Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia

Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
Przedsiębiorczość
– podstawowe
zagadnienia
,,Każdy może dokonać zmiany”
motto organizacji Ashoka
BIAŁYSTOK 2010
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
1
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
W latach 90-tych ubiegłego wieku teoretycy z zakresu przedsiębiorczości: Morris,
Lewis i Sexton chcieli odnaleźć optymalną definicji przedsiębiorczości i zidentyfikowali aż
77 rożnych określeń, które pojawiły się w rożnego rodzaju publikacjach wydanych
w okresie od 1982 r. do 1992 r. Najczęściej pojawiającymi się słowami kluczowymi
odnoszących się do przedsiębiorczości były: rozpoczynanie, zakładanie, kreowanie nowej
firmy, innowacje, nowe produkty, nowe rynki, poszukiwanie możliwości, podejmowanie
ryzyka, poszukiwanie zysku, nowe kombinacje zasobów, zarządzanie, zdobywanie
zasobów i kreacja wartości.1
Wynika stąd iż przedsiębiorczość rozumiana jest bardzo szeroko i nie ma jednej
powszechnie uznanej definicji tego terminu. Poszczególni autorzy w odmienny sposób
podchodzą do jej definiowania, albo traktując ją jako proces lub też opisują ją poprzez
odniesienie się do osoby przedsiębiorcy. W związku z tym istnieje szeroki wachlarz
definicji tego pojęcia, poniżej zostaną pokrótce przedstawione wybrane z nich.
Po pierwsze przedsiębiorczość jest procesem kreowania czegoś odmiennego ze
względu na wartość, poświęcając konieczny do tego czas i wysiłek, zakładając
towarzyszące temu finansowe, psychiczne i społeczne ryzyko oraz uzyskanie dzięki temu
nagrody finansowej i osobistej satysfakcji.2 Choć rozumiana jest również, jako zbiór
szczególnych cech osobowości, postaw czy zachowań, który skłania ludzi do
podejmowania nowych działań, ulepszania istniejących już elementów rzeczywistości oraz
polega na aktywnej i twórczej postawie wobec świata.3 Jeszcze inne podejście prezentuje
J. Targalski, według niego przedsiębiorczość oznacza proces zakładania i prowadzenia
1 A. Gaweł, Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości., Prace Habilitacyjne 34, Akademia Ekonomiczna w
Poznaniu, Poznań 2007, s. 13
2 R. D. Hisrich, M. P. Peters, Entrepreneurship. Starting, Developing and Managing a New Enterprise., [w:] K. B.
Matusiak, Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości – przesłanki, polityka i instytucje., Radom- Łódź 2006, s.
18
3 M. Duczkowska – Piasecka, Przedsiębiorczość na wsi., [w:] A. Woś, Encyklopedia Agrobiznesu., Fundacja
Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno – Ekonomiczna, Warszawa 1998, s. 634
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
2
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,4 obejmujący następujące składniki:5
 rozpoznanie szans i możliwości działania na rynku, czyli prowadzenia działalności
gospodarczej;
 opracowanie planu działalności i zgromadzenie niezbędnych zasobów;
 powstanie przedsiębiorstwa;
 prowadzenie przedsiębiorstwa przez kolejne fazy jego rozwoju, a więc zarządzanie
nim.
Każda z powyżej przytoczonych definicji prezentuje odmienny punkt odniesienia i kładzie
akcent na różne elementy. Pierwsza przez przedsiębiorczość rozumie proces kreowania
nowości na rynku, druga wskazuje na cechy osobowościowe osoby przedsiębiorczej,
a trzecia z kolei utożsamia przedsiębiorczość
z
zorganizowaniem i prowadzeniem
działalności gospodarczej. Tak odmienne podejście do przedsiębiorczości wynika z kilku
przyczyn:6
 z historycznego charakteru zjawiska przedsiębiorczości, które ciągle ewoluuje,
tworząc nowe formy i typy zachowań;
 ze złożoności i wielowymiarowości natury tego zjawiska – rozwój przedsiębiorczości
jest
zdeterminowany
osobowościowych,
współistnieniem
gospodarczych,
szeregu
kulturowych,
sprzyjających
politycznych,
czynników
edukacyjnych,
prawnych itp.;
 z zafałszowania i z uproszczenia, gdyż wokół przedsiębiorczości funkcjonuje wiele
nieporozumień,
stereotypów
i
uprzedzeń;
z
nieprzewidywalności
skutków
– przedsiębiorców nie da się poznać po przypisywanym formalnym tytule, lecz po
realizacji określonego przedsięwzięcia.
4 B. Rogoda, Przedsiębiorczość i innowacje., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005, s. 7
5 J. Targalski, Przedsiębiorczość i i zarządzanie., Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2003, s. 8-7
6 K. B. Matusiak, Rozwój systemów ..., s. 15
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
3
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
Ponadto przedsiębiorczość, gdy jest postrzegana wieloaspektowo traktowana jest, jako
rezultat, splot oddziaływań następujących elementów, które wyznaczają jednocześnie jej
wymiary:7
 podmiot działania – przedsiębiorca, który powinien posiadać cechy typowe dla
przedsiębiorcy;
 realizowany proces przedsiębiorczości - wymaga od przedsiębiorcy szeregu
ważnych umiejętności, niezbędnych do wcielania w życie swoich wizji;
 organizacja działalności przedsiębiorczej - przesądza o efektywności wykorzystania
czynników produkcji;
 otoczenie - będące zbiorem zasobów niezbędnych do rozpoczęcia i prowadzenia
przedsiębiorczej działalności.
W
oparciu
o
powyższe
wymiary
w
literaturze
wyróżniono
następujące
typy
przedsiębiorczości:8
 żywiołowa: dąży za wszelką cenę do osiągnięcia sukcesu nie zwracając uwagi na
ograniczoność posiadanych zasobów oraz ogromne ryzyko temu towarzyszące;
wyzwala
kształtowanie
się
nowego
ładu
ekonomicznego,
politycznego
i społecznego; strategia działania społecznego sprowadza się do ograniczania
i eliminowania negatywnych skutków procesów samoistnych.
 ewolucyjna: opiera się na założeniu, że każdy pracownik może stać się
przedsiębiorcą
pod
warunkiem
stałego
doskonalenia
swoich
umiejętności
zawodowych i ciągłego zdobywania wiedzy; szczególną rolę odgrywa tu
profesjonalizm zawodowy, wieloetapowość w dochodzeniu do celu, wytrwałość,
powszechna aprobata społeczna dla tego typu działań;
7 W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Współczesne problemy zarządzania., PARA, Katowice, s. 11-12
8 B. Kożuch, Pojęcie i istota przedsiębiorczości.,[w]: red. H. Wnorowski, A. Letkiewicz, Praktyczne problemy
przedsiębiorczości., Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001, s. 12-14
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
4
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
 etyczna: jest pochodną akceptowanego i internalizowanego systemu kulturowego,
filozoficznego, religijnego w życiu jednostki, postępowaniu i podejmowaniu
działalności; podstawowe wartości to: religijny ideał pracy, oszczędność oraz
bogacenie
się
przez
uczciwą
i
rzetelną
pracę;
wyznacznikiem
działań
przedsiębiorczych są prócz norm prawnych również wewnętrzne przekonania
i postawa sprowadzająca się do ponoszenia odpowiedzialności za podjęte decyzje
i działania.
 systemowa:
zakłada
wysoki
stopień
pomysłowości, twórczości, uczciwości
i wytrwałości w dążeniu do celu, a także odpowiedzialności za podejmowane
działania, a państwo działa w roli promotora przedsiębiorczości w stosunku do
swoich obywateli w ten sposób zwiększając udział społeczeństwa w kształtowaniu
przedsiębiorczości.
Przedsiębiorczość
podobnie,
jak
każde
inne
zjawisko
zależy
od
wielu
uwarunkowań. Najczęściej wśród czynników determinujących zachowania przedsiębiorcze
w społeczeństwie wymienia się: otoczenie konkurencyjne przedsiębiorstwa oraz
makrootoczenie 9 w skład którego wchodzą następujące otoczenia:10
 ekonomiczne, które obejmuje takie czynniki jak: bezrobocie, inflacja, poziom płac,
poziom cen, oprocentowanie kredytów, poziom PKB, inwestycje, spożycie, eksport,
import, kurs walutowy, międzynarodowa sytuacja ekonomiczna kraju, natężenie
konkurencji, bariery wejścia na rynek, dostępność zasobów, sytuacja na rynku
pracy.
9 K. B. Matusiak, Rozwój systemów w..., s. 92
10 E. Grzegorzewska-Mischka, W. Wyrzykowski, Przedsiębiorczość, przedsiębiorca, przedsiębiorstwo., Book Market,
Gdańsk 2009, s. 10- 16 ;E. Latoszek, Finansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE, jako czynnik
wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw., Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa 2008, s. 41;
F. Bławat, Przetrwanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw., SPG, Gdańsk 2004, s. 42; K. B. Matusiak,
Rozwój systemów ..., s. 93 oraz J. Moczydłowska, I. Pacewicz, Przedsiębiorczość., Wydawnictwo Oświatowe
FOSZE, Rzeszów 2007, s. 35
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
5
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
 technologiczne:
zawiera określone elementy zmian zachodzących w
technice
i technologii wytwarzania. Są to zmiany , które kreują nową rzeczywistość
społeczną i nową gospodarkę.
 demograficzno – społeczne: dotyczy zjawisk odnoszących się do populacji –
zmiany zachodzące w jej wnętrzu, jak również wokół niej. Do jego podstawowych
elementów zalicza się: ogólną liczbę ludności, zmiany zachodzące w jej wielkości,
relacje
między
ludnością
w
wieku
przedprodukcyjnym,
produkcyjnym
i poprodukcyjnym oraz przemiany zachodzące w tej relacji, ze zmianami
zachodzącymi w zakresie przyrostu naturalnego, z postawą społeczną ludzi, ich
zachowaniami, stylem życia, trendami w zaspokajaniu potrzeb, rozmieszczenie
ludności w kraju, poziom jej wykształcenia, stan zdrowia, sytuacja związana
z migracją wewnętrzną ludności i emigracją zagraniczną.
 prawne: związane z rozsądnym prawodawstwem, które ma służyć, wspomagać
i napędzać rozwój gospodarczy oraz działania przedsiębiorcze, czyli jasny
i przejrzyście ustalony system kodyfikacyjny, niezależny i obiektywny wymiar
sprawiedliwości, który może kontrolować i eliminować negatywne przejawy
przedsiębiorczości
oraz
wszystkich
zjawisk
powodujących
dezorganizację
ustalonego ładu.
 polityczne: obejmuje przyjętą przez rządzących ideologię sprawowania władzy,
ukształtowanie skutecznie funkcjonujących instytucji publicznych. Obejmuje:
kierunki polityki gospodarczej kraju, instrumenty regulacyjne ( zasady i poziom
opodatkowania, stopy procentowe kredytów) oraz instrumenty wspierające
( programy i formy pomocy założycielskiej, transferu technologii, rozwoju małych
i średnich firm).
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
6
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
 kulturowe
 psychiczne: tkwią w osobowościowym systemie potrzeb i możliwości ich
zaspokojenia lub niezaspokojenia.
 środowisko naturalne
 międzynarodowe: są to przede wszystkim relacje pomiędzy krajami, które ze sobą
współdziałają i są w jakiś sposób ze sobą powiązane.
Przy opisywaniu zjawiska przedsiębiorczości nie można oczywiście pominąć osoby
przedsiębiorcy, który to inicjuje i prowadzi przedsiębiorcze przedsięwzięcie. Wszystkim
znana definicja przedsiębiorcy jest ta zawarta w Ustawie z dnia 2 lipca 2004 roku
o swobodzie działalności gospodarczej, która głosi, że ,, Przedsiębiorcą jest osoba
fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości
prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym
imieniu działalność gospodarczą.”11 A ponadto przedsiębiorca to ,, ktoś, kto specjalizuje
się w podejmowaniu rozstrzygających decyzji dotyczących lokalizacji, formy i użycia
towarów, surowców lub instytucji i bierze za nie odpowiedzialność.”.12
W
tabeli
poniżej
została
przedstawiona
charakterystyka
porównawcza
innowatora, menedżera i przedsiębiorcy.
11 Dziennik Ustaw z 2004 roku, nr 173, pozycja 1807
12 B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i praktyka., Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997 ,
s. 34
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
7
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
TABELA 1. Różnice pomiędzy innowatorem, przedsiębiorcą i menedżerem.
Typ
Charakterystyka
Innowator - marzyciel
 tworzy prototypy, fantazjuje, poszukuje tego co nowe,
dotąd nieodkryte;
 nie dba o finansowy aspekt wdrażania prototypu.
Przedsiębiorca
-
budowniczy
 zamienia prototypy w interes przynoszący korzyści;
 dąży do zapewnienia finansowego zaplecza wdrożenia
innowacji i jej późniejszego funkcjonowania na rynku.
Menedżer - powiernik
 zabezpiecza
infrastrukturę,
przyszłość,
instaluje
które
zapewniają
systemy
i
ciągłość
zapoczątkowanego przedsięwzięcia.
Źródło: T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:]T. Kazimierczak, M. Rymsza,
Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2007, s. 117
Podsumowując można powiedzieć, że: ,,Współczesna
złożony proces,
oparty na
wiedzy,
przedsiębiorczość
to
nakierowany na kształtowanie korzystnych,
w przekonaniu przedsiębiorcy, relacji z pracownikami i otoczeniem, dający efekt w postaci
uzyskiwania dogodnej pozycji konkurencyjnej, a w efekcie korzyści przedsiębiorcy
i interesariuszom. To przede wszystkim zestaw odpowiednich działań prowadzących do
osiągnięcia określonego celu. Przy czym istnieje szeroki wachlarz tychże celów i wiele
sposobów ich osiągnięcia. Sprawia to, że przedsiębiorczości nie powinniśmy pojmować
jako jednorodnego i powtarzalnego zestawu działań, ale traktować ją jako zróżnicowany
sposób postępowania, uzależniony od towarzyszących mu uwarunkowań oraz czasu.” 13
13 J. Strużyna, Przedsiębiorczość organizacyjna. Orientacje czasowe, opcje realne, wyjątkowi ludzie., Wydawnictwo
Gnom, Katowice 2004, s. 16
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
8
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
Bibliografia:
1. F. Bławat, Przetrwanie i rozwój małych i średnich przedsiębiorstw., SPG, Gdańsk
2004
2. A. Gaweł, Ekonomiczne determinanty przedsiębiorczości., Prace Habilitacyjne 34,
Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2007
3. W. M. Grudzewski, I. K. Hejduk, Współczesne problemy zarządzania., PARA,
Katowice
4. E. Grzegorzewska-Mischka, W. Wyrzykowski, Przedsiębiorczość, przedsiębiorca,
przedsiębiorstwo., Book Market, Gdańsk 2009
5. T. Kazimierczak, Zrozumieć ekonomię społeczną., [w:] T. Kazimierczak, M. Rymsza,
Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna., Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
2007
6. E. Latoszek, Finansowanie MSP w Polsce ze środków finansowych UE, jako
czynnik wpływający na konkurencyjność przedsiębiorstw., Oficyna Wydawnicza
SGH w Warszawie, Warszawa 2008
7. K. B. Matusiak, Rozwój systemów wsparcia przedsiębiorczości – przesłanki,
polityka i instytucje., Radom- Łódź 2006
8. J. Moczydłowska, I. Pacewicz, Przedsiębiorczość., Wydawnictwo Oświatowe
FOSZE, Rzeszów 2007
9. B. Piasecki, Przedsiębiorczość i mała firma. Teoria i praktyka., Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1997
10. B. Rogoda, Przedsiębiorczość i innowacje., Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Krakowie, Kraków 2005
11. J. Strużyna, Przedsiębiorczość organizacyjna. Orientacje czasowe, opcje realne,
wyjątkowi ludzie., Wydawnictwo Gnom, Katowice 2004
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
9
Projekt „Podlaska Sieć Partnerstw na rzecz Ekonomii Społecznej” nr POKL.07.02.02-20-016/09
Przedsiębiorczość – podstawowe zagadnienia.
12. J. Targalski, Przedsiębiorczość i
i zarządzanie., Wydawnictwo C.H. Beck,
Warszawa 2003
13. H.
Wnorowski,
A.
Letkiewicz,
Praktyczne
problemy
przedsiębiorczości.,
Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2001
14. A. Woś, Encyklopedia Agrobiznesu., Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła
Społeczno – Ekonomiczna, Warszawa 1998
15. Ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej, Dziennik
Ustaw z 2004 roku, nr 173, pozycja 1807
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Budżet Państwa
10