Spis treści

SPIS TREŚCI - CONTENTS
Josef Šmajs: Miejsce i rola kultury w przyrodzie – Role and place of culture in the
environment... 227
Franciszek Piontek, Barbara Piontek: Budowa społeczeństwainformacyjnego jako
zagrożenie dla rozwoju – Building an informationsociety as a risk to the development. 231
Krystyna Czaplicka-Kolarz, Marzena Mayer: Instrumentywspierania eko-efektywności
gospodarki narodowej – wytyczne wynikającez członkostwa Polski w Unii Europejskiej. –
Tools for supporting theeco-efficiency of the national economy - implications from
Poland’smembership in the European Union. 240
Paweł Polkowski, Szymon Salach: Ocena ekonomicznejefektywności nakładów na
gospodarkę wodną w ramach PolitykiEkologicznej Państwa – Analysis of economic
effectiveness of watermanagement investments within the framework of the NationalEcological Policy. 247
Józef Mosiej: Problemy rozwoju zrównoważonego w kształtowaniu obszarów wiejskich. –
Sustainable development issues in rural areas. 253
Tadeusz Fijał: Niektóre aspekty rozwoju światowego ruchu CP – Some aspects of worldwide
development of CP movement. 259
Jerzy Kwapuliński, Agnieszka Fischer, Danuta Wiechuła: Retrospekcja studiów
radioekologicznych na Śląsku – Retrospection of radioecological studies in Silesia. 265
Notatki, omówienia, recenzje – Notes, Discussion, Reviews
Tadeusz Borys: Barbara Piontek – Współczesne uwarunkowaniarozwoju społecznogospodarczego – Present conditions for social andeconomic development 271
Listy do Redakcji – Letters to the Editor Wojciech Radecki:Stosowanie urządzeń
nagłaśniających w miastach – Use of audio equipmentin cities 273
Konkurs grantowy: Natura przyszłością Karpat. Małe granty duże zmiany – Nature of the
Carpathians’ past : small grants for big changes 274
Anna Pawlikowska-Piechotka: Wykorzystanie pałaców dla funkcjiturystycznej – region
Mazowsza – Potential for the use of palacesfor a sustainable tourism function (Mazowsze
Region).
Streszczenia
Josef Šmajs: Miejsce i rola kultury w przyrodzie. Kutura jestotwartym nielinearnym
systemem z wewnętrzną informacją, którą jestkultura duchowa.W treści i strukturze kultury
duchowej należy więc poszukiwać nie tylkoprzyczyny dzisiejszego kryzysu ekologicznego,
lecz także jegorozwiązania.Franciszek Piontek, Barbara Piontek: Budowa
społeczeństwainformacyjnego jako zagrożenie dla rozwoju. Tematem artykułu jestnaukowa
refleksja nad kategorią rozwój w aspekcie współczesnych dlaniej zagrożeń. Hipotezą jest
twierdzenie: kluczem do zbudowaniaspołeczeństwa informacyjnego – jak stwierdzają A. i H.
Toffler – są:nowe założenia, języki, kody i systemy logiczne. Ich formułowaniemożliwe jest
poprzez zastępowanie aksjomatów filozoficznych i depozytuniezrelatywizowanych wartości –
regułom technologicznym. Zmiana założeń(...) kodu i systemów logicznych oznacza łamanie
kodu cywilizacyjnego.Artykuł pokazuje, że w historii cywilizacji złamaniu kodu
dokonanodwukrotnie:
- w Raju, kiedy cywilizację DOBRA zastąpiono cywilizacją DOBRA izła (następnie była
podjęta próba przywrócenia cywilizacji DOBRA);
- współcześnie – poprzez budowanie społeczeństwa informacyjnego, aw tym zastępowanie
aksjologii filozoficznej regułami technologicznymi –podejmuje się próbę syntezy DOBRA ze
złem. W wymiarze ontologicznym(jest to niemożliwe), ale jest to możliwe w wymiarze
poznania i wyborówegzystencjalnych człowieka. Synteza taka polega na zrównaniu ipomieszaniu zła z dobrem, prawdy z fałszem. W ten sposób marksistowskametoda dialektyki (teza –
antyteza = synteza) – zastosowana w budowiespołeczeństwa informacyjnego – została
wykorzystana do kształtowaniadziejów cywilizacji.
Artykuł pokazuje w jaki sposób aksjomaty filozoficzne i depozytniezrela-tywizowanych
wartości zastępowane są regułami technologicznymii jak prowadzi to do łamania kodu
cywilizacyjnego. Stróżami iinstytucjami odpowiedzialnymi za kod cywilizacyjny są: nauka,
edukacjai instytucje odpowiedzialne za depozyt wartości, w szczególnościrodzina, instytucje
religijne, wymiar sprawiedliwości.
Krystyna Czaplicka-Kolarz, Marzena Mayer: Instrumentywspierania eko-efektywności
gospodarki narodowej – wytyczne wynikającez członkostwa Polski w Unii Europejskiej.
Artykuł przedstawiapodstawowe zagadnienia związane z kategorią efektywności ekologicznej
imożliwościami stosowania instrumentów służących jej wsparciu w ramachprowadzonej
polityki ekologicznej. Omówiono pojęcie efektywnościekologicznej (ekoefektywności) i
sposoby jej wyznaczania, jako jednej zważnych kategorii, służących diagnozie poziomu
realizacji zasad rozwojuzrównoważonego. Przedstawiono wyniki analizy instrumentów
stosowanych wkrajach członkowskich Unii Europejskiej oraz zmian zachodzących wpolityce
ekologicznej Unii Europejskiej, których celem jest międzyinnymi poprawa efektywności
ekologicznej gospodarek narodowych krajówWspólnoty. Następnie przedstawiono wytyczne
dla rozwiązań stosowanych wPolsce, wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej. W
artykulewykorzystano fragmenty pracy pt. „Opracowanie instrumentów
wspieraniaekoefektywności gospodarki narodowej analiza stanu bieżącego orazwymagań
wynikających z przystąpienia do Unii Europejskiej, powstałej nazamówienie Ministerstwa
Środowiska, a finansowanej przez NarodowyFundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej.
Paweł Polkowski, Szymon Salach: Ocena ekonomicznejefektywności nakładów na
gospodarkę wodną w ramach PolitykiEkologicznej Państwa. Artykuł zajmuje się
oszacowaniem efektywnościekonomicznej, przewidzianych Polityką Ekologiczną Państwa
działańzwiązanych z gospodarką wodną, gospodarką ściekową i ochroną wód.Dokonano
przeglądu dostępnych oszacowań kosztów i korzyści wraz zoceną ich wiarygodności.
Przedstawione zostały wyniki obliczeń, zapomocą których podjęto próbę sprawdzenia
opłacalności działań w tymzakresie proponowanych w ramach Polityki Ekologicznej
Państwa. Artykułkończą uwagi i wnioski dotyczące konieczności wykonywania
kolejnychpodobnych analiz dla opracowywanych PEP, zwracając szczególną uwagę
naproblem stosowania odpowiednich danych.
Józef Mosiej: Problemy rozwoju zrównoważonego w kształtowaniuobszarów wiejskich.
Rozwój zrównoważony w odniesieniu do obszarówwiejskich związany jest z koncepcją
wielofunkcyjności, kształtowaniemwarunków dla różnorodnej działalności gospodarczej
prowadzonej zposzanowaniem aspektów środowiskowych, rozwoju funkcji społecznych
ikulturowych oraz dbałością o zapewnienie mieszkańcom dobrych warunkówżycia.
Rozważne, spójnei kompleksowe działania związane z racjonalnym gospodarowaniemzasobami stwarzają szansę utrzymania równowagi przyrodniczejagroekosystemów,
kreowaniu ładu przestrzennego i zachowaniu walorówobszarów wiejskich. Rozważne, spójne
i kompleksowe działania związane zracjonalnym gospodarowaniem wodą w obrębie wsi i
obszarów rolniczoużytkowanych stwarzają szansę utrzymywania równowagi
przyrodniczejagroekosystemów, kreowania ładu przestrzennego w rolnictwie izachowania
walorów krajobrazów rolniczych.Redukcja zanieczyszczeń i rekultywacja zmodyfikowanych
cykli krążeniawody i biogenów w krajobrazie stała się warunkiem koniecznymzrównoważonego, harmonijnego rozwoju. Ten cel może być osiągnięty przezintegracje
wysiłków specjalistów reprezentujących różne dyscyplinynauk środowiskowych, a głównym
celem tych działań powinno być dążeniedo integracji możliwości kontrolowania procesów
ekologicznych w skalizlewni czy też dorzecza (biotechnologie ekosystemowe,
inżynieriaekologiczna).Jednak efektywne działania w kierunku harmonijnego,
zrównoważonegogospodarowania zasobami wód muszą być poparte stworzeniemuwarunkowań prawnych umożliwiających zastosowanie zintegrowanegopodejścia do ochrony
środowiska.
Tadeusz Fijał: Niektóre aspekty rozwoju światowego ruchu CP.Czystsza produkcja (CP) jest
prewencyjną strategią ochrony środowiska,ograniczającą ryzyko jakie stwarzają ludziom i
środowiskunaturalnemu procesy wytwarzania i produkowane wyroby. Funkcjonuje ona
wskali globalnej jako elementem strategii ekorozwoju, m.in. dziękidziałalności wielu
organizacji międzynarodowych promujących ideę CP.Duży wkład w rozwój światowego
ruchu CP, wniosły takie organizacje omiędzynarodowym zasięgu, jak:
- Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP),
- Ogólnoświatowa sieć organizacji Okrągłego Stołu Czystszej Produkcji (Zapobiegania
Zanieczyszczeniu).
- Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysłowego (UNIDO),
- Światowe Centrum Ochrony Środowiska (WEC),
- Agencja Stanów Zjednoczonych ds. Rozwoju Międzynarodowego (US AID),
- Agencja Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych (US EPA),
- Międzynarodowe Stowarzyszenie na rzecz Czystej Technologii (IACT),
- czy Międzynarodowa Sieć Zarządzania Środowiskowego (INEM).
W artykule zaprezentowano podstawowe kierunki działalności tychorganizacji, ze
szczególnym uwzględnieniem ich roli w propagowaniuzasad strategii czystszej produkcji w
świecie.
Jerzy Kwapuliński, Agnieszka Fischer, Danuta Wiechuła:Retrospekcja studiów
radioekologicznych na Śląsku.W pracyzaprezentowano retrospektywne wyniki badań dotyczącezanieczyszczenia promieniotwórczego środowiskanaturalnego na obszarze Śląska. Jako
bioindykatory skażeńterenu zastosowano szpilki drzew iglastych, ponieważ lasystanowią
układ o właściwościach filtrujących. Grzybynatomiast, charakteryzujące się także właściwościamikumulacyjnymi, zaliczane są do bioindykatorów skażeń wmniejszych odstępach czasu.
Zaprezentowane wyniki badańdowiodły, że zawartość radioizotopów w poszczególnych
elementachśrodowiska naturalnego ma charakter regionalny
Anna Pawlikowska-Piechotka: Wykorzystanie pałaców dla funkcjiturystycznej – region
Mazowsza. W okresie ostatniego półwiecza,pałace polskie pełniły rozmaite nowe funkcje.
Służyły przedewszystkim jako gmachy publiczne: szkoły, uczelnie i urzędy, domypracy twórczej (Białystok, Jabłonna, Natolin, Siedlce,Warszawa). Jedynie część z nich po II wojnie
światowejprzekształcono w muzea, wykorzystując wyłącznie dla funkcjiturystycznej (Łańcut,
Wilanów). Jest też liczna grupa obiektówpałacowych o funkcji mieszanej, w których funkcja
turystyczna(muzeum, galeria) występuje równocześnie z inną (np. uczelnią,siedzibą administracji rządowej, domem pracy twórczej).Przykładem są pałace w Nieborowie (dom pracy
twórczej i muzeum),Puławach (instytut badawczo-rozwojowy i muzeum),Radziejowicach
(ośrodek konferencyjnyi muzeum), pałac Czapskich w Warszawie (uczelnia, galeria imuzeum). Tak jak i w innych częściach Polski, coraz częściej wpałacach poza funkcją muzealną
oferowane są specyficzne usługikomercyjne: kameralny hotel i pokoje gościnne w stylowych
wnętrzach,towarzyszące im lokale gastronomiczne (Nieborów, Radziejowice,Teresie, Pęcice).
Wydaje się, że zainteresowanie turystów takąbazą hotelarską jest ogromne i podaż nie nadąża
za popytem. Ponieważcoraz większym powodzeniem wśród turystów, cieszą się
hotelezorganizowane w historycznych rezydencjach te tendencje skłaniają dorozważenia
kompromisu między funkcją komercyjną (hotelarską) anaukowo-dydaktyczną (muzeum,
galeria) historycznych rezydencji.
Summary
Josef Šmajs: Role and place of culture in the environment.Culture is an open , non-linear
system with an internal informationwhich is the spiritual culture. It is therefore the content
and thestructure of the spiritual culture that the reasons but also thesolutions of the present
ecological crisis should be sought for.
Franciszek Piontek, Barbara Piontek: Building aninformation society as a risk to the
development. The subject of thearticle is a scientific discussion of the category development
in theaspect of the present risks posed to it. The hypothesis is a statement:the keys to building
an information society, according to A and HToffler, are: new assumptions, languages, codes
and logical systems.Their formulation is possible through replacing the philosophicalaxioms
and the deposit of non-relativised values by technologicalrules. A change (...) of the code and
the logical systems meansbreaking the civilization code. The article shows that such a break
ofthe civilization code has been made twice in the history ofcivilization:
- in Paradise , when the civilization of the GOOD was replaced bythe civilization of the
GOOD and evil (followed by an attempt torestore the civilization of the GOOD);
- nowadays – through building an information society, includingreplacement of the
philosophical axioms by technological rules, asynthesis of the GOOD and the evil has been
attempted. In ontologicaldimension this attempt is impossible; however it is possible in
thedimension of cognition and existential choices of man. Such a synthesisconsists in
equaling and mixing the good with the evil, the truth withthe falsity. In this way the Marxist
method of dialectics(thesis-antithesis=synthesis) applied for building an informationsociety,
has been used for developing the history of civilization.
The article shows the way in which the philosophical axioms andthe deposit of non-relativised
values have been replaced bytechnological rules and how it leads to breaking the civilization
code.The guards and institutions responsible for the civilization code are:science, education
and institutions responsible for the deposit ofvalues: especially family, religious institutions
and jurisdiction.
Krystyna Czaplicka-Kolarz, Marzena Mayer: Tools forsupporting the eco-efficiency of the
national economy - implicationsfrom Poland’s membership in the European Union. The
article presentsbasie issues concerning the evaluation of eco-efficiency level and
theopportunities of applying means to support these eco-efficiency inscope of ecological
policy. The term of eco-efficiency as well as theways to define it as one of the importan
indicators of sustainabledevelopment principles were discussed.The results of the means
analysis used in EU countries as well as theresults of changes in the ecological policy in the
EU, the purpose ofwhich is among others improvement of the ecoefficiency of EU
nationaleconomies, were presented.Subsequently, some guidelines for solutionsapplied in
Poland andresulting from Poland,s EU membership obligations were presented.In the article
parts of study: „Studies on support instruments foreco-efficiency of national economy - the
analysis of present state andrequirements connected with access to Europedn Union” were
discussed,the study being ordered by the Ministry of the Environment and financedby The
National Fund for Environmental Protection and Water Management.
Paweł Polkowski, Szymon Salach: Analysis of economiceffectiveness of water management
investments within the frameworkof the National Ecological Policy. The article deals with
valuing ofexpected economic efficiency of the National Ecological Policy in thearea of water
resources management. It reviews the availablevaluations of related costs and benefits along
with the estimates oftheir credibility. Results of the analysis are presented, trying toverify
economic viability of the water related activities proposed inthe National Ecological Policy.
The article ends with few comments andconclusions indicating the necessity of carrying out
similar analysesfor development of National Ecological Policy in the future.
Particularattention is given to the problem of using appropriate and reliabledata.
Józef Mosiej: Sustainable development issues in rural areas.Sustainable development referred
to rural areas is related to theconcept of multifunctionality, creating conditions for a variety
ofeconomic activities carried out in respect of environmental issues,development of social and
cultural functions and care to ensure goodliving conditions to the inhabitants. Cautious,
coherent and complexactions related to a rational management of resources create
anopportunity to preserve the natural balance of agrosystems whileensuring spatial order and
preserving the landscape qualities of ruralareas. Pollution reduction and reclamation of the
modified water andbiogene cycles in the landscape has become a necessary condition of
thesustainable development. This goal may be accomplished only byintegrating the efforts of
experts representing different disciplinesof environmental sciences. Their efforts should be
primarily aimed atintegrating the potential for monitoring environmental processes incatchments or river basin scale. (esosystem biotechnologies,ecological engineering). However,
effective actions in the areaof a sustainable water management must be supported by setting
up alegal framework that would favor application of an integrated approachto environmental
protection. Integration with the European Unionfacilitates the process of qualitative changes
in Polish agriculture.This process may result in further polarization of rural areas. Some
ofthese areas will be featured by intensive agricultural production thatmay strengthen some
negative phenomena such as impoverishment oflandscape and biological diversity, water
contamination,. soildegradation, while in some other areas marginalization of
agriculturaleconomy may deepen. Nonetheless, activities aimed at improving
theenvironmental awareness of rural communities and creating newprofessions related to a
multifunctional development of rural areasshould constitute the key element to accomplish the
expected effects.Polish countryside needs experts in the area of rural sanitation,agrotourism,
services related to alternative sources of energy as wellas a number of other unrecognized yet
experts that may be related torural areas development
Tadeusz Fijał: Some aspects of worldwide development of CPmovement. Cleaner
Production (CP) is a preventive environmentalprotection strategy that reduces the risk to
human health and theenvironments resulting from manufacturing processes and
relatedproducts. There is a global idea being a part of eco-developmentstrategy and develops,
among other things, due to activities of manyinternational organizations engaged in
promoting CP.
The following international organizations made a major contribution to CP worldwide
movement:
- United Nations Environment Programme (UNEP),
- Roundtable on Cleaner Production (Pollution Prevention Roundtable) worldwide
organization network,
- United Nations Industrial Development Organisation (UNIDO),
- World Environment Center (WEC),
- United States Agency for International Development (US AID),
- United States Environmental Protection Agency (US EPA),
- International Association for Clean Technology (IACT), and
- International Network for Environmental Management (INEM).
In this paper the prime objectives of these organizations arepresented, while highlighting their
role in propagation of CleanerProduction strategy in the world.
Jerzy Kwapuliński, Agnieszka Fischer, Danuta Wiechuła:Retrospection of radioecological
studies in Silesia. The articlepresents retrospective research results concerning
radioactivecontamination of the environment in the Silesia region. Needles ofdeciduous trees
were used as bioindicators since forests constitute asystem with filtrating properties. Fungi
which are characterized bycumulating properties are classified as contamination bioindicators
forshort time intervals. The presented research results proved that thecontent radioisotopes in
individual elements of the natural environmentis of regional character.
Anna Pawlikowska-Piechotka: Potential for the use of palacesfor a sustainable tourism
function (Mazowsze Region). In the span ofthe last five decades, Polish palaces have played a
variety of newfunctions. In principle they served as public buildings: schools,universities and
offices, art work facilities (Białystok, Jabłonna,Natolin, Siedlce, Warszawa). After the World
War II only some of themhave been turned into museums and used exceptionally for
tourismpurposes (Łańcut, Wilanów). There are also numerous palaces of amixed use, in
which the tourism function (a museum or a galery) iscombined with another one e.g. a university, a seat of agovernmental administration, an art work facility. Examples of suchpalaces include Nieborów (an art work facility and a museum), Puławy(a research and development unit
and a museum), Radziejowice (aconference center and a museum), the Czapskis’ Palace in
Warsaw (auniversity, a gallery and a museum). Similarly as in other regionsof Poland, beside
museum functions, the palaces offer specificcommercial services: a small hotel and guest
rooms in an old stylespaces accompanied by a restaurant (Nieborów, Radziejowice,Teresie,
Pęcice). It seems that the tourists are extremely interestedin such hotels and the demand for
such services is hard to be satisfiedby the available offer. Since hotels established in
historicalresidences find an increased interest from tourists, such a tendencyleads to consider
a compromise between the commercial function ( ahotel) and an educational and scientific
function (a museum, agallery) of the historical residences. A potential function of palacesas
local culture centers with cultural events organized e.g.: concerts,literature promotion events
etc., addressed to local communitiesshould be also underlined. It seems that a creative vision
of afacility’s management combined with a good cooperation withgovernmental institutions,
local authorities and NGOs may contributeto both: a value added to the quality of free time
spending (recreation) of local communities and an increased interest of thetourists. Examples
include the palaces of Nieborów, Radziejowice,Jabłonna, Warka where cultural events are
organized not only for theguests but for the local communities as well. Special attention
shouldbe paid to the use of the landscape park in Falenty: the most valuablearea with respect
to nature qualities has been under legal protection (the Raszyńskie Pond Reserve Area) ), a
path has been created withinformation boards and signs that serves educational purposes.