spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
SPIS TREŚCI
SŁOWO WST~PNE
7
0
8
AUTORZE
PRZEDMOWA MARSZALKA FERDYNANDA FOCHA .
WsT~P
9
11
CZĘŚĆ I
POCZĄTEK WOJNY
ROZDZIALI
Czy ROSYJSKA MOBILIZACJA POWSZECHNA
BYŁA PRZYCZYNĄ WOJNY?
17
ROZDZIAŁ II
POTENCJAL MILITARNY ROSJI .
35
ROZDZIAŁ III
PLANWOJNY
51
ROZDZIAŁ IV
MOBILIZACJA, KONCENTRACJA
I PIERWSZE ROZKAZY OPERACYJNE .
73
CZĘŚĆ II
PIERWSZE OPERACJE
W PRUSACH WSCHODNICH
RozDZIAŁ V
DZIALANIA
l. ARMII. POCZĄTEK NATARCIA
I PODEJŚCIE DO POLA BITWY POD GĄBlNEM.
93
ROZDZIAŁ VI
DZIAŁANIA l. ARMII (CIĄG DALSZY). BITWA POD
GĄBINEM; KoNTYNUACJA NATARCIA l. ARMn . .
109
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
__........,.Alt_,.;·-, ... .;
··­
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
~....::-...M..;..,.,..
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
SPIS TREŚCI
6
RozDZIAŁ VII
2. ARMII. WSTJ?PNE ROZKAZY OPERACYJNE,
DZIALANIA
MARSZ I PODEJŚCIE ARMII DO POLA BITWY.
137
ROZDZIAŁ VIII
BITWY ARMII GENERAŁA SAMSONOWA
26, 27 I 28
SIERPNIA.
173
RozDziAŁ IX
AGONIA CENTRALNYCH KORPUSÓW
2. ARMII
223
ROZDZIALX
KONSEKWENCJE KLJ?SKI ARMII SAMSONOWA
251
ROZDZIAŁ XI
BITWA NAD JEZIORAMI MAZURSKIMI I ODWRÓT
l. ARMII 271
DoDATKI.
297
SZKICE.
320
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
SŁOWO WST~PNE
V
ampania tannenberska jest dla studentów wojskowości niezwykle istotna
~ militamego punktu widzenia. Była to operacja rozpoczynająca wojnę
światową na froncie wschodnim. Działania wojenne toczyły się w rejonach
przygranicznych, w terenie nieco przypominającym rozległe połacie naszego
własnego kraju. Była to kampania ruchowa, w której marsze i manewry stosun­
kowo niewielkich sił odegrały kluczową rolę. Z jednej strony wymagała dosko­
nałej współpracy i inicjatywy od dowódców niższego stopnia, z drugiej ukazała
katastrofalne rezultaty nieprawidłowych przygotowań zaopatrzenia, utrzyma­
nia i komunikacji, a także potrzebę nadzoru nad tymi aspektami przez wyższe
dowództwo.
Mamy wielkie szczęście, że generał Gołowin oddał swoje dzieło do naszej
dyspozycji. Zawiera ono pierwszy kompletny obraz rosyjskich wysiłków pod­
czas tej kampanii, jest również niezwykle cennym źródłem dla naszych stu­
diów historycznych.
STUART HEINTZELMAN
Generał Major, U.S. Army,
Komendant.
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
82
RozoziALIV
Na froncie naszych 3. i 8. Armii kawaleria obu stron prezentowała do 16
sierpnia podobną siłę, jednak to Austro- Węgrzy pierwsi podjęli działania ofen­
sywne, tak więc w omawianym okresie rosyjska kawaleria nie była w stanie roz­
poznać gdzie koncentrują się główne siły przeciwnika, mogła bowiem skupić
się na tym zadaniu dopiero po odparciu inwazji austro-węgierskiej kawalerii.
Podsumowując działania rosyjskiej kawalerii w okresie poprzedzającym
pierwsze poważne starcia, które na obu frontach rozpoczęły się 17 sierpnia (na
północnym-zachodzie bitwa pod Stołupianami, południowym-zachodzie pod
Kraśnikiem), można dojść do wniosku, że wszystko co znajdowało się w grani­
cach możliwości kawalerii w roku 1914 r. zostało zrobione. We wszystkich
punktach podjęto próby penetracji sił osłonowych chroniących wrogą dyslo­
kację sił, celem określenia jej prawdziwego "zarysu': Z informacji pozyskanych
przez kawalerię poniższe zasługują na wyjątkową uwagę: (a) fakt, że oddziały
pozostawione przez Niemców przeciwko Rosji nie zostały wsparte przez jed­
nostki pierwszej linii i sygnały zapowiadające wycofanie na zachód korpusów
znad rosyjskiej granicy (V lub VI); (b) wychodząca z rejonu Krakowa ofensy­
wa austriackiego korpusu gen. Kummera na lewy brzeg Wisły, i koncentracja
sił austriackich w rejonie Dębica-Żabno pozwalająca przypuszczać, że lewe
skrzydło rozmieszczonych w Galicji armii austro-węgierskich sięga do Wisły.
Informacje uzyskane od francuskiego Sztabu Generalnego, a także pogwał­
cenie neutralności Belgii, potwierdziły prawidłowość informacji znajdujących
się w posiadaniu rosyjskiej Kwatery Głównej, że główne siły niemieckie zwró­
ciły się przeciwko Francji. Naczelny dowódca musiał teraz podjąć decyzję, czy
kontynuować działania zgodne z alternatywą "X', czy wydać rozkazy wprowa­
dzające w życie alternatywę "G", gdyż pierwsze rzuty korpusów, których cel
zależny był od obranego planu, miały dotrzeć do stacji, w których rozdzielały
się szlaki o 2.35 dziewiątego dnia mobilizacji.
W roku 1914 był jeszcze jeden czynnik polityczny nakazujący rozpoczęcie nie­
zwłocznej i decydującej ofensywy na froncie austro-węgierskim. Wojna wybuchła
przez dążenia habsburskiej monarchii zmierzające do podziału Serbii: należało za
wszelką cenę podać pomocną dłoń narodowi Serbskiemu w jak najwcześniejszym
możliwym momencie, można to było osiągnąć jedynie poprzez natychmiastową
ofensywę w Galicji. Od pierwszych dni wojny był to obowiązek, k-tórego Rosja
i jej sojusznicy honorowo powinni się podjąć. l sierpnia nasz ambasador w Paryżu
w telegramie informującym o rozpoczęcie mobilizacji we Francji, przekazał pra­
gnienie francuskiego ministra wojny, aby Rosja użyła swojego wpływu na Serbię
i poprosiła ją do podjęcia jak najszybszej ofensywy. Owemu pragnieniu stało się
zadość. Trzeba zdać sobie sprawę, że skierowana w tym momencie do Serbii
"prośba" ze strony Rosji, miała na tę pierwszą znacznie większy wpływ, niż skiero­
wane do Rosji "pragnienia" francuskiego rządu. Tym samym jednak rosyjskie Na­
czelne Dowództwo przyjęło na siebie pewne obowiązki. W roku 1914 różnica sił
pomiędzy armiami Austro-Węgier i Serbii była tak wielka, że gdyby Galicji nie
groziła natychmiastowa inwazja ze strony Rosji, to serbska armia byłaby skazana
na starcie z wielokrotnie przeważającymi siłami wroga. Naczelny Dowódca nie
miał innego wyjścia, musiał podążyć za alternatywą "A':
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
MOBILIZACJA, KONCENTRACJA l PIERWSZE ROZKAZY OPERACYJNE
83
Zgodnie ze sporządzonym l sierpnia podsumowaniem, określającym liczbę
oddziałów, które można było w tym czasie wykorzystać do wsparcia armii ak­
tywnie zaangażowanych w działania wojenne, dostępne były:
A. z kaukaskiego okręgu wojskowego: II i III Korpusy Kaukaskie.
B. z turkiestańskiego i omskiego okręgu wojskowego: l Korpus Turkiestański.
C. z irkuckiego okręgu wojskowego: II i lll Korpusy Syberyjskie.
D. z amurskiego okręgu wojskowego: l Korpus Syberyjski.
W ciągu kolejnych dni zdecydowano, że poza wymienionymi przesunięte zo­
i XXII.
Czas przybycia tych korpusów w rejony koncentracji przedstawia "diagram
koncentracji" (szkic 2).
Jak widać Kwatera Główna zrobiła wszystko co w jej mocy, aby zgromadzić
maksymalną ilość sił przeciwko Niemcom i Austro-Węgrom.
Psychologiczna atmosfera w jakiej przyszło pracować rosyjskiemu Naczel­
nemu Dowództwu nie sprzyjała naprawianiu strategicznych pomyłek zawar­
tych w planie wojny. Poczucie najserdeczniejszej sympatii i wdzięczności wo­
bec Francji, która pozostała naszym najwierniejszym sojusznikiem i tak zdecy­
dowanie wspomagała Rosję, zmuszało nas do okazywania wyjątkowych wzglę­
dów wobec wszelkich reprezentacji przybywających w imieniu jej rządu; na­
wiasem mówiąc pojawiały się z ich strony życzenia, które delikatnie mówiąc,
były przejawem sporej nerwowości.
Już S sierpnia, w dzień po wypowiedzeniu Francji wojny przez Niemcy, jej
ambasador, M. Paleologue, skierował do cara Mikołaja II następujące oświad­
czenie: "Francuska armia zostanie zmuszona do przeciwstawienia się potężne­
mu atakowi 25 niemieckich korpusów. Błagam Waszą Wysokość, by rozkazał
swoim armiom podjęcie natychmiastowej ofensywy. W innym wypadku ist­
nieje ryzyko, że francuska armia zostanie zmiażdżona" 6 •
Tego typu oświadczenie ze strony pełnomocnego reprezentanta naszego so­
jusznika było pilnym apelem o bezzwłoczną pomoc. Nie mogło nie wpłynąć
na przygotowania do pierwszych operacji i w nim należy upatrywać przyczyny
powstania pomysłu przyśpieszenia operacji mającej na celu wywarcie na Niem­
cy bezpośredniej presji, pomysłu, który w jeszcze większym stopniu kompliko­
staną znajdujące się w piotragrodzkim okręgu wojskowe korpusy XVIII
wał naszą sytuację strategiczną.
Pochodzące z Belgii i Francji alarmujące dane wywiadowcze musiały spowodo­
wać padwojenie wysiłków mających na celu przyśpieszenie naszego wsparcia. To
pragnienie doprowadziło ostatecznie do modyfikacji podstawowych założeń
pierwszych operacji na rosyjskim teatrze wojny. Ze wspomnień Palćologue'a do­
wiadujemy się, że Jego Wysokość Car przesłał mu przez rosyjskiego ministra spraw
zagranicznych następującą wiadomość: "Poleciłem wielkiemu księciu Mikołajowi
Mikołajewicwwi, by za wszelką cenę, jak najszybciej otworzył drogę na Berlin. Na­
szym operacjom przeciw Austrii przyznaję jedynie drugorzędne znaczenie. Na­
szym prawdziwym, nadrzędnym celem jest zniszczenie niemieckiej armii"'.
'• Wspomnienia Paleulogue'a, s. SS. Słowo "błagam" uwypuklone przez autora.
Wspomnienia Paleologue'a, s, 81.
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
84
RozoziALIV
Na podstawie tych słów widać, że choć nasze strategiczne przygotowania
zgodne z alternatywą "N' szły pełną parą, to operacjom w Galicji przyznano
drugorzędną rolę. Pomimo wielkiej wagi przykładanej do działań w Prusach
Wschodnich, zupełnie niespodziewanie krystalizuje się nowy kierunek - naj­
krótsza droga do Berlina, linia działania, na której stosownie do planu wojny, nie
zamierzano koncentrować ani jednej dywizji piechoty.
Wpływ tej radykalnej zmiany podstawowych założeń strategicznych na roz­
mieszczenie sił musi zostać rozważony.
Wspominany już telegram rosyjskiego ambasadora z l sierpnia stwierdzał
dalej, że w opinii francuskiego ministra wojny z francuskiego punktu widzenia
najkorzystniejszym wydaje się wybór jako kierunek naszego pierwszego ataku linii
Warszawa-Poznań. Po przetłumaczeniu tych słów na język strategii wyrażają
one pragnienie francuskiego rządu, by pierwsza operacja rosyjska wywarła jak
najszybszą presję na Niemcy, poprzez obranie najkrótszej drogi na Berlin.
Rezultatem tego pisma była wymiana telegramów pomiędzy generałem Ja­
nuszkiewiczem a dowódcą Północo- Zachodniej Grupy Armii. 8 sierpnia gene­
rał Żyliński otrzymał z Kwatery Głównej telegram, w którym szef sztabu na­
czelnego dowództwa pisał, iż "w związku z faktem, że główne siły niemieckie
zostały zwrócone przeciwko Francji, i z konieczności zapewnienia wsparcia
naszemu sojusznikowi" należy podjąć następujące kroki:
A. Korpus Gwardii i I Korpus zostaną wycofane z rejonu l. Armii i przesunięte do Warszawy, gdzie pojawią się pomiędzy 12 a 22 dniem mobilizacji.
B. XX Korpus zostanie włączony do l. Armii.
C. XVIII Korpus zostanie przesunięty do Warszawy.
D. Te jednostki sformują w Warszawie wysuniętą straż nowej armii skiero­
wanej przeciwko Niemcom 8•
Zapoznając się z resztą korespondencji można ustalić, że Kwatera Główna
podjęła decyzję o skoncentrowania 6 korpusów na lewym brzegu Wisły; 4
z nich miały być skierowane na Toruń-Poznań, a 2 na Poznań-Wrocław.
W telegramie z lO sierpnia generał Żyliński, dowódca Północno-Zachodniej
Grupy Armii, przedstawia Kwaterze Głównej swój plan działania:
A. l. Armia składająca się z III, IV i XX Korpusu zaatakuje front: Wystruć­
-Węgorzewo
(Angerburg).
B. 2. Armia: 2 korpusy (XV i XIII) zaatakują front: Rudczany (Rudschanny )­
-Szczytno ( Ortelsburg); pozostałe 2 korpusy (II i VI) zaatakują front: Ełk-Pisz
(Johannisburg).
C. Nowa armiJ zgromadzi się w Warszawie, rozmieszczając wysunięte od­
w kierunku Skierniewic; będzie się składać z nie mniej niż 4 korpusów,
z których jeden zostanie przeniesiony z 2. Armii po zakończeniu bitew nad je­
ziorami.
Następnie, jeszcze tego samego dnia, lO sierpnia, pierwsza dyrektywa Kwa­
tery Głównej (list Nr 345 od szefa sztabu do naczelnego dowódcy) dotarła do
sztabu Północno-Zachodniej Grupy Armii. Oto co zawierała:
działy
• Krótki zarys strategiczny wojny 1914·1918, cz. l, s. 29 (opublikowane przez .Voennoe Ddo").
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
http://grzbiet.pl/sklep/kampania-rosyjska-w-1914-roku-poczatek-wojny-i-dzialania-w-prusach-wsc
Kampania rosyjska w 1914 roku. Początek wojny i działania w Prusach Wschodnich
MoBILIZACJA, KONCENTRACJA l PIERWSZE ROZKAZY OPERACYJNE
85
"Zgodnie z całkowicie wiarygodnymi informacjami znajdującymi się w na­
szym posiadaniu, Niemcy wysłały swoje główne siły na zachodnią granicę,
przeciw Francji, pozostawiając niewielką część swoich sił przeciwko nam.
Choć jeszcze nie udało się z cała dokładnością określić składu tych sił, można
przyjąć, że Niemcy pozostawili przeciwko nam w Prusach Wschodnich 4 kor­
pusy (l, XX, A.\!ll i V) wraz z pewną ilością dywizji rezerwowych i brygad Lan­
dwehry, a dodatkowo garnizon Królewca, złożony z jednostek innych niż
pierwszoliniowe.
Po naszej stronie, do wieczora 12 dnia mobilizacji ( 11 sierpnia) następujące
jednostki l. Armii zakończyły koncentrację: cała kawaleria (5,5 dywizji), III
i IV Korpus, S. Brygada Strzelców, 28. Dywizja Piechoty (z XX Korpusu),
a najpewniej również dalsze dwa pułki 29. Dywizji Piechoty. W sumie 96 bata­
lionów, 132 szwadrony.
Od 12 dnia mobilizacji dywizje piechoty drugiej linii zaczną przybywać do
Kowna, umożliwiając tym samym opuszczenie miasta przez 28. Dywizję Pie­
choty.
Mając na uwadze, że Korpus Gwardii i I Korpus zostały wyłączone ze struk­
tur l. Armii, trzeba założyć, iż oddziały l. Armii zakończą koncentrację do wie­
czora 12 dnia mobilizacji, gdyż większość dywizji drugiej linii l. Armii została
wysłana do rejonu Ryga-Szawle, który w związku z rozwojem wypadków prze­
stal być ważny.
W kwestii 2. Armii, skutkiem wyłączenia z niej XIII Korpusu zakończy kon­
centrację wcześniej niż l. Armia. Do wieczora 12 dnia mobilizacji w jej skład
wchodzić będą 4 dywizje kawalerii, II, XV, VI i XXIII Korpus, a także l. Bryga­
da Strzelców. W sumie 136 batalionów, 96 szwadronów.
Nawet odliczając 2. Dywizję Piechoty, która być może pozostanie w Twier­
dzy Modlin, a także l. Brygadę Strzelców, która ma zostać przeniesiona do
Warszawy 9, 2. Armia wciąż będzie posiadać siłę 112 batalionów i 96 szwadro­
nów i sotni.
Do wieczora 12 dnia mobilizacji armie Północno-Zachodniej Grupy Armii
będą gotowe do ofensywy w sile 208 batalionów i 228 szwadronów lub sotni,
samych sił pierwszej linii, podczas gdy Niemcy będą przypuszczalnie w stanie
przeciwstawić nam 4 korpusy pierwszej linii (l 00 batalionów) wraz z rezerwa­
mi i jednostkami Landwehry.
Biorąc pod uwagę, że to Niemcy wypowiedziały nam wojnę i, że Francja,
jako nasz sojusznik, uznała za swój obowiązek udzielenie nam natychmiasto­
wego wsparcia i zaatakowania Niemiec, naturalnie my także, związani tymi sa­
mymi obietnicami co nasi sojusznicy, musimy wesprzeć Francuzów, w obiiczu
Niemiec przygotowujących się by w nich wymierzyć swój główny cios.
To wsparcie musi przybrać formę naszej jak najwcześniejszej ofensywny
przeciwko siłom niemieckim pozostawionym w Prusach Wschodnich.
W związku z przedstawioną powyżej sytuacją naczelny dowódca uznaje za
niezbędne, by armie Północno-Zachodniej Grupy Armii podjęły natychmia1
Warszawskie mosty miały byt dokladnie strzeżone.
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.