnikami i przyrodnikami, wycieczki
krajoznawczo-przyrodnicze oraz imprezy okolicznościowe.
Zadania mające na celu podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców obszarów wiejskich
(zarówno dorosłych jak i dzieci) realizuje Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział
w Radomiu. Działalność Działu Ekologii i Ochrony Środowiska MODR koncentruje się przede
wszystkim na:
- popularyzacji zasad ochrony środowiska w rolnictwie,
- doradztwie i działaniach na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego,
- propagowania wśród producentów rolnych działań zmierzających do poprawy stanu
środowiska naturalnego,
- współpracy z administracją państwową i samorządową – prowadzenie działań mających na
celu podnoszenie fachowej wiedzy obejmującej zagadnienia związane z ochroną środowiska.
TakŜe Związek Sadowników Rzeczpospolitej Polskiej z siedzibą w Grójcu prowadzi działania mające
na celu uświadomienie rolnikom m.in. szkodliwości stosowania oprysków w sąsiedztwie wód
powierzchniowych i zasad postępowania z opakowaniami po środkach ochrony roślin.
4.4.1.2.
Cel do 2015 roku
Kształtowanie nawyków kultury ekologicznej mieszkańców gminy i miasta Grójec,
zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku
oraz zrównowaŜona polityka konsumpcyjna
PowyŜszy cel jest zgodny z celem zdefiniowanym dla powiatu grójeckiego. Cel ten wpisuje się
w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej.
4.4.1.3.
Skuteczna realizacja zadań polityki ekologicznej państwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich
zainteresowanych podmiotów wywierających wpływ na sposób i intensywność korzystania ze
środowiska, w tym takŜe udziału obywateli. Podstawowym zadaniem edukacji ekologicznej jest
kształtowanie całościowego obrazu relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą.
Edukacja ekologiczna wskazuje na zaleŜność człowieka od środowiska i uczy odpowiedzialności za
zmiany dokonywane w naturalnym środowisku. WyróŜnia się tzw. edukację formalną, która
realizowana jest w szkołach wszystkich stopni oraz edukację nieformalną obejmującą wszystkie
pozaszkolne rodzaje i formy kształtowania postaw proekologicznych. Kształcenie formalne odbywa
się w szkołach róŜnego szczebla i jest ściśle związane z nauczaniem nieformalnym prowadzonym
63
poza placówkami szkolno-wychowawczymi. Oba obszary kształcenia oddziałują na ucznia
rozbudzając między innymi jego zainteresowania.
Biorąc powyŜsze pod uwagę wydaje się, Ŝe największe efekty moŜna uzyskać prowadząc edukację
ekologiczną wg systemu integrującego wszystkie formy edukacji ekologicznej i uwzględniającego
wszystkie grupy odbiorców.
Edukacja formalna
Kształtowanie świadomości ekologicznej dzieci i młodzieŜy jest istotnym zadaniem realizowanym
w formalnym systemie kształcenia, w skład którego wchodzą: wychowanie przedszkolne, szkolnictwo
podstawowe i ponadpodstawowe oraz szkolnictwo wyŜsze. Szkoły mają najwięcej moŜliwości
prowadzenia edukacji ekologicznej. Tematyka ekologiczna stanowi element wielu przedmiotów a jej
właściwa realizacja zaleŜy przede wszystkim od zaangaŜowania nauczycieli, od ich znajomości
najwaŜniejszych problemów z zakresu ochrony środowiska w gminie Grójec. Pomocne w tym
zakresie będą następujące instytucje:
- Urząd Gminy i Miasta w Grójcu oraz Starostwo Powiatowe w Grójcu (organizowanie
konkursów, udzielanie pomocy finansowej),
- Lokalne Centrum Edukacji Ekologicznej w Grójcu (wykłady, wycieczki, warsztaty
ekologiczne),
- Kuratorium Oświaty (doradztwo metodyczne, opiniowanie, patronat nad konkursami),
- Nadleśnictwo Grójec i RDLP w Radomiu (organizacja zajęć terenowych, organizacja
prelekcji, szkoleń, wydawanie materiałów informacyjnych),
- Mazowiecki Instytut Doskonalenia Nauczycieli Fundacji im. Stanisława Konarskiego
w Grójcu (pomoc w organizowaniu konkursów, patronat metodyczny, wydawanie opinii
dotyczących działań ekologicznych),
- Pozarządowe Organizacje Ekologiczne obejmujące swoim działaniem takŜe teren powiatu
grójeckiego np. LOP, Federacja Zielonych GAJA, itp.
Problematyka ekologiczna pojawia się w wielu przedmiotach, natomiast podstawowym zadaniem
nauczycieli, uczniów i rodziców powinno być wykorzystanie moŜliwości zawartych w programach,
w celu wyzwolenia i utrwalenia u uczniów potrzeby Ŝycia zgodnego z zasadą zrównowaŜonego
rozwoju.
Bardzo istotne jest wyposaŜenie nauczycieli w odpowiednie pomoce w formie atrakcyjnie
zredagowanych podręczników, broszur, folderów, filmów video oraz zestawów do ćwiczeń
laboratoryjnych i terenowych.
Edukacja nieformalna
Jednym z podstawowych warunków zrównowaŜonego rozwoju jest włączenie do udziału w nim
całego społeczeństwa. Z tego powodu konieczne jest objęcie wszechstronną edukacją ekologiczną jak
największej liczby osób dorosłych czy teŜ róŜnych grup zawodowych (np. rolnicy, przemysłowcy,
organizatorzy turystyki). Jednym z efektywniejszych sposobów na podniesienie świadomości
ekologicznej u osób dorosłych jest ich zaangaŜowanie w procesy decyzyjne. Wymaga to jednak
podjęcia szeregu działań takich jak: informowanie społeczeństwa o stanie środowiska, działaniach
podejmowanych na rzecz jego ochrony czy o regulacjach prawnych odnośnie uczestniczenia
mieszkańców w procesach decyzyjnych dotyczących stanu środowiska.
DuŜą rolę w edukacji ekologicznej spełnia samorząd i lokalne ugrupowania polityczne. Społeczeństwo
zwraca uwagę na zachowania ich przedstawicieli powielając podobne wzorce, często sprzeczne
z etyką ekologiczną. To lokalni politycy tworzą prawo i oni mają najwięcej instrumentów, które
moŜna wykorzystać do działań promujących edukację ekologiczną. Samorząd lokalny powinien
zabezpieczyć środki w swoim budŜecie na działania promujące zasadę zrównowaŜonego rozwoju.
DuŜe znaczenie w edukacji ekologicznej skierowanej do dorosłych mają działania pozaszkolne
podejmowane przez uczniów i nauczycieli. UmoŜliwiają one włączenie do programu edukacji
64
ekologicznej społeczności lokalnych, bez poparcia których Ŝadne działania na rzecz ochrony
środowiska nie mają szansy powodzenia. Działania te powinny doprowadzić do konsolidacji
społeczeństwa wokół omawianych problemów. Stwarza to moŜliwość powstania grup nacisku, które
będą w stanie wyegzekwować od władz podjęcie konkretnych działań słuŜących ochronie środowiska.
Bardzo duŜy wpływ na poziom wiedzy o stanie środowiska naturalnego mają media. Coraz bardziej
wzrasta znaczenie tematycznych programów publicystycznych i filmów popularnonaukowych
o tematyce środowiskowej oraz tzw. reklama społeczna, która promuje działania przyjazne
środowisku. Stąd bardzo waŜna jest współpraca władz samorządowych, a takŜe organizacji
ekologicznych z lokalnymi mediami. W związku z powyŜszym, środki masowego przekazu powinny:
- w odpowiedni sposób przedstawiać stan środowiska naturalnego i prezentować pozytywne
przykłady działań podejmowanych na rzecz ochrony środowiska, pokazując jednocześnie
skutki (równieŜ finansowe) zamierzonych i niezamierzonych działań prowadzonych
w środowisku,
- promować style Ŝycia i zachowania przyjazne środowisku,
- ograniczać lansowanie cywilizacji konsumpcyjnej.
Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie
W sposób bezpośredni kwestie dostępu do informacji i udziału społeczeństwa w podejmowaniu
decyzji dotyczących środowiska porusza Konwencja z Aarhus37. Natomiast 14 lutego 2003 roku
weszła w Ŝycie Dyrektywa 2003/4/WE38 zapewniająca obywatelom państw członkowskich UE dostęp
do informacji o ochronie środowiska naturalnego. W ustawodawstwie krajowym zakres dostępu do
informacji o stanie środowiska jest określony w Dziale IV Ustawy Prawo ochrony środowiska.
Obecnie przygotowana jest do publikacji ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(ustawa z dnia 3 października 2008 r., po rozpatrzeniu poprawek Senatu).
Dla mieszkańców gminy i miasta Grójec dostępna jest strona internetowa Urzędu Gminy i Miasta
Grójec, a takŜe serwisy internetowe, m.in.: Ministerstwa Środowiska, WIOŚ w Warszawie, Starostwa
Powiatowego w Grójcu i strony internetowe pozostałych gmin powiatu, gdzie bardzo często
udostępniane są informacje o środowisku a takŜe o prowadzonych postępowaniach.
Współpraca z organizacjami pozarządowymi w trakcie konsultacji społecznych prowadzonych przy
opracowywaniu dokumentów planistycznych lub w trakcie procesów inwestycyjnych pozwala na
nawiązanie dialogu społecznego i często ma oddźwięk w efekcie końcowym projektów czy inwestycji.
1. Współpraca władz lokalnych ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego,
zakładami pracy i pozarządowymi organizacjami w celu wykorzystania róŜnorodnych form
edukacji ekologicznej
2. Wspieranie merytoryczne i finansowe działań z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej
w szkołach oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzieŜy
3. Promowanie przez środki masowego przekazu, głównie internet, a takŜe prasę oraz lokalne
biuletyny i informatory, stylu Ŝycia i zachowań przyjaznych środowisku
4. Promowanie postaw opartych na idei zrównowaŜonej i odpowiedzialnej konsumpcji.
37 Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do
sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, sporządzona w Aarhus dnia 25 czerwca 1998 r. (Dz. U.
2003 nr 78 poz. 706)
38 DYREKTYWA 2003/4/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 28 stycznia 2003 r. w
sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG
(OJ L 041 , 14/02/2003 P. 0026 – 0032)
65
4.4.2. Aspekty ekologiczne w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
4.4.2.1.
Stan wyjściowy
Istotą zrównowaŜonego rozwoju jest dąŜenie do równowagi i równorzędnego traktowania racji
społecznych, ekonomicznych i ekologicznych a takŜe ładu przestrzennego. W praktyce oznacza to
przede wszystkim spójność przepisów prawnych dotyczących zagadnień szeroko pojętej ochrony
środowiska i zasobów naturalnych oraz przepisów dotyczących systemu planowania
i zagospodarowania przestrzennego. Konieczność przedstawiania zagadnień z zakresu ochrony
środowiska w planach zagospodarowania przestrzennego wynika z ustawy o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym39.
Od kilku lat obserwuje się wzmocnienie roli planowania przestrzennego jako instrumentu ochrony
środowiska, jednak nadal istnieje konieczność pełniejszego uwzględniania w procesach
planistycznych zagadnień ochrony środowiska.
4.4.2.2.
Cel do 2015 roku
Budowanie struktur funkcjonalno-przestrzennych gminy,
sprzyjających równowaŜeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym,
wzrostem jakości Ŝycia i trwałym zachowaniem wartości środowiska
4.4.2.3.
Nowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny, w większym stopniu w porównaniu do
poprzednich dokumentów, odnosić się do lokalizacji obiektów mogących znacząco oddziaływać na
środowisko oraz planów ratowniczych wokół tych obiektów, wskazywać i uwzględniać obiekty objęte
i przewidziane do objęcia róŜnymi formami ochrony przyrody oraz inne obszary o szczególnych
walorach przyrodniczych. Ponadto, powinny uwzględniać działania na rzecz optymalizacji potrzeb
transportowych, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii czy zachowania proporcji pomiędzy
obszarami zainwestowanymi i biologicznie czynnymi.
1.
Prowadzenie polityki przestrzennej ujmującej walory środowiska naturalnego
2.
Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wymagań
przepisów ochrony środowiska, identyfikacje konfliktów środowiskowych i przestrzennych
oraz sposobów zarządzania nimi
4.4.3. Włączenie aspektów ekologicznych do polityk sektorowych
4.4.3.1.
Stan wyjściowy
Zasada zrównowaŜonego rozwoju powinna towarzyszyć kaŜdej działalności społeczno-gospodarczej.
Oznacza ona konieczność uwzględniania celów ochrony środowiska na równi z celami społecznymi
i gospodarczymi w trakcie opracowywania sektorowych polityk, strategii czy programów.
Zagadnienia, jakie naleŜy wziąć pod uwagę to przede wszystkim: energetyka, przemysł, transport,
39
Ustawa z dnia 27 marca 2003r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz. U. Nr 80 poz. 717
z późn. zm.)
66
mieszkalnictwo czy gospodarka wodna. Szczegółowe wskazówki są zawarte w „Wytycznych
dotyczących zasad i zakresu uwzględniania zagadnień ochrony środowiska w programach
sektorowych” przygotowanych przez Ministerstwo Środowiska. Kolejnym instrumentem
wspierającym ekologizację polityk sektorowych jest postępowanie w sprawie strategicznych ocen
oddziaływania na środowisko przeprowadzane właśnie do strategii, polityk, planów czy programów
o zasięgu regionalnym. UmoŜliwiają one kompleksową ocenę zgodności z zasadą zrównowaŜonego
rozwoju.
4.4.3.2.
Cel do 2015 roku
Wzmocnienie roli aspektów ekologicznych w politykach sektorowych
Cel ten jest identyczny z celem powiatowej polityki ekologicznej.
4.4.3.3.
W przypadku opracowywania nowych (w tym aktualizacji istniejących) dokumentów strategicznych
i sektorowych dla gminy konieczne jest uwzględnianie spektów ochrony środowiska. Dotyczy to
zwłaszcza strategii rozwoju gminy oraz rozwoju rolnictwa, a takŜe rozwoju transportu.
Istotna będzie współpraca pracowników merytorycznych z zakresu ochrony środowiska
z pracownikami odpowiedzialnymi za tworzenie polityk sektorowych i ich wdraŜanie.
1.
Intensyfikacja współpracy pracowników zajmujących się ochroną środowiska z pracownikami
odpowiedzialnymi za przygotowanie i wdraŜanie zapisów dokumentów strategicznych.
4.4.4. Zarządzanie środowiskowe
4.4.4.1.
Stan wyjściowy
Systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ) są dobrowolnym zobowiązaniem przedsiębiorstw/
jednostek/organizacji do podejmowania działań mających na celu zmniejszanie oddziaływań na
środowisko, wynikających z prowadzonej działalności. Systemy oparte są na uznanych
międzynarodowych standardach, takich jak EMAS (Eco-management and audit scheme of the
European Union), Brytyjskich Standardach 7750 lub najnowszych ISO 14001. Wiele przedsiębiorstw
łączy systemy zarządzania środowiskowego z systemami zapewnienia jakości (ISO 9000) i/lub
z systemami bezpieczeństwa pracy.
Posiadanie prawidłowo funkcjonującego Systemu Zarządzania Środowiskowego zapewnia, Ŝe
przedsiębiorstwo będzie w zgodzie ze wszystkimi obowiązującymi przepisami dotyczącymi ochrony
środowiska. Ochrona środowiska wpisana jest do celów strategicznych firmy i działania w tym
zakresie naleŜą do kompetencji zarządu firmy.
4.4.4.2.
Cel do 2015 roku
Promowanie i wsparcie wdraŜania systemów zarządzania środowiskowego
w przedsiębiorstwach zlokalizowanych w gminie Grójec
4.4.4.3.
W najbliŜszych latach szczególny nacisk będzie połoŜony na promowanie przez samorząd gminny
wszelkich działań przedsiębiorców związanych z wdraŜaniem systemów zarządzania środowiskowego
67
oraz zachęcanie społeczeństwa do świadomego wyboru wyrobów i usług wytwarzanych
z poszanowaniem środowiska i jego zasobów.
1. Promowanie systemów zarządzania środowiskowego (SZŚ).
2. Zachęcanie organizacji do udziału w programach szkoleniowo-informacyjnych w zakresie
systemu EMAS oraz do korzystania z instrumentów (organizacyjnych, technicznych
i finansowych) zachęcających organizacje do wdraŜania EMAS.
4.4.5. Aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony środowiska
4.4.5.1.
Stan wyjściowy
Isotnym wsparciem ochrony środowiska jest aktywizacja rynku do działań na rzecz ochrony
środowiska. Zgodnie z polityką ekologiczną państwa zakładano, Ŝe do 2006 roku wdroŜone będą
prace dla aktywizacji mechanizmów rynkowych do wspierania działań w zakresie ochrony
środowiska, tj.: rozwój produkcji urządzeń słuŜących ochronie środowiska, produkcja towarów
przyjaznych środowisku oraz tworzenie nowych miejsc pracy, zwłaszcza w turystyce, leśnictwie,
ochronie przyrody, odnawialnych źródłach energii i wykorzystania odpadów. JednakŜe ustawodawca
nie stworzył odpowiednich mechanizmów prawnych, które wspierałyby te działania.
Ze strony gminy Grójec działaniem aktywizującym rynek do działań na rzecz ochrony środowiska jest
czynne poparcie instytucji działających w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy.
4.4.5.2.
Cel do 2015 roku
Zwiększanie aktywności podmiotów gospodarczych na rzecz ochrony środowiska
Cel ten jest identyczny z celem wojewódzkiej polityki ekologicznej.
4.4.5.3.
W najbliŜszych latach konieczne są prace w zakresie oceny moŜliwości aktywizacji rynku do działań
na rzecz ochrony środowiska w całym regionie. Działania podejmowane w ramach omawianego
zagadnienia powinny być zgodne z systemem prawnych, ekonomicznych i finansowych instrumentów
polityki ekologicznej. Jedną z form aktywizacji moŜe być uruchomienie programu „zielonych miejsc
pracy” i współpraca z organizacjami pozarządowymi w prowadzeniu kampanii promocyjnych
dotyczących tego programu, a takŜe promowania etykiet ekologicznych i zrównowaŜonej konsumpcji
wśród mieszkańców gminy.
1.
Wspieranie powstawania tzw. zielonych miejsc pracy, w tym przygotowanie programu
tworzenia zielonych miejsc pracy
1.
Promocja firm lokalnych, działających w sferze usług i produkcji urządzeń ochrony
środowiska
2.
Doskonalenie przepływu informacji pomiędzy władami samorządowymi a sferą biznesu
68
5.
PLAN OPERACYJNY NA LATA 2008-2011
5.1.
Wprowadzenie
Cele ekologiczne do 2015 roku i kierunki działań przedstawione w rozdziale poprzednim są bazą dla
planu operacyjnego na lata 2008 - 2011, tj. konkretnych przedsięwzięć, które mają priorytet w skali
gminy i miasta Grójec.
PoniŜej przedstawiono kryteria wyboru priorytetów, które były podstawą sformułowania
przedsięwzięć planowanych do realizacji w okresie 2008 - 2011 w zakresie priorytetowych elementów
środowiska i uciąŜliwości oraz pozostałych zagadnień nie mających priorytetu w skali gminy.
Poszczególne przedsięwzięcia zostały przedstawione w tabelach. Przedsięwzięcia podzielono na
pozainwestycyjne i inwestycyjne. Ponadto podano instytucje realizujące dane przedsięwzięcie oraz
koszty i źródła finansowania.
5.2.
Kryteria wyboru przedsięwzięć
Wymagania w zakresie jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego oraz ochrony zasobów
naturalnych, a ściśle mówiąc dysproporcja między stanem wymaganym a aktualnym, są podstawą
sformułowania listy przedsięwzięć planowanych do realizacji w latach 2008-2011.
Zatem wśród najwaŜniejszych kryteriów naleŜy wymienić:
Wymogi wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach i ustawy
Prawo Wodne oraz innych ustaw komplementarnych,
Dysproporcja między stanem wymaganym a aktualnym,
Zgodność z „Programem ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”,
MoŜliwość uzyskania zewnętrznego wsparcia finansowego,
Obecne zaawansowanie inwestycji.
5.3.
Lista przedsięwzięć na lata 2008-2011
Biorąc pod uwagę powyŜsze kryteria lista ujmuje przedsięwzięcia zgłoszone do realizacji przez Urząd
Gminy i Miasta w Grójcu oraz podmioty gospodarcze zlokalizowane na terenie gminy a takŜe
uzgodnione podczas konsultacji z przedstawicielami róŜnych instytucji / organizacji włączonych
w zagadnienie ochrony środowiska a dotyczące gminy Grójec.
Planowane przedsięwzięcia ujęto w tabelach:
Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne - Tabela 5.1.
Ochrona powietrza atmosferycznego - Tabela 5.2.
Ochrona przed hałasem, polami elektromagnetycznymi, powaŜnymi awariami i innymi
nadzwyczajnymi zagroŜeniami środowiska - Tabela 5.3.
Ochrona zasobów naturalnych - Tabela 5.4.
Edukacja ekologiczna - Tabela 5.5.
Przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami znajdują się w „Planie gospodarki odpadami dla
gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011 w perspektywie do 2019 r.”
NaleŜy podkreślić, Ŝe zaproponowana lista przedsięwzięć nie zamyka moŜliwości realizowania innych
przedsięwzięć, tzn. takich które mieszczą się w ramach kierunków działań zdefiniowanych
w rozdziale 3 niniejszego dokumentu (Polityka ochrony środowiska do 2015 roku).
69
Tabela 5.1.
Lp.
Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne
Opis przedsięwzięcia
-
przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2008-2011
Jednostka odpowiedzialna
Prognozowane nakłady w tys. zł
2009
2010
2011
2008
Przedsięwzięcia pozainwestycyjne
1
Kontrola gromadzenia
UGiM Grójec
i wywozu ścieków z
indywidualnych zbiorników
2
BieŜąca inwentaryzacja
UGiM Grójec
mieszkańców podłączonych do
sieci kanalizacyjnej
3
Monitoring wód podziemnych
w rejonie zlikwidowanego
mogilnika
Przedsięwzięcia inwestycyjne
1.
Budowa kanalizacji sanitarnej
UGiM Grójec
i przepompowni ścieków we
wsi Kociszew
2.
Budowa kanalizacji sanitarnej,
UGiM Grójec
przepompowni i oczyszczalni
ścieków we wsi Uleniec
3.
Budowa kanalizacji sanitarnej
UGiM Grójec
w ulicach Mszczonowskiej,
Willowej, Wilczogórskiej,
Ogrodowej
4.
Budowa Stacji Uzdatniania
UGiM Grójec
Wody w Uleńcu
5.
Budowa wodociągu w śyrówku UGiM Grójec
i Gościeńczycach
6.
Modernizacja Stacji
UGiM Grójec
Uzdatniania Wody w Kośminie
7.
Instalacja separatora i osadnika
ZTS Polska Sp. z o. o.
oczyszczających wody
opadowe z terenu zakładu w
celu oczyszczania wód
opadowych odprowadzanych
do rzeki Molnicy
RAZEM
Ochrona zasobów wodnych i stosunki wodne
Ogółem
2008 - 2011
Potencjalne
finansowania
źródła
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
1
3
1
-
4
1 029
-
-
-
1 029
WFOŚiGW (ok. 65%)
BudŜet gminy
1 869
-
-
-
1 869
WFOŚiGW (ok. 58%)
BudŜet gminy
260
1 000
1 000
-
2 260
BudŜet Gminy
50
400
730
-
1 180
BudŜet gminy
700
750
-
-
1 450
50
1 000
1 150
-
2 200
WFOŚiGW – 34,49 %
BudŜet gminy
BudŜet gminy
-
120
-
-
120
3 958
3 273
2 881
-
10 112
70
BudŜet gminy
Środki własne
Tabela 5.2.
Lp.
Ochrona powietrza atmosferycznego
Przedsięwzięcia inwestycyjne
1.
Modernizacja sieci ciepłowniczej
(ul. Kozietulskiego)
2.
Modernizacja kotłowni w budynku
mieszkalnym w Grójcu
(ul. Mogielnicka 1)
6.
Termomodernizacjia 7 bloków
Wspólnot Mieszkaniowych przy
ul. Piłsudskiego 78, 76 i
Mszczonowskiej 27 (Grójec)
7.
Termomodernizacja budynku
mieszkalnego Polna 5 (Grójec)
8.
Ocieplenie ściany północnej
budynku Zatylna 5 (Grójec)
9.
mieszkalnego Lewczyńska 12
(Grójec)
11.
mieszkalnego ul. Piotra Skargi 19
12.
Termomodernizacja ściany
zachodniej i wschodniej budynku
mieszkalnego, ul. Piłsudskiego 59A
(Grójec)
13.
Termomodernizacja bloku
mieszkalnego A.K. 26 (Grójec)
14.
mieszkalnego Laskowa 2 B
(Grójec)
15.
Termomodernizacja bloków
mieszkalnych w Grójcu
16.
-
Jednostka
odpowiedzialna
UGiM Grójec
2009
2010
2011
2008
Ogółem
2008 - 2011
Potencjalne
finansowania
źródła
400
-
-
-
400
GFOŚiGW
-
100
-
-
100
Środki własne.
Wojskowa Agencja
Mieszkaniowa z siedzibą
w Lublinie
2 350
-
-
-
2 350
Środki własne
Wspólnota
Mieszkaniowa Polna 5
148
-
-
-
148
Wspólnota Mieszkan.
Zatylna 5
Wspólnota Mieszkaniowa
Lewiczyńska 12
15
-
-
-
15
247
-
-
-
247
Kredyt inwestycyjny
+ środki własne.
112
-
-
-
112
BudŜet Gminy
Piłsudskiego 59 A
95
-
100
-
195
Środki własne
A.K. 26
Laskowa 2 B
-
157
-
-
157
-
105
-
-
105
Kredyt termomoder.
60%; śr. włas. 40%
Kredyt termomoder.
70%; śr. włas. 30%
Spółdzielnia
Mieszkaniowa
SAMOPOMOC w Grójcu
Lewiczyńska 10
-
900
600
1 000
2 500
Kredyt termomoder.
70%;śr. włas. 30%
-
99
-
-
99
Kredyt termomoder.
70%; r. włas. 30%
3 367
1 361
700
1 000
6 428
Mogielnicka 1
UGiM Grójec
mieszkal. ul. Lewiczyńska 10
(Grójec)
RAZEM
Ochrona powietrza
71
Kredyt inwestycyjny
+ środki własne.
Środki własne.
Tabela 5.3.
Lp.
Oddziaływanie hałasu, pól elektromagnetycznych oraz powaŜnych awarii i innych nadzwyczajnych zagroŜeń środowiska
Jednostka odpowiedzialna
2009
2010
2011
2008
Hałas
1.
Wprowadzanie do mpzp
UGiM Grójec
zapisów sprzyjających
ograniczeniu zagroŜenia
hałasem (obszary strefy głośnej
i obszary strefy cichej)
Pola elektromagnetyczne
1.
UGiM Grójec
zapisów dot. pól elektrom.
PowaŜne awarie i inne nadzwyczajne zagroŜenia środowiska
1.
Stałe doskonalenie współpracy
Starostwo Powiatowe
słuŜb i organów biorących
udział w przeciwdziałaniu
i usuwaniu skutków awarii
i nadzwyczajnych zdarzeń
2.
Budowa straŜnicy Komendy
Starostwo Powiatowe
PSP w Grójcu
w Grójcu
3.
Wsparcie usprzętowienia OSP
UGiM Grójec
w gminie Grójec
Policja, Inspekcja Transportu
4.
Systematyczna kontrola
pojazdów do transportu
Drogowego
substancji niebezpiecznych
RAZEM
Hałas, pola elektromagnetyczne, powaŜne awarie
i inne nadzwyczajne zagroŜenia środowiska
Ogółem
2008 - 2011
Potencjalne
finansowania
-
źródła
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
1 000
-
-
-
1 000
90
40
40
40
210
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
BudŜet
Starostwa,
BudŜet Wojewody
BudŜet gminy
BudŜet Marszałka
-
1 090
40
40
40
1 210
-
72
Tabela 5.4.
Lp.
Ochrona zasobów naturalnych -
Jednostka
odpowiedzialna
2008
2009
2010
2011
Potencjalne źródła
finansowania
Ogółem
2008 - 2011
Przyroda
1.
2.
3.
4.
Tworzenie nowych pomników
przyrody, zespołów
przyrodniczo-krajobrazowych,
uŜytków ekologicznych
BieŜąca pielęgnacja pomników
przyrody na terenie gminy
Wsparcie opieki nad obiektami
cennymi przyrodniczo (np.
pielęgnacja alei
kasztanowcowej)
Rygorystyczne stosowanie
zasad, zgodnych z
dyspozycjami przyrodniczymi
danego terenu, w
zagospodarowaniu
przestrzennym, zwłaszcza
lokalizacji funkcji uciąŜliwych
lub szkodliwych dla człowieka i
środowiska
Lasy
1.
Realizacja zabiegów
pielęgnacyjnych i
odnowieniowych w Lasach
Państwowych zgodnie z
Planem Urządzenia Lasu
3.
Prowadzenie zalesień
Rada Miejska w Grójcu
-
5
5
5
15
GFOŚiGW
UGiM Grójec
5
5
5
5
20
BudŜet państwa
PSzP w Częstoniewie
-
1
1
1
3
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
UGiM Grójec
RDLP w Radomiu,
Nadleśnictwo Grójec
i Dobieszyn
Właściciele gruntów
Starostwo Powiatowe
(nadzór)
Nakłady zgodnie z pul
3
5
73
4
GFOŚiGW
-
Środki Lasów
Państwowych,
BudŜet państwa
3
15
Środki właścicieli,
WFOŚiGW
Tabela 5.4.
Lp.
Ochrona zasobów naturalnych -
przedsięwzięcia przewidziane do realizacji w latach 2008-2011, c.d.
Jednostka
odpowiedzialna
2008
2009
2010
2011
Potencjalne źródła
finansowania
Ogółem
2008 - 2011
Zieleń
1.
2.
Zakładanie i utrzymywanie
terenów zieleni w Grójcu
Wsparcie szkół w zakładaniu i
utrzymywaniu terenów zieleni
na terenach szkolnych
Gleby
1.
konieczności ochrony gleb
klasy I-III i racjonalnego
gospodarowania ich zasobami
2.
Przestrzeganie zasad ochrony
gleb w działalności
gospodarczej
3.
Promowanie zasad Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej
4.
Monitoring gleb zgodnie z
wymaganiami prawnymi
UGiM w Grójcu
175
200
200
200
775
10
12
10
10
42
UGiM Grójec
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
Podmioty gospodarcze
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
ODR
UGiM Grójec
GIOŚ, IUNG w Puławach
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
Szkoły
Koszty w ramach monitoringu środowiska
GFOŚiGW,
BudŜet gminy
GFOŚiGW
-
Zasoby Kopalin
1.
Inwentaryzacja miejsc
Starostwo Powiatowe
nielegalnej eksploatacji
kruszyw
Starostwo Powiatowe
2.
Kontrola sposobu eksploatacji
kruszyw
3.
Systematyczna rekultywacja
Koncesjonariusze
terenów poeksploatacyjnych
RAZEM
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
Koszty po stronie koncesjonariuszy
193
228
74
225
224
870
Tabela 5.5.
Lp.
Edukacja ekologiczna -
Edukacja formalna
1.
Edukacja ekologiczna realizowana w przedszkolach
i szkołach (programy ekologiczne, konkursy, olimpiady)
2.
Edukacja ekologiczna społeczeństwa realizowana
poprzez: kampanie informacyjno-edukacyjne, imprezy o
tematyce ekologicznej, festyny, konferencje, zajęcia
pozalekcyjne dla społeczeństwa
3.
Szkolenia rolników w zakresie stosowania środków
ochrony roślin, rolnictwa ekologicznego, agroturystyki i
wdraŜania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych
4.
Wsparcie udziału szkół w programach środowiskowych
krajowych i międzynarodowych
Edukacja nieformalna
1.
BieŜące informowanie na stronach www UGiM Grójec
o stanie środowiska w gminie i działaniach
podejmowanych na rzecz jego ochrony
2.
Współpraca w zakresie organizacji prelekcji oraz
konkursów dla mieszkańców powiatu w celu
propagowania i zachęcania do ekologicznego stylu Ŝycia
3.
Promowanie obszarów cennych przyrodniczo, ścieŜek
przyrodniczych itp. poprzez wydawanie materiałów
edukacyjnych oraz ulotek informacyjnych nt.
proekologicznych zachowań konsumenckich,
oszczędzania wody i energii, korzystania z publicznych
środków transportu, segregacji odpadów itp.
RAZEM
Jednostka
odpowiedzialna
2008
Szkoły,
Przedszkola,
UGiM Grójec,
Starostwo Powiatowe
UGiM Grójec,
Starostwo Powiatowe
Media, LOP,
MODR w Warszawie
(Oddział Radom)
2009
2010
2011
Ogółem
2008-2011
Potencjalne
finansowania
źródła
5
5
5
5
20
WFOŚiGW,
GFOŚiGW
5
5
5
5
20
WFOŚiGW, PFOŚiGW,
GFOŚiGW, środki własne,
sponsorzy
2
2
2
2
8
Środki
WFOŚiGW
2
2
2
2
8
WFOŚiGW, PFOŚiGW,
GFOŚiGW, sponsorzy
UGiM Grójec
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
UGiM Grójec,
Starostwo Powiatowe
Organizacje
pozarządowe
UGiM Grójec,
Starostwo Powiatowe
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
b.k.d.
-
1
1
1
1
4
15
15
15
15
60
UGiM Grójec,
Starostwo Powiatowe
75
GFOŚiGW
PFOŚiGW,
własne,
6.
MONITORING WDRAśANIA PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA
6.1.
Wprowadzenie
Niniejszy rozdział opisuje zasady i sposób zarządzania „Programem ochrony środowiska dla gminy
i miasta Grójec na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”, będącego
aktualizacją „Programu ochrony środowiska dla miasta i gminy Grójec na lata 2004-20141”.
Program ochrony środowiska, z punktu widzenia władz gminy, jest postrzegany jako instrument
koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska oraz intensyfikacji współpracy róŜnych instytucji
i organizacji, ukierunkowanej na efektywne wdraŜanie Programu w skali gminy. Dlatego celowe jest
przedstawienie procedury wdraŜania niniejszego „Programu…”. Procedura ta, w ogólnych
załoŜeniach, jest identyczna jak to przedstawiono w poprzednim „Programie…”. Nieznacznej
weryfikacji poddano szczegółowe zapisy poszczególnych elementów zarządzania Programem
(np. instrumenty zarządzania środowiskiem, harmonogram wdraŜania programu).
6.2.
Ogólne zasady zarządzania środowiskiem
Zarządzanie środowiskiem odbywa się na kilku szczeblach. W gminie zarządzanie dotyczy działań
własnych (podejmowanych przez gminę) oraz jednostek organizacyjnych, obejmujących działania
podejmowane przez podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska. Ponadto samorząd powiatowy
i administracja publiczna województwa, w ramach swoich obowiązków i kompetencji, realizuje
zadania związane z zarządzaniem środowiskiem w gminie.
Podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska kierują się głównie efektami ekonomicznymi
i zasadami konkurencji rynkowej, a od niedawna liczą się takŜe z głosami opinii społecznej. Na tym
szczeblu zarządzanie środowiskiem odbywa się przez:
dotrzymywanie wymagań stawianych przez przepisy prawa,
porządkowanie technologii i reŜimów obsługi urządzeń,
modernizację technologii,
eliminowanie technologii uciąŜliwych dla środowiska,
instalowanie urządzeń ochrony środowiska,
stałą kontrolę emisji zanieczyszczeń.
Instytucje działające w ramach administracji odpowiedzialnych za wykonywanie i egzekwowanie
prawa mają głównie na celu zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska przez:
racjonalne planowanie przestrzenne,
kontrolowanie gospodarczego korzystania ze środowiska,
porządkowanie działalności związanej z gospodarczym korzystaniem ze środowiska,
Przepisy przewidują tworzenie na wszystkich szczeblach administracji rozbudowanego systemu
dokumentów planistycznych wytyczających generalne kierunki polityki rozwoju w kontekście
ochrony środowiska i zagospodarowania przestrzennego.
Organ wykonawczy gminy i miasta Grójec, a takŜe Zarząd Województwa Mazowieckiego oraz Zarząd
Powiatu Grójeckiego sporządzają programy ochrony środowiska w celu realizacji polityki
ekologicznej państwa.
Dokumenty dotyczące zagospodarowania przestrzennego sporządza się na wszystkich szczeblach, ale
nie wszystkie mają jednakową moc prawną i rolę w całym systemie. Z punktu widzenia prawnego
najmocniejszą pozycję w omawianej strukturze ma gmina, gdyŜ tylko miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego, uchwalane przez gminy, mają rangę obowiązującego powszechnie
przepisu prawa. Oznacza to w uproszczeniu, Ŝe wszelkie programy, plany i strategie formułowane na
róŜnych szczeblach mają tylko wtedy szansę realizacji, jeśli znajdą odzwierciedlenie w konkretnym
miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Samorząd gminy określa równieŜ strategię rozwoju gminy, która ujmuje takŜe racjonalne korzystanie
z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównowaŜonego
rozwoju.
76
6.3.
Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska
6.3.1. Ogólne załoŜenia zarządzania Programem
Podstawową zasadą realizacji programu ochrony środowiska powinna być zasada wykonywania zadań
przez poszczególne jednostki włączone w zagadnienia ochrony środowiska. Z punktu widzenia
pełnionej roli w realizacji Programu moŜna wyodrębnić cztery grupy podmiotów uczestniczących
w nim. Są to:
- podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,
- podmioty realizujące zadania programu, w tym instytucje finansujące,
- podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,
- społeczność gminy jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.
Główna odpowiedzialność za realizację Programu spoczywa na Burmistrzu Gminy i Miasta Grójec,
który składa Radzie Miejskiej raporty z wykonania Programu oraz współdziała z organami
administracji rządowej i samorządowej szczebla wojewódzkiego oraz samorządem powiatowym, które
dysponują instrumentarium wynikającym z ich kompetencji.
Wojewoda (oraz podległe mu słuŜby zespolone) oraz Marszałek dysponują instrumentarium prawnym
umoŜliwiającym reglamentowanie korzystania ze środowiska. W dyspozycji Zarządu Powiatu oraz
Zarządu Województwa znajdują się takŜe instrumenty finansowe na realizację zadań programu (np.
poprzez PFOŚiGW, WFOŚiGW w Warszawie, środki Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Mazowieckiego i in.).
Ponadto Burmistrz Gminy i Miasta Grójec współdziała z instytucjami administracji specjalnej
w dyspozycji których znajdują się instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontrolują
respektowanie prawa, prowadzą monitoring stanu środowiska (m.in.: inspekcja sanitarna, inspekcja
ochrony środowiska).
Bezpośrednim realizatorem większości zadań nakreślonych w programie jest Urząd Gminy i Miasta
Grójec jako wykonawca inwestycji w zakresie ochrony środowiska na własnym terenie.
Głównymi odbiorcami Programu są mieszkańcy gminy i miasta Grójec, którzy subiektywnie oceniają
efekty wdroŜonych przedsięwzięć.
Schemat zarządzania Programem przedstawia Rycina 6.1.
Rycina 6.1.
Schemat zarządzania „Programem ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na
lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”
RADA MIEJSKA
Samorząd
powiatowy
Instytucje
kontrolujące
Wojewoda
BURMISTRZ
GMINY I MIASTA
Jednostki realizujące
przedsięwzięcia
Odbiór społeczny
77
Samorząd wojewódzki
Instytucje
finansujące
6.3.2. Monitoring wdraŜania Programu
Zakres monitoringu
WdraŜanie programu ochrony środowiska podlega regularnej ocenie w zakresie:
Określenia stopnia wykonania przedsięwzięć / działań.
Określenia stopnia realizacji przyjętych celów.
Oceny rozbieŜności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem.
Analizy przyczyn tych rozbieŜności.
W 2006 roku opracowano raport z wykonania „Programu ochrony środowiska dla miasta i gminy
Grójec na lata 2004-2014” za okres 2004-2005. Natomiast niniejszy dokument Programu zawiera
ocenę realizacji poprzedniego Programu za lata 2006-2007.
Następny raport, tj. raport z wykonania niniejszego Programu powinien być przygotowany na
początku 2010 roku i obejmować okres lat 2008-2009.
Kolejna aktualizacja Programu będzie przygotowana na początku 2012 roku. Ta aktualizacja powinna
zawierać takŜe ocenę wykonania Programu za lata 2010-2011.
Aktualizowany Program powinien obejmować okres lat 2012-2019.
Procedura wdraŜania Programu, zaprezentowana powyŜej, pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych
w ustawie Prawo ochrony środowiska, a dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program
ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska.
Zatem główne działania to:
Ocena postępów we wdraŜaniu programu ochrony środowiska, w tym przygotowanie raportu
(co dwa lata).
Aktualizacja celów i kierunków działań oraz listy przedsięwzięć priorytetowych (co cztery
lata).
Wskaźniki monitorowania efektywności Programu
Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości, oparty
na wskaźnikach. W raporcie z wykonania „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec
na lata 2004-2014” za lata 2004-2005 przedstawiono listę wskaźników stanu środowiska i zmiany
presji na środowisko, które wyraŜają w sposób wymierny efekt działań w zakresie ochrony
środowiska.
W „Programie ochrony środowiska dla powiatu grójeckiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2012-2015”, w ślad za programem wojewódzkim, przyjęto uproszczony model
wskaźnikowy, tzw. model DSR (presja, stan, reakcja):
• wskaźniki presji na środowisko, wskazują główne źródła problemów i zagroŜeń
środowiskowych (przykładowo emisja zanieczyszczeń do środowiska),
• wskaźniki stanu środowiska, odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów
(przykładowo jakość wód powierzchniowych i podziemnych). Podstawą ich określenia są
wyniki badań i pomiarów uzyskane w ramach systemu Państwowego Monitoringu
Środowiska (PMŚ). Wskaźniki te obrazują ostateczny rezultat realizacji celów polityki
ekologicznej i powinny być tak konstruowane, aby moŜliwe było dokonanie przeglądowej
oceny stanu środowiska i zmian zachodzących w czasie,
• wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych, pokazują działania podejmowane przez
społeczeństwo lub określoną instytucję w celu poprawy jakości środowiska lub złagodzenia
antropogennej presji na środowisko (przykładowo procent mieszkańców korzystających
z oczyszczalni ścieków, obszary prawnie chronione jako procent całego obszaru).
W ninjejszym Programie przyjęto taki sam model, co moŜe znacznie ułatwić sporządzanie raportów
z wykonania programów oraz umoŜliwi analizę porównawczą wykonania zadań w ramach
programów ochrony środowiska na poszczególnych szczeblach zarządzania ochroną środowiska w
województwie mazowieckim.
Lista wskaźników (wraz z ich wartościami) została przedstawiona w Tabeli 6.1.
78
NaleŜy przyjąć generalne załoŜenie, Ŝe lista tych wskaźników będzie sukcesywnie modyfikowana,
Wskaźniki realizacji celu w zakresie edukacji ekologicznej naleŜy postrzegać jako wskaźniki
świadomości społecznej.
Poszczególne wskaźniki powinny być opracowywane zgodnie z systemem raportowania (cykl
dwuletni), z wyjątkiem jednego wskaźnika dot. świadomości społecznej (patrz Tabela 6.1.), który to
wskaźnik powinien być oceniany w cyklu czteroletnim.
Tabela 6.1.
Wskaźniki monitorowania efektywności Programu
Lp.
Wskaźniki
Wskaźniki presji na środowisko
1.
Pobór wód podziemnych na potrzeby produkcyjne (poza
rolnictwem i leśnictwem)
2.
Ludność korzystająca z wody wodociągowej
3.
Ładunki zanieczyszczeń w ściekach komunalnych po oczyszczeniu
4.
Ładunki zanieczyszczeń
oczyszczeniu
w
ściekach
przemysłowych
Wskaźniki stanu środowiska
1.
Stan czystości rzek
2.
po
Jednostka
Stan wyjściowy
2007 (2006)
dam3
455
%
kg/rok
kg/rok
klasa
Jakość powietrza - klasa strefy kozienicko-grójeckiej
klasa strefy
3.
Lesistość
Wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych
1.
Komunalne oczyszczalnie ścieków
2.
Przemysłowe oczyszczalnie ścieków
3.
Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków
4.
Ludność korzystająca z sieci gazowej
5.
Ludność korzystająca z gazu do ogrzewania mieszkań
6.
Obszary prawnie chronione
7.
Obszary sieci Natura 2000
8.
Nakłady na środki trwałe słuŜące ochronie środowiska, w tym:
Gospodarka wodna
Gospodarka ściekowa i ochrona wód
Gospodarka odpadami
Pozostała działalność
%
Szt.
Szt.
%
%
%
%
%
tys. zł
84
BZT5 : 11 659
ChZT:58 660
zawiesina:23 120
azot ogólny:10 137
fosfor ogólny:2 022
ChZT: 2 610
BZT5: 5 516
zawiesina: 1 871
Jeziorka (Gościeńczyce)
IV
Kraska (śyrówek) V
A (dla zanieczyszczeń dla
których określono
poziomy dopuszczalne),
C (dla zanieczyszczeń dla
których określono
poziomy docelowe, dot.
benzo(a)pirenu),
C (dla ozonu w związku z
przekroczeniem poziomu
celu długoterminowego
11, 6
1
2
65
73
75
62
brak
3 415, 9
456, 7
1 620, 9
108, 3
1 230, 0
6.3.3. Harmonogram wdraŜania Programu
W tabeli 6.2. przedstawiono harmonogram wdraŜania „Programu ochrony środowiska dla gminy i
miasta Grójec na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”. Harmonogram
ten ujmuje cyklicznie prowadzone działania opisane wcześniej.
79
NaleŜy jednak zaznaczyć, iŜ moŜliwe są modyfikacje tego harmonogramu w zaleŜności od oceny
postępów w zakresie osiągania celów i zmieniających się uwarunkowań zewnętrznych
i wewnętrznych.
Tabela 6.2.
Lp.
1.
1.1.
1.2.
2.
2.1.
2.2.
6.4.
Harmonogram wdraŜania „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec
na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015”
Rok
2008
2009
Zadania
Program ochrony środowiska gminy i miasta Grójec
Cele średniookresowe
do 2015
i kierunki działań
Lista przedsięwzięć
2008-2011
planowanych do
realizacji w okresie
najbliŜszych 4 lat
Monitoring
X
X
Monitoring środowiska
Monitoring polityki środowiskowej
Wskaźniki
monitorowania celów
Programu
Ocena realizacji listy
przedsięwzięć
Raporty z realizacji
Programu
Ocena realizacji celów
średniookresowych
i kierunków działań
2010
2011
2012
itd.
do 2019
2013-2016
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Współpraca w ramach wdraŜania Programu
Bardzo waŜnym czynnikiem sukcesu Programu jest dobra i szeroko pojęta współpraca między
róŜnymi partnerami, uczestnikami Programu. Współpraca powinna uwzględniać następujące zasady:
- swobody działania - poszczególne podmioty mają swobodę działania według posiadanych przez
nie kompetencji. Realizują one własne cele zapisane w statutach; mają własne struktury,
procedury, techniki działania zapisane w dokumentach organizacyjnych i regulaminach,
- dobrowolności i równości,
- efektywnego uŜycia środków (zasobów) - na wszystkich podmiotach ciąŜy obowiązek
efektywnego i racjonalnego uŜycia środków,
- wykorzystania prostych rezerw - priorytetem w polityce krótko- i średniookresowej powinny być
działania przynoszące duŜe efekty ekologiczne przy stosunkowo niskich nakładach. Do tych
działań naleŜą wszelkie działania prewencyjne, poprawa organizacji zarządzania, wprowadzanie
zasad czystszej produkcji, poszanowanie energii i surowców oraz edukacja ekologiczna i działania
na rzecz podniesienia świadomości ekologicznej,
- pomocniczości i solidarności - wszyscy uczestnicy Programu są zobowiązani do współpracy
w realizacji Programu, do solidarnego ponoszenia kosztów jego realizacji oraz wspierania
słabszych partnerów.
Postępowanie wszystkich uczestników programu zgodnie z tymi zasadami gwarantuje:
- uspołecznienie decyzji,
- współdziałanie,
- równość podmiotów uczestniczących w zarządzaniu,
- swobodę przepływu informacji.
80
Wśród najwaŜniejszych partnerów włączonych zarówno w proces opracowania Programu, jak i jego
wdraŜania naleŜy wymienić:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jednostki szczebla wojewódzkiego (Marszałek i jego słuŜby, Wojewoda i jego słuŜby).
Powiat Grójecki
Sąsiednie gminy i związki gmin.
Inspekcja Ochrony Środowiska (WIOŚ).
Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW w Warszawie, WFOŚiGW
w Warszawie, PFOŚiGW w Grójcu).
Podmioty gospodarcze.
Organizacje pozarządowe.
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna.
Nadleśnictwo Grójec.
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Mazowiecki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Warszawie.
Mazowiecki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie (Oddział w Radomiu).
Powiatowy Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Grójcu.
Wszystkie te jednostki zajmują waŜne miejsce na polu ochrony środowiska i ich doświadczenia będą
wykorzystane przy realizacji Programu Ochrony Środowiska.
6.5.
Główne działania w ramach zarządzania Programem
W oparciu o poprzednie paragrafy niniejszego rozdziału w tabeli 6.3. przedstawiono najwaŜniejsze
działania w ramach następujących zagadnień: wdraŜanie "Programu ochrony środowiska"
(koordynacja, weryfikacja celów ekologicznych i strategii ich realizacji oraz listy przedsięwzięć,
współpraca z róŜnymi jednostkami), edukacja i komunikacja ze społeczeństwem (w tym system
informacji o środowisku), systemy zarządzania środowiskiem, monitoring stanu środowiska. Dla
kaŜdego zagadnienia wskazano instytucje uczestniczące w realizacji wyszczególnionych działań.
Tabela 6.3.
Lp.
1.
2.
3.
4.
NajwaŜniejsze działania w ramach zarządzania środowiskiem
Zagadnienie
Główne działania
w latach 2008 – 2015
WdraŜanie "Programu − Koordynacja wdraŜania "Programu ..."
ochrony środowiska..." − Współpraca z róŜnymi jednostkami
− Ocena wdroŜenia przedsięwzięć (2010, 2012)
− Ocena realizacji i weryfikacja celów ekologicznych
i kierunków działań (2012)
− Raporty o wykonaniu Programu (2010, 2012)
Edukacja ekologiczna, − Rozwój róŜnorodnych form edukacji ekologicznej
komunikacja ze
w oparciu o instytucje zajmujące się tym zagadnieniem
społeczeństwem,
− Większe wykorzystanie mediów (prasa, telewizja,
Dostęp do informacji
internet) w celach informowania społeczeństwa
o środowisku
o podejmowanych i planowanych działaniach z zakresu
ochrony środowiska, w tym realizacji programów
− Stosowanie systemu „krótkich informacji”
o środowisku (wydawanie ulotek i broszur
informacyjnych)
− Szersze włączenie organizacji pozarządowych
w proces edukacji ekologicznej i komunikacji ze
społeczeństwem
Aktualizacja gminnego programu ochrony środowiska wraz
Gminny Program
z gminnymi planami gospodarki odpadami
Ochrony środowiska
Zgodnie z wymaganiami ustawowymi
Monitoring stanu
Informacje o stanie środowiska w gminie
środowiska
81
Instytucje
uczestniczące
Gmina,
Inne jednostki
wdraŜające
Program
Gmina,
Zarząd Powiatu,
Zarząd
województwa,
WIOŚ,
Organizacje
pozarządowe
Burmistrz
WIOŚ, WSSE,
Burmistrz
7.
7.1.
ASPEKTY FINANSOWE WDRAśANIA PROGRAMU
Wprowadzenie
W niniejszym rozdziale przedstawiono prognozowane nakłady na realizację Programu w pierwszym
okresie jego wdraŜania, tj. w latach 2008-2011 (par. 7.2.). Koszty wdroŜenia przedsięwzięć
zdefiniowanych w „Programie ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” dla okresu 2008 - 2011, podane są w cenach
II kwartału 2008 roku.
W rozdziale przedstawiono analizę źródeł finansowania zadań Programu w okresie 2008-2011 (par.
7.3.), w tym procentowy udział poszczególnych źródeł.
7.2.
Prognozowane nakłady na wdraŜanie Programu w latach 2008-2011
Nakłady na realizację „Programu ochrony środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2012-2015” w okresie 2008-2011 (Tabela 6.1.) opracowano na
podstawie planu operacyjnego, tj. listy planowanych przedsięwzięć (tabele od 5.1. do 5.5.) oraz
nakładów związanych z monitoringiem środowiska i zarządzaniem Programem.
W okresie lat 2008 - 2011 przewiduje się działania z zakresu:
- zarządzania środowiskiem zgodnie z celami i strategią Programu Ochrony Środowiska;
koordynacja / zarządzanie, monitoring wdraŜania programu, doskonalenie przepływu informacji,
- inwestowania w techniczną infrastrukturę ochrony środowiska (zgodnie z listą przedsięwzięć
przewidzianych do realizacji w latach 2008- 2011) wraz z wykonaniem niezbędnych opracowań,
koncepcji, analiz i ocen.
Tabela 6.1.
Lp.
Prognozowane nakłady na wdraŜanie Programu w latach 2008– 2011 (w tys. PLN)
Kierunki inwestowania
2008
2009
Nakłady w tys. zł
2010
2011
Łącznie
2008-2011
Ochrona środowiska i gospodarka wodna
1.
Ochrona zasobów wodnych
i stosunki wodne
Ochrona powietrza atmosferycznego
Ochrona przed hałasem, polami
elektromagnetycznymi, powaŜnymi
awariami i innymi nadzwyczajnymi
zagroŜeniami środowiska
4.
Razem: Ochrona środowiska i gospodarka
wodna
Narzędzia i instrumenty realizacyjne
1.
Zarządzanie „Programem ..”
2.
Razem: Narzędzia i instrumenty
realizacyjne
RAZEM KOSZTY W LATACH
2.
3.
3 958
3 273
2 881
-
10 112
3 367
1 090
1 361
40
700
40
1 000
40
6 428
1 210
193
8 608
228
4 902
225
3 846
224
1 264
870
18 620
15
8
23
15
4
19
15
6
21
15
8
23
60
26
86
8 631
4 921
3 867
1 287
18 706
Łączne nakłady dot. wykonania zadań objętych „Programem …” w latach 2008 – 201140 oszacowano
na ok. 18, 7 mln zł. Największe inwestycje dotyczą gospodarki wodno-ściekowej, na którą nakłady
wynoszą ok. 54 % kosztów wdroŜenia niniejszego Programu.
40
Bez kosztów infrastruktury drogowej
82
Średnioroczne nakłady finansowe w okresie lat 2008-2011 powinny wynieść ok. 4, 7 mln zł.
Wg danych GUS średnioroczne nakłady na środki trwałe słuŜące ochronie środowiska i gospodarce
wodnej (bez infrastruktury drogowej) w latach 2004-2005 (dane GUS) kształtowały się na poziomie
ok. 5, 1 mln zł (2005 rok 6,7 mln zł, 2006 rok: 3, 4 mln zł).
Na podstawie szczegółowej analizy planu operacyjnego, w tym źródeł finansowania poszczególnych
przedsięwzięć (tabele w rozdziale 5) moŜna wnioskować, Ŝe są one do zrealizowania.
7.3.
Analiza źródeł finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska
Środki własne inwestorów
NaleŜy stwierdzić, Ŝe podstawowym źródłem finansowania ochrony środowiska w nadchodzących
latach będą środki własne inwestorów - zarówno gminy i miasta Grójec, jak równieŜ przedsiębiorców
i mieszkańców gminy. Na samorządzie gminnym spoczywa obowiązek wdroŜenia wymagań
wspólnotowych m.in. w zakresie gospodarki wodno-ściekowej i odpadowej. Inwestycje te często będą
musiały być wspierane kredytami i poŜyczkami bankowymi.
Natomiast udział środków budŜetu Państwa jest niski, na poziomie 5, 4%.
W okresie 2008-2011 zaangaŜowanie środków własnych Gminy i Miasta Grójec łącznie ze środkami
GFOŚiGW oszacowano na kwotę ok. 9 166 tys. zł.
Fundusze ekologiczne
Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony
środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Rolą funduszy ochrony
środowiska jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych, a podstawowym źródłem ich
przychodów są: wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian
oraz administracyjne kary pienięŜne. W związku z poprawą stanu środowiska rola opłat i kar za
korzystanie ze środowiska, jako instrumentu finansowania inwestycji proekologicznych, będzie
malała. Stąd tak waŜne jest to, Ŝe NFOŚiGW oraz wojewódzkie fundusze, dzięki posiadaniu
osobowości prawnej, generują przychody między innymi poprzez udzielanie poŜyczek
oprocentowanych na zasadach preferencyjnych i częściowo umarzalnych. Zwiększa to pulę środków
dyspozycyjnych, które przeznacza się na finansowanie, w formie bezzwrotnej (dotacje, umorzenia
poŜyczek i dopłaty do odsetek od kredytów bankowych) oraz finansowanie zwrotne (poŜyczki,
preferencyjne linie kredytowe), przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Pomoc WFOŚiGW
przyznawana jest wnioskodawcom realizującym zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne, zgodnie
z listą priorytetów i kryteriami wyboru przedsięwzięć do dofinansowania, opierając się na ściśle
określonych „Zasadach udzielania i umarzania poŜyczek oraz udzielania dotacji ze środków
WFOŚiGW w Warszawie”. Jedynie w szczególnie newralgicznych obszarach ochrony środowiska
i gospodarki wodnej na realizację przedsięwzięć udzielane są dotacje.
Analizując wielkość środków finansowych przeznaczanych na przedsięwzięcia proekologiczne
(dot. Obszaru gminy) przez NFOŚiGW w Warszawie i WFOŚiGW w Warszawie w ostatnich latach
oraz prognozowaną malejącą tendencję w przyszłości – moŜna oszacować, Ŝe w latach 2008-2011
moŜe to być kwota ok. 2, 3 mln zł.
Środki unijne
W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyły się moŜliwości wykorzystania funduszy
zagranicznych, które w najbliŜszych latach będą pełnić waŜną rolę w finansowaniu ochrony
środowiska, zwłaszcza w kierunku mobilizowania środków krajowych i funduszy własnych
podmiotów realizujących inwestycje w celu uzupełniania montaŜu finansowego. Tym niemniej
skuteczne wykorzystanie środków UE wymagać będzie spełnienia kilku warunków. Pierwszeństwo
w finansowaniu mają przedsięwzięcia niezbędne dla realizacji środowiskowych zobowiązań Traktatu
Akcesyjnego, a więc dotyczące przede wszystkim realizacji Krajowego Programu Oczyszczania
Ścieków Komunalnych.
83
W odniesieniu do finansowania ochrony środowiska i gospodarki wodnej na terenach wiejskich gminy
największe znaczenie ma Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, z którego mogą zostać
dofinansowane przedsięwzięcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Inne źródła zagraniczne
W październiku 2004 r. polski rząd podpisał dwie umowy, które umoŜliwiają korzystanie
z dodatkowych, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, źródeł bezzwrotnej pomocy
zagranicznej, które w znaczącej części są i będą przeznaczane na działania w zakresie ochrony
środowiska. Są to: Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweski
Mechanizm Finansowy. Przyznana Polsce kwota w wysokości 533,51 mln euro została przeznaczona
do wykorzystania w latach 2004-2009. W odniesieniu do niniejszego Programu ww. środki mogą
finansować przedsięwzięcia związane z odnawialnymi źródłami energii oraz termomodernizacjami.
Szczegółowe informacje nt. MFEOG i NMF znajdują się na stronach internetowych Ministerstwa
Środowiska.
Strukturę finansowania przedsięwzięć ujętych w „Programie…” przedstawia Tabela 6.2. Została ona
opracowana na podstawie analizy źródeł finansowania działań w zakresie ochrony środowiska
w ostatnich latach w gminie Grójec, informacji uzyskanych drogą ankietyzacji podmiotów
gospodarczych oraz prognozie co do perspektywicznych źródeł.
Tabela 6.2.
Przewidywane źródła finansowania wdraŜania „Programu ochrony środowiska dla
gminy i miasta Grójec na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20122015” w okresie 2008 – 2011.
Źródła finansowania
Udział
Tys. PLN
9 166
2 320
Środki gminy wraz GFOŚiGW1
NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW
Środki własne przedsiębiorstw
i mieszkańców
6 210
BudŜet Państwa
1 010
18 706
Razem
1/
z uwzględnieniem zaciąganych kredytów i poŜyczek bankowych
84
%
49
12,4
33,2
5,4
100
WYKAZ SKRÓTÓW
b.k.d. – bez kosztów dodatkowych
BAT – ang. best available techniques, najlepsza dostępna technika
BOŚ – Bank Ochrony Środowiska
Dz. U. – Dziennik Ustaw
EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
EMAS – ang. Eco-management and audit scheme of the European Union, Wspólnotowy System
Ekozarządzania i Audytu
GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
GPZ – Głowne Punkty Zasilania
GUS – Główny Urząd Statystyczny
GZWP – główny zbiornik wód podziemnych
IPPC – ang. Integrated Pollution Prevention and Control, Zintegrowane Zapobieganie i Ograniczanie
Zanieczyszczeń
KDPR – Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej
KPOŚK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych
KPZL – Krajowy Program Zwiększania Lesistości
LOP – Liga Ochrony Przyrody
MFEOG – Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego
Mg – megagram (tona)
m.p.z.p. – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
MŚ – Ministerstwo Środowiska
NFOŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
NMF – Norweski Mechanizm Finansowy
NSEE - Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej
ONO - obszar najwyŜszej ochrony
OSO – obszar specjalnej ochrony ptaków
OWO – obszar wysokiej ochrony
OZE – odnawialne źródłą energii
PFOŚiGW – Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
PIG – Państwowy Instytut Geologiczny
PO - Program Operacyjny
Poś – prawo ochrony środowiska
PROW– Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
PSP – Państwowa StraŜ PoŜarna
pul – plan urządzenia lasu
RDLP – Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych
RLM – równowaŜna liczba mieszkańców
RPO WM - Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego
RZGW – Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
SCW – scalone części wód
SOO – specjalny obszar ochrony siedlisk
SP – Starostwo Powiatowe
SZŚ - Systemy Zarządzania Środowiskowego
UE – Unia Europejska
UG – urząd gminy
UGiM – urząd gminy i miasta
WFOŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska
WIOŚ – Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
WSSE – Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna
MZMiUW – Mazowiecki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
85
WYKORZYSTANE MATERIAŁY
1. Ankietyzacja Urzędu Gminy i miasta w Grójcu, przedsiębiorstw i instytucji zaangaŜowanych
w ochronę środowiska na terenie gminy Grójec
2. Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce, PIG, Warszawa 2007
3. Druga pięcioletnia ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim za lata 2002-2006,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2007
4. Geografia regionalna Polski, J. Kondracki, Warszawa 2000
5. Geografia regionalna Polski – środowiska przyrodnicze, L. Starkel, Warszawa 1999
6. Monitoring hałasu komunikacyjnego w 2007 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Warszawie, Warszawa 2007
7. Monitoring jakości wód podziemnych w województwie mazowieckim w 2007 roku,
8. Monitoring jezior w 2007 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie,
Warszawa 2007
9. Monitoring pól elektromagnetycznych w 2007 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Warszawie, Warszawa 2007
10. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej, Warszawa 1999
11. Ochrona Środowiska 2004, GUS Warszawa 2004
15. Polityka ekologiczna państwa, projekt do konsultacji, Ministerstwo Środowiska, wrzesień
2008r.
16. Polityka ekologiczna państwa na lata 2007-2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 20112014, projekt, Warszawa, grudzień 2006
17. Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego, Samorząd Województwa
Mazowieckiego, Warszawa 2008
18. Program monitoringu środowiska w województwie mazowieckim na lata 2007-2009,
19. Program MoŜliwości Wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii dla Województwa
Mazowieckiego, Samorząd Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2006
20. Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2010
z uwzględnieniem perspektywy do 2014, Warszawa 2007
21. Program zwiększania lesistości dla Województwa Mazowieckiego, Samorząd Województwa
Mazowieckiego, Warszawa 2007
22. Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla gminy i miasta Grójec na lata 20042014” za lata 2004-2005, Grójec 2006
23. Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego 2007–2013 (RPO WM),
Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego, Warszawa 2007
24. Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2006,
25. Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim. Raport za rok 2007,
26. Rocznik Statystyczny Województwa Mazowieckiego 2007, Warszawa 2007
27. Województwo mazowieckie - Podregiony, Powiaty, Gminy 2007, Warszawa 2007
28. Stan środowiska w województwie mazowieckim w 2006 roku, Wojewódzki Inspektorat
Ochrony Środowiska w Warszawie, Warszawa 2007
29. Strategii rozwoju gminy i miasta Grójec do 2020r.
30. Strony internetowe Gminy i miasta Grójec i Starostwa Powiatowego w Grójcu
86

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA

Transkrypt

Podobne dokumenty

KARTA 30

Psycholog - Powiatowy Urząd Pracy w Białobrzegach

podanie - PKS Grójec

"Pol-Agro" SA Mazowieckie Zaklady Przetworstwa

(obszar miejski)

Drukuj ofertę - Akces.org.pl