doctendencje zmian – źródła wewnętrzne i zewnętrzne przekształceń
download 
Reklamacja Transkrypt
tendencje zmian – źródła wewnętrzne i zewnętrzne przekształceń
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 27 3. STAN ŚRODOWISKA – TENDENCJE ZMIAN – ŹRÓDŁA WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE PRZEKSZTAŁCEŃ – ISTNIEJĄCE FORMY OCHRONY 3.1. Powietrze Do najwaŜniejszych niekorzystnych zjawisk uruchamiających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem zalicza się: emisję zorganizowaną pochodzącą ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych tzw. niska emisja), emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza np. poprzez wypalanie traw, itp., lub emisję ze źródeł liniowych (drogi). Teren Gminy TrzyciąŜ wolny jest od obiektów przemysłowo – usługowych powodujących znaczące zanieczyszczenie powietrza przez emisję pyłów i gazów. Na terenie Gminy TrzyciąŜ z uwagi na występujące zagospodarowanie oraz charakter zabudowy system ciepłowniczy nie występuje. Podstawowym pokrywaniem potrzeb cieplnych Gminy z uwagi na rozproszoną zabudowę jest ogrzewanie oparte na indywidualnych źródłach ciepła. Udział w zanieczyszczeniu powietrza atmosferycznego( SO2, CO i pyłu) tzw. niską emisją zwłaszcza w sezonie zimowym ma w 90 % spalanie węgla i koksu w obiektach uŜyteczności publicznej, zakładach i indywidualnych kotłowniach oraz piecach węglowych. Póki co, ogrzewanie w oparciu o ekologiczne nośniki ciepła jak; olej opałowy ,propan-butan , gaz ziemny jest w Gminie niewielkie. Problem ten powoli ulega zmianie w związku z prowadzoną systematycznie gazyfikacją sołectw. Drugim mniejszym źródłem emisji gazów i pyłu do powietrza jest całoroczny ciągle wzrastający ruch komunikacyjny. Charakterystycznymi cechami emisji tego źródła są stosunkowo duŜe lecz nierównomierne tak w dobie jak i sezonie stęŜenia tlenku węgla, tlenków azotu i węglowodorów lotnych występujące wzdłuŜ dróg, zaleŜne od natęŜenia ruchu, stanu drogi, pracy silników pojazdów i rodzaju spalanego przez nie paliwa. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w okresie letnim, poniewaŜ oprócz toksycznych wyziewów, tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Ten wzrastający ruch pojazdów nie idzie w parze ze wzrostem zanieczyszczeń emitowanych do powietrza, jest on niŜszy dzięki postępowi w ograniczaniu toksyczności spalin samochodowych (katalizatory, paliwa o mniejszej zawartości toksyn dla pojazdów starszej generacji). O czystości powietrza na obszarze Gminy TrzyciąŜ będą więc decydować migracje gazów i pyłów z poza jej terenów, szczególnie z kierunku zachodniego pochodzące głównie z rodzinnego przemysłu powiatu olkuskiego a takŜe aglomeracji śląskiej. Do roku 2001 pomiar zanieczyszczeń powietrza prowadzony był na 3 stacjach: w Olkuszu i TrzyciąŜu przez WIOŚ w ramach regionalnego systemu monitoringu PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 28 w Olkuszu przez WSSE W 2002r. w ramach modernizacji systemu monitoringu nastąpiły zmiany lokalizacji. Zlikwidowano stację manualną w TrzyciąŜu i Olkuszu, a nową usytuowano w Wolbromiu. Wyniki pomiarów stęŜeń zanieczyszczeń podstawowych powietrza przedstawiono w tabeli. Tab. 11. Średnie stęŜenie zanieczyszczeń powietrza w latach 2000 - 2002 Rodzaj zanieczyszczeń w µg/m3 Stacja Typ stacji Uwagi SO2 NO2 pył pomiarowa 2000 2001 2002 2000 2001 2002 2000 2001 2002 Olkusz automatyczna do 21 21 16 30 ul.śeromskiego WIOŚ 2001r. Olkusz manualna ul. Kazimierza 25 23 20 27 27 36 WSSE Wielkiego manualna do TrzyciąŜ 10 11 12 12 12 12 WIOŚ 2001r. manualna od Wolbrom 17 19 15 WIOŚ 2002r. Źródło: Raport.....2002 Tab. 12. StęŜenie ozonu i benzenu StęŜenie w µg/m3 Wskaźnik 2000 2001 2002 Ozon 65 53 Benzen 2,56 4,85 2,8 Źródło: Raport.....2002 W 2002r. wskaźnik emisji zanieczyszczeń pyłowych w powiecie olkuskim wynosił od 0,1÷1,0 Mg/rok/km2, zaś gazowych od 0,5÷5,0 Mg/rok/km2. Obowiązujące zgodnie z zał. Nr.1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 6 czerwca 2002r. (Dz. U. Nr 87, poz. 796) nowe wartości dopuszczalne i masy uśrednień spośród siedmiu substancji, dla których określono nowe poziomy, w 2002r. w Powiecie Olkuskim jedynie stęŜenie pyłu zawieszonego PM10 nie spełniało kryteriów – poziomy dopuszczalne zostały przekroczone. W 2002r. zgodnie z oceną jakości powietrza w odniesieniu do stref klasy A, B, C ze względu na ochronę zdrowia oraz na ochronę roślin Powiat Olkuski pozostał w strefie klasy ogólnej C w odniesieniu do ochrony zdrowia i w strefie klasy ogólnej A w odniesieniu do ochrony roślin. Dla kryterium ochrony zdrowia Powiat Olkuski wstępnie został zakwalifikowany do opracowania Programu Ochrony Powietrza (POP) co wynika z faktu przekroczenia dopuszczalnego poziomu wraz z marginesem tolerancji dla pyłu PM10. Niekorzystna sytuacja przedstawia się w zakresie chemizmu opadów atmosferycznych, bowiem w 2002r. w punkcie pomiarowym Olkusz odczyn opadów wynosił pH 4,97 co oznacza, iŜ mają one charakter kwaśnych deszczów. NajwyŜsza dyspozycja zanieczyszczeń z opadów atmosferycznych metalami cięŜkimi: ołowiem, kadmem, cynkiem, magnezem, Ŝelazem w Powiecie Olkuskim jest znaczącym źródłem zanieczyszczeń obszarowych mogących powodować pogorszenie jakości gleb i niekorzystnie wpływać na jakość wód powierzchniowych i podziemnych. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 29 Zgodnie z definicją zawartą w art.85 ustawy „Prawo Ochrony Środowiska” ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniŜej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Szczególne znaczenie konieczności ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wynika z faktu, Ŝe zanieczyszczenia powietrza oddziałują bezpośrednio na zdrowie człowieka, organizmy Ŝywe, roślinność, wody, gleby a takŜe zabytki i budowle. Dodatkowo są to zanieczyszczenia, które łatwo przenoszą się nawet na duŜe odległości, oddziaływują na zmiany klimatu i wywołują niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej. Utrzymanie w Gminie odpowiedniej jakości powietrza a tym samym stanu jego zanieczyszczenia w wartościach dopuszczalnych będzie moŜliwe poprzez realizację takich zadań jak: kontynuacja gazyfikacji pozostałych sołectw poprawa parametrów energetycznych budynków opracowanie obszarowego programu likwidacji niskiej emisji egzekwowanie zakazu wypalania traw i rŜysk poprawa stanu technicznego dróg modernizacja układu komunikacyjnego w Gminie w tym drogi wojewódzkiej Nr.778 promowanie ekologicznych nośników energii zorganizowanie programów edukacyjnych dla mieszkańców w tematyce konieczności ochrony powietrza 3.2. Wody powierzchniowe Obszar Gminy TrzyciąŜ naleŜy w całości do dorzecza Górnej Wisły . Jednym z lewobrzeŜnych dopływów Wisły II rzędu jest rzeka Dłubnia płynąca przez tereny 8-miu sołectw Gminy i mająca tutaj w okolicach TrzyciąŜa swoje źródła. Obok zlewni Dłubni na północno – zachodnim terenie Gminy występuje część zlewni Białej Przemszy (lewobrzeŜnego dopływu Przemszy) mającej tu równieŜ odcinki źródłowe. Południowo – zachodnie tereny wsi Milonka i ZadroŜe to obszar części zlewni rzeki Prądnik – Białucha lewobrzeŜnego dopływu rzeki Wisły. Dłubnia- Całkowita długość rzeki Dłubni wynosi 53,2 km z czego na obszarze Gminy TrzyciąŜ jest to 13,9 km. Powierzchnia całkowita zlewni wynosi 271,6 km2 w tym na terenie gminy ok. 51,2 km2. Źródłowa część zlewni obejmująca rejon źródeł i pierwsze kilometry biegu rzeki Dłubni zbudowana jest z wapiennych utworów jury. NajniŜszy ich poziom stanowią białe margle przechodzące ku górze w wapienie płytowe z duŜa ilością krzemieni aŜ do Ściborzyc.Znajdują się tutaj najwyŜsze wzniesienia zlewni o wysokości 400-460 m npm z najwyŜszym punktem – wzniesieniem koło wsi Jangrot ( 462m npm.).ChociaŜ dorzecze Dłubni jest obszarem słabo zalesionym to w okolicach Tarnawy występują większe kompleksy lasów mieszanych. Rzeka Dłubnia posiada przeciętne zasoby wodne, na terenie Gminy zasilane niewielkimi dopływami w okolicy Glanowa i Ostrysza. Przepływ średni roczny w TrzyciąŜu wynosi 0,023 m3/sek, zaś przepływ najniŜszy 0,009 m3/sek.W całkowitym PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 30 odpływie przewaŜa odpływ pochodzenia gruntowego. Na obszarze sołectw: TrzyciąŜa – źródlisko, Małyszyc i Ściborzyc Dłubnia płynie w sąsiedztwie terenów zabudowanych tylko między Imbramowicami a TrzyciąŜem przez tereny niezabudowane o wysokich walorach krajobrazowych. Dla obszaru zlewni Dłubni w tym równieŜ jej części połoŜonej w Gminie TrzyciąŜ decyzją uwczesnego Wojewody krakowskiego z 25.07.1994r. ustanowiono zewnętrzny teren ochrony pośredniej ujęcia wodociągowego zasobów wód rzeki w miejscowości Raciborowice na potrzeby zaopatrzenia w wodę aglomeracji krakowskiej. ToteŜ w części tereny sołectw Porąbka, Glanów, Jangrot, Sucha, a w całości Imbramowic, Małyszyc, Ściborzyc, Tarnawy, Zagórowa, Milonki, ZadroŜa i TrzyciąŜa stały się zewnętrznym terenem wyznaczonej ochrony pośredniej ujęcia wód rzeki Dłubni, obarczonym zakazem wprowadzania ścieków do wód, rolniczego wykorzystywania ścieków. Od 1992r kiedy zlikwidowano jedyny posterunek wodowskazowy w Zesławicach, Dłubnia jest obserwowana hydrologicznie na dolnym stanowisku zapory w Zesławicach i na ujęciu wody dla m. Krakowa w miejscowości Raciborowice. Cieki powierzchniowe ze swoimi cząstkowymi zlewniami na terenie Gminy TrzyciąŜ nie są objęte badaniami w ramach monitoringu regionalnego rzek. Wg. raportu o stanie środowiska na obszarze woj. małopolskiego w 2002r. badania jakości wód rzeki Dłubni prowadzone były w 2-ch punktach. NajbliŜszy z nich to punkt w Kończycach w km 9,8 rzeki, oddalony od granicy opuszczenia przez rzekę terenu Gminy o 29,4 km. Punkt ten nie moŜe być reprezentatywnym dla określenia jakości wód rz. Dłubni na jej odcinku w granicach Gminy, ale w pewnym stopniu wody, rzeki będące odbiornikiem ścieków komunalnych z Gminy mogą oddziaływać na jej jakość poniŜej. Dłubnia od źródeł do ujścia kanału Południowego winna prowadzić wody I klasy czystości.I chociaŜ zlewnia ma charakter rolniczy jest słabo uprzemysłowiona to badania w w/w punkcie wykazały, iŜ Dłubnia wg kryterium fizykochemicznego prowadziła w całym biegu wody III kl. czystości i tak: substancje organiczne i nieorganiczneodpowiadałyI kl. czystości ilości zawiesin były pozaklasowe na odcinku powyŜej ujęcia wód do celów pitnych zanieczyszczenia specyficzne odpowiadały I kl. czystości substancje biogenne z uwagi na ; - azot azotynowy - stęŜenia fosforu ogólnego i fosforanów odpowiadały III kl. czystości Pod względem hydrobiologicznym rzeka prowadziła wody o przewadze organizmów strefy β mezosaprobowej (II kl. czystości). Stan sanitarny Dłubni odpowiadał III kl. czystości. W Kończycach wielkość przekroczeń dopuszczalnych normatywów wynosiła 50 krotnie w odniesieniu do I klasy czystości. O wodach Dłubni wykazujących eutrofizację zadecydowały stęŜenia w niej azotanów. Prowadzone badanie fizyko – chemiczne wód rz. Dłubni powyŜej i poniŜej odprowadzenia oczyszczonych ścieków z oczyszczalni TrzyciąŜ, w odniesieniu do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 27.11.2002r. (Dz. U. Nr 204, poz. 1728) w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia, wykazały iŜ mieszczą się one na pograniczu kat. A1 i A2 jakości wód. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 31 Administratorem rzeki Dłubni jest Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Krakowie. NajwaŜniejszym aktem prawnym z punktu widzenia ochrony wód i gospodarowania nimi jest Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 roku (Dz. U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229 z późń. zm.), które reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównowaŜonego rozwoju a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wód, korzystanie i zarządzanie nimi w zlewni. Charakter zanieczyszczeń deklasujących jakość wód powierzchniowych powodowany jest: naturalnymi czynnikami tzn. procesami zachodzącymi w przyrodzie podwyŜszoną w okresach roztopów i ulewnych deszczy zawartością substancji nawozowych spłukiwanych z pól spłukiwaniem duŜych ilości zawiesiny z niechronionych przed erozją pól uprawnych o pylastych glebach lessowych stałym rozproszonym dopływem ścieków głównie o charakterze socjalno – bytowym z nieszczelnych szamb bądź zbiorników je gromadzących wymywanych z glebą, na co wskazuje zawartość azotu azotynowego oraz stan sanitarny. Przyczyną takiego stanu jest wysoki procent wyposaŜenia wsi w wodociągi przy równoczesnym braku kompleksowych rozwiązań w zakresie odprowadzania ścieków (kanalizacji zakończonej urządzeniem do oczyszczania). Na gminnym obszarze zlewni Dłubni nie występują zakłady przemysłowe i rzemieślnicze, które byłyby zagroŜeniem dla wód rzeki. Chemiczne i biologiczne zanieczyszczenia wody mogą być efektem nielegalnych zrzutów ścieków z prywatnych gospodarstw, spływających z pól uprawnych źle stosowanych nawozów i środków ochrony roślin ,pochodzić z nieszczelnych zbiorników przeznaczonych do gromadzenia obornika i gnojowicy czy wreszcie wylewania na pola duŜych dawek gnojowicy, szczególnie gdy gospodarstwa połoŜone są w zagłębieniach terenowych i pierwszej terasie rzeki Dłubni. Powstające ścieki socjalno-bytowe poza terenami skanalizowanymi odprowadzane są do szamb lub bezpośrednio do rowów i potoków. Nieszczelne szamba oraz dzikie wyloty kanalizacji, stanowią znaczące zagroŜenie dla stanu czystości wód powierzchniowych W zlewni Dłubni największą powierzchnię zajmują rośliny uprawne. Na większości pól uprawnych dochodzących aŜ do samego cieku, stosowana jest orka wzdłuŜ spadku stoku. Wpływa to bardzo niekorzystnie na stosunki wodne na tym terenie, gdyŜ przyspiesza spływ powierzchniowy, a tym samym erozję gleb. Podczas większych deszczów zaorane bruzdy spełniają rolę małych koryt, którymi woda opadowa łatwo spływa w dół. Szczególnie intensywny spływ tego rodzaju ma miejsce po nawoŜeniu gruntów rolnych bądź w okresach braku pokrywy roślinnej tj. w jesieni i na wiosnę. Ścieki deszczowe z dróg, placów i stacji paliw powodują równieŜ zanieczyszczenie wód powierzchniowych głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni dróg. Pomimo silnego zanieczyszczenia bakteriologicznego, substancjami biogennymi i duŜych ilości niesionej zawiesiny Dłubnia naleŜy do najbardziej czystych rzek województwa. la danej PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 32 W realizowanych przez Gminę w ramach przedsięwzięć z zakresu wyposaŜania terenów zabudowanych i przeznaczonych pod zabudowę w zbiorcze kanalizacje i oczyszczalni ścieków komunalnych w etapie; - do 2009 r planuje się dalszą rozbudowę kanalizacji w sołectwach Jangrot, TrzyciąŜ dla osiągnięcia w istniejącej mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w TrzyciąŜu maksymalnej przepustowości 3 wynoszącej Q=250m /d - w latach 2009-2015 budowę kanalizacji w sołectwach ZadroŜe ,Milonki, Zagórowa, Glanów z równoczesną realizacją rozbudowy istniejącej oczyszczalni ścieków do Q=240m3/d Rozbudowa i budowa sieci kanalizacji rozdzielczej wg. w/w planów przejmie docelowo 90% ścieków z utworzonej „Agromeracji „TrzyciąŜ” (Glanów,Jangrot,Milonki,TrzyciąŜ,ZadroŜe,Zagórowa) W ramach rozwiązań systemowych, na obszarach zabudowy mieszkaniowej rozproszonej gdzie ze względów ekonomicznych nieopłacalne jest prowadzenie sieci kanalizacji zbiorczej Gmina przystąpiła do realizacji wykorzystując przyznane środki unijne z programu SAPARD 120-tu przyzagrodowych oczyszczalni ścieków bytowo-gospodarczych w układzie rozsączającym o przepustowości kaŜda 0,6m3/d w sołectwach; Glanów, Imbramowice, Jangrot, Małyszyce, Milonki, Podchybie, Porąbka, Sucha, Ściborzyce, Tarnawa ZadroŜe i Zagórowa. Racjonalne nawoŜenie gruntów rolnych i właściwe stosowanie środków ochrony roślin winno przyczynić się do zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł powierzchniowych. Szczegółowego rozpoznania i podjęcia działań wymaga problem dotyczący oczyszczania wód deszczowych na terenie Gminy, ze szczególnym uwzględnieniem tras komunikacyjnych. 3.3. Tereny zalewowe Zasoby wód powierzchniowych są tym komponentem, który wymaga obok ochrony ich jakości i ilości , takŜe zabezpieczenia środowiska i człowieka przed zagroŜeniami powodziowymi. Ochrona przeciwpowodziowa wiąŜe się takŜe z problemem naturalnej (zalesianie, ochrona gleb przed erozją) i sztucznej (zbiorniki retencyjne, systemy melioracyjne) retencji w dorzeczu. Istotne znaczenie odgrywa zagospodarowanie terenów zalewowych. Tereny Gminy TrzyciąŜ połoŜone w dorzeczu Górnej Wisły, w zlewniach rzek: Białej Przemszy, Dłubni i Prądnika są przez nie odwadniane. Ciekami bezpośrednio niosącymi zagroŜenie powodziowe są: rz. Dłubnia rz. Biała Przemsza potok :Dłubienka” w Glanowie W przypadku wystąpienia obfitych opadów deszczu lub nagłego topnienia śniegów powodujących wezbrania rzek, istnieje zagroŜenie powodziowe na terenie całej Gminy, zaś przy umiarkowanych opadach deszczu moŜe wystąpić na 30% jej obszaru. Ok. 200 ha terenów Gminy znajdujących się w bezpośrednio przyległym terenie do rz. Dłubni i Białej Przemszy jest stale podtapianych. Najczęściej skutki zagroŜeń powodziowych związane są między innymi z: usytuowaniem zabudowań w terenach zalewowych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 33 brakiem swobodnego odpływu w cieku naturalnym spowodowanym brakiem jego konserwacji brakiem lub ograniczeniem moŜliwości swobodnego odprowadzenia wód z terenu złym funkcjonowaniem urządzeń wodnych (zamulone rowy odwadniające zwłaszcza wzdłuŜ dróg, zniszczone i zamulone przepusty tak drogowe jak i dojazdowe do zagród i pól) Rzeka Dłubnia posiada określony zasięg zalewów powodziowych o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% (woda stuletnia). Tereny zagroŜone obejmują większość obszaru terasy nadzalewowej wzdłuŜ koryta Dłubni w sołectwach TrzyciąŜ, Glanów, Małyszyce, Ściborzyce, Jangrot (Mały Koniec). Mosty na Dłubni, w Ściborzycach i TrzyciąŜu, oraz przepusty drogowe posiadają w większości zbyt małe światło powodujące dodatkowo lokalne spiętrzenia wód katastrofalnych powodzi w dolinie. Wezbrania Dłubni charakteryzują się tym, Ŝe są gwałtowne lecz krótkotrwałe, o czym decyduje duŜe nachylenie terenu zlewni, duŜy spadek doliny oraz mała retencja powierzchniowa. Gmina posiada plan operacyjny bezpośredniej ochrony przed powodzią Gminnego Komitetu Przeciwpowodziowego realizowany przy udziale 11-tu jednostek OSP w tym 3-ch ( Ściborzyce, Jangrot,Glanów ) włączonych w system krajowego ratownictwa. Z obowiązującego w Polsce stanu prawnego wynikają ograniczenia w lokowaniu nowej zabudowy na zawalu obszarów zalewowych. Powszechnie akceptowanym kierunkiem działań sprzyjającym ograniczeniu ryzyka powodziowego jest odbudowa zdolności retencyjnych na obszarze zlewni, a takŜe budowa systemu małej retencji. W planach Gminy przewidywana jest budowa dwóch zbiorników małej retencji na rz. Dłubni w m. TrzyciąŜ i Imbramowicach pełniących funkcję magazynowania wody z wykorzystaniem dla rolnictwa , potrzeb komunalnych a takŜe rekreacji. Zbiornik TrzyciąŜ przy rzędnej piętrzenia 387,5 m npm posiadał będzie powierzchnię 10,2 ha zaś przy piętrzeniu maksymalnym do rzędnej 390,0 m npm 16,2 ha. Projektowana długość zapory wyniesie 230 m. Obok zalania terenów pod czaszę zbiornika przewidziane jest podtopienie 6 ha terenów sąsiednich. Zbiornik Imbramowice przy rzędnej 350,0 m npm posiadał będzie powierzchnię 20,4 ha zaś przy piętrzeniu maksymalnym do rzędnej 352,5 m npm powierzchnię 23,9 ha. Projektowana długość zapory wyniesie 175 m. Przewidywane podtopienie terenów sąsiednich ze zbiornikiem wyniesie 3,5 ha. 3.4. Wody podziemne Zasoby wód podziemnych ściśle związane są z występującymi na danym obszarze Głównymi Zbiornikami Wód Podziemnych (GZWP) Powiat Olkuski na terenie, którego leŜy Gmina TrzyciąŜ, zaliczany jest do najzasobniejszych w województwie małopolskim w wody podziemne. Decydują o tym zasobne w wodę formacje skalne górnej jury oraz kredy i związane z nimi Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (GZWP). Są to zbiorniki oznaczone numerami 326 Częstochowa (E) – górno jurajski poziom wodonośny, 409 Niecka Miechowska - kredowy poziom wodonośny, 454 Olkusz – Zawiercie – dolno i środkowo triasowy poziom wodonośny. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś GZWP 326 połoŜony jest w całości w obrębie Gminy TrzyciąŜ. Charakterystykę GZWP występującego na terenie Gminy przedstawiono w tabeli, natomiast jego rozmieszczenie na mapie 1:500 000. 709 616 1325 Średnia głębokość ujęć w metrach ONO+ OWO 3257 Klasa jakości wód OWO km2 ONO Typ ośrodka Powierzchnia GZWP J3 Szczelinowo krasowy Częstochowa (E) region 326 hydrogeologiczny MK – S Wiek utworów wodonośnych Nazwa zbiornika Nr zbiornika Tab. 13. Główny zbiornik wód podziemnych (GZWP) na terenie Gminy TrzyciąŜ Szacunkowe zasoby dyspozycyjne Zasoby tys. m3/d Moduł l/s/km2 1020,0 3,62 Ic,d 160 (Ia,b) Źródło: Kleczkowski..., 1990. Objaśnienia: J3 – jura górna klasy czystości GZWP: I – przeznaczone do zaopatrzenia ludności jako wody pitne, podklasy: Ia – bardzo czyste, Ib – czyste, Ic – nieznacznie zanieczyszczone, Id – znacznie odbiegające od normy (wymagające skomplikowanych procesów uzdatniania) MK-S – Monoklina Krakowsko – Śląska PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 35 Rys.5. Lokalizacja Gminy TrzyciąŜ w obszarze głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) Średnia wartość modułu zasobowego dla Polski wynosi ok. 1,7 l/s⋅km2, tak więc GZWP nr 326 zalicza się do bardzo zasobnych w wodę. Zbiornik Nr 326 jury górnej J3 szczelinowo – krasowy wydzielony w skałach monokliny Krakowsko – Śląskiej zbudowany jest ze skrasowiałych i spękanych wapieni skalistych, pyłowych a miejscami marglistych górnej jury. Wykazuje znaczną miąŜszość 50 – 400 m z tendencją wzrostu zgodnie z upadem. Wodonośność poziomu górno jurajskiego uzaleŜniona jest od stopnia spękania zeszczelinowienia i skrasowienia skał. Zasilanie poziomu wodonośnego odbywa się poprzez infiltrację opadów. Zbiornik jest przepływowy, odsłonięty zbudowany z róŜnych typów wapieni. Brak izolacji zbiornika powoduje zagroŜenie jego wód pochodzące ze strony intensywnej gospodarki rolnej lub innych zanieczyszczeń wielkoprzestrzennych. Badanie jakości wód podziemnych w woj. Małopolskim prowadzone są w sieci krajowej monitoringu wód podziemnych słuŜącej do obserwacji zmian chemizmu wód, w celu określenia róŜnych form antropopresji na ich jakość. Brak jest na terenie województwa badań wód podziemnych w sieci regionalnej. Zbiornik Nr 326 nie jest objęty monitoringiem krajowym. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 36 3.4.1. Bilans zasobów wód podziemnych ujmowanych na potrzeby Gminy Zaopatrywanie ludności w wodę pitną, na terenie Gminy odbywa się z sieci wodociągowej czerpanej z ujęć wód podziemnych , bazujących na GZWP poziomu jurajskiego. Wykaz ujęć wykorzystywanych przez wodociągi gminne i pozostających w rezerwie podano poniŜej. Miejscowość uŜytkownik Rodzaj ujęcia Michałówka– studnia głębinowa H=121,5 m 1. wodociąg Michałówka (1982r.) jura górna Jangrotwodociąg Jangrot– 2. TrzyciąŜ– częściowo ZadroŜe Podkrzewie ZadroŜewodociąg 3. ZadroŜeMilonkiczęściowo Tarnawa studnia głębinowa H=140 m (1974r.) jura górna studnia głębinowa H=80,0 m (1982r.) jura górna Zasoby wg pozwolenia wodno-prawnego m3/h Lp. Tab. 14. Ujęcia wód podziemnych na terenie Gminy 6,8 22,0 23,8 Pozwolenie wodno - prawne Nr decyzji waŜność WS 6223-4/2001 31.12.2010 WS 622327/2000 31.12.2009 WS 622312/2000 31.12.2005 Strefa ochrony bezpośre dniej Strefa ochrony pośredniej 20x20 m nie utworzono - zbiorniki stalowe 2x50 m3 - chlorownia nie utworzono - zbiorniki stalowe 2x150 m3 - hydrofornia z chlorownią 20x40 m r=8 m nie utworzono Zagórowa4. wodociąg Zagórowa studnia głębinowa H=70,0 m (1969r.) jura górna 2,5 WS 6223-4/2001 31.12.2010 30x30 m nie utworzono Tarnawa do wodociągu 5. ZadroŜeTarnawa studnia głębinowa rezerwowa H=90,2 m (1966/67r.) jura górna 7,5 WS 622310/2000 31.12.2005 30x35 nie utworzono Imbramowice -wodociąg 6. Imbramowice -MałyszyceŚciborzyce SuchaPodchybie wodociąg 7. Porębka GrabieSuchaPodcybie studnia głębinowa H=64 m (1991r.) jura górna studnia głębinowa H=70,0 m (1985r.) jura górna 40,0 40,0 WS 622317/2003 18.12.2013 WS 622311/2000 31.12.2005 40x30 m 30x35 Obiekty na ujęciu - zbiorniki stalowe 2x50 m3 - hydrofornia z chlorownią - zbiorniki stalowe 2x50 m3 - hydrofornia z pompownią - chlorownia - zbiornik Ŝelbetowy 100 m3 - hydrofornia - zbiorniki Ŝelbetowe 2x250 m3 nie wymaga - pompownia z ustanowieni chlorownią a nie utworzono - zbiorniki stalowe 2x150 m3 - chlorownia PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś studnia głębinowa S1 H=100 m Glanów S1 Glanów Wieś S-2A rezerwowe 8. wodociąg GlanówImbramowice Górne eksploatowan ie okresowo w miarę potrzeb - zbiornik stalowy 50 m3 - pompownia z chlorownią 9,5 WS 622313/2000 31.12.2005 S-2A H=100,5 m S1 1970 S-2A 1986 jura 37 r=8 m nie utworzono 8,0 Źródło: Operaty wodno-prawne Tab. 15. Studnie awaryjne Studnie awaryjne 3 1. TrzyciąŜ nieczynna studnia głębinowa H=80,0 m (1962) 2. ZadroŜe studnia wiercona 3. Ściborzyce 4. 5. m /h 19,0 bez pozwolenia wodnoprawnego - m3/d 120 brak studnia wiercona 240 brak Porąbka studnia wiercona 374 brak Milonki Studnia wiercona 96 Brak - - brak energii i uzbrojenia - pompa elektr. - brak energii i uzbrojenia - brak energii i uzbrojenia Źródło:dane Gminy Maksymalna wydajność studni ( z wyłączeniem dwóch rezerwowych) wg pozwoleń wodno – prawnych wynosi 144,6m3/h, tj. 3476,0 m3/d. Zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury z dnia 12.01.2002r. (Dz. U. Nr 8, poz.70) w sprawie określenia przeciętnych norm zuŜycia wody, przyjmując przeciętną normę z uŜycia wody na jednego mieszkańca 80l/MK/d tj. 578,3m3/d co stanowi 16,6% max. wydajności ujęć wody. Całkowite zasoby w w/w studniach wynoszą 3842,4 m3/d. W roku 2003 z 9-ciu czynnych ujęć wydobyto 346,098 m3 wody, lecz sprzedano 168 144 m3 co stanowi 13,3% max. wydajności ujęć wody. RóŜnica ta wg informacji Gminy wynika z braku ewidencjonowania wody dla celów poŜarowych, na płukanie sieci wodociągowej, oraz stratami wody wynikłymi z awarii a takŜe kradzieŜy wody. Ujęcia wód całkowicie zaspokajają potrzeby własne Gminy nawet w perspektywie, a nawet woda moŜe być sprzedawana do sąsiednich gmin. Zapotrzebowanie w wodę dla celów pitnych Gminy TrzyciąŜ oparte na wodach podziemnych czerpanych z głębokości 60-100 m jest rozwiązaniem bardzo korzystnym dla stabilnego ich składu. Skład ten zaleŜy od rodzaju i budowy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 38 skał, z którymi wody się kontaktują, stopnia zwietrzenia, prędkości ruchu oraz stopnia kontaktu z wodami powierzchniowymi i opadowymi. Skład fizyko – chemiczny wód kształtują procesy hydrogeotechniczne jak równieŜ fizyczne i biochemiczne. Większość składników pochodzi z rozpuszczenia minerałów i ługowania środowiska skalnego. Występujące w wodach substancje dzielą się na: makroskładnikowe: sód, potas, wapń, chlorki, siarczany składniki podrzędne: związki azotu, Ŝelaza, glinu Budowa geologiczna na obszarze Gminy charakteryzuje się występowaniem skał wapiennych spękanych o miąŜszości do 140m (do takiej głębokości odwiercona jest studnia w miejscowości Jangrot). Analizując skład fizyko – chemiczny wody czerpanej z poszczególnych studni w latach 1967-1980 oraz 2000-2003 stwierdza się, Ŝe jest on prawie niezmienny i dlatego woda nie wymagała i w dalszym ciągu nie wymaga uzdatniania. Poszczególne wybrane wskaźniki wymagań fizyko – chemicznych jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spoŜycia przez ludzi oscylują w dolnych granicach wartości dopuszczalnych. pH twardość mg CaCO3/dm3 azotany mg NO3/dm3 Ŝelazo mg Fe/dm3 mangan mg Mn/dm3 magnez mg Mg/dm3 siarczany mg SO4/dm3 7,7 261 11 0,02* 0,03* 12 27 wapń mg Ca/dm3 100 Dopuszczalny zakres wartości Średnie wartości w czerpanej wodzie z ujęć Wyszczególnienie Tab. 16. Wskaźniki fizyko-chemiczne wód 6,5-9,5 60-500 50 0,2 0,05 30-125 250 nie normowana Źródło: Wg dokumentacji hydrogeologicznej w kat.B ujęć wód podziemnych * tylko w dwóch studniach Czerpana woda podziemna spełnia równieŜ wymagania mikrobiologiczne jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spoŜycia przez ludzi. Kontrola jakości wody w kaŜdym kwartale prowadzona jest przez Powiatową Stację Sanitarną Epidemiologiczną w Olkuszu, a jej wyniki ogłaszane mieszkańcom na tablicy w Urzędzie Gminy. 3.5. Powierzchnia ziemi 3.5.1. Gleby Gleba to waŜny element środowiska przyrodniczego, bowiem stanowi źródło zaopatrzenia mikroorganizmów i roślin w wodę i składniki pokarmowe PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 39 umoŜliwiające ich wzrost i rozwój dla stanowienia pokarmu dla ludzi i paszy dla zwierząt.. Właściwości fizyko – chemiczne gleby zaleŜą przede wszystkim od: rodzaju skały macierzystej, z której powstały odczynu środowiska, na którego wpływ mają zabiegi agrotechniczne i skład granulometryczny (uziarnienie) gleby substancji organicznej zawartości makroskładników – obok azotu i wapnia, takŜe fosforu, potasu i magnezu W przypowierzchniowej warstwie ornej gleby o miąŜszości do 30cm o uziarnieniu decydującym o warunkach wodnych i tlenowych w obecności składników mineralnych zachodzą podstawowe procesy umoŜliwiające złoŜone cykle geochemiczne zapewniające odpowiednie składniki pokarmowe przez rośliny. W Gminie TrzyciąŜ występują gleby wytworzone z utworów lessowych z wychodzeniem utworów rędzinowych, a w dolinie rzeki Dłubni urodzajne aluwialne mady. Dominują tu gleby: • brunatne 47,4% wykształcone z lessów podściełanych wapieniami lub gliną, mineralne zasobne w próchnicę o korzystnej strukturze granulometrycznej • pseudobielicowe 34,9% powstałe z lessów na skutek procesów glejowych polegających na przemyciu i wypłukiwaniu w głąb nie rozłoŜonych minerałów ilastych powodujących znaczne obniŜenie zawartości w glebie substancji organicznych • rędziny jurajskie 14,2% wytworzone z wapieni kredowych, charakteryzujące się duŜą zawartością węglanu wapnia w całym profilu glebowym • mady 1,9% • czarnoziemy 1,6% rzadziej występujące o podanym jak wyŜej udziale procentowym w całkowitej powierzchni uŜytków rolnych wynoszącej 7424 ha. Najsłabsze gleby występują w sołectwach: Sucha, Jangrot, Podchybie; najlepsze w sołectwach: Tarnawa, Ściborzyce i Imbramowice. Na terenie Gminy dominują gleby gruntów klas bonitacyjnych III a i III b. Występują one łącznie na 46,8% powierzchni ewidencyjnej Gminy. Gleby klasy IV a i IV b stanowią 35,5%, klasy V i VI stanowią 15,6%, zaś klasy I i II występują na 2,1% powierzchni. Średni wskaźnik bonitacji rzeźby terenu wynosi 5,5. Warunki wodne środowiska dla celów produkcji rolnej są tu korzystne, bowiem występują tu w 70% tereny z przewagą gleb o relatywnie optymalnej ilości wody. W gospodarstwach przewaŜa produkcja roślinna kierunek zboŜowo – pastewny z przewagą upraw ziemniaków konsumpcyjnych i warzyw. Rzeźba terenu oraz powszechnie występująca okrywa lessowa gleb sprzyja występowaniu procesów erozyjnych. Przyczyną zwiększającą zagroŜenie występowania erozji wodnej powierzchniowej, liniowej i wąwozowej jest uŜytkowanie nieutwardzonych dróg polnych, zwłaszcza na terenach o większych spadkach. Gleby wytworzone z lessów są z reguły pozbawione węglanu wapnia, a odczyn ich pH waha się w granicach od 5,0 do 6,0. Tak teŜ jest z glebami w Gminie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 40 TrzyciąŜ, gdzie te o odczynie kwaśnym wymagają zabiegów wapnowania. Większość gleb z obszaru Gminy podlega ustawowej ochronie przed wyłączeniem z uŜytkowania rolniczego. Zmienna jakość gleb w duŜym stopniu zaleŜy od zawartości w niej róŜnych składników w tym makroelementów, decydujących o jej zasobności w składniki pokarmowe dla wzrostu i rozwoju roślin. Znaczne obszary uprawianej gleby będącej elementem środowiska przyrodniczego wymagają zabiegów wapniowych i wprowadzania do gleby takich pierwiastków jak; fosforu, potasu, magnezu dla podniesienia jej Ŝyzności; przy równoczesnym kontrolowanym prowadzeniu agrotechniki, nie wpływając ujemnie na środowisko. obojętny zasadowy konieczne potrzebne wskazane ograniczone zbędne TrzyciąŜ lekko kwaśny Gmina kwaśny gleb uŜytkowanych rolniczo oraz potrzeby w % powierzchni uŜytków rolnych w latach 1993-1998 Odczyn pH gleby Potrzeby wapnowania b. kwaśny Tab. 17. Odczyn 10 22 34 32 2 28 14 17 25 16 40 17 28 15 0 46 11 12 12 19 wapniowania Źródło: Ocena.......1999) Tab. 18. Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu, magnezu w % powierzchni uŜytków rolnych w latach 1993-1998 (wg Ocena ...... 1999) P2O5 K 2O wysoka b. wysoka średnia b. wysoka 5 3 niska wysoka 20 12 37 35 11 8 10 22 54 11 b. niska średnia 8 5 niska b. wysoka 20 31 18 23 8 44 27 16 b. niska wysoka 7 9 niska TrzyciąŜ 26 31 16 34 36 13 Gmina b. niska średnia Mg Źródło: Ocena.......1999) W 2001r. na zlecenie Gminy zostały przeprowadzone przez Stację Chemiczno – Rolniczą O/Kraków badania gleb połoŜonych na terenie sołectw Glanów i Imbramowice (ok. 465 ha). Tab. 19. Odczyn gleb uŜytkowanych rolniczo oraz potrzeby wapniowania w % powierzchni uŜytków rolnych w 2001r. (wg badań stacji Chemiczno – Rolniczej o/Kraków) Sołectwo Odczyn pH gleby Potrzeby wapnowania Glanów 5 17 53 25 0 18 19 33 20 10 Imbramowice 4 19 46 31 0 21 18 27 27 7 Łącznie 4 18 50 28 0 20 18 29 24 9 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś Tab. 20. Zawartość przyswajalnego fosforu, potasu, magnezu w % powierzchni uŜytków rolnych w 2001r. (wg badań Stacji Chemiczno – Rolniczej O/Kraków) Sołectwo P2O5 K 2O Mg Glanów 10 32 28 12 18 39 31 20 6 4 50 33 17 0 0 Imbramowice 12 30 21 15 22 27 39 29 4 1 42 36 20 2 0 Łącznie 11 31 24 14 20 32 36 25 5 2 45 35 19 1 0 Przebadane ok. 465 ha gleb (co stanowi 6,3% og. uŜytków rolnych) potwierdziło potrzebę wapnowania 38%, nawoŜenie fosforem 42%, potasem 66%, magnezem 80% przebadanych gleb. Wyniki badań przedstawione w w/w tabelach obrazują zakres działań związanych z wapnowaniem i wymaganym nawoŜeniem gleb dla uzyskania posiadanych planów. Z przeprowadzonej przez Instytut Uprawy NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach punktowej waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej oceniając poszczególne elementy środowiska jak: glebę, warunki klimatyczne i wodne, a takŜe rzeźbę terenu, wynika Ŝe warunki sprzyjają rozwojowi rolnictwa. Tab. 21. Waloryzacje rolniczej przestrzeni produkcyjnej Rzeźby terenu Warunków wodnych TrzyciąŜ Bolesław Bukowno Klucze Olkusz Wolbrom Powiat Olkuski Agroklimatu Gmina Jakości i przydatności rolniczej Wskaźnik bonitacji Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej 62,9 38,1 38,1 32,5 36,7 58,7 6,0 9,6 9,6 9,6 8,8 9,6 3,2 3,8 3,8 3,4 3,6 3,1 3,7 2,0 2,0 1,4 1,5 3,0 75,8 53,5 53,5 46,9 50,6 74,4 61 119 120 134 125 72 - - - - 58,0 14 Miejsce w województwie Źródło: Ocena.....1999r. W Powiecie Olkuskim, spośród 6-ciu gmin, Gmina TrzyciąŜ uzyskała najwyŜszy wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej, zajmując tym samym pierwsze miejsce w powiecie. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś Tab. 22. Zawartość metali cięŜkich i siarki Gmina Trzyciąz kadm mg/kg miedź mg/kg nikiel mg/kg ołów mg/kg cynk mg/kg siarka mg/kg Min. Max. Śred. 0 0,16 4,0 7,1 13,5 39,6 0,01 2,36 12,3 20,3 63,0 178,3 7,95 1,28 17,65 8,22 100 10,49 100 42,62 88,24 102,4 29,41 2,23 % udział gleb w klasach zanieczyszczenia I II III IV 64,70 17,65 11,76 70,59 58,83 35,29 V 5,88 Źródło: Ocena stanu zanieczyszczeń gleb..........1999 W wyniku przeprowadzonych przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą w Krakowie badań, gleby w Gminie charakteryzują się zawartością naturalną (nie stanowiącą zanieczyszczenia) metali cięŜkich, co kwalifikuje je do gleb o duŜej wartości rolniczej. 3.5.2. Zasoby kopalin Na północnym obszarze Sucha i Porąbka połoŜona jest część udokumentowanego złoŜa wapieni jurajskich „Porąbka”. Druga część złoŜa leŜy w obszarze Gminy Wolbrom. To jedyne nie eksploatowane w Gminie TrzyciąŜ złoŜe występuje na terenach rolnych o gruntach III i IV klasy bonitacyjnej. PowyŜsze złoŜe stanowi rezerwę zasobową wapieni o wielkości 48 248 tys. Mg, które eksploatując moŜna wykorzystać jako materiał budowlany, drogowy i surowiec wapienny. 3.6. Oddziaływanie hałasu Ochrona przed hałasem z mocy ustawy polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, co uzyskuje się poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniŜej poziomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie, bądź poprzez zmniejszenie poziomu hałasu poniŜej dopuszczalnego gdy nie jest on dotrzymywany. W załączniku do Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku określone zostały dopuszczalne poziomy hałasu. Dopuszczalny poziom natęŜenia hałasu w środowisku dla dróg lub linii kolejowych przedstawiono w tabeli poniŜej PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś Tab. 23. Lp. 1 2 3 4 43 Dopuszczalne natęŜenie hałasu w środowisku powodowanego przez drogi lub linie kolejowe Przeznaczenie terenu a/ Obszary A ochrony uzdrowiskowej b/ Tereny szpitali poza miastem a/ Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem b/Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c/Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieŜy d/Tereny domów opieki e/Tereny szpitali w miastach a/Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b/Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c/Tereny zabudowy zagrodowej a/Tereny w strefie śródmiejskiej powyŜej 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Dopuszczalny równowaŜny poziom dźwięku A w dB w godz. w godz. 600-2200 2200-600 50 40 55 45 60 50 65 55 W związku ze stwierdzoną uciąŜliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład Higieny opracował skalę subiektywnej uciąŜliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją, uciąŜliwość hałasów komunikacyjnych zaleŜy od wartości poziomu równowaŜnego LAeq i wynosi odpowiednio: - mała uciąŜliwośćLAeq < 52dB - średnia uciąŜliwość52dB < LAeq < 62dB - duŜa uciąŜliwość63dB < LAeq < 70dB - bardzo duŜa uciąŜliwośćLAeq > 70dB Największa emisja hałasu i jego uciąŜliwość związana jest przede wszystkim z komunikacją i przemysłem. W obszarze Gminy TrzyciąŜ nie występują istotne czynniki lokalne (hałas przemysłowy) powodujące zagroŜenie w tym zakresie, poza hałasem komunikacyjnym związanym z przebiegiem trasy odcinka drogi wojewódzkiej Nr 778 Kraków – Skała – Wolbrom, dróg powiatowych i gminnych. NaleŜy pamiętać, Ŝe w Gminie występują takŜe gospodarstwa indywidualne ,których maszyny rolnicze w okresach prac polowych emitują znaczne ilości hałasu do środowiska. ToteŜ na terenie Gminy będziemy mieli do czynienia z obszarami, w których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny na tych terenach. Będą jednak występowały równieŜ tereny nie PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 44 naraŜone na jakąkolwiek formę oddziaływania hałasu związanego z działalnością człowieka. Ustawa – Prawo Ochrony Środowiska stanowi, iŜ zarządzający drogą, jest zobowiązany do pomiarów poziomu hałasu, a ponadto wprowadzaniu działań, które będą zmierzały do ograniczenia zbyt wysokich emisji hałasu do środowiska. Organ ochrony środowiska stwierdzając przekroczenia emisji hałasu na danym terenie moŜe w drodze decyzji nałoŜyć obowiązek przeprowadzenia pomiarów poziomu hałasu. Od dnia 01.01.2004r. zarządzający drogą jest zobowiązany do okresowych pomiarów poziomów hałasu w środowisku wprowadzanych w związku z jej eksploatacją (Dz. U.Nr 35, poz. 308). W celu ochrony środowiska przed negatywnym działaniem hałasu naleŜy: w planach zagospodarowania przestrzennego Gminy uwzględniać kształtowanie klimatu akustycznego nie dopuszczać do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem znacznej emisji hałasu do środowiska minimalizować emisję hałasu komunikacyjnego poprzez planowe remonty i modernizację dróg 3.7. Niejonizujące promieniowanie elektromagnetyczne Promieniowaniem niejonizującym ( polem elektromagnetycznym) ściśle związanym ze zmianami pola elektrycznego i pola magnetycznego nazywamy takie promieniowanie, którego energia oddziałująca na kaŜde ciało materialne , w tym takŜe na ciało człowieka, nie powoduje w nim procesu jonizacji. Promieniowanie niejonizujące moŜe występować wszędzie. Ryzyko związane z naraŜeniem na oddziaływanie pola elektromagnetycznego, występuje głównie źródeł (urządzeń) wytwarzających energię podczas eksploatacji elektromagnetyczną. Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. nr 62, poz. 627) mówi Ŝe elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące stanowi uciąŜliwość dla środowiska . Ochrona ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych (Dział VI Prawa Ochrony Środowiska) polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniŜej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach zmniejszenie poziomów pól elekromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane Na terenie Gminy TrzyciąŜ nie występują linie przesyłowe wysokiego napięcia o mocy 110kV. Zasilanie Gminy prowadzone jest ze stacji elektroenergetycznych usytuowanych poza granicami Gminy (GPZ 110 kV/ŚN; Słomniki-Prandocin, Wolbrom i Olkusz). Energia elektryczna na teren Gminy dostarczana jest dwoma głównymi liniami napowietrznymi średniego napięcia 15 kV. W ZadroŜu przy drodze wojewódzkiej Nr. 778 zlokalizowana jest stacja bazowa telefonii komórkowej. Pozwolenie na emitowanie pól elektromagnetycznych wymagają: linie i stacje elektroenergetyczne o napięciu znamionowym 110 kV lub wyŜszym. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 45 Instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, których równowaŜna moc promieniowania izotopowego jest równa 15 W lub wyŜsza emitująca pola elektromagnetyczne o częstotliwości od 0,03 MHz do 300 000 MHz W obszarze Gminy TrzyciąŜ obiekty takie obecnie nie występują. JednakŜe szczególną uwagę naleŜy zwrócić, aby na terenach zabudowy mieszkaniowej, na obszarach, na których znajdują się szkoły, wartość graniczna natęŜenia pola elektrycznego ustalona Rozporządzeniem, nie przekraczała wartości 1kV/m, natomiast natęŜenie pola magnetycznego na tym terenie, nie przekraczało wartości 80 A/m. PowyŜsze warunki winny zostać uwzględnione podczas aktualizowania planów zagospodarowania przestrzennego Gminy. Utrzymanie promieniowania niejonizującego poniŜej lub na poziomie dopuszczalnym, w wyŜej wymienionych przypadkach, jest niezmiernie waŜna i naleŜy je przestrzegać dla dobra zdrowia ludzi i ochrony środowiska Gminy. Ocena poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacja zmian dokonywana jest zgodnie z ustawą w ramach państwowego monitoringu środowiska. Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na obszarze Gminy, będą prowadzone na zlecenie Wojewody. Wojewoda będzie równieŜ odpowiedzialny za prowadzenie rejestru, który zawiera informacje o terenach z przekroczonymi dopuszczalnymi poziomami pól elektromagnetycznych w środowisku. Niniejszy rejestr Wojewoda powinien aktualizować co roku (Prawo Ochrony Środowiska, Dz. U. Nr 62, poz. 627, z 2001 r.). Działania z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym, które mogą być zrealizowane w gminie do 2015 roku winny obejmować; stworzenie rejestru potencjalnych źródeł promieniowania niejonizującego preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagroŜeń promieniowaniem niejonizującym, 3.8. Środowisko przyrodnicze i kulturowe 3.8.1. Środowisko przyrodnicze Wobec braku szczegółowych opracowań syntetycznych, określenie zasobów florystycznych dla terenu Gminy TrzyciąŜ dokonano w oparciu o dostępne informacje dla poszczególnych mezoregionów (WyŜyna Olkuska, WyŜyna Miechowska) .W mozaice rozległych pól uprawnych, uŜytków zielonych terenów zurbanizowanych Gminy zachowały się pozostałości naturalnych lasów mieszanych z udziałem rzadkich i chronionych gatunków flory i fauny – zwłaszcza we wklęsłych formach geomorfologicznych ( głębokie wąwozy ze stromymi zboczami i ciekami wodnymi) . Usytuowanie Gminy na obszarze Jury Krakowsko – Częstochowskiej o specyficznych warunkach środowiskowych, terenach o szczególnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych znajduje swoje odzwierciedlenie w objęciu ich rygorami prawnej ochrony przyrody i krajobrazu jako rezerwaty przyrody, PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 46 parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, zajmujące łącznie powierzchnię 4410 ha, co stanowi 46% obszaru Gminy. Rezerwaty Przyrody Są obszarami o zachowanych w stanie naturalnym ekosystemów, gatunków roślin i zwierząt, elementów przyrody nieoŜywionej, walorów krajobrazowych cennych dla historii, kultury, nauki i edukacji. Na obszarze Gminy jako jedyny na terenie Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd w m. Michałówka znajduje się utworzony Rezerwat „Michałowiec” o pow. 12,6 ha florystyczny dla ochrony i utrzymania fragmentu buczyny karpackiej, a w jej zbiorowisku bogatej populacji obuwika pospolitego i innych gatunków storczyków, poprzez zachowanie, naturalizację składu gatunkowego i struktury lasu bukowego. Rezerwat powyŜszy zakwalifikowany został do obszarów ochrony w systemie NATURA 2000, dla zachowania nie tylko krajowego, ale takŜe europejskiego dziedzictwa przyrodniczego. Projektowany na terenie Gminy „ Rezerwat jodłowy TrzyciąŜ” o powierzchni 116,14ha obejmuje fragment kompleksu leśnego w TrzyciąŜu o duŜym zróŜnicowaniu siedliskowym i botanicznym oraz występowaniem naturalnych jedlin. Pomniki przyrody – jako pojedyncze twory przyrody Ŝywej i nieoŜywionej, odznaczające się indywidualnymi cechami, są na terenie Gminy w liczbie 12 –tu w sołectwach: Imbramowice i Tarnawa stanowiska lip drobnolistnych – numery rejestru 34/1, 34/2, 34/3, 34/4, 34/5, 34/7 źródła w wapieniach jurajskich i marglach kredowych – numer rejestru 34/6 – w Ściborzycach Źródła pulsujące Jordanu oraz źródło Dłubni Parki krajobrazowe – jako przestrzennie wydzielone obszary o ściśle określonych granicach, poddanych ochronie ze względu na nieprzeciętne właściwości naturalne środowiska przyrodniczego, cenne zasoby zabytkowe, geologiczne, oraz wysokie walory estetyczne krajobrazu, racjonalnie wykorzystywane w warunkach zrównowaŜonego rozwoju dla celów rekreacyjnych, edukacyjnych, innych potrzeb społeczno – gospodarczych mają takŜe miejsce na obszarze Gminy. Są to dwa parki krajobrazowe wchodzące w skład utworzonego w 1981r. Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, które zasięgiem swych granic obejmują: Orlich Gniazd – część wschodnią Gminy, tereny sołectw; Michałówka, Jangrot, Sucha Dłubniański – część północno-wschodnią i wschodnią Gminy na terenach sołectw; TrzyciąŜ, Glanów, Zagórowa, Imbramowice, Tarnawa, Małyszyce, Ściborzyce, Jangrot Pozostałe tereny Gminy stanowią otulinę w/w Parków Krajobrazowych. Tab. 24. Parki Krajobrazowe na terenie Gminy Parki Krajobrazowe Całkowita pow. w województwie Małopolskim w ha Pow. w Gminie TrzyciąŜ w ha Orlich Gniazd Dłubniański 12 688,0 10 937,0 4410,0 Źródło: US Kraków Ochr. Środ. w woj. Małopolskim 2000 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 47 Rys.6. PołoŜenie Gminy TrzyciąŜ na terenie Parków Krajobrazowych W 10-ciu sołectwach Gminy obszary dwóch Parków Krajobrazowych, stanowią zajętość terenu wynoszącą 46% obszaru Gminy. Jak wynika z powyŜszej tabeli ok. 18,7% ogólnej powierzchni Jurajskich Parków Krajobrazowych na terenie woj. małopolskiego , znajduje się w granicach Gminy TrzyciąŜ. PołoŜenie Gminy TrzyciąŜ na WyŜynie Olkuskiej, a jej sołectwa Ściborzyce na WyŜynie Miechowskiej, powoduje iŜ występują tu specyficzne warunki środowiskowe, których cechą charakterystyczną jest niezwykłe bogactwo i róŜnorodność szaty roślinnej. W dominującym krajobrazie rolniczym zespołami roślinnymi o charakterze naturalnym są lasy zajmujące 16% obszaru Gminy, zbiorowiska murawowe, w niewielkim stopniu łąki w dolinach cieków oraz mało liczne siedliska wodne i podmokłe. W lasach mieszanych wyŜynnych z bogatym podszyciem znajduje się wiele gatunków drzew jak: jodła, buk, sosna, świerk a takŜe dąb i modrzew. Lokalnie jak w rezerwacie „Michałowiec” występuje ciepłolubna storczykowa buczyna naskalna z bogactwem gatunkowym runa, w którym znajduje się 18 gatunków roślin podlegających ochronie prawnej w tym 13 objętych ochroną całkowitą jak między innymi: storczyk, obuwik pospolity, podkolan zielony, wawrzynek, wilcze łyko, kruszczyk szerokolistny, śnieŜyczka, przebiśnieg, bluszcz pospolity, gnieźnik leśny. TakŜe wystepujący drzewostan mieszany z duŜym udziałem jodłykompleks leśny w okolicach Zagórowej, oraz las łęgowy z płatami ciepłej buczyny i roślinnością kserotermiczną na zrębach skalnych. Lasy na terenie Gminy pełnią funkcję ochronną, przede wszystkim jako drzewostany wodochronne i glebochronne. Wśród roślinności nieleśnej do szczególnie charakterystycznych naleŜą zbiorowiska murawowe na skałach wapiennych jarów i wąwozów z kostrzewą bladą, rojnikiem pospolitym czosnkiem skalnym, zaliczane do flory PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 48 kserotermicznej i ciepłolubnej roślin naczyniowych, liczące wiele gatunków. W dolinie Dłubni moŜemy spotkać rosnący rzadki, na Jurze aster gawędka i ostroŜeń pannoński. Tak jak flory, występuje na niniejszych terenach róŜnorodność i bogactwo fauny. Ostoje zwierząt stanowią głównie tereny leśne, a takŜe rozległe tereny rolne. Na obszarze obu WyŜyn stwierdzono występowanie ok. 50gatunków ssaków, z których najczęściej moŜna tu spotkać mysz i kunę leśną, zająca szaraka, sarnę, nietoperze, z ponad 170 gatunków ptaków – dzwońca, sójkę, świergotka drzewnego, bociana, gatunki drapieŜne jak: jastrząb, gołębiarz, kruk, puszczyk, trzmielojad i rzadki zimorodek, ok. 20 gatunków płazów i gadów, a takŜe gatunki ryb. Faunę zwierząt bezkręgowych reprezentuje na w/w obszarze ponad 1200 gatunków motyli, 700 gatunków chrząszczy, 250 gatunków pszczołowatych i ok. 100 gatunków mięczaków. W wielości tych gatunków moŜna spotkać ślimaki, stonogi, robaki płaskie, chrząszcze. Cały obszar Gminy TrzyciąŜ o szczególnych walorach przyrodniczych objęty w/w formami ochrony przyrody, znajduje się w sferze potencjalnych zagroŜeń i negatywnych skutków oddziaływań na róŜnorodność biologiczną ze strony bezpośredniej lub pośredniej działalności człowieka. Mogą to być negatywne oddziaływania w wyniku między innymi: zwiększenia intensywności produkcji rolnej i leśnej zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych Działania władz Gminy w kierunku ochrony wartości środowiska przyrodniczego winny obejmować; ochronę lokalnych wartości krajobrazowo – kulturowych (zabytkowe załoŜenia zieleni, tereny zadrzewień, panoramy i ekspozycje widokowe, historyczne aleje drzew, itp.), przeprowadzenie regulacji granicy rolno – leśnej w celu wyznaczenia terenów do zalesień, objęcie ochroną drzew – propozycji rezerwatów przyrody oraz prowadzenie prace pielęgnacyjno- konserwacyjnych istniejących i proponowanych rezerwatów i pomników przyrody tworzenie sieci ścieŜek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych, atrakcyjnych krajobrazowo oraz miejsc dziedzictwa kulturowego współudział w tworzeniu prawnych i organizacyjnych form ochrony obszarów typowanych do Krajowej Sieci „NATURA 2000” ( Rezerwat Michałowiec”) stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności lokalnej: dzieci, młodzieŜy i dorosłych poprzez programy zintegrowanej edukacji ekologicznej, koordynowanej równieŜ przez lokalne organizacje i stowarzyszenia w tym zakresie. zabezpieczenie realizacji w/w. potrzeb poprzez pozyskiwanie środków z zewnętrznych pomocowych funduszy ekologicznych: WFOŚiGW, NFOŚiGW, EKOFUNDUSZ- u oraz środków UE. 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 3.8.2. Lasy Występujące na terenie Gminy TrzyciąŜ lasy mają przede wszystkim znaczenie przyrodnicze i krajobrazowe. Dominuje tu typ siedliskowy – las mieszany wyŜynny, w którym występuje jodła, buk, sosna, świerk a takŜe spotkać moŜna dąb i modrzew. Powierzchnia zajęta przez lasy i grunty leśne w Gminie wynosi 1586 ha, w tym powierzchnia administrowana przez Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Miechów – 1485 ha, lasy własności gminnej – 2,4 ha, oraz lasy uŜytkowane przez indywidualne gospodarstwa rolne wg Spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002r. o powierzchni 118 ha. Lesistość Gminy wynosi 16,4% - co w porównaniu do lesistości powiatu olkuskiego wynoszącej 35% i województwa 28,4% jest niska. Jangrot Małyszyce Michałówka Milonki Podchybie Porąbka Ściborzyce Sucha Tarnawa TrzyciąŜ ZadroŜe Zagórowa 184,00 - 288,03 0,09 0,50 0,04 144,75 43,50 320,03 98,30 223,37 1,63 161,13 Imbramowice Glanów Lasy i grunty leśne w ha 120,51 Sołectwa Tab. 25. Obszary leśne w sołectwach Źródło: dane Gminy Całość lasów państwowych została uznana z uwagi na wysoką produktywność siedlisk, oraz pełnioną waŜną funkcję dla zachowania wartości przyrodniczych i krajobrazowych Gminy, za obszary ochronne za wyjątkiem rezerwatu florystycznego „Michałowiec” o powierzchni 12,6 ha, chroniącego stanowisko zagroŜonego gatunku storczyka obuwika zwyczajnego, oraz fragment buczyny karpackiej. Decyzją Starosty Olkuskiego nieuŜytki oraz grunty kl.V przeznaczone do zalesienia w gminie stanowiły; - w 2001r 6,34ha - w 2003r 2,70ha Korzystne uwarunkowania w realizacji programu ochrony przyrody, leśnictwa i edukacji ekologicznej Gminy TrzyciąŜ ,występowanie licznych obiektów cennych pod względem przyrodniczo – krajobrazowym prawnie ochronionych, znaczące walory dziedzictwa kulturowego stanowią potencjał do zagospodarowania rekreacyjno- turystycznego, rozwoju agroturystyki zwłaszcza w kontekście dogodnej komunikacji dla mieszkańców aglomeracji krakowskiej i lokalnej – olkuskiej. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 3.8.3. Środowisko kulturowe Historia i tradycja tego terenu sięgająca epoki wczesnego średniowiecza, pozostawiła bogate dziedzictwo kulturowe w postaci obiektów i zespołów zabytkowych architektury, budownictwa, zabytków archeologii, obok zespołów zabytkowej zieleni. ChociaŜ część z nich znalazła swoje miejsce w rejestrze zabytków objętych ochroną prawną, to proponowany szereg pozostałych równie o duŜych wartościach historycznych, architektonicznych i znaczeniu dla toŜsamości kulturowej obszaru Gminy oczekuje na objęcie ich ochroną. Tab. 26. Obiekty, zespoły oraz stanowiska archeologiczne w Gminie wpisane do rejestru zabytków Lp. Miejscowość 1. Glanów Obiekty i zespoły - Zespół dworski: dwór, park, spichlerz i stodoła Kościół parafialny pod wezwaniem św. Benedykta Zespół klasztorny Norbertanek stary cmentarz Kościół parafialny pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, dzwonnica wraz z terenem przykościelnym i drzewostanem Zespół pałacowy: pałac, budynek gospodarny, park z aleją modrzewiową Zespół dworski: dwór, oficyna, stajnia, stodoła, kurnik, obora, spichlerz, park 2. Imbramowice 3. Jangrot 4. Ściborzyce 5. Tarnawa 6. Zagórowa - - - Stanowiska archeologiczne - - Osady prehistoryczne kat. I, II Osada z epoki neolitu oraz grodzisko wczesnośredniowieczne kat. I Źródło: Studium.....2000 Obok dziedzictwa kulturowego wpisanego do rejestru zabytków, we wszystkich wsiach Gminy, zachowane zostały walory zabytkowe w postaci historycznych zasad rozplanowania i zagospodarowania terenu, sieci droŜnej jak równieŜ historycznej zabudowy często o śladach odległej historii. Tab. 27. Proponowane do objęcia ochroną dziedzictwo kulturowe Gminy Lp. Miejscowość 1. Glanów 2. Imbramowice Obiekty i zespoły - 3. Jangrot - tradycyjna zabudowa wiejska 2 kaplice tradycyjna zabudowa wiejska figury przydroŜne kamienne, słupy i krzyŜe przydroŜne nowy cmentarz załoŜenie folwarczne; budynek mieszkalny, gospodarcze, ruiny stodoły, chlewu, staw folwarczny, starodrzewia cmentarze wojenne tradycyjna zabudowa wiejska Stanowiska archeologiczne kat. I kat. II 2 12 - 16 - 21 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 4. Małyszyce 5. Michałówka 6. Milonki 7. Podchybie 8. Porębka 9. Sucha 10. Ściborzyce 11. Tarnawa 12. Trzyciąz 13. ZadroŜe 14. Zagórowa - kaplice i figury przydroŜne tradycyjna zabudowa regionalna tradycyjna zabudowa regionalna kaplica, figura i krzyŜ dawny zespół folwarczny: dwór, owczarnia, spichlerz, starodrzew, 2 stawy cmentarz tradycyjna zabudowa wiejska tradycyjna zabudowa wiejska ślad po folwarku szlacheckim tradycyjna zabudowa wiejska kapliczka tradycyjna zabudowa wiejska tradycyjna zabudowa regionalna, w tym szkoła drewniana krzyŜe i figury tradycyjna zabudowa wiejska krzyŜe i figury zespół dworski: dwór, rządcówka, pozostały park tradycyjna zabudowa wiejska Zespół parafialny pod wezwaniem św. Marcina; kościół; plebania cmentarz wojskowy zabudowa regionalna zabudowa regionalna - 7 - 4 - 7 - - 1 2 2 5 5 20 - 8 3 2 - 4 2 2 Źródło: Studium.....2000 Przez teren Gminy w tym przez wieś Imbramowice wzdłuŜ przełomu Dłubni przebiega fragment Niebieskiego turystycznego szlaku pieszego Warowni Jurajskich, łączącego Rudawę k/Krakowa z Mstowem k/Częstochowy, oraz szlak czarny z leśniczówki Popowiec do Glanowa, a takŜe trasa rowerowa wytyczona i oznakowana przez Związek Gmin Jurajskich. 3.9. Infrastruktura Gminy 3.9.1. Wodociągi – kanalizacja sanitarna Zaopatrzenie Gminy w wodę odbywa się z lokalnych ujęć wody podziemnej (studni wierconych) z poziomu jurajskiego poprzez siedem systemów wodociągowych. wodociągi lokalne 1.Michałówka - ujęcie wody w Michałówce 2.Zagórowa - ujęcie wody w Zagórowej wodociągi grupowe 3.Jangrot – TrzyciąŜ – częściowo ZadroŜe – ujęcie wody w Jangrocie 4.ZadroŜe – Milonki – częściowo Tarnawa – ujęcie wody w ZadroŜu – Podkrzewie i w Tarnawie 5.Imbramowice – Małyszyce – Ściborzyce – ujęcie wody w Imbramowicach 6.Porąbka Grabie – Sucha – Podchybie – ujęcie wody w Suchej, Podchybiu 7.Glanów – Imbramowice – ujęcie wody Glanów i Glanów Wieś Istniejący system wodociągowy zaspokaja potrzeby wszystkich uŜytkowników Gminy i nie wymaga istotnych uzupełnień. Poza systemem wodociągowym znajdują się w ; PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 52 ZadroŜu-Staniczki - 3 domy Jangrocie - 1 dom Imbramowicach - 3 domy Glanowie - 1 dom które czerpią wodę z własnych przyzagrodowych studni. Jest to wynikiem zbyt duŜej odległości tych gospodarstw od rurociągów rozdzielczych, a takŜe brak ekonomicznego uzasadnienia dla doprowadzenia wody. Ujęcia wody współpracujące z przepompowniami, zbiornikami wyrównawczymi, hydroforniami i chlorowniami podają wodę do sieci wodociągowej wykonanej z następujących rur: azbestocementowych ø 80 i 100 – 4 km (odcinki sieci w Tarnawie i Zagórowej) stalowych i Ŝeliwnych ø 80-150 – 42 km (odcinki sieci w Glanowie, Jangrocie, Michałówce, ZadroŜu) z PVC ø 90-225 – 58,8 km (pozostałe odcinki sieci) Tab. 28. Długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej stan na 31.12.2003r Lp. Sołectwo 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Glanów Imbramowice Jangrot Małyszyce Michałówka Milonki Podchybie Porębka Sucha Ściborzyce Tarnawa TrzyciąŜ ZadroŜe Zagórowa Ściborzanka (Przysiółek) Ogółem Długość sieci wodociągowej km 5,9 8,9 18,1 2,9 4,5 4,3 2,5 6,2 9,3 5,2 10,2 10,2 8,7 6,4 1,5 104,8 Długość sieci kanalizacyjnej km 4,0 4,51 0,5 9,01 Źródło: dane Gminy Długość przyłączy wodociągowych w ilości 1984 wynosi 60,9 km. Długość przyłączy kanalizacyjnych w ilości 250 wynosi 4,2 km. Tab. 29. Długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej oraz odsetek ludności podłączonych do tych sieci Gmina TrzyciąŜ Odsetek ludności Sieć Długość sieci korzystającej wodociągowa kanalizacyjnej z sieci km km wodociągowej % 104,8 99,7 9,01 Źródło: opracowania własne Odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej % 12 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś Długość sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Gminie na tle całego powiatu olkuskiego i gmin wiejskich w powiecie przedstawiono poniŜej. Tab. 30. Porównanie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej Gminy na tle Powiatu Wyszczególnienie Powiat ogółem gminy wiejskie Bolesław Klucze TrzyciąŜ Długość sieci wodoc. rozdzi Długośc sieci kanaliz. 2001 2001 2002 743,1 698,8 42,2 przyrost -44,3 2002 przyrost 102,3 104,5 2,2 43,8 1,6 0 0 0 100,8 101,1 104,8 104,8 0,3 0 4,7 0 4,7 9,0 0 9,0 Źródło: Wybrane.... 2001, 2002 W Gminie TrzyciąŜ na uwagę zasługuje korzystny fakt największego przyrostu sieci kanalizacyjnej w odniesieniu do powiatu i gmin wiejskich w powiecie. kanalizacja sanitarna wykonana została w 2000 roku z rur PVC ø160÷315, zaś przykanaliki z rur PVC ø160÷200 Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spoŜycia (Dz. U. Nr 204 poz. 1728) w przebadanym zakresie fizyko-chemicznym badana woda odpowiada warunkom sanitarnym i moŜe być uŜywana do picia i na potrzeby gospodarcze. Na podstawie zawartych z Urzędem Gminy wcześniejszych umów ( z 25.01.1996r, 19.12.2001r) oraz ostatniej Decyzji z 28.02.2003r Przedsiębiorstwo „Wodociągi i Kanalizacja” sp.z o.o. w TrzyciąŜu posiada zezwolenie na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy w oparciu o zatwierdzony uchwałą Rady Gminy TrzyciąŜ Nr.XLVI/274/2002 Regulamin dostarczana wody i odprowadzania ścieków. 3.9.2. Kanalizacja deszczowa Na terenie Gminy problem kanalizacji deszczowej nie jest uregulowany. Dla dróg powiatowych i gminnych system kanalizacji deszczowej spełniają rowy przydroŜne. Docelowo winna być przewidziana budowa sieci kanalizacji deszczowej w systemie grawitacyjnym z odprowadzeniem do lokalnych cieków tak aby wszystkie ulice na terenach zurbanizowanych były w nią wyposaŜone. Przy odprowadzaniu ścieków deszczowych z terenów zanieczyszczonych (stacje benzynowe, parkingi, itp.) naleŜy przewidywać wykonanie podczyszczalni wód deszczowych w celu usunięcia zawiesiny i substancji ropopochodnych. 3.9.3. System odbioru i oczyszczania ścieków Gospodarka ściekowa obecnie funkcjonuje na terenach części sołectw; TrzyciąŜ, Jangrot i ZadroŜe. Długość sieci rozdzielczej kanalizacyjnej wynosi 9,01 km i jest przewidywana do dalszej rozbudowy. Na pozostałych obszarach Gminy PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 54 z terenów zabudowanych ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych ( szamb) często nieszczelnych, z których ścieki wywoŜone są na grunty własne lub odprowadzane do rowów, cieków, czy teŜ bezpośrednio do ziemi stanowiąc źródło zanieczyszczeń dla wód powierzchniowych i podziemnych. W 2002r. została oddana do eksploatacji połoŜona na terenie m. TrzyciąŜ mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków typu „LEMNA” o maksymalnej przepustowości 250 m3/d (RLM 1500) odprowadzająca oczyszczone ścieki do rowu melioracyjnego uchodzącego jako lewy dopływ do rz. Dłubni. Aktualnie oczyszczalnia obsługuje 800 RLM za pomocą sieci kanalizacyjnej o długości 9,01 km, oraz oczyszcza ścieki dowoŜone do punktu zlewnego.W 2003r. ilość dowiezionych ścieków na oczyszczalnię wyniosła 2 066m3, zaś oczyszczonych ścieków19 977 m3 . Średnio ilość odprowadzanych z oczyszczalni ścieków do odbiornika wynosiła 55,0 m3/d. Obecnie oczyszczalnia jest niedociąŜona hydraulicznie i wykorzystywana w 28,0% swojej maksymalnej przepustowości. Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna posiada następujące podstawowe obiekty: - piaskownik poziomy dwukomorowy z kratą płaską - staw napowietrzany (dyfuzory) o powierzchni 0,27 ha, pojemności V=4880 m3 i głębokości 3,50 m - staw doczyszczający „LEMNA” (zaszczepiona rzęsa wodna) o pow. 0,5 ha, pojemności V=13950 m3 i głębokości 3,50 m. Dla wspomagania procesu usuwania fosforu wykonana jest komora nitryfikacji i koagulacji przy pomocy siarczanu glinu. Na terenie oczyszczalni istnieje punkt zlewny ścieków dowoŜonych z szamb. Źródłem powietrza do napowietrzania stawu są dwa agregaty dmuchaw. Aktualnie do oczyszczalni dopływa około Q=70,0 m3/d. Zgodnie z pozwoleniem wodno –prawnym (WS 6223-2/04) waŜnym do 2014r. oczyszczone ścieki powinny nie przekraczać parametrów na odprowadzeniu - BZT5 – 30mg O2/l - ChZT oznaczone metodą dwuchromianową – 150 mg O2/l - zawiesina ogólna – 50 mg/l Analizy fizyko – chemiczne oczyszczonych ścieków na odprowadzeniu wykazują brak przekroczeń w zakresie parametrów określonych w pozwoleniu wodno – prawnym. Ilość powstającego na oczyszczalni osadu w 2003r. wynosiła: - skratki 5,94 Mg oddawane okresowo co 3 m-ce na składowisko odpadów komunalnych w Ujkowie Starym - zawartość piaskowników 11,42 Mg oddawana okresowo na składowisko jw - osad z oczyszczalni ok. 30 m3z dna stawu w formie uwodnionej dopiero po 15-20 latach eksploatacji oczyszczalni zostanie odpompowany i po badaniach analitycznych wykorzystany rolniczo. Tab. 31. Ilość zanieczyszczeń odprowadzonych do odbiornika w I kw. 2004 r Ilość zanieczyszczeń Liczba Przepustowość wprowadzonych do odbiorników Oczyszczalnia Odbiornik obsługiwanych m3/d mg/d mieszkańców BZT5 ChZT Zawiesina og. rów „LEMNA” (0,75)* (2,3)* (0,21)* melioracyjny TrzyciąŜ 250 860 1,5 3,8 0,4 Dłubnia Źródło: dane Gminy *wartości w nawiasie – IV kw. 2003 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś Realizację przez Gminę przedsięwzięć związanych z dalszym objęciem systemem kanalizacji jej terenu zabudowanego i przeznaczonego pod zabudowę wraz z budową oczyszczalni ścieków, po wniesionych zasadniczych korektach w odniesieniu do opracowanej w 1995r. koncepcji dla w/w zakresu, przedstawiono poniŜej: Tab. 32. Oczyszczanie ścieków – stan obecny, perspektywa Kanalizacja sanitarna Lp. Oczyszczalnia ścieków Wykonana Projektowana km km 9,01 11,5 Istniejąca oczyszczalnia ścieków TrzyciąŜ TrzyciąŜ 1. „LEMNA” Jangrot Jangrot 3 Q=250 m /d ZadroŜe Glanów 13,3 Projektowana rozbudowa istniejącej oczyszczalni ścieków ZadroŜe 2. „LEMNA”-II etap Milonki 3 Q=270 m /d Zagórowa Projektowana lokalna 3. Michałówka oczyszczalnia ścieków Projektowana lokalna Sucha Porąbka 4. oczyszczalnia ścieków w Suchej „Parcela” Podchybie Ściborzyce Projektowana lokalna 5. oczyszczalnia ścieków Małyszyce w Ściborzycach Imbramowice Projektowana lokalna 6. oczyszczalnia ścieków Tarnawa w Tarnawie Przewidywany okres realizacji do 2009 2009-2015 po 2015 po 2015 po 2015 po 2015 Źródło: dane Gminy Rozbudowa i budowa sieci kanalizacji rozdzielczej wg. w/w planów przejmie docelowo 95% ścieków z utworzonej „Agromeracji TrzyciąŜ” (m.Glanów, Jangrot, Milonki, TrzyciąŜ, ZadroŜe, Zagórowa). W ramach rozwiązań systemowych, na obszarach zabudowy mieszkaniowej rozproszonej gdzie ze względów ekonomicznych nieopłacalne jest prowadzenie sieci kanalizacji zbiorczej Gmina przystąpiła do realizacji 120-tu wykorzystując przyznane środki unijne z programu SAPARD przyzagrodowych oczyszczalni ścieków bytowo-gospodarczych w układzie rozsączającym o przepustowości kaŜda 0,6m3/d w sołectwach; Glanów, Imbramowice, Jangrot, Małyszyce, Milonki, Podchybie, Porąbka, Sucha, Ściborzyce, Tarnawa ZadroŜe i Zagórowa. NajwaŜniejszym uwarunkowaniem dla gospodarki ściekowej Gminy jest połoŜenie części jej obszaru na terenie zlewni rz. Dłubni, stanowiącym równocześnie obszar strefy ochrony pośredniej ujęcia wody dla m. Krakowa. Strefa ochrony ustanowiona decyzją Wojewody krakowskiego 25.07.1994r. (Nr OS III 6210-1-41/94) ma swój początek od źródeł rz. Dłubni na obszarze Gminy jako teren zewnętrzny ochrony pośredniej. W decyzji Wojewody zapisano, iŜ w zewnętrznym terenie ochrony pośredniej zabronione jest: wprowadzanie ścieków do wód rolnicze wykorzystanie ścieków przechowywanie i składowanie odpadów promieniotwórczych PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 56 lokalizowanie wysypisk i wylewisk odpadów komunalnych Decyzja Wojewody obecnie mija się po części z praktyką, bowiem wodociągowanie wsi nie idzie równocześnie z ich skanalizowaniem. Mimo postanowień zawartych w Uchwale Rady Gminy XIX/121/2000 z 31.03.2000r. w sprawie szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy, często wykorzystuje się ścieki bytowo – gospodarcze w celach rolniczych, toteŜ szczególną uwagę naleŜy zwrócić na prawidłową eksploatację obiektów związanych z gospodarką ściekową. 3.9.4. Gospodarka energią i gazyfikacja Obecnie wszyscy mieszkańcy Gminy korzystają z energii elektrycznej. Energia elektryczna na teren Gminy dostarczana jest 2-ma głównymi liniami napowietrznymi średniego napięcia 15 kV będącymi w Zarządzie energetyki krakowskiej, nie wymagającymi stref ochronnych, pozwalającymi na zaspokojenie potrzeb mieszkańców w tym zakresie. W Gminie TrzyciąŜ we wsiach Milonki, Porębka, Sucha, Podchybie, Tarnawa wykonano sieć przewodów nisko i średniopręŜnych doprowadzających gaz ziemny od strony Gminy Wolbrom i Sułoszowej. Przewidywana jest dalsza gazyfikacja kolejnych sołectw: ZadroŜe do 2005r. TrzyciąŜ, Jangrot do 2010r. Zagórowa, Michałówka, Glanów, Imbramowice, Małyszyce, Ściborzyce do 2015r. Gazyfikacja przy równoczesnej termomodernizacji budynków pozwoli chociaŜ w części wyeliminować w systemie grzewczym paliwa stałe o nienajlepszych parametrach opałowych, a niejednokrotnie odpady komunalne (w tym tworzywa sztuczne). Pozwoli to na ograniczenie niskiej emisji pyłowo – gazowej, szczególnie w okresie jesienno – zimowym i poprawi jakość powietrza. 3.9.5. Komunikacja Przez obszar Gminy przebiega jedna główna oś komunikacyjna – droga wojewódzka Nr 778 Kraków-Skała-Wolbrom o długości 10,2 km i sieć dróg powiatowych o łącznej długości 47,2 km. Tab. 33. Drogi wojewódzkie i powiatowe na terenie Gminy długość w km Nr drogi Nazwa drogi odcinek na terenie gminy całkowita Drogi wojewódzkie 778 Kraków-Skała-Wolbrom 10,2 31,7 Drogi powiatowe 18 119 TrzyciąŜ-Jangrot-Michałówka 8,1 8,1 18 120 TrzyciąŜ-Lgota Wielka 5,8 5,8 18 126 Wysocice-Glanów-Sucha 12,2 14,7 18 127 Skała-Ostrysz-Ulina Wielka 9,5 15,2 18 128 ZadroŜe-Tarnawa-Nowa Wieś 5,5 11,5 18 313 Jangrot-Podchybie 2,6 2,6 18 281 Przeginia-Sułoszowa-Trzyciąz 3,5 9,8 Ogółem 47,2 67,7 Źródło: Plan....... 2002 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY TRZYCIĄś 57 Uzupełnieniem sieci komunikacyjnej Gminy jest gęsta sieć dróg gminnych stanowiących mienie komunalne, które tworzą układ lokalny umoŜliwiający skomunikowanie się z układem dróg sieci powiatowej i wojewódzkiej. Łączna długość tych dróg wynosi 62,5 km w tym 57,8 km o nawierzchni ulepszonej (bitumicznej), pozostałe posiadają nawierzchnię nieulepszoną (tłuczniowa, brukowa). Obok dróg lokalnych 89,9 km stanowią drogi rolnicze w tym 16,4 km o nawierzchni utwardzonej, pozostałe o nawierzchni ziemnej. Tab. 34. Drogi powiatowe i gminne – rodzaj nawierzchni Rodzaj nawierzchni Drogi powiatowe w km ogółem w tym: o ulepszonej nawierzchni o nieulepszonej nawierzchni Źródło: Wybrane.....2002r. Drogi gminne w km 47,2 lokalne 62,5 rolnicze 89,9 47,2 57,8 16,4 - 4,7 73,5 Średnio dobowe natęŜenie ruchu dla drogi wojewódzkiej Nr 778 wykonane w 2000r. wyniosło 7195 pojazdów/d. Na terenie Gminy brak jest komunikacji kolejowej. 3.10. Nadzwyczajne zagroŜenia środowiska W przypadku Gminy TrzyciąŜ moŜna mówić tylko o nadzwyczajnych zagroŜeniach dla środowiska wynikających np. wskutek awarii pojazdów transportujących materiały niebezpieczne. Pojazdy słuŜące do stałego przewozu takich substancji (np. gazów opałowych propan - butan w butlach) powinny być trwale przystosowane do takich przewozów, a trasy przewozu niniejszych materiałów powinny być wyznaczane tak, by zapewnić maksymalne bezpieczeństwo dla mieszkańców i środowiska. Istnieje takŜe potrzeba utworzenia miejsc postoju dla samochodów przewoŜących niebezpieczne substancje, umoŜliwiających przeprowadzenie ich dokładnej kontroli, a takŜe ewentualny postój, gdy zaistnieje konieczność wyłączenia samochodu z ruchu.
