Wymagania podstawowe w technice budowlanej

WYŻSZA SZKOŁA
EKOLOGII I ZARZĄDZANIA
Wydział Architektury
02-061 Warszawa, ul. Wawelska 14
Barbara Dłużewska
Kajetan Woźniak
WYMAGANIA PODSTAWOWE
W TECHNICE BUDOWLANEJ
Warszawa 2008 r.
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 1
WYMAGANIA PODSTAWOWE
w technice budowlanej
Zgodnie z regułami sztuki budowlanej, obiekty budowlane należy projektować
i wznosić w sposób zapewniający spełnianie przez te obiekty, ogólnie uznawanych tzw. wymagań podstawowych, z jednoczesnym uwzględnieniem możliwości zapewnienia właściwych warunków użytkowania tych obiektów, zgodnie z ich przeznaczeniem, a także zabezpieczenia ochrony dóbr kultury.
Wymaganiami podstawowymi, skodyfikowanymi w przepisach budowlanych, są wymagania dotyczące obiektów budowlanych w zakresie:
· bezpieczeństwa konstrukcji,
· bezpieczeństwa pożarowego,
· bezpieczeństwa użytkowania,
· odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska,
· ochrony przed hałasem i drganiami,
· oszczędności energii oraz odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród budowlanych.
Powyższe wymagania — określane jako podstawowe — mimo że odnoszą się do
obiektów budowlanych, to de facto są w znacznym stopniu bezpośrednią pochodną wymaganych właściwości technicznych określonych w specyfikacjach technicznych, dotyczących
materiałów i wyrobów będących tworzywem trwale wbudowywanym lub instalowanym w tych
obiektach.
Stosowane powszechnie w bardzo wielu krajach — w tym również w Polsce — procedury akceptacyjne1 dotyczące materiałów i wyrobów budowlanych, mają na celu zapewnienie
ochrony przed szeroko pojętymi potencjalnymi zagrożeniami, jakie mogą stwarzać obiekty
budowlane, w których by zastosowano wadliwe lub niewłaściwe materiały i wyroby.
Ocena spełniania wymaganych właściwości technicznych jak również wielu innych
wymagań szczegółowych dotyczących materiałów i wyrobów budowlanych, jest praktycznie
niemożliwa do wykonania bezpośrednio przez konsumenta (użytkownika obiektu). Funkcję tę
przejmuje zatem państwo tworząc w tym celu system legalizacji wyrobów w formie obowiązujących zasad i procedur akceptacyjnych, a w konsekwencji dopuszczanie ich do obrotu
handlowego i następnie stosowania w procesach budowlanych.
1
akceptowanie = aprobowanie (lub normalizacja) + atestowanie
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 2
Skodyfikowanie takich wymagań w skali międzynarodowej i ich klasyfikacja dostosowana do warunków regionalnych (m.in. ze względów różnic klimatycznych), ma na celu zapewnienie właściwej jakości i trwałości materiałów i wyrobów budowlanych (i tym samym
obiektów budowlanych), a także ułatwienie przepływu i wymiany handlowej tych produktów
zarówno w skali lokalnej, jak również w międzynarodowym wymiarze globalnym. Instrumentem formalnym służącym zapewnieniu spełniania tych założeń są odpowiednie dokumenty
akceptacyjne produktów przeznaczonych dla budownictwa. Przepisy tworzące taki system
legalizacji dotyczą zarówno zasad i procedur określania przydatności produktów oferowanych do stosowania w budownictwie, jak również zasad i procedur atestacji tych produktów
pochodzących od określonego producenta.
Pierwotnym przejawem racjonalnej pod tym względem działalności ludzkiej — zwłaszcza działalności w dziedzinach technicznych i to już przed wiekami — są przykłady opracowywania i wprowadzania jednolitych, wzorcowych specyfikacji technicznych i parametrów
dotyczących wymaganych właściwości określonych przedmiotów będących wytworami tej
działalności. Były to początki powszechnej w dzisiejszych czasach normalizacji (standaryzacji) i ustanawiania lokalnych krajowych i międzynarodowych norm (standardów).
Normy przedmiotowe uznane zostały jako oficjalne dokumenty spełniające m.in. funkcje dokumentów akceptujących powszechne stosowanie określonych rozwiązań technicznych. Norma porządkuje, a także podsumowuje stan wiedzy i techniki oraz stosowanie w
praktyce tego co stanowi przedmiot tej normy. Norma jest zatem dokumentem akceptującym
rozwiązanie techniczne jakie powstało z reguły znacznie wcześniej nim ustanowiono normę
przedmiotową dotyczącą tego rozwiązania. W przypadku budownictwa, normy przedmiotowe
ustanawiane są na materiały i wyroby wielokrotnie sprawdzone w praktyce budowlanej, a
więc z reguły dotyczą materiałów i wyrobów tradycyjnie stosowanych. Procedury normalizacyjne trwają jednak zwykle dość długo, niejednokrotnie kilka lat.
Szybki rozwój wiedzy, postępu technologicznego, ale również względy konkurencyjne —
a na tym tle licznie powstające odkrycia, wynalazki oraz doskonalenie istniejących rozwiązań
technicznych — wymusiły potrzebę wprowadzenia innej jeszcze niż normalizacja formuły
szybszego akceptowania powstających i oferowanych nowych rozwiązań materiałowotechnologicznych i konstrukcyjnych dla budownictwa.
Tak więc niemal od połowy ubiegłego wieku w Europie Zachodniej i od ponad 40-tu już
lat w Polsce, wydawane są dokumenty normatywne2 na podstawie których stosuje się w budownictwie nowe rozwiązania technologiczno-materiałowe na które nie ustanowiono jeszcze
technicznej normy budowlanej, lub na które nie przewiduje się ustanowienia normy.
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 3
Działalność ta prowadzona jest przez krajowe jednostki naukowo-badawcze zrzeszone
w Europejskiej Unii Akceptacji Technicznej w Budownictwie (UEAtc), a także, w nieco zmienionej formule przez powołaną w ramach formalnych struktur organizacyjnych Unii Europejskiej (dawnej EWG) Europejską Organizację ds. Aprobat Technicznych (EOTA).
W Polsce działalność ta usankcjonowana została prawnie zarządzeniem Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (1968 r.), a następnie uzyskała rangę
ustawową (Prawo budowlane z 1974 r.). Nowe, nieznormalizowane rozwiązania techniczne
były dopuszczane do stosowania w budownictwie na podstawie decyzji akceptacyjnych wydawanych według procedur analogicznych do obowiązujących w UEAtc. Przystąpienie zatem
przed kilkunastoma laty polskiego Instytutu Techniki Budowlanej do tej międzynarodowej
organizacji, było naturalną konsekwencją naszej wieloletniej działalności w tym zakresie.
W grudniu 1988 r. wydana została Dyrektywa Rady Wspólnot Europejskich w sprawie
zbliżenia ustaw i aktów wykonawczych Państw Członkowskich, dotyczących wyrobów budowlanych (Dyrektywa 89/106/EEC). Nowelizując polskie przepisy, wykorzystano postanowienia tej Dyrektywy, mając na względzie przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, która jak
wiadomo nastąpiło w 2004 r.
W Polsce podstawowymi aktami prawnymi regulującymi te kwestie są ustawy i rozporządzenia wykonawcze do tych ustaw. W szczególności w zakresie technicznych rozwiązań
projektowych obiektów budowlanych oraz aprobowania i atestowania materiałów i wyrobów
budowlanych obowiązują aktualnie następujące akty prawne:
1) Ustawa z dnia 7.VII.1994 r. – Prawo budowlane zastępująca ustawę z 1974 r. (Dz. U.
Nr 89:1994, poz. 414) z późniejszymi zmianami (jednolity tekst uwzględniający zmiany —
Dz. U. Nr 156:2006, poz. 1118) oraz rozporządzenie wykonawcze Ministra Infrastruktury
do tej ustawy z dnia 12.IV.2002 w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75:2002, poz. 690 z późniejszymi zmianami,
zwłaszcza z 2004 r. Nr 109, poz. 1156);
2) Ustawa z dnia 16.IV.2004 r. o wyrobach budowlanych3 (Dz. U. Nr 92:2004, poz. 881) oraz
związane z tą ustawą rozporządzenia Ministra Infrastruktury:
· z dnia 11.VIII.2004 r. w sprawie systemów oceny zgodności, wymagań jakie powinny
spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem CE (Dz. U. Nr 195:2004, poz. 2011),
2
w aktualnych przepisach techniczno-prawnych, zarówno krajowych jak i międzynarodowych, dokumenty te
nazywane są ogólnie aprobatami technicznymi (technical approval)
3
ustawa wdraża postanowienia Dyrektywy 89/106/EEC
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 4
· z dnia 11.VIII.2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. Nr 198:2004,
poz. 2041),
· z dnia 14.X.2004 r. w sprawie europejskich aprobat technicznych oraz polskich jednostek organizacyjnych upoważnionych do ich wydawania (Dz. U. Nr 237:2004,
poz. 2375)
· z dnia 8.XI.2004 r. w sprawie aprobat technicznych oraz jednostek organizacyjnych
upoważnionych do ich wydawania (Dz. U. Nr 249:2004 r., poz. 2497).
W stosunku do dawniej obowiązujących przepisów, obecne regulacje prawne wprowadzają szereg zasadniczych zmian i nowych postanowień, a w szczególności:
– w tekstach przepisów prawnych zrezygnowano z tradycyjnego w polskiej terminologii
technicznej zróżnicowania pojęć materiał budowlany i wyrób budowlany, łącząc te pojęcia w jedno określenie: wyrób. Uwzględniając definicję zawartą w Dyrektywie
89/106/EEC – uznaje się, że wyrobem budowlanym jest produkt „…wytworzony w celu
zastosowania w sposób trwały w obiekcie budowlanym”;
– obowiązek akceptacyjny ograniczony został do wyrobu rozumianego jako „...rzecz ruchoma, bez względu na stopień jej przetworzenia, przeznaczona do obrotu”. Dotyczy to
zarówno wyrobów stosowanych pojedynczo jak również stosowanych w zestawach
o określonych właściwościach użytkowych i wprowadzanych do obrotu w komplecie.
Nie podlegają zatem procedurze aprobacyjnej wszelkie rozwiązania techniczne realizowane bezpośrednio na budowie oraz systemy budowlane, czyli takie rozwiązania,
które stanowią przedmiot procesów projektowania i ich zatwierdzania w zupełnie innym, odrębnym trybie;
– obowiązek akceptacyjny w formie krajowej aprobaty technicznej lub szerzej europejskiej aprobaty technicznej, obejmuje nie tylko etap bezpośredniego zastosowania wyrobu w procesach budowlanych, lecz także poprzedzający te procesy etap wprowadzenia wyrobu do obrotu handlowego z przeznaczeniem do robót budowlanych;
– dokument aprobaty technicznej nie jest jak dawniej dokumentem dopuszczającym
rozwiązanie techniczne do stosowania, lecz stanowi pozytywną ocenę techniczną wyrobu, stwierdzającą jego przydatność do stosowania w budownictwie. Analogiczną rolę
spełniają normy przedmiotowe. Aprobaty techniczne i normy przedmiotowe określają
wymagane właściwości techniczno-użytkowe wyrobów, stanowiąc ustalenia techniczne
będące dokumentami odniesienia w procedurze atestacji wyrobów;
– dokumentem dopuszczającym wprowadzenie wyrobu do obrotu, a w następstwie jego
stosowanie w budownictwie, jest dokument deklaracji zgodności, będący oświadcze-
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 5
niem producenta, stwierdzającym na jego wyłączną odpowiedzialność, że wyrób budowlany jest zgodny z ustaleniami technicznymi zawartymi w odpowiednim dokumencie odniesienia (normie lub aprobacie technicznej). Zgodność ta musi być potwierdzona przeprowadzeniem właściwej dla danego wyrobu procedury atestacyjnej (systemu
oceny zgodności) wskazanej w dokumencie odniesienia.
Specjalne regulacje akceptacyjne dotyczą wyrobów wytwarzanych jednoznacznie
z przeznaczeniem do jednostkowego zastosowania w ściśle określonym obiekcie budowlanym. Szczegółowe zasady i tryb dopuszczania wyrobów budowlanych do jednostkowego
zastosowania w obiekcie budowlanym określone są w ustawie o wyrobach budowlanych
(Dz. U. Nr 92:2004, poz. 881, art. 10). Dokumentem akceptacyjnym w tych przypadkach jest
oświadczenie dostawcy o zgodności wyrobu z indywidualną dokumentacją techniczną, sporządzoną przez projektanta obiektu lub uzgodnioną z tym projektantem, a także o zgodności
z obowiązującymi przepisami technicznymi. Art. 10, ust. 3 tej ustawy określa wymaganą zawartość treści takiego oświadczenia, a także zawartość indywidualnej dokumentacji technicznej wyrobu, stanowiącej odniesienie dla takiego oświadczenia zgodności.
Ustawą z dnia 16.IV.2004 r. o wyrobach budowlanych wprowadzony został obowiązek
znakowania wyrobów budowlanych specjalnym „znakiem budowlanym”.
WZÓR ZNAKU BUDOWLANEGO
Znak budowlany ma formę stylizowanej litery B, wykreślonej w perspektywie równoległej, wpisanej w kwadrat którego bok jest nieco przesunięty ku górze. Wysokości znaku, nie
może być mniejsza niż 10 mm. Przy powiększaniu lub zmniejszaniu wzoru znaku, istnieje
obowiązek zachowania proporcji jego rysunku.
Znakiem budowlanym oznacza się wyroby formalnie dopuszczone do obrotu, a więc
wyroby dla których wydano deklarację zgodności z dokumentem odniesienia (normą lub
aprobatą techniczną).
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 6
Znakowanie wyrobów polega na umieszczeniu znaku budowlanego w sposób widoczny
i czytelny:
· trwale, bezpośrednio na wyrobie lub na etykiecie przymocowanej do wyrobu,
· na opakowaniu jednostkowym lub zbiorczym wyrobu, w przypadku braku możliwości
technicznych umieszczenia znaku bezpośrednio na wyrobie lub na etykiecie (np. wyrób
sypki pakowany w worki, paletowane wyroby ceramiki budowlanej),
· na dokumentach handlowych towarzyszących wyrobowi, jeżeli nie można go oznakować bezpośrednio, na etykiecie lub na opakowaniu (np. wyrób sypki składowany luzem, beton towarowy dostarczany na budowę w „gruszkach” samochodowych).
Na wyrobach oznaczonych znakiem budowlanym mogą być umieszczone również inne
oznaczenia np. znaki firmowe.
Oznaczenia wyrobów budowlanych wymaganym „znakiem budowlanym” jest nawiązaniem do „oznakowania zgodności CE” , stosowanym w Unii Europejskiej w odniesieniu do
wszelkich odpowiednio atestowanych wyrobów, nie tylko budowlanych. Należy jednak podkreślić, że oznakowanie zgodności CE ma znaczenie akceptacyjne wyłącznie w państwach
członkowskich Unii Europejskiej.
WZÓR OZNAKOWANIA CE
Również w tym przypadku obowiązuje zachowanie proporcji rysunku tego wzoru.
W innych krajach nie będących członkami Unii Europejskiej, oznakowanie takie ma
przede wszystkim znaczenie pozytywnej rekomendacji jakości wyrobu, zwłaszcza właściwości bezpieczeństwa jego stosowania, tak więc zgodności z wymaganiami podstawowymi
w odniesieniu do wyrobów, a zatem i obiektów budowlanych.
Wymagania podstawowe w technice budowlanej
str. 7
ZAŁĄCZNIKI
Z.1. Schemat aktów prawnych i technicznych dotyczących oceny przydatności materiałów
i wyrobów do stosowania w budownictwie
Z.2. Światowa Federacja Organizacji ds. Oceny Technicznej (WFTAO), w tym organizacje
europejskie UEAtc i EOTA
Z.3. Systemy oceny zgodności materiałów i wyrobów budowlanych
Z.4. Systemy wprowadzania do obrotu materiałów i wyrobów budowlanych