„Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice” Jerzy Vetulani

„Mózg: fascynacje, problemy, tajemnice”
Jerzy Vetulani
Neurobiologia jest dziś jedną z najważniejszych i najbardziej wszechstronnych nauk. Pomaga odpowiedzieć na
wielkie pytania, z którymi od dawna mierzyły się filozofia,
teologia, psychologia i nauki społeczne, a także na małe
pytania, które zadajemy sobie co dzień. Co jest kryterium
człowieczeństwa? Gdzie mieszka dusza? Skąd się bierze
moralność? Gdzie rodzi się przyjemność? Dlaczego jesteśmy agresywni? Jak działa pamięć? Od czego i dlaczego się
uzależniamy? Dlaczego lubimy seks? Czy zakochani myślą
rozsądnie? Dlaczego dziewczynki wolą bawić się lalkami, a
chłopcy samochodzikami? Czy w świecie nowych technologii zdołamy zachować prywatność myśli? Nieskończonym
źródłem odpowiedzi lub podpowiedzi - i nowych fascynujących pytań - jest mózg, odsłaniający dzięki coraz bardziej
zaawansowanym metodom badawczym kolejne swe tajniki, a w studiach nad nim można widzieć wręcz antropologię
XXI wieku. Jerzy Vetulani oprowadza nas po naszym „centrum dowodzenia”, ukazując z erudycją i wdziękiem, że
„szare komórki” to pole zainteresowań zarówno „twardej” biologii, jak i subtelnej humanistyki.
Jedną z charakterystycznych cech gatunku ludzkiego jest zdolność do tworzenia, oceny i odczuwania
przyjemności z dzieł sztuki. Żadne ssaki, poza człowiekiem, nie tworzą świadomie dzieł sztuki, chociaż
niektóre malowidła małp mają w naszym odczuciu spore walory estetyczne. Sztuka powstała w ewolucji późno. Jeszcze neandertalczyk nie pozostawił po sobie dzieł sztuki, uczynił to dopiero człowiek
mądry, Homo sapiens, który pozostawił malowidła naskalne i artefakty, świadczące, że sztuka towarzyszyła człowiekowi od początków powstania naszego gatunku, a to sugeruje, że jest dla nas aktywnością niezbędną. Nie istniała nigdy żadna ludzka społeczność, która by nie pozostawiła po sobie dzieł
sztuki. Jaką rolę pierwsi twórcy przypisywali sztuce, nie wiemy. Najprawdopodobniej pierwsze dzieła
plastyczne były związane z wierzeniami religijnymi, ale mogły też być, na przykład, instrukcjami łowieckimi bądź też tworzono je z powodów wyłącznie estetycznych. Początki takich sztuk jak taniec,
muzyka, teatr i poezja są jeszcze bardziej tajemnicze.