Reprezentowanie podatnika w trakcie kontroli podatkowej

Reprezentowanie podatnika w trakcie kontroli podatkowej
Przepisy Działu VI (Kontrola podatkowa) ustawy z dnia 29.08.1997 – Ordynacja podatkowa
przewidują następujące możliwości reprezentacji podatnika (kontrolowanego) w trakcie kontroli
podatkowej:
- przez osobę fizyczna upoważnioną do reprezentowania w zakresie kontroli podatkowej,
wyznaczoną w trybie art. 281 a O.p. i zgłoszoną naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu
w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym,
- przez osobę wskazaną przez kontrolowanego (po wszczęciu kontroli podatkowej) do jego
reprezentowania w trakcie kontroli w czasie jego nieobecności, wyznaczoną w trybie art. 284 § 1
zd. drugie, jeżeli nie wskazał osoby w trybie art. 281a O.p.,
- przez pełnomocnika ustanowionego w trybie art. 136 i 137 O.p. w związku z art. 292 O.p.
Należy zauważyć, iż osoba wyznaczona zarówno w trybie art. 281a O.p., jak i w trybie art.
284 § 1 zd. drugie O.p. nie jest pełnomocnikiem, o jakim mowa w art. 136 i 137 O.p.
Przesądza o tym chociażby:
- posłużenie się przez ustawodawcę innym określeniem „osoba upoważniona do reprezentowania
podatnika w zakresie kontroli podatkowej” lub „osoba, która będzie reprezentowała
kontrolowanego w trakcie kontroli podatkowej w czasie jego nieobecności”,
- wskazanie w art. 281a § 2 O.p. zakresu uprawnień do działania (co w przypadku pełnomocnika
nie znajdowałoby uzasadnienia, bo działa on w imieniu i na rzecz mocodawcy w zakresie
wyznaczonym treścią pełnomocnictwa),
- precyzyjne wskazanie wymogów, jakie według art. 281a § 1 O.p. musi spełniać upoważnienie do
reprezentowania kontrolowanego w zakresie kontroli pisemnej – forma pisemna z wyraźnym
zaznaczeniem zakresu (kontrola podatkowa) oraz złożenie dokumentu (zgłoszenie osoby
upoważnionej) naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu w sprawie opodatkowania
podatkiem dochodowym.
Kontrolowany może, oprócz osób wyznaczonych w trybie art. 281a O.p. i art. 284 § 1 zd.
drugie O.p., działać w trakcie kontroli podatkowej przez pełnomocnika wyznaczonego według reguł
przewidzianych w art. 136 i 137 O.p. Możliwość taka została przewidziana w art. 292 O.p. poprzez
odesłanie do odpowiedniego stosowania m.in. przepisów art. 135-138 O.p.
Zgodnie z zapisem art. 137 § 3 O.p. pełnomocnik zobowiązany jest dołączyć do akt oryginał lub
urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa. Utrwalone i jednolite w tym zakresie orzecznictwo
sadów administracyjnych nakazuje traktować akta sprawy jako dokumenty zebrane w toku
1
konkretnego postępowania, co w konsekwencji oznacza, iż dokument pełnomocnictwa powinien
zostać złożony do akt konkretnej sprawy (konkretnego postępowania). Dołączenie pełnomocnictwa
do akt stanowi przejaw woli działania podatnika przez pełnomocnika w danej sprawie.
Z powyższego wynika, iż złożenie dokumentu pełnomocnictwa do akt konkretnej sprawy może
nastąpić dopiero po zainicjowaniu sprawy, tj. po skutecznym wszczęciu postępowania poprzez
doręczenie postanowienia o wszczęciu postępowania wprost podatnikowi.
Idąc tym tokiem rozumowania i odesłaniem do stosowaniem przepisu art. 137 § 3 O.p. w kontroli
podatkowej należy stwierdzić, iż doręczenie upoważnienia do wszczęcia kontroli podatkowej nie
może nastąpić do rak pełnomocnika w rozumieniu art. 136 i 137 O.p., (bo nie ma jeszcze akt
konkretnej kontroli podatkowej, a organ nie ma wiedzy (informacji) o zamiarze działania podatnika
przez pełnomocnika w tej kontroli – lecz wyłącznie bezpośrednio kontrolowanemu (lub osobie
której mowa w art. 281 a O.p.) Pełnomocnik podatnika, o jakim mowa w art. 136 O.p. może
wstąpić do wszczętej skutecznie kontroli dopiero po złożeniu do akt danej sprawy (kontroli)
dokumentu pełnomocnictwa stwierdzającego jego umocowanie do działania za kontrolowanego
(mocodawcę) i od tego momentu winien być przez organ prowadzący kontrolę podatkową
traktowany jak pełnomocnik w tej kontroli, działający w imieniu i na rzecz kontrolowanego.
Należy jednocześnie wskazać na występującą istotną różnicę w statusie i zakresie uprawnień
osoby upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego w zakresie kontroli podatkowej,
wyznaczonej w trybie art. 281a § 1 O.p. oraz osoby wskazanej przez kontrolowanego po wszczęciu
kontroli podatkowej w trybie art. 284 § 1 zd. drugie O.p.
Zakres uprawnień osoby upoważnionej do reprezentowania kontrolowanego w zakresie kontroli
podatkowej i wyznaczonej w trybie art. 281a § O.p. został określony w § 2 tego przepisu.
Wyznaczenie osoby w tym trybie zwalnia jednocześnie kontrolowanego z obowiązku wskazania po
wszczęciu kontroli podatkowej osoby na podstawie art. 284 § 1 zd. drugie O.p.
W przypadku, gdy kontrolowany takiej osoby nie wyznaczy zobowiązany jest na podstawie art. 284
§ 1 zd. drugie O.p., po wszczęciu kontroli podatkowej, do wskazania osoby, która będzie go
reprezentowała w trakcie kontroli, ale jak wynika z treści przepisu wyłącznie w czasie jego
nieobecności i w takim zakresie w jakim przepisy Działu VI Ordynacji podatkowej dopuszczają
możliwość uczestniczenia takiej osoby w wykonywanych przez kontrolującego czynnościach
kontrolnych (wyrok NSA z dnia 23.09.2008r. Sygn. akt I FSK 1073/07).
2