Handel targowy jako faux pas
Transkrypt
Handel targowy jako faux pas
44 kultura popularna 2012 nr 4 (34) !"#$%&!' "!()* !"#$%& &'!()*+,& -!.*& faux pas& Karolina Krause H a n de l ta r g ow y ja k o fau x pa s W historycznych miastach handel targowy stanowił istotny element zarówno przestrzeni publicznej miasta, jak i jego funkcjonowania. Rozwój takich form handlu jak sklepy, galerie handlowe, hipermarkety i tym podobne spowodował odejście handlu targowego na dalszy plan, jednakże tylko pozornie, gdyż jego istnienie w mieście wciąż stanowi istotny element budzący nieraz w mieszkańcach odmienne spostrzeżenia 1. Zatem ważne jest przestudiowanie znaczenia, ale także roli handlu targowego we współczesnych przestrzeniach publicznych. 45 <!(*%6"!&<(!41$'+',-"' %&./'!"01/2'3#45#"!&54!' 6738%!9(':"01%5*45("7' ;#$%5*01&%4%'<3!=)4%*>2' 8!>,(>?0!')%@'A')A#%01' B!3!&%!01'"#$?'%'8&!08*&%*,'1!&3$('5!"-#A*-#' w przestrzeni publicznej ,%!)5'A'(>@0%('1%)5#"708&7,'%'A)CD908*)&7,/' /(0$1'(0$2&345%670"!&& !&8!"#$%&'!()*+, Mechanizm powstawania handlu targowego związany był z głównymi szlakami komunikacyjnymi osad, później miast. Z czasem, gdy pojawiały się różnego rodzaju funkcje, zaczęto grupować go tematycznie, lokując w dogodnych logistycznie miejscach. Jednakże ze względu na niewielkie rozmiary dawnych miast, miejsca, w których odbywał się handel targowy, nierzadko pełniły rolę wielofunkcyjnych przestrzeni publicznych. Współcześnie również zaobserwować można podobny mechanizm funkcjonowania targowisk, występujących w dogodnych komunikacyjnie miejscach, lecz aspekt wielofunkcyjności jest już elementem znikomym, mającym jedynie zastosowanie w przypadku organizacji jarmarków. Ponadto współcześnie handel targowy wchodzi w pseudo przestrzenie publiczne galerii handlowych – nowoczesne sklepy, a w środkowej przestrzeni drewniane stragany niczym wyciągnięte prosto z targowiska, często dodatkowo przerysowane dekoracyjnymi atrybutami. 9,+6*:*+,&$%$;$"'&;6!1'! Współcześnie do odnowienia wielu przestrzeni publicznych zatrudnia się fachowców, między innymi takich jak artystów, architektów czy urbanistów, lecz wyjątek stanowią tu wciąż przestrzenie poza ścisłymi centrami miast z funkcją targowisk. Często związane jest to z aspektem finansowym, jednak również nie bez znaczenia są rozbieżne wypowiedzi na temat wyglądu targowisk – z jednej strony zachowanie rozdrobnionej, chaotycznej formy opisywanego handlu, z drugiej – uporządkowane podejście. Targowiska, jakie znane są z krajobrazu miast polskich, głównie charakteryzują się wygrodzonymi (lub ściśle określonymi w przestrzeni) parcelami (il. 1), na terenie których w dość żywiołowy sposób (choć tylko pozornie) zorganizowane są miejsca sprzedaży. A do tego, gdy przypadają dni targowe, miejsca handlu niemalże rozlewają 1 Informacja oparta o artykuły prasowe, a także wstępnie opracowaną przez autorkę ankietę dotyczącą handlu targowego na terenie Trójmiasta. E$/F/'G!"-#A%)4#'H!&!01!' A'6!")8!A%*2'I#5/ K. "!()*2'JKFK/ 46 kultura popularna 2012 nr 4 (34) E$/J/'LM%*$#&7'N7&*4O' A'<3!=)4('+'1!&3*$'C#8!'-"!&%0?' 5!"-#A%)4!2'I#5/ K. "!()*2'JKFK się, często na kilkadziesiąt metrów, dookoła właściwego targowiska, czego żadne restrykcje prawne nie są w stanie ograniczyć (il. 2). Zaskakujące jest potwierdzenie istoty wyglądu ożywionego miejsca handlu targowego, wynikające z odpowiedzi na ankietę – sytuacja przedstawiona na Il.3 ma większe znaczenie niż ta widoczna na Il.4. Mimo że oba obiekty co do formy są bardzo zbliżone, najistotniejszą rolę pełni detal dekoracyjny, jaki występuje na straganie na Il.3 Można takie zachowanie odnieść do codzienności targowisk, gdzie najważniejszym elementem jest tylko i wyłącznie towar. E$/P/'Q!",!"4'H#.#&!"#38*&%#A7'A'R(B*0*2'I#5/ K. "!()*2'JKFK/ 'E$/S/'Q!",!"4'TA/'U#,%&%4!2'I#5/ K. "!()*2'JKFK/ Karolina Krause H a n de l ta r g ow y ja k o fau x pa s Podobne tendencje w tworzeniu form architektonicznych można zaobserwować w zagranicznych rozwiązaniach, gdzie trudno odnaleźć nowatorskie przykłady ingerencji w formy obiektów handlu targowego. Jednakże nie można zanegować, iż wprowadzenie współczesnych rozwiązań architektonicznych nie jest możliwe w tej najprostszej formie handlu, przykładem mogą tu być stoiska na jarmarku Bożonarodzeniowym w Lubece powstałe w ramach konkursu czy cotygodniowy targ w Celje w Słowenii. Niemniej jednak, powyższe przykłady stanowią jedynie wyjątek w rozwiązaniach architektonicznych na tle występowania handlu targowego w miastach. Może w tym miejscu warto by zadać pytanie, czy istnieje społeczna potrzeba ingerencji współczesnej architektury w handel targowy? Może bliższe tego rodzaju handlu są takie pojęcie jak swojskość 2, które realizuje się poprzez formy architektoniczne nawiązujące do tych sprzed wieków? =478&'4(,1',70",& "!&'!()*+61.4> Codzienny handel targowy na obszarze naszego kraju wciąż znikomo jest promowany w strefie turystycznej, pomijając stoiska kwiaciarek na rynku Krakowskim jak i Wrocławskim. Odnosząc się do innych aspektów, jakie przyjmujemy korzystając z wzorców zachodnich, stan ten może w niedługim czasie ulec zmianie. Przykładowo w Niemczech, we Francji czy Anglii na codziennych bądź cotygodniowych targowiskach spotyka się grupy turystów, zainteresowanych życiem mieszkańców danego miasta. Dzieje się tak między innymi poprzez prowadzenie polityki promocji zarówno w internecie, jak i na łamach przewodników turystycznych. /(0,3!#$.&16$76&%*"#,21.678& '!()*+61. Światowa metropolia, jaką jest Londyn, poza rozbudowaną siecią markowych butików i centrów handlowych posiada również w swoim krajobrazie licznie występujące miejsca wykorzystywane pod handel targowy. Główne targowiska szczegółowo opisane poza internetem można odnaleźć w książce Andrew Kershmana The London market guide. Londyńskie targowiska występują w różnych dzielnicach miasta, zarówno typowo mieszkaniowych czy artystycznych, jak i w ścisłym centrum miasta. Większość z nich organizowanych jest 1 – 2 razy w tygodniu, w taki sposób, aby każdego dnia odbywał się jakikolwiek 2 Pojęcie swojskości użyte zostało za Krystyną Pawłowską (2001; s.7) „określające cechy lub zestaw cech, które sprawiają, że między człowiekiem (lub grupą ludzi) a miejscem oraz pomiędzy ludźmi wspólnie zamieszkującymi określone miejsce mogą nawiązać się emocjonalne związki przynależności i przywiązania [ … ]”. 47 E$/V/'Q!",!"4'H#.#&!"#38*&%#A7'A'R(B*0*2' I#5/ K. "!()*2'JKFK/ 48 kultura popularna 2012 nr 4 (34) targ. Ich tematyka jest różnorodna – od typowo spożywczych po artystyczne czy z artykułami z „drugiej ręki”. Częste zjawisko w mieście stanowi również równoległe funkcjonowanie otwartych targowisk przy odrestaurowanych halach targowych, w których nierzadko działają restauracje. Interesującym zjawiskiem, które można zaobserwować na londyńskich targowiskach, jest współistnienie różnych sfer poziomu ekonomicznego, ale także zainteresowań. Na tym samym targowisku można spotkać pracownika pobliskich biur, turystę, ale także pobliskiego mieszkańca. !;54(1.6&?6178;!(.'& 6&378%6&'!()&0"!#&?(!".@4('4& "!#&A$"$; Rozwinięty pod względem turystycznym handel targowy spotkać można również na terenie dużych miast w Niemczech – na przykład w Hamburgu czy Frankfurcie nad Menem. W Hamburgu poza siecią cotygodniowych lokalnych targowisk występuje dobrze wypromowany targ rybny nad rzeką Elbą, przywrócony po rewitalizacji dzielnicy Altona. Na co dzień nabrzeże, na którym odbywa się cotygodniowy targ, służy za deptak, natomiast w niedziele w godzinach porannych zamienia się w ożywione miejsce przyciągające ruch turystyczny. Podobne wydarzenie pojawia się w centrum finansowym, jakim jest Frankfurt nad Menem. Tutaj również pod koniec tygodnia jedna z nadbrzeżnych ulic zamienia się w kilkusetmetrowy targ staroci, z którego korzystają zarówno mieszkańcy, jak i turyści. B0CD76&+13E%"$ Z przedstawionych powyżej przykładów zagranicznych targowisk można wyciągnąć kilka wspólnych wniosków. Pierwszy z nich dotyczy miejsca występowania – głównie organizowane są one w wielofunkcyjnej przestrzeni publicznej, która na czas (zazwyczaj cotygodniowego) wydarzenia targowego wykorzystuje istniejące miejsca publiczne. Na co dzień są to ruchliwe ulice, parkingi czy przestrzenie rekreacyjne przeznaczone dla okolicznych mieszkańców. Kolejny element to bogata wewnętrzna sieć miejsc nastawionych stricte na konsumpcję, jak bary czy restauracje. Również wiele wspólnego można odnaleźć w formie występujących w różnych miejscach obiektów handlu targowego. Podobnie, jak w przypadku polskich targowisk, są to brezentowe namioty, rozkładane stoły, ławy, ale także (rzadziej u nas występujące) pojazdy wyposażone w lady chłodnicze, półki wystawiennicze i tym podobne. F!(;!(.&G&70,&'*&"!;& 16C&3*#*5!>& Historyczny jarmark występujący w dawnych miastach obecnie został zastąpiony współczesnymi targami – na terenie Polski na przykład Międzynarodowymi Targami Poznańskimi czy Międzynarodowymi Targami Gdańskimi – jednakże w przeciwieństwie do historycznego jarmarku organizowane tutaj wydarzenia Karolina Krause H a n de l ta r g ow y ja k o fau x pa s targowe nie ingerują w przestrzeń publiczną miasta. Współczesne jarmarki, które pojawiają się w przestrzeniach publicznych, nie posiadają już takiego znaczenia ekonomicznego jak w przeszłości, jednakże mimo etnograficznego charakteru stanowią istotny element promocji miasta, a w tym miejsc, w których są bezpośrednio organizowane. W Polsce istnieje wiele jarmarków, między innymi Jarmark Jagielloński w Lublinie, Jarmark Hetmański w Zamościu, Jarmark Świętojański w Poznaniu czy największy w Europie Jarmark św. Dominika w Gdańsku. Coraz większe uznanie zyskują także na nowo jarmarki świąteczne – jak chociażby Bożonarodzeniowy czy Wielkanocny. Są to wydarzenia angażujące cyklicznie przestrzenie miejskie od kilku dni do nawet 3 tygodni, stąd znacząco wpływają na krajobraz danego miasta. Jak w przypadku innych wydarzeń w mieście również jarmarki posiadają zarówno przeciwników, jak i zwolenników. Z lektury wypowiedzi internautów i artykułów prasowych wynika, że najwięcej niechęci budzi jarmarczność tego wielkiego wydarzenia, ujawniająca się w braku spójności oraz różnorodności form obiektów i sprzedawanych towarów. Tymczasem równolegle władze miast wkładają coraz więcej wysiłku w ogólny wygląd elementów związanych z jarmarkiem, nierzadko korzystając z pomocy powołanych w tym celu spółek. Najczęściej jarmarki lokowane są w historycznych centrach miast, z wykorzystaniem wąskich uliczek i placów – niekiedy są to miejsca o handlowym rodowodzie. Forma stoisk handlowych przyjmuje coraz częściej konstrukcję drewnianych bud (il. 3 i 4), które porządkują dane przestrzenie. Handel targowy występujący dzisiaj w przestrzeni publicznej posiada dwoisty charakter, polegający na tym, że nie daje on jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy współczesna architektura powinna ingerować w organizację targowisk i jarmarków. Może tego rodzaju wydarzenia świadczą o pewnego rodzaju nostalgii za tą pierwotną, żywiołową formą handlu, której już się nie odnajdzie w galeriach handlowych czy hipermarketach, gdzie rzesze ludzi pracują nad ich sukcesem? Patrząc na powyżej przytoczone przykłady, gdzie na styku najbardziej prestiżowych obiektów w dzielnicach nie tylko istotnych dla danego miasta, lecz także o światowym znaczeniu, pojawia się ta najprostsza forma handlu – targowiska, autorka pozostawia w tej kwestii otwartą odpowiedź. BIBLIOGRAFIA Kershman A., 2008, The London market guide, London. Omilanowska M., 2004, Świątynie handlu, warszawska architektura doby wielkomiejskiej, Warszawa. Pawłowska K., 2001, Idea swojskości miasta, Kraków. 49