Zakres wiedzy i umiejetnosci konkurs z JEZYKA POLSKIEGO Z …

ZAKRES WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI
wymaganych
na KONKURSIE Z JĘZYKA POLSKIEGO Z ELEMENTAMI HISTORII
dla uczniów szkół podstawowych województwa zachodniopomorskiego
w roku szkolnym 2008/2009
II i III STOPIEŃ KONKURSU
ELIMINACJE REJONOWE
Język polski
- znajomość właściwości opowiadania, opisu, dialogu, wywiadu, streszczenia, notatki;
mowy zaleŜnej i niezaleŜnej,
- znajomość właściwości prostych form uŜytkowych: zawiadomienia, zaproszenia,
ogłoszenia, przepisu kulinarnego, podziękowania, instrukcji, rady, Ŝyczeń,
- rozróŜnianie rodzajów wypowiedzi wg intencji nadawcy,
- rozróŜnianie róŜnych typów wypowiedzeń: ze względu na cel wypowiedzi, zabarwienie
uczuciowe, obecność orzeczenia,
- dostrzeganie relacji między wyrazami w zdaniu (wyraz nadrzędny, podrzędny, związek,
szereg, grupa podmiotu, grupa orzeczenia),
- rozróŜnianie i nazywanie odmiennych i nieodmiennych części mowy oraz podstawowych
kategorii fleksyjnych (czasownik - tryb, strona, aspekt; rzeczownik – osobowy,
nieosobowy, Ŝywotny, nieŜywotny, konkretny, abstrakcyjny; liczebnik – główny,
porządkowy, ułamkowy, zbiorowy; przymiotnik – stopniowanie; przysłówek –
stopniowanie; zaimek osobowy; wykrzyknik, spójnik, przyimek, partykuła),
- dostrzeganie i analizowanie związków znaczeniowych między wyrazami (wyrazy
bliskoznaczne, wieloznaczne, pokrewne, antonimy; realne, przenośne znaczenie wyrazu,
archaizmy, neologizmy, frazeologizmy),
- rozumienie pojęć teoretyczno – literackich opisujących dzieło literackie i jego elementy
(szczególnie: świat przedstawiony, fikcja literacka, narrator, baśń, elementy realistyczne
i fantastyczne, motyw wędrowny, legenda, elementy prawdziwe i fantastyczne, podmiot
mówiący, wers, zwrotka, rodzaje rymów, rytm, epitet, uosobienie, oŜywienie,
porównanie, przenośnia, wyraz dźwiękonaśladowczy, apostrofa),
- stosowanie zasad pisowni i interpunkcji.
Historia
Znajomość:
- rozwoju form i rodzajów pisma oraz materiałów piśmienniczych w staroŜytności
i średniowieczu,
- nazw najbardziej rozpowszechnionych języków staroŜytności i średniowiecza
wywodzących się z rodziny języków indoeuropejskich,
- prostych pojęć z zakresu prawnoustrojowego (prawo, prawo zwyczajowe, kodeks,
państwo, państwo-miasto, republika, monarchia, monarchia despotyczna, monarchia
patrymonialna, monarchia stanowa, imperium, niewolnictwo, demokracja, obywatel,
tyran, tolerancja, tolerancja religijna, równouprawnienie, olimpiada, akademia,
uniwersytet i inne),
- postaci o znaczącym wpływie na rozwój prawodawstwa i form ustrojowych państw
w staroŜytności i średniowieczu (m.in. Hammurabi, Perykles, Konstantyn Wielki,
-1-
-
-
Teodozjusz Wielki, Karol Wielki, Kazimierz Wielki),
wzorców osobowych postaw Ŝyciowych w staroŜytności i średniowieczu,
postaci o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju śródziemnomorskiego kręgu cywilizacyjnokulturowego w staroŜytności i średniowieczu (filozofowie, artyści),
przykładów bohaterskich postaw w staroŜytności, średniowieczu (wielcy wodzowie,
wojownicy i rycerze),
przełomowych wydarzeń z historii Polski: chrzest Polski, zjazd gnieźnieński, koronacja
Bolesława Chrobrego, Bolesław Krzywousty i rozbicie dzielnicowe, panowanie
Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, unia polsko-litewska, Władysław Jagiełło
i jego następcy, stosunki polsko-krzyŜackie (XIII – XVI w.),
wybitnych postaci kultury polskiego średniowiecza (m.in. kronikarze),
sąsiadów Polski i ich stosunków z naszym krajem,
najwaŜniejszych osiągnięć śródziemnomorskiego kręgu cywilizacyjno – kulturowego
w staroŜytności,
fundamentalnych osiągnięć średniowiecznej kultury europejskiej w prawodawstwie
i literaturze.
Umiejętność:
- wskazywania kilku przyczyn decydujących o wydarzeniach historycznych oraz określenia
ich hierarchii,
- wskazywania skutków wydarzeń, procesów i zjawisk historycznych i ich hierarchizacja,
- systematyzowania wydarzeń według następstw czasu,
- posługiwania się podstawowymi pojęciami z zakresu prawnoustrojowego, rozwoju
kultury i nauki w staroŜytności i średniowieczu,
- wyciągania wniosków z porównania prostych informacji dotyczących wydarzeń
i postaci historycznych,
- dostrzegania związków teraźniejszości z przeszłością,
- dokonywania świadomej identyfikacji kulturowej, narodowej i państwowej,
- odczytywania i opisywania róŜnorodnych źródeł informacji historycznej,
- oceniania postawy postaci historycznych,
- integrowania wiedzy historycznej z róŜnych źródeł informacji,
- umieszczania wydarzeń w przedziale czasowym oraz obliczania upływ czasu między
nimi,
- wskazywania postaci historycznych godnych naśladowania ze względu na osiągnięcia,
postawę patriotyczną i moralną.
ELIMINACJE WOJEWÓDZKIE
Język polski
jak na etapie rejonowym oraz:
- znajomość budowy słowotwórczej wyrazów (wyraz podstawowy, pochodny, rodzaje
formantów, podstawa słowotwórcza),
- znajomość budowy wypowiedzeń złoŜonych,
- budowa zdania pojedynczego (części zdania),
- znajomość budowy i zawartości słowników, budowa hasła słownikowego,
- rozpoznawanie rodzajów głosek; głoska a litera,
- znajomość zasad poprawnego akcentowania wyrazów w języku polskim,
-2-
-
-
-
-
rozumienie pojęć teoretyczno – literackich opisujących dzieło literackie i jego elementy,
(szczególnie: liryka, epika, dramat, mit, powieść i jej rodzaje, opowiadanie, nowela,
bajka),
posługiwanie się terminami związanymi z przekazem ikonicznym, radiem, telewizją,
filmem, teatrem, prasą (np. autor, scenarzysta, reŜyser, aktor, scenograf, kompozytor,
operator, kostium,
dostrzeganie róŜnic między językiem potocznym a językiem literackim; umiejętność
zastosowania odpowiedniej odmiany polszczyzny: języka ogólnego literackiego, języka
potocznego, języka urzędowego, dialektu, gwary uczniowskiej,
znajomość najwaŜniejszych wydarzeń kulturalnych ( w kraju i regionie),
Historia
jak na etapie rejonowym oraz:
Znajomość:
- rozwoju prawodawstwa i rozwoju systemu praw człowieka w Polsce i na świecie w epoce
nowoŜytnej i XX wieku,
- najwaŜniejszych wydarzeń związanych z rozwojem idei praw i wolności człowieka
i obywatela w epoce nowoŜytnej i XX wieku (np. powstanie Stanów Zjednoczonych
Ameryki, Wielka Rewolucja Francuska, wojna secesyjna, Liga Narodów i Organizacja
Narodów Zjednoczonych, Rada Europy),
- znajomość katalogu podstawowych praw i wolności człowieka w zakresie systemu
uniwersalnego Narodów Zjednoczonych i systemu Rady Europy,
- wzorców osobowych postaw Ŝyciowych w epoce nowoŜytnej,
- przykładów bohaterskich postaw Polaków w epoce nowoŜytnej i XX wieku (wielcy
wodzowie, Ŝołnierze),
- wybitnych przedstawicieli prawodawstwa, nauk społecznych i kultury w Polsce, Europie
i na świecie w XVI – XX wieku,
- wybitnych Polaków związanych z działalnością na rzecz poszanowania praw i wolności
człowieka (Jan Paweł II, Lech Wałęsa i inni),
- postaci polskich dowódców wojskowych w walkach na frontach II wojny światowej
(m.in. Władysław Sikorki, Władysław Anders),
- przełomowych wydarzeń z historii Polski: unia lubelska, wolne elekcje, konflikty
z sąsiadami i problem kozacki w XVII w., próby naprawy państwa i upadek
Rzeczypospolitej, powstania narodowe Polaków w II połowie XVIII i XIX w., odzyskanie
niepodległości, Józef Piłsudski, wojna polsko-bolszewicka, wojna obronna Polski
we wrześniu 1939 roku, zbrodnia katyńska, powstanie warszawskie, konflikty pomiędzy
władzą a społeczeństwem okresie PRL (m.in. 1956 r., 1968 r., 1970 r., 1980 r.),
przemiany polityczne w Polsce w latach 80-tych i 90-tych XX wieku,
- systemów władzy w Europie: demokratyczny, totalitarny, autorytarny,
- wydarzeń o przełomowym znaczeniu dla sytuacji wewnętrznej i pozycji międzynarodowej
Polski w latach 1945-2004.
Umiejętność:
- posługiwania się podstawowymi pojęciami w zakresu rozwoju systemu praw, wolności
człowieka i obywatela, rozwoju kultury i nauki w epoce nowoŜytnej i dziejach
najnowszych,
- rozróŜniania podstawowych praw i wolności człowieka i obywatela w zakresie systemu
uniwersalnego i konstytucyjnego systemu Rzeczpospolitej Polskiej .
-3-
LITERATURA
Język polski
Podręczniki do języka polskiego klas IV-VI zatwierdzone przez MEN (MENiS)
Słownik języka polskiego PWN 2005 r. (recenzent A. Markowski)
Słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego ( wydania po 2002 r.)
Słownik terminów literackich, M. Głowiński, T. Kostakiewiczowa, A. OkopieńSławińska, J. Sławiński, Ossolineum 2002r.
Historia
1.
2.
3.
4.
1. Podręczniki szkolne do historii i społeczeństwa, zestawy ćwiczeń, przewodniki
metodyczne oraz inne materiały pomocnicze dopuszczone do uŜytku szkolnego przez
MEN.
2. B. Snoch, Słownik szkolny. Terminy i pojęcia historyczne, WSiP.
-4-