cooLtūristės
Transkrypt
cooLtūristės
COOLTŪRISTĖS COOLTURISTES КУЛЬТУРИСТКИ COOLTURYSTKI SUSITIKIMAS. PA VOGTA PRAEITIS THE MEETING. ST OLEN PAST ВСТР EЧА. УКРАДЕННO E ПРОШЛОЕ SPO TKANIE. SKRADZI ONA PRZESZŁOŚĆ KRISTINA INČIŪRAITĖ KRISTINA INCIURAITE КРИСТИНА ИНЧЮРАЙТЕ KRISTINA INČIŪRAITĖ Programą iš dalies finansuoja Europos Sąjunga / Programme is co-financed by the European Union / Программа реализуется при финансовой поддержке Европейского Союза / Program jest współfinansowany przez Unię Europejską 91 Cooltūristės Kristina InČIŪRAITĖ Susitikimas. Pavogta praeitis The Meeting. Stolen Past Встрeча. Украденнoe прошлое Spotkanie. Skradziona Przeszłość 2013–2014 1 UDK 7.038(474.5)(064) Su87 PROJEKTAS „Pažink svetimšalį: savitarpio pažinimo skatinimas Gdansko, Kaliningrado ir Klaipėdos gyventojų tarpe per šiuolaikinės kultūros ir meno mainus“ PROJECT “Close Stranger: promoting mutual understanding between population of Gdansk, Kaliningrad and Klaipeda through facilitation of exchange in the field of contemporary arts and culture” Organizatorius / Organizer / Oрганизатор / Organizator Klaipėdos kultūrų komunikacijų centras / Klaipėda Culture Communication Centre, Lithuania / Центр коммуникаций культур Клайпеды, Литва / Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie, Litwa ПРОЕКТ «Близкий незнакомец: углубление взаимопонимания между населением Гданьска, Калининграда и Клайпеды посредством развития культурного сотрудничества и профессионального обмена в области современного искусства» PROJEKT “Bliski nieznajomy: promocja wzajemnego zrozumienia pomiędzy mieszkańcami Gdańska, Kaliningradu i Kłajpedy poprzez umożliwienie wymiany w dziedzinie współczesnej sztuki i kultury” Rėmėjas / Sponsor / Cпонсор / Sponsor Lietuvos respublikos kultūros ministerija / Ministry of Culture of the Republic of Lithuania / Министерство культуры Литовской Республики / Ministerstwo Kultury Republiki Litewskiej Parodos katalogas / Exhibition catalogue / Kaтaлог выставки / Katalog wstawy Nacionalinio šiuolaikinio meno centro Kaliningrado filialas, Rusija The Baltic Branch of the National Centre for Contemporary Arts, Kaliningrad, Russia Балтийский филиал Государственного центра современного искусства, Калининград, Россия Narodowym Centrum Sztuki Współczesnej Filia w Kaliningradzie, Rosja 22-11-2013–22-12-2013 Tekstų autoriai / Contributors / Авторы текстов / Autorzy tekstów: Kristina Inčiūraitė, Laima Kreivytė, Žygimantas Kudirka, Eglė Mikalajūnė Tekstų vertėjai / Translators / Переводчики текстов / Tłumaczenie: Jurij Dobriakov, Aleksandra Fomina, Božena Miežonis, Еlеnа Мinchеnia, Beata Piasecka Tekstų redaktoriai / Editors / Редакторы текстов / Redakcja: Joseph Everatt, Aleksandra Fomina, Neringa Mikalauskienė, Beata Piasecka Katalogo dizainerės / Designers / Дизайнеры каталога / Opracowanie graficzne: Violeta Boskaitė, Dainė Galinienė Katalogo leidėjas / Publisher / Издатель каталога / Wydawca katalogu: Klaipėdos kultūrų komunikacijų centras / www.kkkc.lt 2 Šiuolaikinio meno centras Laznia, Gdanskas, Lenkija The Łaźnia Centre for Contemporary Art, Gdansk, Poland Центр современного искусства Laznia, Гданьск, Польша Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk, Polska 28-03-2014–27-04-2014 Dėkojame / Thanks to / Благодарим / Dziękujemy: Danil Akimov, Alexandra Artamonova, Eglė Ganda Bogdanienė, Jadwiga Charzyńska, Andrey Efits, Fernando Henrique, Marta Ivanova, Darius Jurevičius, Ignas Kazakevičius, Mindaugas Klusas, Monika Krikštopaitytė, Aleksandra Księżopolska, Žygimantas Kudirka, Agnieszka Kulazińska, Gabrielė Labanauskaitė, Santa Lingevičiūtė, Petras Mazūras, Božena Miežonis, Dalia Mikonytė, Vytautas Mikšionis, Aleksandra Musielak, Bronė Neverdauskienė, Darius Norkus, Paulina Eglė Pukytė, Trofim Popov, Zinaida Shershun, Mare Tralla, Elena Tsvetaeva, Evgeny Umansky, Marta Vosyliūtė, Agnieszka Wołodźko, Jolanta Woszczenko, Lina Zaveckytė © Cooltūristės, Kristina Inčiūraitė, 2013 © Laima Kreivytė, Eglė Mikalajūnė, Žygimantas Kudirka, 2013 © Klaipėdos kultūrų komunikacijų centras / Klaipėda Culture Communication Centre, Lithuania / Центр коммуникаций культур Клайпеды, Литва / Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie, Litwa, 2013 ISBN 978-9986-588-43-6 T u r i n y s / C o n t e n t / с од ер ж а н и е / s p i s t r e ś c i Co o lt ū r i s t ė s 4 D a r b a i / W o r k s / р а бот ы / p r a c e lAIMA K REIVYTĖ SUSITI K IMAS . P AVOGTA P RAEITIS 26 28 The meeting. stolen past В с тре ч а . У кр а д е н н ое про ш лое 30 32 Sp o t k a n i e . Sk r a d z i o n a p r z e s zł o ś ć Ž ygimantas Kudirka Gy vūnėlių logografas 34 L o g o g r a p h o f A n i m a l s i n Sp a c e Л огот и п и я ж и вот н ы х в ко с мо с е l o g o g r a f zw i e r z ą t e k w ко с мо s i е 34 35 35 EG L Ė MI K A L AJŪNĖ P a s i v a i kš č i o j i m a s p o p a r o d ą : a p i e e r d v e s t a r p k ū r i n i ų 42 A W a lk t h r o u g h t h e E x h i b i t i o n : O n t h e Sp a c e s b e t w e e n t h e W o r k s 48 П рогулк а по в ы с т а вке : о про с тр а н с тв а х ме ж д у про и з ве д е н и я м и 54 Sp a c e r p o w y s t a w i e : o p r z e s t r z e n i a c h m i ę d z y u t w o r a m i K RISTINA INČIŪRAITĖ 60 66 D a r b a i / W o r k s / р а бот ы / p r a c e 3 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės, Mis(s)appropriacija, 2005, skarda, pūkuotas audinys Petro Mazūro skulptūrai Žmogus (1986, pastatyta 1991 prie Žilinsko galerijos Kaune) padovanotos iš Juozo Mikėno Pirmųjų kregždžių (1964, pastatyta 1987 prie Nacionalinės dailės galerijos Vilniuje) nusižiūrėtos kregždutės, pasiūtos iš rožinės medžiagos. Taip universalų žmogų žyminti nuogo vyro skulptūra tampa alegorija, kurios reikšmę nusako simboliniai atributai. Lytis ir moteriškumas ar vyriškumas yra socialiai sukonstruoti ir kintantys. 4 Cooltūristės, Mis(s)appropriation, 2005, metal, fabric The Man, erected in 1991 by Petras Mazūras outside the Žilinskas Gallery in Kaunas, has been chosen as a symbol for Mis(s)appropriation. Cooltūristės have given the sculpture some pink swallows, mis(s)appropriated from the statue The First Swallows by the 1960s sculptor Juozas Mikėnas at the National Gallery of Art in Vilnius. Gender and feminine values are also constructed and interchangeable. Mis(s) appropriated swallows transform a naturalist-looking statue of a person into an allegorical figure. Co o lt ū r i s t ė s Культуристки, Мис(с)апроприация, 2005 г., металл, ткань Символом Мис(с)апроприации был выбран Человек, воздвигнутый в конце 1980-х годов Петрасом Мазурасом в художественной галерее Жилинскаса в Каунасе. Культуристки привнесли в скульптуру несколько ласточек, похожих на использованные в скульптуре Первые ласточки (y Национальной галереи искусств Вильнюса) 1960-х годов скульптора Юозаса Микенаса, но изготовленных из мягкой розовой ткани. ласточки трансформируют натуралистскую статую мужчины в аллегорическую фигуру. Cooltūristės, Mis(s)apropriacja, 2005, blacha, flanela Rzeźbie Petrasa Mazūrasa Człowiek, znajdującej się przy Galerii Sztuki im. Mykolasa Žilinskasa w Kownie, podarowano uszyte z różowego materiału jaskółki wzorowane na Pierwszych jaskółkach Juozasa Mikėnasa. W ten sposób rzeźba nagiego mężczyzny, przedstawiająca człowieka uniwersalnego, staje się alegorią, której znaczenie określają atrybuty symboliczne. Płeć i kobiecość lub męskość są wytworem społecznym i są zmienne. 5 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės, Monika, arba Ačiū labai, kad domitės manim, 2006, videoperformansas, 2 min. 23 s., garsas Pagrindinė filmo herojė Monika – menotyrininkė, po studijų Vilniaus dailės akademijoje dirbusi Jungtinių Arabų Emyratų avialinijų skrydžių palydove. Stovėdama ant pėsčiųjų tilto, ji sulėtintais judesiais rodo saugaus skrydžio taisykles. Sovietinių metalinių karuselių išsupta karta žengia į Europą. Garso takeliui naudojama sulėtinta Ludwigo van Beethoveno Odė džiaugsmui – Europos Sąjungos himnas. 6 Cooltūristės, Monika, or Thank You Very Much for Showing Interest in Me, 2006, video performance, 2 min., 23 sec., sound The hero of this film is Monika, an art critic, who has been working as a flight attendant for Emirates Airlines since graduating from the Vilnius Academy of Art. She gives the safety instructions in slow motion. The soundtrack consists of the anthem of the European Union, the Ode to Joy, from Beethoven’s ninth symphony. The music is slowed down to half its normal speed; it becomes an ironic comment on the grand narrative of the New Europe. Co o lt ū r i s t ė s Культуристки, Моника, или Большое спасибо за проявленный интерес, 2006 г., видеоперформанс, 2’ 23’’, звук Главная героиня фильма Моника – художественный критик. После окончания Вильнюсской академии искусств она начинает работать стюардессой в авиакомпании Emirates. В замедленном темпе Моника демонстрирует правила безопасности на борту. Саундтреком к видеоработе служит Ода к радости – гимн Европейского союза, основанный на инструментальной версии прелюдии к четвёртой части девятой симфонии Людвига ван Бетховена. Музыка, замедленная в фильме в два раза, становится ироническим комментарием к обширному нарративу Новой Европы. Cooltūristės, Monika, albo Dziękuję bardzo za uwagę, 2006, wideoperformans, 2 min. 23 s., dźwięk Główna bohaterka filmu, Monika – krytyczka sztuki, po studiach pracowała jako stewardessa w liniach lotniczych Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Stojąc na moście dla pieszych za pomocą spowolnionych ruchów prezentuje zasady bezpiecznego lotu. Pokolenie rozkołysane na sowieckich metalowych karuzelach wkracza do Europy. Jako ścieżkę dźwiękową wykorzystano Odę do radości Ludwiga van Beethovena – hymn Unii Europejskiej, w spowolnionym tempie. 7 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės, Didysis penetratorius, 2008, video, 2 min. 30 s., garsas Cooltūristės, The Great Penetrator, 2008, video, 2 min., 30 sec., sound Mergina vemia „virš“ Tate Modern šiuolaikinio meno muziejaus Londone, taip dekonstruodama falinį galios simbolį. Balsas už kadro skaito Aleksandro Puškino eilėraštį Menu akimirką žavingą angliškai – dominuojančia tarptautine kalba. Performatyvi patriarchalinės meno pasaulio struktūros, įkūnytos kalboje ir muziejuje, kritika. An artist vomits over the chimney of Tate Modern (the former Bankside Power Station) in London, deconstructing a phallic symbol of power. A female voice recites the poem I still Recall that Wondrous Moment by the Russian poet Alexander Pushkin. The poem is read in English, the main international language. It is a performative critique of the patriarchal power structures that still rule the art world. 8 Co o lt ū r i s t ė s Культуристки, Великий взломщик, 2008 г., видео, 2’ 30’’, звук Cooltūristės, Wielki penetrator, 2008, wideo, 2 min. 30 s., dźwięk Видеоработа Великий взломщик – жест деконструкции вертикального символа власти. Художницу выворачивает на дымоход музея современного искусства Тейт Модерн в Лондоне. Женский голос читает стихотворение русского поэта Александра Сергеевича Пушкина Я помню чудное мгновенье. Стихотворение цитируется на английском языке – признанном языке международной коммуникации. Таким образом Культуристки осуществляют перформативную критику патриархальных структур власти, всё еще руководящих миром искусства. Dziewczyna wymiotuje na Tate Modern – muzeum sztuki nowoczesnej w Londynie, dokonując w ten sposób dekonstrukcji fallicznego symbolu siły. Głos spoza kadru czyta wiersz Aleksandra Puszkina Do *** (Pamiętam nagłe zachwycenie) po angielsku, tj. w dominującym języku międzynarodowym. Performatywna krytyka patriarchalnej struktury świata sztuki znajdującej swoje ucieleśnienie w języku i w muzeum. 9 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės ir Mare Tralla, Skaitant veidus, 2011, video 5 min., 30 s., garsas Cooltūristės and Mare Tralla, Reading Faces, 2011, video 5 min., 30 sec., sound Veronika iš lietuvių filmo Ave, Vita (1970) ir Agnes iš estų Paskutinės relikvijos (1969) rodomos lemiamais gyvenimo momentais. Veronika sužino, kad laukiasi, Agnes – kad turi pasiaukoti ir tekėti už nemylimo vardan šventos relikvijos. Moterys nekalba – jų jausmus reikia skaityti iš veidų. Nebylų moterų žvilgsnių pokalbį pertraukia filmų titrai, atskleidžiantys patriarchalinių galios struktūrų (vienuolynas, ligoninė) pastangas kontroliuoti moterų kūnus ir asmeninį gyvenimą. Vyrų nesimato, bet jų žodžiai užkloja moterų portretus kaip tekstas. Tikruosius Veronikos ir Agnes jausmus galima tik nuspėti. Naudoti fragmentai iš filmų: Ave, Vita / 1970 / Lietuva / Rež. Almantas Grikevičius / Veronika: Eugenija Bajorytė Paskutinė relikvija /1969 / Estija / Rež. Grigori Kromanov / Agnes: Ingrid Andrina Veronika from the Lithuanian film Ave, Vita and Agnes from the Estonian film The Last Relic are facing pivotal moments in their lives. Veronika discovers that she is pregnant. Agnes is asked to marry a man she does not love for the sake of a holy relic. Both strive to be independent women, trying to stand on their own two feet. In the video, the heroines are deprived of their voices. Only their faces are visible. The silent conversation of women’s gazes is interrupted by the subtitles, representing how patriarchal power structures (the convent and the hospital) try to control women’s bodies and their private lives. The true feelings of Agnes and Veronika can only be read in their faces. Ave, Vita / 1970 / Lithuania / Directed by Almantas Grikevičius, Veronika played by Eugenija Bajorytė The Last Relic /1969 / Estonia / Directed by Grigori Kromano, Agnes played by Ingrid Andrina 10 Co o lt ū r i s t ė s Культуристки и Маре Тралла, Читая по лицу, 2011 г., видео, 5’ 30’’, звук Cooltūristės i Mare Tralla, Odczytując twarze, 2011, wideo, 5 min. 30 s., dźwięk Вероника из литовского фильма Аве, Вита и Агнес из эстонского фильма Последняя реликвия показаны в решающие моменты их жизни. Вероника узнаёт, что ждёт ребёнка, Агнес – что должна принести себя в жертву и выйти замуж за нелюбимого во имя святой реликвии. Женщины не говорят: их чувства нужно читать по их лицам. Немой разговор взглядов этих женщин прерывают титры фильмов, раскрывающие попытки патриархальных структур власти (монастырь, больница) контролировать тела и личную жизнь женщин. Мужчин в кадре не видно, но их слова перекрывают женские портреты в форме текста. О настоящих чувствах Вероники и Агнес можно только догадываться. В работе использованы фрагменты фильмов: Аве, Вита / 1970 г. / Литва / режиссёр Альгимантас Грикявичюс/ Вероника: Эугения Байорите Последняя реликвия /1969 г./ Эстония / режиссёр Григорий Кроманов/ Агнес: Ингрид Андриня Veronika z litewskiego filmu Ave, Vita (1970) i Agnes z estońskiego filmu Ostatnie relikwie (1969) są przedstawiane w decydujących momentach życia. Veronika dowiaduje się, że jest w ciąży, Agnes – że musi poświęcić się i wyjść za mąż za niekochanego mężczyznę w imię świętej relikwii. Kobiety nie mówią – ich uczucia trzeba odczytywać z twarzy. Rozmowę spojrzeń niemych kobiet przerywają napisy filmowe, unaoczniające starania patriarchalnych struktur siły (klasztor, szpital), związane z kontrolowaniem ciał i życia prywatnego kobiet. Mężczyzn nie widać, ale ich słowa przesłaniają portrety kobiet, tak jak tekst. Prawdziwych uczuć Veroniki i Agnes można się jedynie domyślać. Wykorzystano fragmenty z filmów: Ave, Vita / 1970 / Litwa / reż. Almantas Grikevičius / Veronika: Eugenija Bajorytė Viimne reliikvia /1969 / Estonia / reż. Grigori Kromanov / Agnes: Ingrid Andrina 11 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės, Atspindžiai, 2012, keturių dalių audiovizualinė instaliacija Cooltūristės, Reflections, 2012, audio-visual installation in four parts Kūrinį inspiravo autobiografinis vengrų rašytojos Erzsébet Galgóczi romanas Törvényen belül (angl. Kitokia meilė) ir pagal jį pastatytas Károly Makko filmas Egymásra nézve (angl. Kitas kelias, liet. Kitas žvilgsnis). Tai istorija apie politinio ir privataus gyvenimo priespaudą Vengrijoje po 1956-ųjų sukilimo. 1982 m. Kanų kino festivalyje už vaidmenį šiame filme lenkų aktorė Jadwiga Jankowska apdovanota Auksine palmės šakele. Jankowska vaidino bekompromisę žurnalistę Évą, pamilusią savo bendradarbę Liviją (Grażyna Szapołowska). Instaliaciją sudaro atsikartojantys atspindžiai. Kanų festivalio apdovanojimo ceremonijos atspindį televizijos reportaže pagavo fotoaparatas, pats nuspalvinęs aktores. Atspindžių pokalbį pratęsia filmo scenos. Vienoje matome kosmetiniame veidrodėlyje įrėmintą politiškumo manifestaciją. Kitoje sieninis veidrodis išviešina asmenines paslaptis. The video installation is based on the autobiographical novel by the Hungarian writer Erzsébet Galgóczi Törvényen belül (translated into English as Another Love), and its screen adaptation by Károly Makk Egymásra nézve (Another Way). The Polish actress Jadwiga Jankowska was awarded a Palme d’Or at the Cannes Film Festival for her role in the film Another Way in 1982. Jankowska played the uncompromising journalist Éva, in love with her colleague Livia (Grażyna Szapołowska). The film shows the repression of political and private life in Hungary after 1956. I–II. Kitas kelias, 2011, video, 0 min., 32 s.; 8 gličo fotografijos šviečiančiuose rėmeliuose 8 sekundžių televizijos reportažo fragmentas iš Kanų kino festivalio apverčiamas sukuriant veidrodinę simetriją. Reportažo projekcija buvo fotografuojama. Fotoaparatas „nutapė“ spalvotas auras Jadwigai Jankowskai ir prancūzų aktorei Brigitte’ai Fossey. Gličo estetika reportažą pavertė fikcija: aktorių apsikabinimas, bučinys, skruosto valymas atrodo kaip filmo tęsinys. 12 I–II. Another Way, 2011, video, 0.32 sec.; 8 photographs in lightframes Eight seconds of television reportage from the award ceremony in Cannes are presented in an unusual way: twisted in the middle, the same event is seen from another side, combining positive and negative reflections. The mirror image of the actress is the same, but different. The television report was reversed, and converted into a video, which was projected at the Łaźnia Centre for Contemporary Art in Gdansk. During the screening, photographs were taken of the projection. It created an unexpected glitch effect, coloured auras around Jankowska and the French actress Brigitte Fossey. The desiring gaze of the camera transforms the story: episodes from the awards ceremony in Cannes look like moments from private life. The video and photographs turn documentation into fiction, and become an imaginary sequel to the film Another Way. Co o lt ū r i s t ė s Культуристки, Отражения, 2012 г., четырёхчастная аудиовизуальная инсталляция Cooltūristės, Odbicia, 2012, czteroczęściowa instalacja audiowizualna В основе данной аудиовизуальной инсталляции – автобиографический роман венгерской писательницы Эржебеты Галгоши По закону (в английском варианте Другая любовь) и его телевизионная адаптация работы Кароли Макка Глядя друг на друга (в английском варианте Другой путь). Польская актриса Ядвига Янковска получила за свою роль в этом фильме Золотую пальмовую ветвь Каннского кинофестиваля в 1982 году. Янковска играла бескомпромиссную журналистку Еву, которая влюбилась в свою коллегу Ливию (Гражина Шаполовска). В фильме демонстрируется подавление политической и личной жизни граждан в Венгрии в 1956 году. Inspiracją dla tej pracy była powieść autobiograficzna węgierskiej pisarki Erzsébet Galgóczi Inna miłość i nakręcony na jej podstawie film Károlya Makka Egymásra nézve (Inne spojrzenie). Jest to opowieść o naciskach na życie polityczne i prywatne na Węgrzech po powstaniu 1956 roku. W 1982 r. podczas Festiwalu Filmowego w Cannes za rolę w tym filmie polska aktorka Jadwiga Jankowska została nagrodzona Złotą Palmą. Jankowska zagrała bezkompromisową dziennikarkę Évę, która zakochała się w swojej współpracowniczce Livii (Grażyna Szapołowska). Instalację tworzą powielające się odbicia. Odbicie ceremonii wręczania nagród festiwalu w Cannes w reportażu telewizyjnym uchwycił aparat fotograficzny, który sam zabarwił aktorki. Fotografie powstałe w świetle projekcji są pokazywane w świecących ramkach. Dialog odbić kontynuują sceny z filmu. W jednej widzimy manifestację polityczności ujętą w ramkę lusterka kosmetycznego. W innej zegar ścienny upublicznia prywatne tajemnice. I–II. Другой путь, 2011 г., видео, 32’’; восемь фотографий В видеоработе представлены 8 секунд телевизионного репортажа с церемонии награждения в Каннах. событие рассматривается с разных сторон, совмещая в себе позитивные и негативные размышления. Во время показа репортажа в Центре современного искусства Laznia в Гданьске были сделаны фотографии его проекции. Совмещение цветовых аур Янковски и французской актрисы Брижитт Фоссей создало неожиданную эстетику галлюцинации. эпизоды с церемонии в Каннах выглядят как моменты из личной жизни актрис. Видео и фотографии превратили реальное в фиктивное и стали воображаемым сиквелом фильма Глядя друг на друга. I–II. Inne spojrzenie, 2011, wideo, 0 min. 32 s.; 8 glitch zdjęć w świecących ramkach 8-sekundowy fragment reportażu z Festiwalu Filmowego w Cannes zostaje odwrócony poprzez stworzenie lustrzanej symetrii. Podczas jego projekcji wykonywano zdjęcia. Zetknięcie się dwóch mediów stworzyło estetykę glitch – aparat fotograficzny domalował kolorowe aury Jadwidze Jankowskiej i francuskiej aktorce Brigitte Fossey. Estetyka glitch zamieniła reportaż w fikcję: objęcie i pocałunek aktorek oraz wycieranie policzka wyglądają jak kontynuacja filmu. 13 Co o lt ū r i s t ė s III. Veidrodis, 2012, video 1 min., 06 s. III. The Mirror, 2012, video 1.06 sec. Žurnalistės politinė kalba apie tiesą įrėminta kosmetiniame veidrodyje. Károly Makko filmo Kitas žvilgsnis epizodas rodo sovietinės sistemos uždarumą, kai svarbūs dalykai pasakomi tik užuominomis. Politiškumas suasmeninamas. A slightly edited episode from Károly Makk’s film shows the main heroine giving a passionate speech in the editorial office about the importance of truth. The reflection in a mirror relates a personal and political point of view. 14 Co o lt ū r i s t ė s III. Зеркало, 2012 г., видео, 1’ 6’’ III. Lustro, 2012, wideo, 1 min. 06 s. Видеоработа Зеркало представляет собой несколько изменённый эпизод из фильма Кароли Макка, в котором главная героиня произносит в редакционном отделе пламенную речь о том, как важна правда. Зеркальное отражение связывает между собой личную и политическую точки зрения. Przemówienie polityczne dziennikarki na temat prawdy osadzone w ramce lusterka kosmetycznego. Epizod z filmu Károlya Makka Inne spojrzenie ukazuje zamkniętość systemu sowieckiego, gdy ważne rzeczy są przekazywane jedynie w formie aluzji. Polityczność zostaje spersonalizowana. 15 Co o lt ū r i s t ė s IV. Bučinys, 2012, video 4 min., 03 s., garsas atskirtas nuo video Filmo epizodas prasideda ir baigiasi atspindžiu veidrodyje. Besibučiuojančias moteris kavinėje per veidrodį stebi padavėja. Pokalbio nesigirdi, tik muzika – kaip begarsiame kine. Viešoje erdvėje parodytas intymumas politizuojamas. 16 IV. The Kiss, 2012, video 4.03 sec. The video starts and finishes with a mirror reflection. Two kissing women are being observed by a waitress, but they do not know it. The sound is separated from the visual narrative. It creates the impression of a silent film. Co o lt ū r i s t ė s IV. Поцелуй, 2012 г., видео, 4’ 3’’ IV. Pocałunek, 2012, wideo, 4 min. 03 s. Видео начинается с зеркального отражения и им же заканчивается. За двумя целующимися женщинами наблюдает официантка, но они об этом не догадываются. Звук отделен от визуального нарратива, что создает эффект немого кино. Epizod filmu rozpoczyna się i kończy odbiciem w lustrze. Całujące się kobiety obserwuje w lustrze kelnerka. Nie słychać rozmowy, jedynie muzykę – jak w niemym kinie. Intymność przedstawiona w przestrzeni publicznej zostaje upolityczniona. 17 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės ir Nunu, Kosminis darželis, 2012, video, 4 min. 40 s., garsas Cooltūristės and Nunu, Space Kindergarten, 2012, video, 4 min., 40 sec., sound Cooltūristės ir Nunu (Gabrielė Labanauskaitė, Žygimantas Kudirka ir Darius Jurevičius) „kosminiame“ darželyje inscenizavo skrydį į Mėnulį. Tai kelionė laiko mašina iš futuristinės vizijos į dabartinės Karoliniškes su gyvūnėlių kapinėmis prie Televizijos bokšto. „Kosminis laivas“ skrieja senu troleibuso maršrutu, kurio stotelių pavadinimai primena Šaltojo karo retoriką ir pagonišką gamtos garbinimą: Mėnulio – Kosmonautų – Žaibo – Viesulo – Perkūno – Žvaigždžių. Po 1991-ųjų Sausio 13-osios gatvės pervadintos žuvusiųjų prie TV bokšto vardais. 2013 m. rekonstruojant vaikų darželį, „kosminė“ žaidimų aikštelė nugriauta. Cooltūristės and Nunu (Gabrielė Labanauskaitė, Žygimantas Kudirka ir Darius Jurevičius) explore the memory layers of Karoliniškės, the highest district of Vilnius, where in the Soviet period the streets and shops had names related to outer space. An imagined trip to the moon is staged at the space kindergarten near the Television Tower in Vilnius. The spaceship follows the old trolleybus route, with stop names recalling Cold War rhetoric and the pagan adoration for natural forces: Moon – Astronauts – Lightning – Whirlwind – Thunder – Stars. The cosmic semantic landscape was erased in the 1990s, and the space kindergarten has recently been demolished. 18 Co o lt ū r i s t ė s Культуристки и Нуну, Космический детский сад, 2012 г., видео, 4’ 40’’, звук Cooltūristės i Nunu, Kosmiczne przedszkole, 2012, wideo, 4 min. 40 s., dźwięk Арт-группа Культуристки вместе с арт-группой Нуну исследуют пласты памяти в Каролинишкес – самом высоком районе Вильнюса, где в советское время улицы и здания получали названия, связанные с космосом. В космическом детском саду, недалеко от телевизионной башни, был организован воображаемый полет на Луну. Космический корабль следовал по старому троллейбусному маршруту вдоль остановок, воплощающих риторику Холодной войны и языческое преклонение перед силами природы: Луна – Космонавты – Молния – Круговорот – Гром – Звёзды. В 1990-е годы космический семантический ландшафт был стёрт с лица города, а космический детский сад – разрушен. Cooltyrystki i Nunu (Gabrielė Labanauskaitė, Žygimantas Kudirka i Darius Jurevičius) zainscenizowali lot na Księżyc w kosmicznym przedszkolu. Jest to podróż maszyną czasu od futyrystycznej wizji do współczesnych Karolinek (lit. Karoliniškės – dzielnica w Wilnie) z cmentarzem dla zwierząt przy wieży telewizyjnej. Statek kosmiczny leci starą trasą trolejbusową, na której nazwy przystanków przypominają retorykę z okresu zimnej wojny i pogański kult przyrody: Księżycowa – Kosmonautów – Piorunowa – Huraganowa – Perkuna – Gwiezdna. Po 13 stycznia 1991 r. nazwy ulic zostały zastąpione nazwami zawierającymi nazwiska osób, które zginęły przy wieży telewizyjnej. W 2013 r. podczas przebudowy przedszkola kosmiczny plac zabaw zburzono. 19 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės ir Nunu, NDG ne NSO, 2012, videoperformansas, 5 min. 46 s., garsas Cooltūristės and Nunu, NGA is not UFO, 2012, videoperformance, 5 min., 46 sec., sound 2013 m. Lietuvai pirmininkaujant Europos Sąjungos tarybai Nacionalinė dailės galerija (NDG) uždaryta lankytojams – ji virto posėdžių sale. Buvęs Revoliucijos muziejus ir toliau suvokiamas kaip kiautas, pastato šmėkla, neatpažintas skraidantis nekilnojamas turtas, kurio turinys ir kultūrinės funkcijos politikams nesvarbūs. NDG papėdėje, prie Juozo Mikėno skulptūros Pirmosios kregždės, Cooltūristės ir Nunu surengė skraidančių lėkščių akciją NDG ne NSO. Į dangų paleistos lėkštės su raginimais ir linkėjimais naujiems ateiviams, pavertusiems Nacionalinę galeriją biurokratų buveine. The National Gallery of Art (NGA) in Vilnius was converted into a meeting place for politicians in July 2013, when Lithuania took on the presidency of the Council of the European Union. This was not the first transformation of the building. During Soviet times, the NGA was the Museum of the Revolution. Cooltūristės and Nunu invited people to join in their performance in front of the NGA, at the foot of the large sculpture The First Swallows, an allegorical figure of Cosmos. The artists were protesting against the use by politicians of a place for culture. The simple gesture of smashing plates acquired a political meaning. 20 Co o lt ū r i s t ė s Культуристки и Нуну, НГИ – не НЛО, 2012 г., видеоперформанс, 5’ 46’’, звук Cooltūristės i Nunu, NGS nie UFO, 2012, wideoperformans, 5 min. 46 s., dźwięk В июле 2013 года Национальная галерея искусств (НГИ) в Вильнюсе была преобразована в место международных встреч политиков, поскольку в этот период Литва заняла президентское кресло в Совете Европейского Союза. Это не первая трансформация здания НГИ. В советскую эпоху галерея была Музеем революции. Культуристки вместе с арт-группой Нуну приглашали прохожих присоединиться к их перформансу перед галереей на ступеньках монументальной скульптуры Первые ласточки, изображающей аллегорическую фигуру Космоса. Таким образом художники выразили протест против политического использования культурного заведения: их простой жест разбивания тарелок приобрёл политическое значение. W 2013 r. podczas sprawowania przez Litwę prezydencji w Radzie Unii Europejskiej Narodowa Galeria Sztuki (NGS) zostaje zamknięta dla zwiedzających i zamienia się w salę posiedzeń. Byłe Muzeum Rewolucji nadal jest odbierane jako beton, budynek-widmo, niezidentyfikowana nieruchomość latająca, której zawartość i funkcje kulturalne nie są dla polityków istotne. U podnóża NGS, przy rzeźbie Juozasa Mikėnasa Pierwsze jaskółki, Coolturystki i Nunu zorganizowali akcję latających talerzy NGS nie UFO. W powietrze rzucano talerze z wezwaniami i życzeniami adresowanymi do nowych przybyszy, którzy zmienili galerię narodową w siedzibę biurokratów. 21 Co o lt ū r i s t ė s Cooltūristės, Laiptais aukštyn, arba Santuokos Internacionalas, 2013, videoperformansas, 2 min., garsas Keturios merginos su suvirintojų kaukėmis kyla Santuokų rūmų laiptais aukštyn. Jos primena Keturių komunarų skulptūrą, pažadintą darbininkų himno Internacionalas. Bet vos žengus žingsnį, pasigirsta Felixo Mendelssohno Vestuvių maršas. Draskomos tarp patriarchalinės visuomenės normų ir laisvės rinktis, jos atbulos užkopia laiptais, bet nežengia į vidų. Šį darbą įkvėpė Kristinos Inčiūraitės videofilmas Laiptais žemyn. 22 Cooltūristės, Upstairs, or Wedding International, 2013, video performance, 2 min., sound Four artists perform the ritual of climbing the steps at the Wedding Palace in Vilnius backwards. At the beginning, they look like the Four Communards monument in Kaunas being glorified by the international socialist anthem. But as soon as the four girls in welders’ masks start moving, the anthem combines with the Wedding March by Mendelssohn. Torn between the norms of patriarchal society and a longing for emancipation, the four girls reach the top. But the inner struggle is not yet over. The video also refers to Kristina Inčiūraitė’s video Downstairs. Co o lt ū r i s t ė s Культуристки, Вверх по лестнице, или свадебный Интернационал, 2013 г., видеоперформанс, 2’, звук Cooltūristės, Schodami w górę, albo Międzynarodówka ślubna, 2013, wideoperformans, 2 min., dźwięk Четыре художника исполняют ритуал восхождения по ступеням Дворца бракосочетаний в Вильнюсе в обратном порядке. Вначале они выглядят как памятник Четырём коммунарам, прославленным в международном пролетарском гимне Интернационал, но как только четыре девушки в сварочных масках начинают двигаться, звуки гимна перемешиваются со свадебным маршем Феликса Мендельсона. Разрываясь между нормами патриархального общества и стремлением к эмансипации, четыре девушки поднимаются вверх, но их внутренняя борьба ещё не окончена. Работа отсылает к видео Кристины Инчюрайте Вниз по лестнице. Cztery dziewczyny w maskach spawalniczych wchodzą po schodach Pałacu Ślubów. Przypominają one rzeźbę Czterech komunistów, ożywioną przez hymn robotników – Międzynarodówkę. Jednak już przy pierwszym kroku rozlega się Marsz weselny Feliksa Mendelssohna. Rozdarte pomiędzy normami patriarchalnego społeczeństwa a wolnością wyboru tyłem wchodzą po schodach, lecz nie wstępują do środka. Inspiracją do tej pracy był wideo Kristiny Inčiūraitė Schodami w dół. 23 Co o lt ū r i s t ė s Menininkių grupė Cooltūristės* susibūrė Vilniuje 2005 m. kaip aktyvisčių, kritiškai analizuojančių viešąjį diskursą, komanda. Skirtinguose projektuose dalyvauja skirtingos menininkės, todėl dažniausiai grupė veikia anonimiškai. Cooltūristės dalyvavo Lietuvos ir tarptautinėse parodose, iš kurių minėtinos Re.Act Feminism 2 – a Performing Archive, Berlyno meno akademija (2013); Kosmoso keliautojai, AR/GE Kunst galerijamuziejus, Bolzano (2013); Kitas kelias, Šiuolaikinio meno centras Łaźnia, Gdanskas (2012); Re.Act Feminism 2, Talino miesto galerija, (2012); Lietuvos dailė: 18 parodų, Šiuolaikinio meno centras, Vilnius (2012); Marijos parapaviljonas Lietuvos paviljone Venecijos Biennalėje (2011); Lietuvos dailė 2000–2010, Šiuolaikinio meno centras, Vilnius (2010); I tarptautinis menininkų grupių susitikimas, Stambulas – Europos kultūros sostinė 2010, Meno centras Kadirga (2009); Europos jaunųjų menininkų bienalė Be sienų, La Centrale Electrique, Briuselis, Šiuolaikinio meno centras, Salonikai (2008); Kitas miestas, kitas gyvenimas, Nacionalinė dailės galerija Zachęta, Varšuva (2008); jaunųjų meninikų bienalė Pasekmės ir pasiūlymai, Talinas (2007); 3-oji Prahos bienalė, paroda Baltų mitologijos, Praha (2007). Daugiau informacijos: Coolturistes vimeo.com/user23420110, facebook.com/coolturistes [email protected] * pavadinimas siejasi su kultūra, turizmu ir kultūrizmu ir anglišku žodžiu cool. 24 The Cooltūristės* anonymous group of artists was founded in 2005 in Vilnius. Among their many shows, they have exhibited artwork at international exhibitions such as Re.Act Feminism 2 – a Performing Archive, Akademie der Künste, Berlin (2013); Space Travelers, AR/ GE KUNST Gallery-Museum, Bolzano (2013); Another Way, Łaźnia Centre for Contemporary Art, Gdansk (2012); Re.Act Feminism 2, Tallinn Art Hall Gallery, Tallinn (2012); Lithuanian Art: 18 Exhibitions, Contemporary Art Centre, Vilnius (2012); Mary’s Para-Pavilion in the Lithuanian Pavilion, Venice Biennale (2011); Lithuanian Art 2000-2010, Contemporary Art Centre, Vilnius (2010); 1st International Artist Initiatives Meeting & Fair, Istanbul 2010 Art Production Center, Kadirga (2009); European Exhibition of Young Artists No Borders. Just N.E.W.S., La Centrale Electrique, Brussels, Contemporary Art Center, Thessaloniki (2008); Another City, Another Life, Zachęta National Gallery of Art, Warsaw (2008); Consequences and Proposals, Biennale of Young Artists, Tallinn (2007); III Prague Biennale (exhibition Baltic Mythologies), Prague (2007), etc. For more information: Coolturistes vimeo.com/user23420110 facebook.com/coolturistes [email protected] * The title is based on the words cool, culture, tourism, and the word in Lithuanian for a female body builder (kultūristė). Группа анонимных художников Cooltūristės* (Культуристки) была образована в 2005 году в Вильнюсе. Участие в международных выставках: Re.Act Feminism 2 – a Performing Archive, Академия Искусств, Берлин (2013 г.); Space Travelers, галерея-музей AR/GE KUNST, Больцано (2013 г.); Another Way, центр современного искусства «Laznia», Гданьск (2012 г.); Re.Act Feminism 2, галерея «Tallinn Art Hall», Таллинн (2012 г.); Lithuanian Art: 18 Exhibitions, Центр современного искусства, Вильнюс (2012 г.); Mary’s Para-pavilion, Венецианская биеннале (2011 г.); Lithuanian Art 2000-2010, Цси, Вильнюс (2010 г.); Первая встреча международных художественных инициатив, Стамбул (2010 г.). Выставка молодых европейских художников Никаких границ (No Borders. Just N.E.W.S.), центр современного искусства La centrale electrique, Брюссель, центр современного искусства г. Тессалоники (2008 г.); Другой город, другая жизнь (Another City, Another Life) в галерее современного искусства Захента, Варшава (2008 г.); Биеннале молодых художников Последствия и предложения в Таллинне (2007 г.), 3-я Пражская Биеннале, Балтийские мифы, Прага (2007 г.) и др. Подробнее в интернете: Coolturistes vimeo.com/user2342011 facebook.com/coolturistes [email protected] * Название группы отсылает к игре слов cool (англ. холодный, крутой), культура, туризм и женщинебодибилдеру (лит. kultūristė). Grupa artystyczna Cooltūristės* (Coolturystki) powstała w 2005 r. w Wilnie jako zespół aktywistek krytycznie analizujących dyskurs publiczny. W różnych projektach uczestniczą różne artystki, dlatego najczęściej grupa działa anonimowo. Coolturystki brały udział w wystawach litewskich i międzynarodowych, spośród których warto wymienić: Re.Act Feminism 2 – a Performing Archive, Akademia Sztuki w Berlinie (2013); Podróżnicy w kosmosie, AR/GE Kunst Galerie Museum (Galeria Sztuki – Muzeum AR/GE), Bolzano (2013); Inna droga, Centrum Sztuki Współczesnej „Łaźnia”, Gdańsk (2012); Re.Act Feminism 2, Galeria Miejska w Tallinie, (2012); Sztuka litewska: 18 wystaw, Centrum Sztuki Współczesnej, Wilno (2012); Parapawilon Marii w pawilonie litewskim na Biennale w Wenecji (2011); Sztuka litewska 2000– 2010, Centrum Sztuki Współczesnej, Wilno (2010); I Międzynarodowe Spotkanie Grup Artystycznych, Stambuł – Europejska Stolica Kultury 2010, Centrum Sztuki Kadirga (2009); Biennale Młodych Artystów Europejskich Bez granic, La Centrale Electrique, Bruksela, Centrum Sztuki Współczesnej, Saloniki (2008); Inne miasto, inne życie, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa (2008); Biennale Młodych Artystów Następstwa i propozycje, Tallin (2007); III Biennale w Pradze, wystawa Mitologia Bałtów, Praga (2007). Więcej informacji: Coolturistes vimeo.com/user23420110 facebook.com/coolturistes [email protected] * nazwa jest związana z kulturą, turystyką i kulturystyką, podsumowując po angielsku jako cool. 25 Susitikimas. Pavogta praeitis Ši paroda – tai sovietmečio utopinės architektūros, kaip atminties peizažo, tyrimas, kartu fiksuojant ir moters žvilgsnio transformacijas. Modernus miestovaizdis keitėsi trimis aspektais: semantiniu, funkciniu ir asmeniniu. Semantinės transformacijos nurodo pakeistus gatvių, stotelių ir parduotuvių pavadinimus. Funkcinės – pastatų paskirties ir architektūros pokyčius. Asmeninės patirties kaita susijusi su atmintimi ir jos atgaivinimu pasitelkus (ne)išgalvotas istorijas. Kristinos Inčiūraitės ir Cooltūrisčių filmai bei objektai atidengia visus tris paslėptos praeities sluoksnius skirtinguose miestuose. Sovietmečio modernistinė architektūra vis dar primena pamėklišką praeitį, tačiau seni mitai kuria naujas istorijas ir performansus. Vienas iš ryškiausių politinės, semantinės ir architektūrinės transformacijos pavyzdžių – buvęs Revoliucijos muziejus Vilniuje (sukurtas 1980, pastatytas 1987-aisiais), kuris 1993 metais tapo Lietuvos dailės muziejaus padaliniu, o po 2009-ųjų rekonstrukcijos – Nacionaline dailės galerija (NDG). 2013 metų liepą, Lietuvai pradėjus pirmininkauti Europos Sąjungos Tarybai, NDG tapo politikų posėdžių vieta. Ar Nacionalinė dailės galerija – tik apsauginis skydas, neprieinama politikų slaptavietė? Jei viena iš svarbiausių kultūros institucijų pusę metų yra neprieinama visuomenei, kuo ji tampa? Nekilnojamuoju turtu, moderniu bunkeriu ar NSO (neatpažįstamu skraidančiu objektu)? Protestuodamos prieš kultūros objektų nusavinimą Cooltūristės ir grupė Nunu surengė performasą NDG – ne NSO prie galerijos papėdėje esančios Juozo Mikėno skulptūros Pirmosios kregždės: mėtė į dangų popierines ir daužė keramikinės „skraidančias“ lėkštes su šūkiais. Kelionė laiku atveriant prarastą kosminį peizažą – viena iš pagrindinių videoperformanso Kosminis darželis (2012) temų. Netoli Vilniaus televizijos 26 bokšto pastatyto vaikų darželio Čiauškutis žaidimų aikštelę suprojektavo architektas Viktoras Cholinas. Apvalios pavėsinių formos priminė utopinę nežinomų civilizacijų architektūrą ir kosminio laivo dizainą. Cooltūrisčių ir Nunu kosminė kelionė į Mėnulį iš tiesų yra kelionė po atmintį stabtelint nebeegzistuojančiose „kosminėse“ troleibuso stotelėse. 2013 m. renovuojant darželį, kosminė žaidimų aikštelė buvo sugriauta. Videodarbas kaip laiko mašina sujungia ištrintą praeitį ir galimus ateities scenarijus. Šaltojo karo kosmoso užkariavimo varžybos atsispindėjo ne tik danguje, bet ir Žemėje. 1970-aisiais pastatytas aukščiausias Vilniaus rajonas – Karoliniškės – įgavo „kosminę“ aurą: čia atidarytos parduotuvės Merkurijus, Saturnas, Kometa, Vaivorykštė, prie kurių vedė atitinkamos gatvės ir stotelės: Mėnulio, Kosmonautų, Viesulo, Perkūno, Žvaigždžių. Televizijos bokšte įkurta kavinė-restoranas Paukščių takas. Po tragiškų 1991-ųjų Sausio13-osios įvykių, kai sovietų tankai traiškė Lietuvos laisvę ginančius beginklius žmones prie TV bokšto, gatvės buvo pervadintos žuvusiųjų vardais. Futuristines vizijas pakeitė kančios įamžinimas. Karoliniškės – nebe utopijos, o atminties vieta. Ilgainiui šalia TV bokšto esančiame miškelyje paslapčia atsirado gyvūnėlių kapinės, paradoksaliai sujungdamos kosmoso ir nemirtingumo mitus. Apie tai savo eilėraštyje Gyvūnėlių logografas kalba Žygimantas Kudirka. Ne mažiau mistifikuotas sovietmečio modernizmo pastatas – Santuokų rūmai Vilniuje (1974), garsūs savo ilgais laiptais. Po santuokos ceremonijos jaunavedžiai tais laiptais nusileidžia ant žemės. Kristinos Inčiūraitės videodarbas Laiptais žemyn (2000) kvestionuoja patriarchalinių ritualų ir architektūros kuriamą simbolinę prasmę. Nuotaka apsirengusi menininkė leidžiasi Santuokų rūmų laiptais keturis kartus – kiekvieną kartą su skirtingu „jaunikiu“. Praėjus daugiau kaip dešimčiai metų Cooltūristės perkuria Inčiūraitės performansą iš dabartinės perspektyvos: keturios merginos su suvirintojų kaukėmis lipa laiptais aukštyn, atsukusios nugarą santuokos institucijai. Jų ritualinį pakilimą lydi darbininkų himnas Internacionalas, susipinantis su Felixo Menddelsohno Vestuvių maršu (Laiptais aukštyn, arba Santuokos Internacionalas, 2013). Kristinos Inčiūraitės eksperimentiniame dokumentiniame filme Susitikimas (2012) kaip prarastos praeities šmėkla dalyvauja Svetlogorsko pakrantės liftas. Menininkė naudoja susirašinėjimą internetu su bendraamže iš Svetlogorsko. Inčiūraitė rašo vyro vardu (laiškuose autorės biografija susipina su jos vyro) neatskleisdama adresatei, kad laiškai – meninio projekto dalis. Identiteto mutacijos metaforiškai atspindi Svetlogorsko pakrantės keltuvo situaciją: didelė monumentali metalo ir stiklo konstrukcija nyksta nuo rūdžių ir apleistumo. Filme atskleidžiama, kaip praeity veikiantis keltuvas ir dabarty vykstantis susirašinėjimas sujungia utopiją ir distopiją. Kitas svarbus parodos principas – apropriacijos strategijų kvestionavimas ir išvertimas. Tai ne įprastos apropriacijos, bet misapropriacijos – „neteisingos“, moteriškos meninės vagystės, sąmoningai sukeistinant, apverčiant situaciją ir lyčių vaidmenis, nebijant suklysti ir suklaidinti. Cooltūrisčių misapropriacijose skulptūra, architektūra ir kūnas tampa performansais – alegorijomis. Pridėjus prie nuogą vyrą vaizduojančios Žmogaus skulptūros rožines pūkuotas kregždes, skulptūra tampa pavasario, tapatybės transformacijų simboliu. Misapropriacija – tai ir galios pozicijos apvertimas: moteris iš vyro žvilgsnio objekto tampa savarankišku kuriančiu subjektu, sąmoningai nerodant jos atvaizdo, bet suteikiant balsą. Tokiu principu konstruojamas ne vienas Kristinos Inčiūraitės filmas ar videoinstaliacija. Geidžiančiam žvilgsniui pakišamas kreivas veidrodis – iškraipantis įsivaizduojamą tikrovę, bet apnuoginantis jos konstrukcijas. Žiūrovas mato ne milžinišką Motinos skulptūrą Kijeve, bet jos žvilgsnį – tai, ką regi ši tuščiavidurė milžinė. Skulptūra ne pasisavinama – į ją įsikūnijama, per ją atsiveria miesto peizažas. Kiekviena/s žiūrintysis tampa geležinės moters akimis, kurios ir apibrėžia matymo lauką. Moters žvilgsnio brėžiamas horizontas ir horizontalė, kaip kalbinio ir vaizdinio pranešimo dominantė, svarbi ir Cooltūristėms, ypač videodarbuose, kur naudojami permontuoti kino filmų fragmentai. Analizuojamas moters žvilgsnis į moterį ir bežodė komunikacija, kai susitinkant žiūrovių ir personažių žvilgsniams jų istorijas tegalima skaityti iš veidų. Kristinos Inčiūraitės filmai ir Cooltūrisčių videoperformansai atveria įsivaizduojamos ir gyvai vykstančios istorijos jungtis. Pavogta praeitis susiduria su dabartimi, kad išskeltų skirtingų ateities scenarijų kibirkštis. Kuratorė Laima Kreivytė Paroda yra tarptautinio meninio projekto Pažink svetimšalį dalis. Projektas įgyvendinamas su trimis partneriais: Nacionalinio šiuolaikinio meno centro Kaliningrado filialu (RU), Šiuolaikinio meno centru Łaźnia (PL), Klaipėdos kultūrų komunikacijų centru (LT). 27 The Meeting. Stolen Past The Meeting. Stolen Past is an artistic exploration of utopian Soviet architecture as a memory landscape. The modern cityscape has been transformed in three ways: semantically, functionally and personally. The semantic layer involved renaming streets and buildings. The functional aspect meant changing their function and architectural structure. The personal transformation refers to the reinvention of a fictional past based on the new reality. Films and objects by Kristina Inčiūraitė and Cooltūristės uncover all three layers of the hidden past in different locations. Soviet modernist buildings are still haunted by the past, but old myths generate new stories and performances. civilisation, or the design of a spaceship. The The former Museum of the Revolution (1980) in Vilnius is perhaps the best example of political, semantic and architectural challenges. In 1993 it was converted into the National Gallery of Art (refurbished in 2009), which became a meeting place for politicians in July 2013, when Lithuania started its presidency of the Council of the European Union. What is the role of the artist and the meaning of the art institution amidst these transformations? Is the National Gallery of Art just a shell, or is it a refuge for the political establishment? If a public space is closed to the public, what then happens to it? Is it just property? Or a modern bunker? Or an unidentified flying object? Cooltūristės and the Nunu group organised the performance NGA is not UFO in front of the gallery. cemetery. A hidden pet cemetery has appeared Time travel through memory, uncovering a lost ‘cosmic’ landscape, is the main theme of Space Kindergarten (2012) by Cooltūristės. The Space Kindergarten was built by the architect Viktor Cholin from Moscow. Its rounded shapes recalled the utopian architecture of an unknown 28 kindergarten was used as a platform for an imaginary ‘Moon Mission’. It served as a time machine, enabling the testing of different scenarios of the past and the future, and the performance of a journey through the memory. The space race of the Cold War did not unfurl only in space. It was also reflected on Earth. The shops called Mercury, Saturn, Comet and Rainbow, the trolleybus stops called Moon, Stars, Lightning and Thunder, the children’s club Meteor, and Astronaut Avenue: all these existed in a residential area on the outskirts of Vilnius. These names were changed after 13 January 1991: the streets were renamed after dead heroes; and the semantics of the area shifted from outer space to a symbolic in the nearby woods in recent years, adding a different dimension to the myths of space and immortality. Another important modernist building is the Wedding Palace in Vilnius (built in 1974). It is famous for its long outside staircase. After the wedding ceremony, each bride performs the ritual of descending to Earth. An early video film by Kristina Inčiūraitė, Downstairs (2000), questions the symbolic meaning of the architecture. Dressed in a wedding dress, the artist descends the staircase of the Wedding Palace four times, with four different men, none of whom is her husband. More than ten years later, Cooltūristės repeats the performance backwards, challenging the patriarchal ritual through the collective spirit of rebellion and the emancipation of women (Upstairs, or Wedding International, 2013). In a new experimental documentary, The Meeting (2012), Kristina Inčiūraitė presents her correspondence with a female of the same age, resident in the town of Svetlogorsk, who is seeking new acquaintances on the Internet. The artist uses a male name (and her husband’s identity, mixed up with her own), and does not disclose to her correspondent that this is part of an art project. Mutations of identity are combined metaphorically with the ambiguous situation of the Svetlogorsk seafront cable car. This is a huge and imposing construction, which is being destroyed by the effects of erosion. The film reveals how the cable car and the associated story of the correspondence capture the junction of utopia and dystopia. Another important issue in the exhibition is questioning the strategies of appropriation by turning them inside out. This is not only appropriation, but also misappropriation, the exposure of an error, grabbing publicity by using one’s weakness. Mis(s)appropriation is a female appropriation, the subjection of hard male buildings to soft female materials. Misappropriation as a wrong appropriation: subjecting architecture to performance, the body to photography, photography to sculpture, and vice versa. We can recognise mis(s)appropriation when Kristina Inčiūraitė chooses not to show women in her videos, and presents their voices instead, to avoid turning them into objects of desirous male gaze; or in the ‘changing gender’ of allegorical statues by Cooltūristės. Kristina Inčiūraitė and Cooltūristės uncover the links between imagined and real history in their films and performances. The stolen past returns to the present, to inspire different visions of the future. Curator Laima Kreivytė The contemporary art exhibition The Meeting. Stolen Past is part of the international art project Close Stranger. This project has been realised together with three partners: The Baltic Branch of the National Centre for Contemporary Arts (NCCA), Kaliningrad, Russia The Łaźnia Centre for Contemporary Art (Łaźnia CCA), Gdansk, Poland Klaipėda Culture Communication Centre (KCCC), Lithuania Translated by Jurij Dobriakov 29 Встреча. Украденное прошлое Встреча. Украденное прошлое – это художественное исследование советской утопической архитектуры как ландшафта памяти. Современный городской пейзаж был преобразован ею тремя различными способами: семантическим, функциональным и индивидуальным. Семантические изменения подразумевают под собой перемену названий улиц и зданий. Функциональные – изменяют их функции и архитектурную структуру. Когда мы говорим об индивидуальных изменениях, это означает реинтерпретацию прошлого при взгляде на него сквозь призму новой реальности. Фильмы и объекты художников Кристины Инчюрайте и Культуристок выявляют все три слоя скрытого прошлого в различных местах. Советские модернистские здания все еще полны духов прошлого, но их старые мифы рождают новые истории и перформансы. Бывший Музей революции (1980 г.) в Вильнюсе, наверное, является одним из лучших примеров таких политических, семантических и архитектурных вызовов. В 1993 году он был перепрофилирован в Национальную галерею искусства (НГИ), где в июле 2013 года, когда Литва заняла президентское кресло в Совете Европейского Союза, начались заседания политиков. Какова роль художника и значение артинституции в контексте таких трансформаций? Является ли Национальная галерея всего лишь пристанищем для политического истэблишмента? Что происходит с публичным пространством, если оно закрыто для публики? Становится ли оно частной собственностью, современным бункером или неопознанным летающим объектом? Отвечая на эти вопросы, арт-группы Культуристки и Нуну организовали перед галереей перформанс НГИ–не НЛО. 30 Путешествие во времени посредством памяти, выявляющее утерянный космический ландшафт, является главной темой работы Космический детский сад (2012 г.) арт-группы Культуристки. Здание детского сада в Вильнюсе было спроектировано московским архитектором Виктором Холиным. Округлые формы этой постройки напоминают утопическую архитектуру неизвестной нам цивилизации или дизайн космического корабля. В художественной работе детский сад использовался в качестве площадки для придуманной художниками «миссии на Луну». Он выступал в качестве «машины времени», которая позволила бы протестировать различные сценарии из прошлого и будущего, и осуществить путешествие по пространству памяти. Ещё одним значимым модернистским зданием в Вильнюсе считается Дворец бракосочетаний, построенный в 1974 году. Он знаменит своей длинной лестницей: после свадебной церемонии каждая сходящая по нему невеста своеобразно участвует в ритуале «спуска на Землю». Одна из первых видеоработ Кристины Инчюрайте Вниз по лестнице (2000 г.) исследует символическое значение, которое создаёт архитектура этого здания. В этом видео художница, одетая в платье невесты, четыре раза спускается по лестнице Дворца Бракосочетаний вместе с четырьмя разными мужчинами, ни один из которых не является ее мужем. Через 10 лет арт-группа Культуристки повторяет этот перформанс в обратном порядке, бросая вызов патриархальному ритуалу посредством коллективного духа революции и эмансипации женщин (Вверх по лестнице, или свадебный Интернационал, 2013 г.). В своём новом экспериментальном документальном фильме Встреча (2012 г.) Кристина Инчюрайте представляет свою переписку с женщиной – своей ровесницей из города Светлогорска, которая ищет знакомств в интернете. Автор использует мужское имя и перемешивает черты личности своего мужа со своими собственными, не раскрывая своей виртуальной собеседнице того факта, что вся их переписка является частью художественного проекта. Здесь мутации личности метафорически соединяются с неоднозначной ситуацией вокруг светлогорского прибрежного фуникулёра внушительных размеров, который медленно разрушает эрозия. В фильме происходит «встреча» фуникулёра с историей вышеупомянутой переписки, в которой отражается слияние утопии и антиутопии. Ещё одним важным вопросом, который затрагивает выставка, является анализ стратегий присваивания путём их полного реверсирования. Это не только апроприация, но и незаконное завладение, «мисапроприация», выявление ошибки, предание её огласке в результате своей собственной слабости – Мисс (Miss). Мисс-апроприация – это женская апроприация, подчинение сильных маскулинных зданий мягким, «женственным» материалам. Мис-апроприация – это «неправильное» присвоение: использование архитектуры для перформанса, тела для фотографии, фотографии для скульптуры, и наоборот. В этом произведении мис(с)апроприация распознается в том, что Кристина Инчюрайте использует в своих видеоработах лишь голос женщин, не показывая их самих: таким образом автор старается избежать превращения субъекта в объект мужского вожделения. Ещё одним примером этого процесса может служить «перемена пола» у аллегорических статуй Культуристок. В своих фильмах и перформансах Кристина Инчюрайте и Культуристки выявляют связи между выдуманной и реальной историей. Украденное прошлое посредством их работ возвращается в настоящее, чтобы дать толчок к новым видениям будущего. Куратор Лайма Крейвите Выставка современного искусства Встреча. Украденное прошлое является частью международного художественного проекта Близкий незнакомец. Осуществление проекта проведено при сотрудничестве трёх партнёров: Балтийский филиал Государственного центра современного искусства (Калининград, Россия); Центр современного искусства Łaźnia (Гданьск, Польша); Центр культурных коммуникаций Клайпеды (Клайпеда, Литва). Перевод Александры Фомины 31 Spotkanie. Skradziona przeszłość Wystawa ta stanowi analizę architektury utopii okresu sowieckiego jako pejzażu pamięci z jednoczesną rejestracją transformacji kobiecego spojrzenia. Nowoczesny wizerunek miasta zmienił się pod trzema względami: semantycznym, funkcyjnym i osobistym. Transformacje semantyczne prezentują zmienione nazwy ulic, przystanków i sklepów. Funkcyjne – zmiany przeznaczenia budynków i architektury. Zmiana doświadczenia osobistego jest związana z pamięcią i jej odzyskaniem poprzez gromadzenie (nie)zmyślonych historii. Filmy i obiekty Kristiny Inčiūraitė i Coolturystek odkrywają wszystkie trzy warstwy ukrytej przeszłości w różnych miejscach Litwy i obwodu kaliningradzkiego. Architektura modernistyczna z okresu sowieckiego ciągle jeszcze przypomina o przeszłości-zmorze, jednak stare mity tworzą nowe historie i performanse. Jednym z najbardziej wyrazistych przykładów politycznej, semantycznej i architektonicznej transformacji jest byłe Muzeum Rewolucji w Wilnie (utworzone w 1980 r., zbudowane w 1987 r.), które w 1993 r. zmieniono w oddział Litewskiego Muzeum Sztuki, zaś po przebudowie w 2009 r. – w Narodową Galerię Sztuki (NGS). W lipcu 2013 r. wraz z rozpoczęciem przez Litwę sprawowania prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, NGS stała się miejscem posiedzeń polityków. Czy Narodowa Galeria Sztuki to tylko tarcza obronna, niedostępna kryjówka polityków? Jeśli jedna z ważniejszych instytucji kulturalnych przez pół roku jest niedostępna dla społeczeństwa, czym się wówczas staje? Nieruchomością, nowoczesnym bunkrem czy UFO (niezidentyfikowanym obiektem latającym)? W proteście przeciwko wywłaszczeniu obiektów kultury Coolturystki i grupa Nunu zorganizowały performans NGS nie UFO w pobliżu znajdującej się u podnóża galerii rzeźby Juozasa Mikėnasa Pierwsze jaskółki: rzucały w niebo i rozbijały papierowe i ceramiczne latające talerze z hasłami. 32 Podróż w czasie z ukazaniem utraconego pejzażu kosmicznego to jeden z głównych tematów wideoperformansu Kosmiczne przedszkole (2012). Autorem projektu placu zabaw przynależnego do wybudowanego w pobliżu wileńskiej wieży telewizyjnej przedszkola Čiauškutis jest architekt Viktoras Cholinas. Zaokrąglone kształty altanek przywodziły na myśl utopijną architekturę nieznanych cywilizacji i design statku kosmicznego. Podróż kosmiczna Coolturystek i Nunu na Księżyc w rzeczywistości jest podróżą po zakamarkach pamięci, podczas której zatrzymują się na nieistniejących już kosmicznych przystankach trolejbusowych. W trakcie przebudowy przedszkola w 2013 r. kosmiczny plac zabaw został zburzony. Wideoinstalacja niczym maszyna czasu łączy wymazaną przeszłość z ewentualnymi scenariuszami przyszłości. Wyścig kosmiczny w czasach zimnej wojny miał swoje odzwierciedlenie nie tylko w przestworzach, ale też na Ziemi. Wybudowana w 1970 r. najwyższa dzielnica Wilna – Karolinki (Karoliniškės) nabrała kosmicznej aury: otwarto tu sklepy Merkury, Saturn, Kometa, Tęcza, do których prowadziły odpowiednie ulice i przystanki: Księżycowa, Kosmonautów, Huraganowa, Perkuna, Gwiezdna. W wieży telewizyjnej otwarto restaurację Droga Mleczna. Po tragicznych wydarzeniach z 13 stycznia 1991 r., kiedy to sowieckie czołgi miażdżyły bezbronnych ludzi broniących wolności Litwy pod wieżą telewizyjną, nazwy ulic zastąpiono nazwami zawierającymi nazwiska osób, które zginęły. Futurystyczne wizje zostały wyparte przez uwiecznienie cierpienia. Karolinki nie są już miejscem utopii, lecz pamięci. Z czasem w lasku znajdującym się w pobliżu wieży telewizyjnej potajemnie wyrósł cmentarz dla zwierząt, paradoksalnie łączący mit kosmosu z mitem nieśmiertelności. Opowiada o tym Žygimantas Kudirka w swoim wierszu „Logograf zwierzątek”. Nie mniej zmistyfikowanym budynkiem modernizmu sowieckiego jest Pałac Ślubów w Wilnie (1974), znany ze swych długich schodów. Po ceremonii ślubnej nowożeńcy schodzą nimi – na ziemię. Wideoinstalacja Kristiny Inčiūraitė Schodami w dół (2000) kwestionuje symboliczny sens patriarchalnych rytuałów i architektury. Artystka przebrana za pannę młodą schodzi po schodach Pałacu Ślubów czterokrotnie – za każdym razem z innym panem młodym. Po upływie ponad dziesięciu lat Coolturystki przerabiają performans Inčiūraitė z uwzględnieniem współczesnej perspektywy: cztery dziewczyny w maskach spawalniczych wchodzą po schodach odwrócone plecami do instytucji małżeństwa. Ich rytualnemu wchodzeniu towarzyszy hymn robotniczy Międzynarodówka, przeplatający się z Marszem weselnym Felixa Mendelssohna (Schodami w górę, czyli Wedding International, 2013). W eksperymentalnym filmie dokumentalnym Kristiny Inčiūraitė Spotkanie (2012) w roli zjawy utraconej przeszłości występuje winda na plażę w Swietłogorsku. Artystka wykorzystuje korespondencję internetową z rówieśniczką ze Swietłogorska. Inčiūraitė pisze w imieniu męża (w listach biografia autorki przeplata się z biografią jej męża), nie ujawniając adresatce, że listy stanowią element projektu artystycznego. Mutacje tożsamości w sposób metaforyczny odzwierciedlają sytuację windy na plażę w Swietłogorsku: wielka, monumentalna konstrukcja z metalu i szkła niszczeje od rdzy i zaniedbania. W filmie przedstawiono, jak działająca w przeszłości winda i prowadzona obecnie korespondencja łączą utopię z dystopią. Inna ważna zasada wystawy – kwestionowanie i odwracanie strategii apropriacji. Nie są to zwykłe apropriacje, lecz misapropriacje – niewłaściwe, kobiece kradzieże artystyczne poprzez dokonywanie świadomej zamiany, odwracanie sytuacji i ról płci, nie obawiając się zbłądzenia lub wprowadzenia w błąd. W misapropriacjach Coolturystek rzeźba, architektura i ciało stają się performansami – alegoriami. Po dodaniu flanelowych jaskółek do prezentującej nagiego mężczyznę rzeźby Człowiek, staje się ona symbolem wiosny, transformacji tożsamości. Misapropriacja stanowi też odwrócenie pozycji siły: z przedmiotu męskich spojrzeń kobieta staje się samodzielnym podmiotem tworzącym, świadomie nie prezentując jej portretu, lecz udzielając głosu. W oparciu o tę zasadę konstruowanych jest wiele filmów oraz wideoinstalacji Kristiny Inčiūraitė. Pożądliwemu spojrzeniu podtykane jest krzywe zwierciadło wypaczające wyobrażaną sobie rzeczywistość, lecz obnażające jej konstrukcję. Obserwator widzi nie olbrzymią rzeźbę Matki w Kijowie, lecz jej spojrzenie – to, co postrzega ta pusta w środku olbrzymka. Rzeźba nie jest przywłaszczana – następuje wcielenie się w nią, przez nią ukazuje się pejzaż miasta. Każdy (-a) oglądający (-a) staje się oczami żelaznej kobiety, które jednocześnie zakreślają pole widzenia. Spojrzeniem kobiety szkicowany jest horyzont i linia pozioma jako dominanta informacji językowej i obrazowej istotna także dla Coolturystek, zwłaszcza w wideoinstalacjach, gdzie wykorzystywane są przemontowane fragmenty filmów. Analizie podlega spojrzenie kobiety na kobietę i komunikacja pozawerbalna, gdy podczas zderzenia spojrzeń widzów i bohaterów ich historie można jedynie czytać z twarzy. Filmy Kristiny Inčiūraitė i wideoinstalacje Coolturystek ukazują powiązania historii wyobrażonej i toczącej się na żywo. Skradziona przeszłość ściera się z teraźniejszością po to, by wykrzesane zostały iskry rozmaitych scenariuszy przyszłości. Kuratorka Laima Kreivytė Wystawa jest częścią międzynarodowego projektu artystycznego Bliski nieznajomy. Projekt jest realizowany wraz z trzema partnerami: Narodowym Centrum Sztuki Współczesnej Filia w Kaliningradzie (RU), Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia (PL) i Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie (LT). Tłumaczenie Beata Piasecka 33 G y v ū n ė l i ų lo g o g r a fa s Lo g o g r a p h o f A n i m a l s i n Spa c e Rezus beždžionė Albertas II – žuvo. 3 pelės – žuvo. 14 pelių raketoje Jupiteris – irgi žuvo. Vaisinės muselės – išgyveno. Beždžionė Gordo – žuvo. Beždžionė Jorikas – grįžo. Beždžionės Eibl ir Beiker – grįžo, bet po operacijos – žuvo. Du šunys ir kiškis Marfuša –- grįžo. Šunys Cyganas ir Dezikas išgyveno, bet žuvo kitame skrydyje. Dvi varlės ir dvylika pelių – žuvo pakilimo metu. Laika – žuvo. Jos grįžimas nebuvo numatytas: po 10 dienų Laika būtų gavusi užnuodyto ėdalo, kad gyva nesudegtų grįžtant į Žemės atmosferą. Čaika ir Lisička – žuvo. Belka ir Strelka – grįžo, iš jų padarė iškamšas. Pčiolka ir Muška – sudegė. Černuška – vieną dieną praleidusi pelių, jūros kiaulytės ir medinio kosmonauto-lėlės Ivano Ivanovičiaus draugijoje – grįžo. Pelės Seli, Eimi ir Mo – grįžo. Šuva Zviozdočka – grįžo. Nike vieną sportbačių modelį neseniai pavadino Zviozdočkos vardu. Šimpanzė Hemas – grįžo. Šimpanzė Enos – grįžo. Sovietų pelės, jūros kiaulytės ir varlės – grįžo. Prancūzų žiurkė Hektoras – grįžo. Beždžionės Lalikas ir Multikas – grįžo. Beždžionę Driomą po skrydžio sovietai padovanojo Fideliui Kastro. Kinų šunys Ksiaobao ir Šanšan – išgyveno. Prancūzų katinas Feliksas – pabėgo. Vietoj jo skridusi katė Félicetė – grįžo. Veterokas ir Ugoliokas – grįžo. Dvi prancūzų beždžionės – grįžo. Nematodai pergyveno Columbia katastrofą. Amerikiečių vaisinės muselės, parazitinės vapsvos, miltvabaliai ir varlių kiaušinėliai, kartu su bakterijomis, amebomis, augalais ir grybais – grįžo. Argentinos žiurkė Belisario – grįžo. Argentinos beždžionė Chuanas – grįžo. Amerikiečių beždžionė Boni – nusileidimo dieną mirė. Vorai Arabela ir Aranita – žuvo iš troškulio. Pirma žuvis kosmose – išgyveno. Kirmelės – grįžo, bet užšaldytos. Dygliuotasis tritonas ir vištos kiaušiniai, sūrioji krevetė, kinų jūros kiaulytė, japonas ir putpelės kiaušiniai – grįžo. Pirmi Irano gyvūnai kosmose – grįžo. Tarakono patelė – grįžo nėščia. Rusų vėžlys – grįžo, neteko svorio. Albert II, the rhesus monkey died. Three mice died. Fourteen mice aboard the rocket Jupiter also died. Fruit flies survived. The monkey Gordo died. The monkey Yorick came back. The monkeys Able and Baker returned, but died under surgery. Two dogs and the rabbit Marfusa returned. The dogs Tsygan and Dezik survived, but died on a subsequent flight. Two frogs and twelve mice died: the rocket was destroyed during the launch. Laika died during the flight, as was intended: her return was not possible. After ten days Laika would have been poisoned with food so as not to burn alive on returning into the Earth’s atmosphere. Chayka and Lisichka died. Belka and Strelka returned, and were stuffed. Pchyolka and Mushka burned to death. Chernushka returned after spending a day with mice, a guinea pig and the wooden dummy astronaut Ivan Ivanovich. The mice Sally, Amy and Moe returned. The dog Zvyozdochka returned. Nike gave her name to a pair of sneakers recently. Ham the Chimp returned. Enos the Chimp returned. Soviet mice, guinea pigs and frogs returned. The French rat Hector returned. The monkeys Lapik and Multik returned. After returning from space, Dryoma the monkey was presented to Fidel Castro. The Chinese dogs Xiaobao and Shanshan survived. The French cat Felix escaped. His replacement Félicette returned. The dogs Veterok and Ugolyok returned. Two French monkeys returned. Nematodes were found still alive in the debris after the Columbia Space Shuttle disaster. American fruit flies, parasitic wasps, flour beetles and frogspawn, along with bacteria, amoebae, plants and fungi came back. The Argentinian rat Belisario returned. The Argentinian monkey Juan returned. The American monkey Bonny died within a day of landing. The spiders Arabella and Aranita died from dehydration. The first fish in space survived. Worms returned frozen. Newt and chicken eggs, brackish shrimp, Chinese sea pig, And Japanese quail eggs returned. The first Iranian animal launched into space returned. A female cockroach came back pregnant. A Russian turtle returned, having lost weight. Žygimantas Kudirka Žygimantas Kudirka Translated by Laima Kreivytė Cooltūristės ir Nunu, performansas Kosminis darželis, 2012, Nacionalinė dailės galerija, Vilnius 34 Cooltūristės and Nunu, a performance Space Kindergarten, 2012, The National Gallery of Art, Vilnius Л огот и п и я ж и вот н ы х в ко с мо с е Lo g o g r a f zw i e r z ąt e k w k o s m o s i e Альберт-2-ой, макак-резус – погиб. 3 мыши погибли. 14 мышей на борту ракеты Юпитер также погибли. Плодовые мухи выжили. Обезьяна Гордо погиб. Обезьяна Йорик вернулся. Обезьяны Эбл и Бейкер вернулись, но умерли во время операции. Две собаки и кролик Марфуза вернулись. Собаки Цыган и Дезик выжили, но погибли в следующем полете. Две лягушки и 12 мышей погибли – ракета разрушилась во время запуска. Лайка погибла во время полëта. Ее возвращение было невозможно: после 10 дней Лайка была бы отравлена едой, чтобы не сгореть заживо при прохождении через атмосферу Земли. Чайка и Лисичка погибли. Белка и Стрелка вернулись, и из них были сделаны чучела. Пчелка и Мушка сгорели заживо. Чернушка вернулась, проведя день с мышью, морской свинкой и деревянным манекеном космонавта Иваном Ивановичем. Мыши Салли, Эми и Мо вернулись. Собака Звëздочка вернулась. Найк недавно назвал ее именем пару кроссовок. Шимпанзе Хем вернулся. Шимпанзе Энос вернулся. Советские мыши, морские свинки и лягушки вернулись. Французская крыса Гектор вернулся. Обезьяны Лапик и Мультик вернулись. После возвращения из космаса обезьяна Дреома была подарена Фиделю Кастро. Китайские собаки Киабао и Шаншан выжили. Французский кот Феликс сбежал. Его замена кошка Фелицет вернулась. Собаки Ветерок и Уголëк вернулись. Две французские обезьяны вернулись. Нематоды были найдены живыми в дебрях после крушения космического шатла Колумбия. Американские плодовые мухи, паразитические осы, жуки и яйца лягушек, вместе с бактериями, амëбами, растениями и грибами вернулись. Аргентинская крыса Белизарио вернулся. Аргентинская обезьяна Хуан вернулся. Американская обезьяна Бонни умерла в день приземления. Пауки Арабелла и Аранита умерли от обезвоживания. Первая рыба в космосе выжила. Черви вернулись замороженными. Новый корнишон, куриные яйца, солëные креветки, китайская морская свинка и японские перепелиные яйца вернулись. Первое иранское животное, отправленное в космос, вернулось. Самка таракана вернулась назад беременная. Русская черепаха вернулась, потеряв в весе. Małpa rezus Albert II – zginęła. 3 myszy – zginęły. 14 myszy w rakiecie Jupiter – także zginęły. Muszki owocowe – przeżyły. Małpa Gordo – zginęła. Małpa Jorik – wróciła. Małpy Eibl i Beiker – wróciły, ale po operacji zginęły. Dwa psy i zająć Marfusza – wróciły. Psy Cygan i Dezik przeżyły, ale zginęły podczas drugiego lotu. Dwie żaby i dwanaście myszy – zginęło w czasie startu. Łajka – zginęła. Jej powrót nie był przewidziany: po 10 dniach Łajka otrzymałaby zatruty pokarm, aby żywa nie spłonęła wracając w atmosferę Ziemi. Czajka i Lisiczka – zginęły. Biełka i Striełka – wróciły, ich zwłoki wypchano. Pcziołka i Muszka – spłonęły. Czernuszka – jeden dzień spędziwszy w towarzystwie myszy, świnki morskiej i drewnianego kosmonauty – lalki Iwana Iwanowicza – wróciła. Myszy Seli, Eimi i Mo – wróciły. Pies Gwiazdeczka – wrócił. Nike jeden model Oies tenisówek niedawno nazwał imieniem Gwiazdeczki. Szympans Ham – wrócił. Szympans Enos – wrócił. Radzieckie myszy, świnki morskie i żaby – wróciły. Francuski szczur Hektor – wrócił. Małpy Lalik i Multik – wróciły. Małpę Driomę po locie sowieci sprezentowali dla Fidela Castro. Chińskie psy Xiao Bao i Sanszajn – wyżyły. Francuski kot Feliks – uciekł. Zamiast jego leciawszy kotka Félicet – wróciła. Wietierok i Ugolok – wróciły. Dwie francuskie małpy – wróciły. Nicienie przeżyły katastrofę Columbia. Amerykańskie muszki owocowe, pasożytnicze osy, żuczki i żabia ikra, razem z bakteriami, amebami, roślinami i grzybami – wróciły. Argentyński szczur Belisario – wrócił. Argentyńska małpa Chuan – wróciła Amerykańska małpa Boni – zmarła w dzień lądowania. Pająki Arabela i Aranita – zginęły z pragnienia. Pierwsza ryba w kosmosie – wyżyła. Robaki – wróciły, ale zamrożone. Nowy korniszon i jajka kurze, słona krewetka, chińska morska świnka, japończyk i jajka przepiórcze – wróciły. Pierwsze irańskie zwierzęta w kosmosie – wróciły. Samka karalucha – wróciła w ciąży. Rosyjski żółw – wrócił. Stracił na wadze. Żygimantas Kudirka Tłumaczenie Božena Miežonis Жигимантас Кудирка Перевод Елены Минчени Культуристки и Нуну, перформанс Космический детский сад, 2012 г., Национальная галерея искусств, Вильнюс Cooltūristės i Nunu, performans Kosmiczne przedszkole, 2012, Narodowa Galeria Sztuki, Wilno 35 Parodos ekspozicija Nacionalinio šiuolaikinio meno centro Kaliningrado filiale, Rusija Exhibition view at the Baltic Branch of the National Centre for Contemporary Arts, Kaliningrad, Russia 36 Из выставки в Балтийском филиале Государственного центра современного искусства, Калининград, Россия Ekspozycja wystawy w Narodowym Centrum Sztuki Współczesnej, Filia w Kaliningradzie, Rosja 37 38 39 40 41 Pasivaikščiojimas po parodą: apie erdves tarp kūrinių Kiekviena paroda turi erdvinę dimensiją, kuri dažniausiai yra stabili ir nekintama, ir laikinęnaratyvinę plotmę, kuri paliekama žiūrovo valiai. Kitaip tariant, paroda – tai erdvinė kūrinių kompozicija, kurios taškus sujungti norimomis trajektorijomis tenka žiūrovui (be abejo, trajektorijas brėžia ir kuratoriai, tačiau net ir griežčiausiose kuratorinėse parodose žiūrovas gali atrasti daug laisvės). (vienas pretižiškiausių pasaulio muziejų Tate Modern). Nors ir skamba paradoksaliai, tačiau galima būtų sakyti, kad tai yra kūrinys apie būseną iki kūrybos, apie būseną, kurioje dar sunku sukurti ką nors nauja, nes visos jėgos atiduodamos perteklinei, svetimai, tačiau aplinkui vyraujančiai kultūrai atmesti. Tai yra pradinis trajektorijos kūrinys, po kurio lieka zero ground ir klausimas – kas po to? Šis tekstas turėtų būti suvokiamas kaip trajektorijos braižymas 2013 m. pabaigoje vykusioje lietuvių menininkių grupės Cooltūristės ir Kristinos Inčiūraitės parodoje Susitikimas. Pavogta praeitis Kaliningrado Nacionaliniame šiuolaikinio meno centre. Trajektoriją, kuri gali būti skaitoma ir kaip tam tikras naratyvas, norėčiau pradėti įžanginiais kūriniais: ankstyvaisiais Cooltūrisčių filmais Didysis penetratorius ir Monika, arba Ačiū labai, kad domitės manimi. Antrajame kūrinyje Monika, arba Ačiū labai, kad domitės manimi (2006), lyg ir bandoma kalbėti apie tai, kas po to. Tačiau atsakymas tėra toks, kad aiškaus atsakymo būti negali. Yra sumišimas: mergina, kuri, užuot buvusi meno kritike, yra stiuardesė ir ant pėsčiųjų tilto rodo nežinia kam reikalingas saugos instrukcijas, tolyje matyti naujoji (pretenduojanti į prestižą, bet išties pigoka) Vilniaus architektūra, kuri, nors siekia simbolizuoti ėjimą į Vakarus, išties tęsia sovietmečiu pradėtą miesto plėtros liniją. Fone skamba sulėtinta Ludwigo van Beethoveno Odė džiaugsmui – Europos sąjungos himnas (filmas sukurtas netrukus po Lietuvos įstojimo į ES), kurio pompastika atrodo beprasmė ar net juokinga matomo vaizdo kontekste… Šis bene daugiausia klausimų keliantis kūrinys veda tolyn į parodą, kurioje kalbama apie tai, kas egzistuoja / gali egzistuoti šalia „didžiojo penetratoriaus“ arba maskulinistinės kultūros. Ir tai nėra naujos „didžios idėjos“ (nes „didi idėja“ nėra tai, ko reikia), veikiau – klaidžiojimai po sunkiai struktūravimui pasiduodančias teritorijas, atkreipiant dėmesį į detales ir mikroistorijas, tačiau nebandant sukurti monumentalių vizijų ar konstruktų. Videofilme Didysis penetratorius (2008), fone skambant chrestomatiniam Aleksandro Puškino eilėraščiui Menu akimirką žavingą, matyti Londono Tate Modern galerija. Po kurio laiko kadre atsiranda mergina, kuri vemia. Filme Monika, arba Ačiū labai, kad domitės manim (2006) ant tilto naujojo Vilniaus dangoraižių kvartalo fone stovi Monika (siaurame Vilniaus meno ratelyje žinoma dailės kritikė). Grojant Europos Sąjungos himnui, ji (buvusi stiuardesė) gestais rodo saugaus skrydžio taisykles. Pirmasis kūrinys – Didysis Penetratorius – tai kūrinys apie totalų neigimą. Neigiama maskulinistinė falinė kultūra (falo formos Tate Modern galerijos bokštas), moters idealizavimas pagal vyriškas užgaidas (Puškino romantinis eilėraštis), institucijų palaikomos hierarchinės struktūros 42 Minėtus Cooltūrisčių kūrinius ir jų įvestas temas atliepia ir pratęsia paskutinysis Kristinos Inčiūraitės kūrinys Motina (2013). Instaliacijoje rodoma Kijevo panorama, matoma iš Motinos Tėvynės skulptūros (monumento autorius Jevgenijus Vučetičius) viršaus; vaizdą lydi garso takelis, įrašytas menininkei kylant skulptūros vidumi į jos viršų: šalia metalinių skimbčiojimų girdėti vyriškas balsas, instruktuojantis, kaip saugiai elgtis Motinos viduje. Trečiasis instaliacijos elementas yra iš Youtube.com pasiskolintas filmukas, sukurtas mažos mergaitės jai kylant kalva aukštyn link to paties sovietinių alegorinių skulptūrų meistro kurto, taip pat motiną vaizduojančio monumento Volgograde. Filmuko „estetika“ visiškai atsitiktinė – vaizdai šmėkščioja lyg kaleidoskope, pačios skulptūros beveik nematyti, vientisumą išlaiko tik emocionalus mergaitės pasakojimas apie tai, kaip ji jaučiasi ir ką mato aplinkui. Kūrinyje Motina vėl iškyla filme Didysis penetratorius svarbios falinės logikos ir moters idealizavimo temos: Kijevo ir Volgogrado skulptūros sykiu įkūnija ir falo triumfą, ir vyro sukonstruotą moterišką idealą. Ir, atvirkščiai, mergaitės nufilmuota medžiaga, kurioje susipina nefiltruotos emocijos ir chaotiški vaizdai, tampa neartikuliuota bet gyvybinga priešprieša taisykles moters viduje nurodinėjančiam vyriškam balsui ir didingam, tačiau nejudriam vaizdui nuo skulptūros viršaus. Kaip atskleidžia šie trys darbai, parodoje svarbu ne tik atskiri kūriniai ar jų suma, bet ir besiformuojantys pokalbiai, dialogai tarp kūrinių ir menininkių. Ir, atvirkščiai, pokalbis tarp moterų, mezgamas parodoje kūriniams atliepiant vienam kitą, yra svarbi tema ir atskiruose Cooltūrisčių bei Kristinos Inčiūraitės kūriniuose. Moterų tarpusavio santykiui yra skirtas vienas vėlyviausių Kristinos Inčiūraitės kūrinių – videoinstaliacija, susidedanti iš filmo Susitikimas ir objektų J/H, Migla-apgaulė ir Pavėlavau (2012). Filme Susitikimas, fone skambant Richardo Wagnerio Skrajojančiam Olandui, skaitomi dviejų moterų, lietuvės ir rusės iš Svetlogorsko, laiškai viena kitai. Viena iš moterų – lietuvių menininkė Kristina Inčiūraitė – antrajai prisistato vyro vardu. Klausantis laiškų, atsiveria Svetlogorsko pajūrio, gatvių, retkarčiais interjerų vaizdai, išnyra nebeveikiantis sovietinis pajūrio liftas. Filmo „kūną“ formuoja temos, pasikartojančios ir kituose menininkių kūriniuose – sovietmečio paveldas, moters pozicija šiuolaikinėse visuomenėse – tačiau kūriniui specifinį skonį suteikia menininkės gestas, kuomet ji, moteris, apsimeta esanti vyru. Tai būtų galima pavadinti melu arba vaidyba, tačiau abi sąvokos tarsi palieka neišsakyta kažką svarbaus. Migla-apgaulė – šviečia raidės greta filmo, pabrėždamos apgaule kuriamos situacijos neapibrėžtumą. „Melas“ ar „vaidyba“ kūrybinio proceso metu tampa nežinoma chemine medžiaga: jos sukeliama reakcija yra neprognozuojama, rezultatas nenumanomas ir jo laukiama su smalsumu. Esu silpnesnis už jus, rašo tariamasis vyras laiške Svetlogorsko gyventojai (ar tikras vyras kada nors taip parašytų?) ir kuriam laikui korespondencija sustoja. Aš nesu stipri, aš silpna, ateina atsakymas po kurio laiko. Moters apsimetimas vyru sumaišo kortas, tačiau ne taip, kaip to norėtų apsimetėlė (matyt, ji nieko konkretaus ir nenori?) – rezultato negali numatyti niekas. Ir kartu, atrodo, per kūrinį driekiasi ilgesingas šleifas suvokimo, kad toks intymus dialogas neapsimetant vyru būtų buvęs neįmanomas. Johohoe! Johohohoe!, Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! – instaliaciją J/H sudaro ant Svetlogorske rasto 43 akmens padėta lenta su išdegintais šūksniais – vyriška ir moteriška partijomis iš Skrajojančio Olando. Vyriškoji partija nusveria svarstykles. Kitas sunkus akmuo užgula suvenyrinį puodelį su Svetlogorsko Saulės laikrodžiu. Pavėlavau vadinasi šis kūrinys – atvažiavusi menininkė rado nebeveikiantį į padanges kėlusį liftą ir neišdrįso susirasti moters, su kuria susirašinėjo. Dialogas įvyko, tačiau vienu iš (nenumatytų?) apgaulės poveikių tapo melancholija dėl pačios apgaulės būtinybės. Kristinos Inčiūraitės kūriniui, kuriame moteriškas balsas tarytum slapstosi, išnaudoja nišas, kreipiasi „iš pasalų“, atsakymu tampa Cooltūrisčių videoinstaliacija Atspindžiai (2012), kurioje neįprastas moteriškas ryšys, atvirkščiai, atsiveria priešais žiūrovą be užuolankų ir visu savo aštrumu. Kūrinyje panaudotos vengrų režisieriaus Károly Makko filmo Kitas žvilgsnis ištraukos bei momentai iš 1982 m. Kanų kino festivalio, kuriame buvo apdovanota pagrindinį vaidmenį atlikusi lenkų aktorė Jadwiga Jankowska. Filme formuojasi lesbietiškas dviejų moterų santykis, apie kurį nė viena iš herojų nenusimano – tai tarsi santykių kūrimas tuščiame lauke, be pavyzdžių herojes supančioje kultūroje. Rodomose filmo ištraukose vis pasikartoja veidrodyje atspindėto žvilgsnio motyvas: tiek žvelgiančiosios, tiek stebėjimo objektai čia yra moterys – tos, formuojančios lesbietišką santykį, ir kitos, žiūrinčios į jį iš šono. Filmo ištraukas papildančiame įraše iš Kanų kino festivalio Jadwigą Jankowską apdovanoja prancūzė aktorė, kiek primenanti Jankowskos partnerę filme Grażyną Szapołowską. Cooltūrisčių kūrinyje filmuota Kanų festivalio medžiaga yra kartojama du kartus, antrą kartą vaizdą apverčiant veidrodiniu principu. Filme pasakojamos istorijos kontekste pats apdovanojimas tampa ambivalentiškas – kaip aktorės vieną sykį nueina į vieną pusę, kitą sykį – į kitą, taip ir mūsų žvilgsnis į realybę tarsi sudvigubėja – eilinė ceremonija gali tapti trumpa istorija apie dviejų moterų ryšį: 44 Jankowskos netikrumas ir nedrąsa, rodos, iš filmo persikelia į apdovanojimą, o žydinti ir kartu globėjiška prancūzė Brigitte Fossey tarsi tampa vakarietiškos kultūros, t. y. kultūros, kurioje lesbietiška meilė yra daug labiau įsitvirtinusi, atstove. Dviprasmišką įspūdį dar labiau sustiprina trečiasis instaliacijos elementas – perfotografuoti įteikimo ceremonijos kadrai, kuriuose dėl technologijų klaidos atsirado ryškios spalvinės dėmės (vadinamasis glitch efektas). Technologinė klaida atveria realybę, kuri tarsi ir neturi vidujinės logikos (sąmoningai kurto semantinio turinio neturinti technologinė klaida yra sulipusi su daugiaprasmiais kino istorijos vaizdais), ir todėl absoliučiai atvira net ne interpretacijoms, bet laisvoms neįpareigojančioms fantazijomsprojekcijoms. Greta moteriško dialogo parodoje plėtojamas dar vienas ypač svarbus pokalbis – pokalbis tarp kūrėjų ir žiūrovų, t. y. tarp lietuvių menininkių ir Kaliningrado lankytojų. Vis labiau atitolstantys Lietuvos ir Kaliningrado kontekstai randa bendrų sąlyčio taškų sovietinėje praeityje, kitaip tariant, kintančiuose žmonių atsiminimuose, išliekančioje ir yrančioje architektūroje viešose ir privačiose erdvėse. Kristinos Inčiūraitės ir Cooltūrisčių kūriniuose sovietinė praeitis dažnai išnyra kaip pompastiškas elementas – romantiškos Puškino eilės, kurias buvo privaloma mokėti atmintinai sovietinėje mokykloje (Didysis penetratorius), neįtikėtino mastelio skulptūros (Motina), į viršų šaunantys liftai (Susitikimas). Pompastika Cooltūrisčių ir iš dalies Kristinos Inčiūraitės kūryboje yra tai, kas kelia atstūmimo ar atsiribojimo efektą, į ją žvelgiama iš šalies tarsi į kiek pakyrėjusį vabzdį. Tačiau šalia pompastikos atsiranda ir kita – švelnios nostalgijos nata, kuri, būdama asmeniškesnė ir mažiau pretenzinga, yra įsileidžiama, eksploatuojama ir tyrinėjama. Praeities prisiminimai yra tai, kas padeda plėtotis pokalbiui Kristinos Inčiūraitės kūrinyje Susitikimas, nostalgija tarsi netyčiomis prasiskverbia ir parodoje rodomame viename jos ankstyvųjų filmų Laisvalaikis. Ciklui Scenos priklausančiame filme Laisvalaikis (2003) apie nykoką miestelio realybę kalba Visagino gyventoja. Nors apie praeitį pokalbyje neužsimenama, ji lieka tarsi nutylėtas elementas, sukeliantis melancholiją: Visaginas (sovietmečiu Sniečkus) sovietiniais laikais užėmė daug svarbesnę poziciją nei kalbamuoju laiku – XXI a. pradžioje, uždarant miestą maitinusią atominę elektrinę. Nostalgija Kristinos Inčiūraitės filmuose nėra afišuojama, bet prasiskverbia pro užpakalines duris – ypač cikle Scenos, kur tuščių (bet kadaise pilnų?) scenų fone su žmonėmis kalbama apie „tuščią“ dabartį, kurioje kažko trūksta. Cooltūrisčių kūryboje, atvirkščiai nei Kristinos Inčiūraitės, praeities ilgesys nėra toks dažnas svečias, bet vis dėlto iškyla viename iš parodoje rodomų kūrinių, ir iškyla itin savita forma. Videoperformanse Kosminis darželis (2012), atliktame su menininkų grupe Nunu, (neseniai nugriautoje) sovietinėje futuristinėje darželio žaidimų aikštelėje menininkai žaismingai imituoja erdvėlaivio nusileidimą į kitą planetą – praeitį? – ant kurios paviršiaus jie džiaugsmingai vartosi, fone skambant sovietiniams stotelių pavadinimams. Darželis sovietmečiu buvo pastatytas greta Kosmonautų (dab. Laisvės) prospekto, kuriame parduotuvės, restoranai bei gatvės buvo pavadintos dangaus kūnų ir meteorologinių reiškinių pavadinimais: Merkurijus, Saturnas, Vaivorykštė, Kometa, Meteoras. Filme matome dabar jau pakeistus 3-io maršruto troleibuso stotelių pavadinimus: Mėnulio, Kosmonautų, Žaibo, Viesulo, Perkūno, Žvaigždžių. Kūrinio perteikiamą žinutę sunkiai būtų galima pavadinti kritika ar nostalgišku požiūriu – atrodo, lyg menininkai, mėgaudamiesi pačios žaidimų aikštelės keistumu ir neįprastumu, kartu mėgaujasi ir tuo ypatingu dabartinės Lietuvos visuomenės (ypač trisdešimtmečiųketuriasdešimtmečių kartos) santykiu su sovietine praeitimi: išlikę vaikiški-paaugliški atsiminimai, persmelkti susvetimėjimo miglos, tampa keisti tarsi pati žaidimų aikštelės architektūra ir per savo keistumą virsta traukos objektais – ne kaip „objektyvi“ praeitis, o kaip specifiniai dabarties kontekste egzistuojantys tam tikros kartos atsiminimai. Panašų, tik labiau kritišką „linksminimąsi“ galima aptikti ne viename Cooltūrisčių kūrinyje. Pavyzdžiui, per akciją Mis(s)apropriacija (2005) menininkės, pasišaipydamos iš moters įvaizdžio romantizavimo, perkelia kregždučių vėrinį nuo metaforiškos (kartu pavasarį ir pirmąjį skrydį į kosmosą simbolizuojančios) moters pavidalo alegorinės Vilniaus skulptūros Pirmosios kregždės ant Kaune esančios nuogą vyrą vaizduojančios statulos pavadinimu Žmogus. Žmogaus rankoje atsiduria ne originalios metalinės, bet medžiaginės skaisčiai rožinės vilniškių kregždučių kartotės. Romantinė istorija, pakeitus keletą detalių, tampa anekdotu – įkvepiančias gamtos jėgas ir civilizacijos siekius įkūnijanti moteris atsiveria kitoje perspektyvoje: kaip vyro, klaidingai reprezentuojančio žmogų, rožinių svajonių įkūnijimo objektas, labiau juokingas nei didingas. Atsaku šiam kūriniui galėtų būti bene vienintelis atvirai humoristinis Kristinos Inčiūraitės videoperformansas Laiptais žemyn (2000) – vienas ankstyviausių menininkės kūrinių. Filme šaipomasi iš moters statusui reikalingų vedybų – menininkė leidžiasi sovietiniais Santuokų rūmų laiptais kaip laiminga nuotaka, tačiau vis su kitu vyru. Tai ir vienintelis kūrinys, kuriame galime matyti pačią menininkę – ne siekiančią suvokti kito ar kitos individualią situaciją, bet bandančią savo pačios veiksmais išgyventi ir sukritikuoti visuomenėje išplitusią tendenciją. Cooltūrisčių ir Kristinos Inčiūraitės kūriniuose humoras retai yra grynas, kaip ir retai gryna yra melancholija: jie nuolatos įvairiomis dozėmis persipina, beveik niekuomet neatsiverdami vienas be kito. 2013-aisiais pusę metų Nacionalinė dailės galerija Vilniuje buvo uždaryta dėl joje vykusių Europos Sąjungos Tarybos posėdžių, sietinų su 45 Lietuvos pirmininkavimu ES Tarybai. Per tais pat metais sukurtą performansą Cooltūristės kartu su grupe Nunu šalia ES Tarybos „okupuoto“ Nacionalinės dailės galerijos pastato leido dužias ir popierines lėkštes, palydėdamos jas svečiams skirtais palinkėjimais. NDG ne NSO! – taip skambėjo pagrindinis šūkis. Tačiau į humoristinį performansą įsismelkia melancholija – Cooltūristės ir Nunu stovi beveik dykynėje, jų balsai negirdimi ne tik tų, į kuriuos kreipiamasi – ES Tarybos ar Lietuvos Užsienio reikalų ministerijos biurokratų – bet ir praeivių: NDG stovi vietoje, kurioje retai tepraeina kiti žmonės, o ne vien galerijos lankytojai. Atvirkštiniu keliu prie panašaus rezultato prieinama Kristinos Inčiūraitės kūrinyje Senmergės (2003), kaip ir Laisvalaikis priklausančiame ciklui Scenos. Videofilme apie savo nedidelį vaidinimą mokslo metų baigimo proga pasakoja Vilniaus specialiųjų vaikų auklėjimo ir globos namų auklėtinės. Antroje filmo pusėje tarsi beaidėje erdvėje nuskamba valiūkiškas šūkis: Mums bernų nereikia, mums be jų gerai, o be pletkų ir intrigų mums labai blogai. Jo anekdotinė nuotaika keistai susipjauna su 46 dainininkės Džordanos Butkutės dainos tekstu, kuriame dainuojančioji „myli daugiau nei yra mylima“ ir taip pat su liūdnais vaizdais: didžiulė vaikų auklėjimo ir globos namų siena, primenanti kalėjimo teritoriją, bei „bobos“ drabužiais apsirengusi šių globos namų auklėtinė. Kaip buvo užsiminta teksto pradžioje, Kristinos Inčiūraitės ir Cooltūrisčių kūryboje nėra aiškių krypčių: tų, kurias nurodo 180° kampu į dangų šaunantys bokštai, ištiestos skulptūrų rankos ir į „tikrąjį“ gyvenimą vedantys Santuokų rūmų laiptai. Pratęsdama mintį apie neišgrynintas idėjas, norėčiau grįžti prie anksčiau minėto Cooltūrisčių ir Nunu performanso NDG ne NSO. Kūrinio pavadinimo paradoksas – kad prieš būsimąjį neigimą egzistuoja pradinis NDG pamatymas kaip NSO. Galbūt taip ir reikėtų bandyti suvokti kūrėjų strategiją – kaip atsitiktinę pažįstamo objekto identifikaciją su NSO, kurią lydi klaidos suvokimas ir šio suvokimo pasekmė: aiškinimasis, kas vis dėlto yra tas objektas, kuris gal ir nėra NSO, tačiau po to lemtingo klaidingo žvilgsnio jau nebėra ir nebegali būti tai, kas prieš tai atrodė esantis. Eglė Mikalajūnė 47 A Walk through the Exhibition: On the Spaces between the Works Every exhibition has a spatial dimension, which (the phallus-shaped tower of Tate Modern), the is usually stable and constant, and a temporal- idealisation of the female in accordance with narrative one, which remains open to the viewer’s male desires (Pushkin’s romantic poem), and the interpretation. In other words, an exhibition is a hierarchical structures maintained by institutions spatial composition of works, whose dots are to be (Tate Modern, as one of the world’s most joined in the desired way by the viewer (of course, prestigious museums). Even though it sounds curators draw their own trajectories as well, but paradoxical, one could say that this work is about even in the most rigidly curated exhibitions, the the state preceding the creative act, a state in viewer has a lot of freedom). which it is still difficult to create something new, This article should be understood as tracing a direction in the exhibition by Cooltūristės, the Lithuanian female artists’ group, and Kristina Inčiūraitė, entitled The Meeting. Stolen Past, held at the end of 2013 in the Kaliningrad branch of the because all forces are mobilised for the rejection of an excessive, alien, but universally dominant culture. It is the starting point of the trajectory, after which it hits ground zero, and comes up against the question, what next? National Centre for Contemporary Arts. I would The second work, Monika, or Thank You Very Much like to begin this trajectory, which could also for Showing Interest in Me (2006), appears to be be read as a certain kind of narrative, with the trying to speak about what is supposed to come opening works: the early Cooltūristės films The next. But the only answer is that there can be no Great Penetrator and Monika, or Thank You Very clear answer. There is some confusion: a girl, who Much for Showing Interest in Me. is acting as a flight attendant and not as an art The Great Penetrator (2008) shows London’s Tate Modern gallery, with Alexander Pushkin’s signature poem I still Recall that Wondrous Moment being recited in a voice-over. After a while, a girl enters the frame and vomits. In the video Monika, or Thank You Very Much for Showing Interest in Me, Monika (a well-known art critic in the narrow art circles of Vilnius) is standing on a bridge against the background of a new quarter of skyscrapers in Vilnius. She gives flight safety instructions in signs to the background of the anthem of Europe (she was formerly a flight attendant in real life). critic, is giving safety instructions, for no obvious reason, on a pedestrian bridge; in the distance is the new Vilnius architecture (pretending to be prestigious, while in reality quite cheap), which, albeit symbolising a turn towards the West, actually continues an urban development project that started in the Soviet period. The soundtrack is a slowed-down version of Beethoven’s Ode to Joy, the anthem of the European Union (the film was made shortly after Lithuania joined the EU), the pompous tone of which looks meaningless, and even ridiculous, in the context of the image ... This work, which raises by far the most questions, leads the viewer further into the exhibition, which talks about things that exist or could exist alongside the The first work, The Great Penetrator, is about total great penetrator or masculinist culture. And these negation. It negates the masculinist phallic culture are not new ‘grand’ ideas (because a ‘grand’ idea is 48 not something that is necessary at the moment); rather, they are wanderings through areas that hardly succumb to structuring, with a focus on details and micro-stories, and a refusal to create monumental visions or constructs. The mentioned works by Cooltūristės and the themes they introduce resound in Kristina Inčiūraitė’s last work, Mother (2013). The installation shows a view of Kiev from the top of the Mother of the Motherland statue (designed by Yevgeny Vuchetich). The image is accompanied by a soundtrack that the artist recorded while climbing to the top inside the statue: a male voice can be heard giving instructions on safe conduct inside the Mother, with a metallic clanging in the background. The third part of the installation is a short film borrowed from YouTube, shot by a little girl while ascending the hill towards another sculpture of a mother in Volgograd, designed by the same maker of Soviet allegorical sculptures. The film’s aesthetic is completely accidental: images flash by, as they do in a kaleidoscope, the sculpture itself is barely visible, and the only part providing consistency is the girl’s emotional account of how she feels and what she sees around her. Themes of phallic logic and the idealisation of the woman, prominent in The Great Penetrator, resurface in Mother: the statues in Kiev and Volgograd simultaneously embody the triumph of the phallus and the male-construct of the ideal female. Conversely, the little girl’s video, which interweaves raw emotion with chaotic imagery, becomes the inarticulate yet lively antithesis to the male voice giving instructions inside the ‘woman’, and the majestic but static view from the top of the statue. These three works show that it is not just individual works, or all of them together, that are important in an exhibition, but also emerging conversations, dialogues between the works and the artists. And, vice versa, a conversation between women which develops in the exhibition as works echo each other is an important theme in certain individual works by Cooltūristės and Kristina Inčiūraitė. Relationships between women are the focus of Kristina’s latest work, a video installation comprising the film The Meeting and the objects J/H, Mist-Delusion and Late (2012). In The Meeting, the correspondence between two women, a Russian from Svetlogorsk and a Lithuanian, is read out, with Wagner’s Flying Dutchman in the background. One of the women, the Lithuanian artist Kristina Inčiūraitė, pretends to be a man in her letters to the other woman. As the letters are read, Svetlogorsk’s beach, its streets, and occasionally its interiors, come into view, as does a defunct Soviet-built seafront cable car. The main part of the film is made up of themes that recur in the artists’ other works (the Soviet heritage, the position of the woman in today’s society), but the artist’s gesture in posing as a man gives the work a specific flavour. We might call it lying or acting, but both notions seem to leave out something important. MistDelusion, say illuminated letters next to the film, highlighting the ambiguity of a situation that is constructed through deception. Lying or acting in the creative process becomes an unknown chemical substance: the reaction it triggers is unpredictable, the result is unforeseeable and anticipated with curiosity. I am weaker than you, writes the alleged man in a letter to the resident 49 of Svetlogorsk (would a real man ever write this?), like building up a relationship in an empty field, and the correspondence halts for a while. I’m not with no role models in the culture surrounding strong, I am weak, comes the reply some time the protagonists. The motif of a gaze reflected in later. The woman’s impersonation of a man causes a mirror recurs in excerpts from the film: both the confusion, but not in the way the pretender would watching and the ones being watched here are want it to (apparently, she does not even want women, those forming the lesbian relationship, anything specific in the first place): nobody can and the others who observe it from the sidelines. predict the outcome. In the footage from the Cannes Film Festival which At the same time, the wistful trail of the realisation complements the excerpts from the film, Jadwiga that such an intimate dialogue would not have Jankowska receives the award from a French been possible without posing as a man runs actress who resembles Grażyna Szapołowska, throughout the whole of the work. Johohoe! Jankowska’s partner in the film. The work by Johohohoe! Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! The Cooltūristės shows the footage from Cannes installation J/H consists of a stone found in twice, the second time inverted like a reflection Svetlogorsk, and a board with words, the male in a mirror. In the context of the film’s plot, the and female parts from The Flying Dutchman, award itself becomes ambivalent. Just as the pyrographed on it. The board is placed on the actresses go away in one direction the first time, stone, to look like a set of scales, and the male and in a different direction the second, our view part weighs more than the female one. Another of reality also seems to become double: a routine heavy stone covers a souvenir mug with a picture ceremony can become a short story about a of the sundial in Svetlogorsk. This work is entitled relationship between two women. Jankowska’s Late. On arriving in Svetlogorsk, the artist found lack of confidence and her timidity seem to have the defunct cable car that had once ascended to migrated from the film to the award ceremony, the sky, and did not dare to look for the woman while the successful and patronising French with whom she had corresponded. The dialogue actress Brigitte Fossey seems to represent Western had taken place, and yet one of the (unforeseen) culture, in which lesbian love is much more effects of the deception was a melancholy that common. The third constituent element of the was related to the need for the deception. installation, rephotographed shots of the award A response to Kristina Inčiūraitė’s work, in which the female voice seems to be hiding, making use of niches, invoking the other from an ambush, comes in Cooltūristės’ video installation Reflections (2012), in which, conversely, an unusual female relationship opens up unambiguously before the viewer’s eyes, in all its poignancy. The work uses excerpts from the film Another Way by the Hungarian film director Károly Makk, and moments from the 1982 Cannes Film Festival ceremony which contain bright colour spots resulting from technical errors (the ‘glitch’ effect), further intensifies the ambiguous impression. A technical error opens up a reality that seems to have no internal logic (a technical error containing no consciously created semantic content, stuck to polysemantic images from the history of cinema), and is thus absolutely open, not just to interpretation, but to free and detached fantasies and projections. where the Polish actress Jadwiga Jankowska won Alongside the female dialogue, another the Best Actress award for playing the leading particularly important conversation builds up role in the film. The film depicts the unfolding of in the exhibition between the artists and the a lesbian affair between two women, neither of audience, that is, between the Lithuanian artists whom has any experience in such a thing: it is and the Kaliningrad exhibition-goers. Increasingly 50 growing apart, the contexts of Lithuania and Kaliningrad find common ground in the Soviet past: in other words, in people’s changing reminiscences, or in the surviving and decaying architecture of public and private spaces. In works by Kristina Inčiūraitė and Cooltūristės, the Soviet past often emerges as a grandiose element: the romantic poems by Pushkin which people were required to learn by heart in a Soviet-Lithuanian school (The Great Penetrator), sculptures on a phenomenal scale (Mother), or ascending cable cars (The Meeting). Grandiosity in the work by Cooltūristės, and to some extent in that by Kristina Inčiūraitė, is something that triggers an effect of repulsion or disassociation, it is looked at from a distance, like some annoying bug. But alongside grandiosity, there is also a soft note of nostalgia, which the artists let in, exploit and explore, due to its more personal and less pretentious nature. Memories of the past enable the conversation in Kristina Inčiūraitė’s The Meeting to develop. Nostalgia also seems to creep inadvertently into one of her early films, Leisure, shown here as well. In Leisure (2003), which is part of the Stages video series, a resident of Visaginas talks about the gloomy reality in the town. Although the past is not mentioned in the conversation, it remains concealed and induces some melancholy: Visaginas (formerly called Sniečkus) enjoyed a much more prominent status in Soviet times to what it did at the time of the film’s production, in the early 21st century, when the nuclear power plant that used to support it was on the point of closure. Nostalgia is not flaunted in Kristina Inčiūraitė’s films, but it comes in through the back door, especially in the Stages series, in which the artist talks to people about the deficient empty present against a background of empty stages (which were once full). In the work of Cooltūristės, unlike that of Kristina Inčiūraitė, longing is not such a frequent guest, but it nevertheless appears in one of the works featured in the exhibition, and does so in quite a curious form. In the video performance Space Kindergarten (2012), produced in collaboration with the artists’ group Nunu and filmed in a (recently demolished) futuristic Sovietbuilt kindergarten playground, the artists playfully imitate a spaceship landing on another planet (the past?), on the surface of which they roll merrily, with the Soviet-era names of bus stops being announced in the background. The kindergarten was built in Soviet times near Astronaut (now Freedom) Avenue, along which the shops, restaurants and streets were all named after celestial bodies or meteorological phenomena: Mercury, Saturn, Rainbow, Comet, Meteor. The film shows the already changed bus stop names along trolleybus line number three: Moon, Astronauts, Lightning, Whirlwind, Thunder, Stars. The message that the work sends can hardly be described as a critique, or as taking a nostalgic perspective. It seems that, while enjoying the strangeness of the playground itself, the artists simultaneously revel in the special relationship of contemporary Lithuanian society with the Soviet past (this is especially visible in the present generation of 30 and 40-year-olds): childhood and adolescent memories, permeated by the mist of alienation, become as strange as the architecture of the playground itself, and through their strangeness they become points of attraction, not as the objective past, but rather as specific memories of a certain generation existing in the context of today. Similar, albeit more critical, forms of having fun can be found in many of Cooltūristės’ works. For instance, in their action Mis(s)appropriation (2005), the artists mock the romanticisation of the female figure by ‘transferring’ the line of swallows from the metaphorically female-shaped allegorical sculpture The First Swallows in Vilnius (symbolising simultaneously spring and the first space flight) to the nude male statue entitled The Man in Kaunas. But it is not the original metal swallows, but bright pink copies made of fabric that The Man holds in 51 his hand. A few modified details turn a romantic story into a joke: the woman, symbolising the inspiring forces of nature and civilisation’s aspirations, reveals herself from a different perspective, as the embodiment of the rosy dreams of the man, who erroneously represents the human being in general, and is comical rather than majestic. One of Kristina Inčiūraitė’s earliest works, Downstairs (2000), her only openly humorous video performance, could offer a response to the previously mentioned work by Cooltūristės. The film mocks marriage as a prerequisite for acquiring the status of a woman: the artist descends the stairs of the Soviet-built Wedding Palace in the role of a happy bride, but each time with another man. It is also the only work in which we can see the artist herself, attempting to experience and to offer a critique on a certain entrenched trend in society, through her own actions, instead of trying to comprehend the individual situation of the Other. Humour, just like melancholy, rarely appears in a pure form in works by Cooltūristės and Kristina Inčiūraitė: they constantly intertwine to various degrees, almost never revealing themselves separately. In 2013, the National Gallery of Art in Vilnius was closed for half a year, because the building was being used as a venue for meetings in connection with Lithuania’s presidency of the European Union Council. In a performance created the same year, Cooltūristės, together with the group Nunu, flew regular and paper plates near the NGA building ‘occupied’ by the EU Council, accompanying each one with wishes addressed to the guests. ‘NGA is not UFO!’ was their main slogan. But melancholy creeps into the humorous performance: Cooltūristės and Nunu stand in what looks like a deserted place, their voices are ignored by both those they are calling out to (the bureaucrats of the EU Council and Lithuania’s Ministry of Foreign Affairs) and passers-by: the NGA is located in 52 a place that few people, except visitors to the gallery, actually go past. Kristina Inčiūraitė’s work Spinsters (2003), which like Leisure is part of her Stages series, takes the opposite path to reach the same result. In this video, the residents of a children’s home and school in Vilnius speak about their small production to mark the end of the school year. In the second half of the film, a playful exclamation ‘Boyfriends we don’t need, we can do without them; Whereas gossip and intrigue, we find necessary, indeed sad’ can be heard in an echo-less space. Its jocular mood provides an odd counterpoint to the lyrics of a song by the second-rate singer Džordana Butkutė, in which the protagonist ‘loves more than she is loved’, and also to the sad images: the huge wall of the children’s home and school, resembling a prison, and one of its residents, dressed like an old spinster. As was mentioned at the beginning of the article, the works of Kristina Inčiūraitė and Cooltūristės contain no clear lines of the kind that tower and shoot vertically into the sky, which the raised hands of sculptures and the stairs of wedding palaces that lead to real life have. Continuing the line of thought about raw ideas, I would like to come back to the already-mentioned NGA is not UFO performance by Cooltūristės and Nunu. The paradox of the work’s title lies in the fact that prior to the subsequent negation, there already existed a primary vision of the NGA as a UFO. Perhaps that is how we should try to understand the artists’ strategy, as an accidental identification of a familiar object with a UFO, followed by the realisation of the mistake and the outcome of this realisation: the attempt to work out the true nature of the object, which is perhaps not a UFO after all, but after that fateful erroneous glance is not and never can be the same thing that it appeared to be earlier. Eglė Mikalajūnė Translated by Jurij Dobriakov 53 Прогулка по выставке: о пространствах между произведениями У каждой выставки есть пространственная художников арт-критик). Звучит гимн дименсия, которая чаще всего стабильна Европейского Союза, и она, бывшая стюардесса, и неизменна, и временно-нарративная жестами показывает правила безопасности на платформа, которая оставлена на произвол борту. зрителя. Иначе говоря, выставка – это пространственная композиция произведений искусства, чьи точки зрителю приходится соединять между собой желаемыми траекториями (несомненно, эти траектории чертят и кураторы, однако даже в самых строгих кураторских выставках зритель может открыть для себя немало свободы). Первое произведение – Великий взломщик – это произведение об абсолютном отрицании. Отрицается маскулинная фаллистическая культура (башня галереи Тейт Модерн имеет форму фаллоса), идеализация женщины по мужским прихотям (романтическое стихотворение Пушкина), иерархические структуры, поддерживаемые институциями Данный текст предлагается к восприятию (один из самых престижных музеев в мире Тейт как вычерчивание траектории на выставке Модерн). Как бы парадоксально ни прозвучало, литовских художниц – группы Культуристки однако можно утверждать, что это – и Кристины Инчюрайте Встреча. Украденное произведение о состоянии перед творчеством, прошлое в калининградском Государственном о состоянии, в котором ещё нелегко создать центре современного искусства. Эту что-то новое, поскольку все силы расходуются траекторию, которую можно читать и как на отказ от избыточной, чужой, однако определённый нарратив, мне бы хотелось господствующей повсюду вокруг культуры. Это начать со вступительных произведений: ранних произведение начальной траектории, после фильмов Культуристок Великий взломщик и которого остаётся zero ground и вопрос: что Моника, или Большое спасибо за проявленный после этого? интерес. Во втором произведении Моника, или Большое В видеофильме Великий взломщик (2008 г.) на спасибо за проявленный интерес (2006 г.) фоне звучания хрестоматийного стихотворения содержится попытка говорить о том, что Александра Пушкина Я помню чудное после этого. Однако ответ на него таков, что мгновенье, виднеется лондонская галерея определённого ответа быть не может. Здесь Тейт Модерн. Через некоторое время в кадре присутствует смятение, замешательство, появляется девушка, которую рвёт. В фильме неудобство: девушка, которая вместо Моника, или Большое спасибо за проявленный того, чтобы быть арт-критиком, работает интерес (2006 г.) на мосту, на фоне небоскрёбов стюардессой, на пешеходном мосту показывает нового квартала Вильнюса, стоит Моника неизвестно кому предназначенные инструкции (известный в узком кругу вильнюсских по безопасности, вдалеке виднеется новая 54 (с претензией на престиж, но на самом деле довольно дешёвая) архитектура Вильнюса, которая хотя и стремится символизировать движение на Запад, но на самом деле продолжает начатую в советские времена линию застройки города. На фоне звучит замедленная Ода к радости Людвига Ван Бетховена – гимн Европейского союза (фильм был создан незадолго после вступления Литвы в ЕС), помпастика которого кажется бессмысленной и даже смешной в контексте наблюдаемого зрелища... Это произведение, кажется, вызывающее больше всего вопросов, ведёт далее по выставке, в которой говорится о том, что существует / может существовать рядом с великим взломщиком или маскулинной культурой. И это – не новые «великие» идеи (поскольку «великая» идея – это не то, что здесь нужно), а скорее – блуждание по территориям, с трудом поддающимся структуризации, когда внимание уделяется деталям и микроисториям, однако нет попытки создать монументальных видений или моделей. С вышеупомянутыми произведениями Культуристок и введёнными ими темами резонирует и продолжающее их последнее произведение Кристины Инчюрайте Мать (2013 г.). В этой инсталляции показан панорамный вид Киева, который можно увидеть с высшей точки скульптуры РодиныМатери (автор монумента – Евгений Вучетич). Изображение сопровождается звуковой дорожкой, записанной во время восхождения художницы на вершину скульптуры по её внутренней стороне: наряду с металлическими позвякиваниями слышен мужской голос, дающий инструкции о том, как себя вести в целях соблюдения безопасности внутри Матери. Третий элемент этой инсталляции – это одолженный из Youtube.com небольшой фильм, снятый маленькой девочкой при её восхождении вверх по холму по направлению к также изображающем мать монументу в Волгограде, автор которого – тот же самый Е.Вучетич, мастер аллегорических скульптур. Эстетика этого небольшого фильма совершенно случайна: изображения мелькают словно в калейдоскопе, самой скульптуры почти не видно, целостность поддерживает только эмоциональное повествование девочки о том, как она себя чувствует и что видит вокруг. В произведении Мать вновь поднимаются важные темы фаллистической логики и идеализации женщины: скульптуры в Киеве и Волгограде являются воплощением и триумфа фаллоса, и вместе с тем сконструированного мужчиной женского идеала. И наоборот, отснятый девочкой материал, в которой переплетаются между собой неотфильтрованные эмоции и хаотические изображения, превращается в неартикулированную, но жизнеспособную противоположность мужскому голосу, диктующему правила внутри женщины, и величественному, однако неподвижному виду с вершины скульптуры. Как выявляют три данные работы, в выставке важны не только отдельные произведения или 55 их сумма, но и диалоги, разговоры, которые написал бы когда-нибудь такое настоящий они формируют между произведениями и мужчина?), и корреспонденция на какое-то художницами. И наоборот, разговор между время прекращается. Я не сильная, я слабая, женщинами, развивающийся при резонансе приходит ответ некоторое время спустя. То, что произведений друг с другом, является важной женщина притворяется мужчиной, спутывает темой и в отдельно взятых произведениях все карты, однако не так, как этого хотелось бы Культуристок и Кристины Инчюрайте. притворщице (видимо, она ничего конкретного Взаимоотношениям между женщинами посвящено одно из самых поздних и не хочет?) – результат не может предвидеть никто. произведений Кристины Инчюрайте – И вместе с тем кажется, что сквозь всё видеонсталляция, состоящая из фильма произведение тонким шлейфом доносится Встреча и объектов J/H, Туман-обман и сознание того, что такой интимный диалог Опоздал(а) (2012 г.). В фильме Встреча, на был бы невозможен без притворства автора фоне которого звучит Летучий голландец мужчиной. Йохохо! Йохохохо! и Хойойо! Хойойо! Рихарда Вагнера, читаются адресованные Халлойо! Хо! – инсталляция J/H состоит из доски, друг другу письма двух женщин, литовки и лежащей на найденном в Светлогорске камне, русской из Светлогорска. Одна из женщин – с выжженными на ней возгласами – мужской и литовская художница Кристина Инчюрайте – женской партией из оперы Летучий голландец. представляется другой под мужским именем. Мужская партия перетягивает весы. Другой Тексты этих писем раскрывают в воображении тяжёлый камень ложится на сувенирную публики виды побережья в Светлогорске, чашку с изображением солнечных часов в иногда – виды интерьеров, всплывает и давно Светлогорске. Опоздал(а) – так называется не работающий советский прибрежный это произведение: по приезде в город фуникулёр. художница нашла там давно не действующий Плоть этого фильма формируют темы, повторяющиеся и в других произведениях художниц: советское наследие, позиция женщины в современном обществе, однако специфический вкус фильму придаёт жест художницы, когда она, женщина, притворяется лифт, когда-то поднимавший её в небо, и не осмелилась разыскать женщину, с которой переписывалась. Диалог произошёл, но одним из (непредвиденных?) воздействий обмана стала меланхолия по поводу необходимости самого обмана. мужчиной. Это можно было бы назвать Ответом на произведение Кристины Инчюрайте, ложью или актёрской игрой, однако оба этих в котором женский голос будто прячется, понятия оставляют невысказанным что-то скрывается, использует ниши и обращается к важное. Туман-обман – светятся буквы рядом нам из засады, становится видеоинсталляция с фильмом, подчёркивая неопределённость Культуристок Отражения (2012 г.), в котором созданной обманом ситуации. «Обман» или необычная связь между женщинами, наоборот, «актёрская игра» во время творческого раскрывается перед зрителем без обиняков и процесса становятся неизвестным химическим со всей своей остротой. В фильме использованы веществом: вызванная им реакция отрывки из фильма венгерского режиссёра непредсказуема, предполагаемого результата Кароли Макка Другой взгляд и отдельные не существует, он ожидается с любопытством. моменты Каннского кинофестиваля 1982 г., на Я слабее вас, пишет мнимый мужчина в котором получила награду сыгравшая главную письме жительнице Светлогорска (неясно, роль в этом фильме польская актриса Ядвига 56 Янковска. В фильме происходит формирование лесбийских отношений между двумя женщинами, о которых ни одна из героинь не имеет никакого представления – это словно построение отношений в абсолютно пустом поле, без каких-либо примеров в окружающих героинь культуре. В демонстрируемых отрывках из фильма всё время повторяется мотив отражённого в зеркале взгляда – как смотрящие, так и объекты наблюдения здесь – женщины: те, которые формируют свои лесбийские отношения, и другие, которые смотрят на них со стороны. В дополняющей отрывки из фильма записи Каннского кинофестиваля награду Ядвиге Янковской вручает французская актриса, чем-то похожая на партнёршу Янковской по сюжету фильма – Гражину Шаполовску. В произведении Культуристок отснятый материал с Каннского фестиваля повторяется два раза, во второй раз изображение переворачивается по принципу зеркального отражения. В контексте истории, которая повествуется в фильме, сама церемония вручения награды становится амбивалентной: как актрисы один раз проходят в одну сторону, другой раз – в другую, так и наш взгляд на реальность словно бы раздваивается. Очередная церемония может стать короткой историей о связи двух женщин: кажется, что неуверенность и несмелость Янковской из фильма переносится в церемонию награждения, а цветущая и вместе с тем покровительствующая француженка Брижитт Фоссей словно бы становится представительницей западной культуры, т.е. культуры, в которой лесбийская любовь намного больше упрочена. Двусмысленное впечатление ещё больше усиливает третий элемент инсталяции – заново перефотографированные кадры церемонии вручения награды, в которой благодаря технологической ошибке появились яркие цветовые пятна (так называемый glitch – эффект компьютерного глюка). Технологическая ошибка раскрывает реальность, у которой будто и нет внутренней логики (не имеющая сознательно созданного семантического содержания технологическая ошибка склеилась с многозначными картинами истории кино), и поэтому она абсолютно открыта даже не для интерпретаций, но для свободных, ни к чему не обязывающих фантазий-проекций. Наряду с женским диалогом, на выставке развивается ещё один разговор особой важности: беседа между авторами и зрителями, т.е. между литовскими художницами и посетителями Калининграда. Всё больше отдаляющиеся друг от друга контексты Литвы и Калининграда находят общие точки соприкосновения в своём советском прошлом, иначе говоря, в изменяющихся воспоминаниях людей, в уцелевшей и разрушающейся архитектуре в частных и публичных пространствах. В произведениях Кристины Инчюрайте и Культуристок советское прошлое нередко всплывает как элемент помпастики: романтические стихотворения Пушкина, которые все были обязаны учить наизусть в советской школе (Великий взломщик), скульптуры невероятных масштабов (Мать), стрелой взлетающие в небо лифты (Встреча). Помпастика в произведениях Кристины Инчюрайте и Культуристок является тем, что создаёт эффект отвержения или отмежевания, на неё авторы смотрят со стороны, словно на надоедливое насекомое. Однако наряду с помпастикой появляется и другая нота – нота тонкой ностальгии, которая, будучи более личной и менее претенциозной, получает разрешение войти и стать объектом эксплуатации и исследований. Воспоминания о прошлом – это то, что помогает поддерживать и развивать беседу в произведении Кристины Инчюрайте Встреча, ностальгия словно бы невзначай просачивается и в демонстрируемый на выставке один из её фильмов Досуг. 57 В фильме Досуг (2003 г.), входящем в состав цикла Сцены, о мрачноватой реальности небольшого городка рассказывает жительница литовского города Висагинаса. Хотя в разговоре прошлое не упоминается, оно остаётся как бы элементом недоговоренности, вызывающим меланхолию: Висагинас (в советские времена – Снечкус) в советскую эпоху занимал гораздо более важную позицию, чем во время рассказа – в начале XXI века, когда происходит закрытие питающей город атомной электростанции. Ностальгия в фильмах Кристины Инчюрайте не афишируется, однако она прокрадывается через задние двери – особенно в цикле Сцены, где на фоне пустых (но когда-то полных?) сцен ведётся разговор с людьми об их пустом настоящем, в котором чего-то не хватает. В творчестве Культуристок, напротив, чем в работах Кристины Инчюрайте, тоска о прошлом – не такой уж частый гость, однако она всё-таки всплывает в одном произведении из выставки, и всплывает в особо своеобразной форме. В своём видеоперформансе Космический детский сад (2012 г.), исполненным вместе с арт-группой Нуну, на (недавно разрушенной) советской футуристической детской площадке художники шаловливо имитируют посадку космического корабля на другой планете – в прошлом? – на поверхности которой они радостно катаются, в то время как на фоне звучат советские названия остановок. Детский сад был построен в советские времена рядом с проспектом Космонавтов (теперь – Свободы), на котором магазины, рестораны и улицы носили названия небесных тел и метеорологических явлений: Меркурий, Сатурн, Радуга, Комета, Метеор. В фильме мы видим сейчас уже изменённые названия остановок 3-его троллейбуса: Лунная, Космонавтов, Молнии, Вихря, Грома, Звёздная. Сообщение, которое формируется в произведении, трудно было бы назвать критикой или ностальгическим взглядом – 58 кажется, что художники, наслаждаясь самой странностью и необычностью игровой площадки, вместе с тем наслаждаются и тем особым отношением современного литовского общества (особенно поколения тридцатилетних-сорокалетних) к советскому прошлому: сохранившиеся воспоминания детства-отрочества, пронизанные туманом отчуждения, становятся странными, словно сама архитектура игровой площадки, и благодаря своей необычности превращаются в объект притяжения – не в качестве объективного прошлого, а в качестве существующих в контексте настоящего специфических воспоминаний определённого поколения. Похожую, только более критичную забаву можно обнаружить и в других произведениях Культуристок. Например, во время акции Мис(с)апроприация (2005 г.) художницы, высмеивая романтизацию образа женщины, переносят стаю ласточек с метафорической (символизирующей одновременно и весну, и первый полёт человека в космос) аллегорической вильнюсской скульптуры в форме женщины Первые ласточки на находящуюся в Каунасе и изображающей обнажённого мужчину статую под названием Человек. В руке Человека оказываются не оригинальные металлические, но матерчатые ярко-розовые репризы вильнюсских ласточек. Путём изменения нескольких деталей романтическая история превращается в анекдот – воплощающая в себе вдохновляющие силы природы и стремления цивилизации женщина раскрывается в иной перспективе: как объект воплощения розовых мечтаний мужчины, ошибочно репрезентирующего человека, скорее смешной, чем величественный. Ответом на это произведение мог бы стать, наверное, единственный откровенно юмористический видеоперформанс Кристины Инчюрайте Вниз по лестнице (2000 г.) – одно из самых активных произведений художницы. В фильме автор высмеивает женитьбу, необходимую для статуса женщины – художница спускается по советским ступеням Дворца бракосочетания в роли невесты, однако каждый раз – с новым мужчиной. Это также единственное произведение, в котором мы можем видеть саму художницу – не в стремлении постичь индивидуальную ситуацию другого или другой, но в попытке своими собственными действиями пережить и раскритиковать распространённую в обществе тенденцию. В произведениях Кристины Инчюрайте и Культуристок юмор редко встречается в чистой форме, так же, как редко бывает явной и меланхолия: они всё время перемешиваются в различных дозах, почти никогда не проявляясь один без другого. В 2013 г. Национальная галерея искусства (НГИ) в Вильнюсе полгода была закрыта по причине проходивших в ней заседаний Совета Европейского Союза, связанных с председательством Литвы в Совете ЕС. Во время созданного в том же году перформанса Культуристки вместе с группой Нуну рядом с оккупированным зданием НГИ бросали в воздух бьющиеся и бумажные тарелки, сопровождая их предназначенными для гостей пожеланиями. НГИ – не НЛО! – так звучал их основной девиз. Однако и в юмористический перформанс закрадывается меланхолия. Культуристки и Нуну стоят в почти что совершенно пустом пространстве, их голоса слышны не только тем, к кому они обращаются – бюрократам Совета ЕС и Министерства иностранных дел Литвы – но и прохожим: НГИ возведена на месте, в котором редко встречается кто-то другой нежели посетители галереи. Обратным путём к подобному результату приходит Кристина Инчюрайте в своей работе Старые девы (2003 г.), который наряду с Досугом входит в состав цикла Сцены. В видеофильме о своём небольшом представлении по случаю окончания учебного года рассказывают воспитанницы заведения для детей со специальными нуждами. Во второй половине фильма в словно бы совсем безэховом пространстве звучит шаловливый лозунг: Нам парней не нужно, без них нам хорошо, а без сплетен и интриг нам очень тяжело. Его анекдотическое настроение странным образом идёт вразрез с текстом второстепенной певицы Джорданы Буткуте, в котором героиня любит больше, чем любима, а также с печальными картинами: огромная стена заведения для специальных, похожая на территорию тюрьмы, и воспитанница этого заведения, одетая в «бабскую» одежду. Как я уже упоминала в начале текста, в творчестве Кристины Инчюрайте и Культуристок отсутствуют чёткие направления: те, которые указывают башни, устремляющиеся в небо под углом 180°, вытянутые руки скульптур и ведущие в настоящую жизнь ступени дворцов бракосочетаний. Продолжая мысль об идеях в их чистой форме, я бы хотела вернуться к вышеупомянутому перформансу Культуристок и Нуну НГИ – не НЛО. Парадокс названия произведения состоит в том, что перед следующим затем отрицанием существует начальное видение НГИ как НЛО. Наверное, так и нужно воспринимать стратегию художниц – как случайную идентификацию знакомого объекта с НЛО, за которой следует восприятие ошибки и результат этого восприятия: выяснение того, чем же на самом деле является этот объект, который, может быть, совсем и не НЛО, но после рокового ошибочного взгляда на него уже не является и будет тем, чем казался до этого. Эгле Микалаюне Перевод Александры Фомины 59 Spacer po wystawie: o przestrzeniach między PRACAMI Każda wystawa ma wymiar przestrzenny, który najczęściej jest stabilny i niezmienny, jak też wymiar czasowo-narracyjny, pozostawiany woli widza. Inaczej mówiąc, wystawa jest to kompozycja przestrzenna, w której widzowi pozostawia się swobodę łączenia punktów w dowolne kombinacje (trajektorię wyznaczają, rzecz jasna, także kuratorzy, jednak nawet w najsurowszych wystawach kuratorskich widz może odnaleźć dużo wolności). Niniejszy tekst należy traktować jako określenie trajektorii wspólnej wystawy grupy litewskich artystek Coolturistės (Coolturystki) i Kristiny Inčiūraitė, zatytułowanej Spotkania. Skradziona przeszłość, która odbyła się pod koniec 2013 r. w Narodowym Centrum Sztuki Współczesnej w Kaliningradzie. Wyznaczenie zarysu wystawy, które może być odczytane także jako pewna narracja, chciałabym zacząć od omówienia wczesnych filmów Coolturystek Wielki penetrator i Monika, albo Dziękuję bardzo za uwagę. W filmie wideo Wielki penetrator (2008) pod rozbrzmiewające w tle dźwięki klasycznego wiersza Aleksandra Puszkina Do *** (Pamiętam nagłe zachwycenie) oglądamy londyńską galerię Tate Modern. Po pewnym czasie w kadrze pojawia się wymiotująca dziewczyna. W filmie Monika, albo Dziękuję bardzo za uwagę (2006) na moście dla pieszych na tle nowej dzielnicy wieżowców w Wilnie stoi Monika (krytyczka sztuki, znana w wąskim gronie wileńskich artystów). Pod dźwięki hymnu Unii Europejskiej ona (była stewardessa) gestami pokazuje zasady bezpiecznego lotu. 60 Pierwsza praca – Wielki Penetrator – to dzieło o totalnym zaprzeczeniu. Neguje się maskulinistyczną kulturę falliczną (wieża galerii Tate Modern w kształcie fallusa), idealizację kobiety według męskich zachcianek (romantyczny wiersz Puszkina), instytucjonalnie wspierane hierarchiczne struktury (Tate Modern to jedno z najbardziej prestiżowych muzeów na świecie). Choć zabrzmi to paradoksalnie, można by rzec, że jest to dzieło o stanie przedtwórczym – gdy trudno jest jeszcze stworzyć coś nowego, ponieważ wszystkie siły są skierowane na odrzucenie nadmiernej, obcej, jednak panującej wokół kultury. Jest to wyjściowy utwór trajektorii, po którym pozostaje zero ground i pytanie – co dalej? W drugiej pracy Monika, albo Dziękuję bardzo za uwagę (2006) niejako podjęto próbę mówienia o tym, co dalej. Odpowiedź jest jednak taka, że jasnej odpowiedzi być nie może. Stąd konsternacja: dziewczyna, która zamiast tego, by być krytykiem sztuki, jest stewardesą i na moście dla pieszych nie wiadomo po co prezentuje instrukcje bezpieczeństwa; w dali widać nową (pretendującą do prestiżowej, ale w istocie wątpliwej jakości) architekturę Wilna, aspirującą do miana symbolu „drogi na Zachód”, jednak w rzeczywistości kontynuującą rozpoczętą w okresie sowieckim linię rozwoju miasta. W tle, w spowolnionym tempie brzmi Oda do radości Ludwiga van Beethovena – hymn Unii Europejskiej (film został nakręcony niedługo po wstąpieniu Litwy do Unii Europejskiej), którego pompatyczność w kontekście oglądanego obrazu wydaje się bezsensowna, a nawet śmieszna… To dzieło, nasuwające bodaj najwięcej pytań, wprowadza nas w temat, co istnieje / może istnieć obok wielkiego penetratora lub kultury maskulinistycznej. I nie są to nowe wielkie idee (bo wielka idea nie jest tu potrzebna), raczej błądzenie po obszarach z trudem poddających się strukturalizacji, zwracając uwagę na szczegóły i mikrohistorie, jednak bez tworzenia monumentalnych wizji czy konstruktów. Do wspomnianych prac Coolturystek i podjętych przez nie tematów nawiązuje ostatnia praca Kristiny Inčiūraitė Matka (2013), będąca ich kontynuacją. Instalacja przedstawia panoramę Kijowa widzianą z wierzchołka pomnika Matki Ojczyzny (autorem monumentu jest Jewgienij Wuczeticz). Widokowi towarzyszy ścieżka dźwiękowa nagrana przez artystkę wewnątrz rzeźby podczas wznoszenia się ku górze: obok metalicznych dźwięków słychać męski głos instruujący, jakich zasad bezpieczeństwa należy przestrzegać wewnątrz Matki. Trzecim elementem instalacji jest zapożyczony z youtube. com filmik nagrany przez małą dziewczynkę wchodzącą na wzgórze ku monumentowi w Wołgogradzie, stworzonemu przez tego samego mistrza sowieckich rzeźb alegorycznych i tak samo przedstawiającemu matkę. Estetyka filmiku jest całkowicie przypadkowa – obrazy zmieniają się jak w kalejdoskopie, samej rzeźby prawie nie widać, całość łączy jedynie emocjonalne opowiadanie dziewczynki o tym, jak się czuje i co widzi dookoła. W pracy Matka znów pojawiają się tematy istotne dla filmu Wielki penetrator – logika falliczna i idealizacja kobiety. Rzeźby w Kijowie i Wołgogradzie uosabiają i triumf fallusa, i skonstruowany przez mężczyznę ideał kobiety. I odwrotnie – materiał nakręcony przez dziewczynkę, w którym splatają się niefiltrowane emocje i chaotyczne obrazy, staje się nieartykułowanym, jednak żywym sprzeciwem wobec męskiego głosu dyktującego reguły wewnątrz „kobiety” oraz majestatycznego a nieruchomego widoku z wierzchołka rzeźby. Jak pokazują te trzy przykłady, dla wystawy ważne są nie tylko poszczególne prace czy ich całość, ale też rozmowy i dialogi nawiązywane między dziełami i artystkami. I odwrotnie – rozmowa między kobietami, prowadzona za pośrednictwem współoddziałujących na siebie prac, jest ważnym tematem również w osobnych pracach Coolturystek i Kristiny Inčiūraitė. Wzajemnym relacjom kobiet jest poświęcona jedna z ostatnich prac Kristiny Inčiūraitė – instalacja wideo składająca się z filmu Spotkanie i obiektów J/H, Mgła-złudzenie i Spóźniłam się (2012). W filmie Spotkanie, pod dźwięki rozbrzmiewającego w tle Latającego Holendra Richarda Wagnera, czytane są listy dwóch kobiet: Litwinki i Rosjanki ze Swietłogorska, które pisały do siebie nawzajem. Jedna z kobiet – litewska artystka Kristina Inčiūraitė – przedstawia się drugiej męskim imieniem. Słuchając listów, oglądamy widoki swietłogorskiego wybrzeża, ulic, niekiedy wnętrz, wyłania się nieczynna sowiecka winda, którą można było kiedyś zjechać na plażę. Ciało filmu kształtują tematy powtarzające się także w innych pracach artystek, jak spuścizna 61 po okresie sowieckim i pozycja kobiety we współczesnym społeczeństwie, jednak pikanterii dodaje utworowi zagranie artystki, która będąc kobietą podaje się za mężczyznę. Można to nazwać kłamstwem lub grą aktorską, jednak oba te pojęcia pozostawiają na marginesie pewne ważne niedomówienia. Mgła-złudzenie to instalacja ze świecących liter umieszczona obok wyświetlanego filmu, które podkreślają nieokreśloność sytuacji, jaką tworzy oszustwo. Kłamstwo czy gra aktorska w trakcie procesu twórczego staje się nieznaną substancją chemiczną: wywołana przez nią reakcja jest nieprzewidywalna, rezultat nieobliczalny i oczekiwany z ciekawością. Jestem od pani słabszy – pisze w liście rzekomy mężczyzna do mieszkanki Swietłogorska (czy prawdziwy mężczyzna kiedykolwiek napisałby coś podobnego?), po czym korespondencja na jakiś czas się urywa. Nie jestem silna, jestem słaba – po pewnym czasie nadchodzi odpowiedź. Podanie się za mężczyznę miesza szyki, jednak nie tak, jak by tego chciała oszustka (widocznie nie chce ona nic konkretnego?) – nikt nie może przewidzieć rezultatu. Zarazem dzieło to zdaje się przenikać tęskna zaduma, że bez udawania tak intymny dialog nie mógłby zaistnieć. Johohoe! Johohohoe!, Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! – instalacja J/H składa się z deski z wypalonymi zawołaniami zapożyczonymi z męskiej i kobiecej partii w operze Latający Holender, umieszczonej na kamieniu znalezionym w Swietłogorsku. Męska partia przeważa szalę. Inny ciężki kamień przykrywa pamiątkowy kubek ze swietłogorskim zegarem słonecznym. Spóźniłam się – taki tytuł nosi praca przedstawiająca artystkę, która po przyjeździe do Swietłogorska zastała nieczynną już windę unoszącą niegdyś w przestworza, nie odważyła się też odnaleźć kobiety, z którą korespondowała. Dialog zaistniał, jednak jednym z (nieprzewidzianych?) skutków oszustwa stała się melancholia wywołana samą jego koniecznością. 62 Odpowiedzią na pracę Kristiny Inčiūraitė, w której kobiecy głos jakby się ukrywa, wykorzystuje nisze, wypowiada się z zasadzki, staje się wideoinstalacja Coolturystek Odbicia (2012), w której niezwyczajna kobieca więź – odwrotnie – otwiera się przed widzem bez osłonek i w całej swojej ostrości. W utworze wykorzystano fragmenty filmu Inne spojrzenie, nakręconego przez węgierskiego reżysera Károlya Makka, oraz migawki z Festiwalu Filmowego w Cannes w 1982 roku, na którym nagrodę odebrała wykonawczyni głównej roli polska aktorka Jadwiga Jankowska. W filmie tworzy się lesbijska relacja między dwiema kobietami, o której żadna z bohaterek nie zdaje sobie sprawy – jest to niejako budowanie relacji w pustym polu, bez przykładów w kulturze otaczającej bohaterki. W pokazywanych fragmentach filmu raz po raz powtarza się motyw odbitego w lustrze spojrzenia: kobiety są tu zarówno podmiotami patrzącymi, jak i obserwowanymi obiektami – tymi, które tworzą lesbijską relację i tymi, które obserwują to ze strony. W nagraniu z Festiwalu Filmowego w Cannes, które uzupełnia fragmenty z filmu, nagrodę Jadwidze Jankowskiej wręcza francuska aktorka nieco przypominająca partnerkę filmową Jankowskiej – Grażynę Szapołowską. Materiał filmowy z festiwalu w Cannes powtarza się w pracy Coolturystek dwukrotnie – za drugim razem obraz jest odwrócony na zasadzie lustrzanego odbicia. W kontekście historii opowiadanej w filmie sama uroczystość wręczenia nagród staje się ambiwalentna – podobnie jak aktorki raz udają się w jedną stronę, raz w drugą, tak samo podwaja się nasze spojrzenie na rzeczywistość – zwykła ceremonia może stać się krótką opowieścią o związku dwóch kobiet: niepewność i nieśmiałość Jankowskiej wydaje się przenosić z filmu na uroczystość, a promieniejąca i zarazem opiekuńcza Francuzka Brigitte Fossey staje się niejako przedstawicielką kultury zachodniej – kultury, w której miłość lesbijska jest o wiele bardziej zakorzeniona. Wrażenie dwuznaczności potęguje trzeci element instalacji – przefotografowane kadry z ceremonii wręczenia nagród, w których dzięki usterce technicznej pojawiły się wyraziste kolorowe plamy (tak zwany efekt glitch). Usterka techniczna ukazuje rzeczywistość, która na pozór jest pozbawiona wewnętrznej logiki (usterka niezawierająca świadomie konstruowanej treści semantycznej jest skorelowana z wieloznacznymi obrazami z historii kina) i w związku z tym całkowicie otwarta nawet nie na interpretacje, a swobodne i niezobowiązujące fantazje-projekcje. Obok kobiecego dialogu podczas wystawy toczy się jeszcze jedna niezwykle ważna rozmowa – między twórcami a widzami, tj. między litewskimi artystkami i zwiedzającymi galerię w Kaliningradzie. Coraz bardziej oddalające się konteksty – litewski i kaliningradzki – znajdują punkty styczne w sowieckiej przeszłości; inaczej mówiąc – w zmieniających się wspomnieniach ludzi, w zachowanej i niszczejącej architekturze przestrzeni publicznych i prywatnych. W pracach Kristiny Inčiūraitė i Coolturystek sowiecka przeszłość często jawi się w postaci pompatycznych elementów: romantycznego wiersza Puszkina, który obowiązkowo należało znać na pamięć w sowieckiej szkole (Wielki penetrator), rzeźby o niewiarygodnej wielkości (Matka), windy wzlatującej do góry (Spotkanie). Pompatyczność jest w twórczości Coolturystek i po części Kristiny Inčiūraitė tym, co wywołuje efekt odrzucenia czy dystansu; traktuje się ją trochę jak uprzykrzonego owada. Jednak obok bombastu pojawia się też inna nuta – łagodnej nostalgii, która – będąc bardziej osobista i mniej pretensjonalna – jest dopuszczana do głosu, eksploatowana i analizowana. Reminiscencje z przeszłości są tym, co w pracy Kristiny Inčiūraitė Spotkanie pozwala prowadzić rozmowę. Nostalgia jakby niechcący przebija również z jednego z jej wczesnych filmów Czas wolny, także prezentowanym na wystawie. W należącym do cyklu Sceny filmie Czas wolny (2003) o smutnej rzeczywistości miasteczka Visaginas opowiada jego mieszkanka. I choć w rozmowie nie mówi się o przeszłości, pozostaje ona przemilczanym elementem, który wywołuje melancholię: Visaginas (w okresie sowieckim miasto nazywało się Sniečkus) zajmowało w poprzedniej epoce o wiele ważniejszą pozycję niż w chwili nagrywania filmu – na początku XXI w., na etapie zamykania żywiącej miasto elektrowni atomowej. W filmach Kristiny Inčiūraitė nostalgia nie jest wyraźnie okazywana, jednak wkrada się tylnymi drzwiami – zwłaszcza w cyklu Sceny, gdzie na tle pustych (niegdyś wypełnionych?) scen rozmawia się z ludźmi o pustej teraźniejszości, w której czegoś brakuje. W twórczości Coolturystek – odwrotnie niż u Kristiny Inčiūraitė – tęsknota za przeszłością nie gości tak często, mimo to pojawia się w jednej z prac obecnych na wystawie – i to w formie nadzwyczaj osobliwej. W wideoperformansie Kosmiczne przedszkole (2012), wykonanym wraz z grupą artystyczną Nunu. Na zaprojektowanym w stylu futurystycznym przedszkolnym placu zabaw (niedawno zburzonym) z okresu sowieckiego artyści inscenizują wesołe lądowanie statku kosmicznego na innej planecie (przeszłości?). Po „wylądowaniu” radośnie turlają się po jej powierzchni pod dźwięki sowieckich nazw przystanków trolejbusowych. Przedszkole wybudowano w okresie sowieckim przy alei Kosmonautów (obecnie Wolności), gdzie w zamierzeniu wszystkie okoliczne sklepy, restauracje i ulice miały nosić nazwy ciał niebieskich i zjawisk meteorologicznych: Merkury, Saturn, Tęcza, Kometa, Meteoryt. W filmie widzimy już zmienione dawne nazwy przystanków linii trolejbusowej nr 3: Księżycowa – Kosmonautów – Piorunowa – Huraganowa – Perkuna – Gwiezdna. Trudno byłoby nazwać klarujący się w utworze komunikat krytyką czy nostalgią – wydaje się, że artyści z zadowoleniem przyglądający się dziwaczności i niezwykłości samego placu zabaw, cieszą się zarazem z tego szczególnego stosunku dzisiejszego społeczeństwa Litwy (zwłaszcza pokolenia trzydziesto-czterdziestolatków) 63 do sowieckiej przeszłości: wspomnienia z lat W pracach Coolturystek i Kristiny Inčiūraitė humor dziecięcych i nastoletnich, przesycone mgłą rzadko występuje w czystej postaci, podobnie wyobcowania, stają się dziwaczne jak sama jak rzadko pojawia się czysta melancholia: architektura placu zabaw, i przez tę swoją ustawicznie i w różnych dawkach splatają się one dziwaczność przekształcają się w obiekty ze sobą, prawie zawsze występując jedno obok przyciągania – nie jako obiektywna przeszłość, drugiego. a jako specyficzne, istniejące w dzisiejszym kontekście wspomnienia określonego pokolenia. W 2013 r. Narodowa Galeria Sztuki w Wilnie (NGS) przez pół roku była zamknięta dla zwiedzających Podobne, tylko bardziej krytyczne zabawy można z powodu odbywających się tam posiedzeń Rady znaleźć w wielu innych pracach Coolturystek. Europejskiej, związanych z prezydencją Litwy Na przykład, podczas akcji Mis(s)apropriacja (2005) w Radzie UE. W tym samym roku Coolturystki artystki przenoszą sznur jaskółek z alegorycznej wraz z grupą Nunu zorganizowały performance: wileńskiej rzeźby Pierwsze jaskółki w kształcie w pobliżu okupowanego przez Radę Unii metaforycznej postaci kobiecej (symbolizującej Europejskiej budynku Narodowej Galerii Sztuki wiosnę, ale i pierwszy lot w kosmos) na znajdującą rzucały w niebo papierowe i ceramiczne talerze z się w Kownie figurę zatytułowaną Człowiek, a życzeniami dla gości. NGS nie UFO! – tak brzmiało przedstawiającą nagiego mężczyznę. Kryje się główne hasło. Jednak do humorystycznego za tym prześmiewczy stosunek do romantyzacji performansu zakrada się melancholia: Coolturystki wizerunku kobiety. W ręce Człowieka pojawiają i Nunu stoją w zasadzie na pustkowiu, ich głosów się nie oryginalne metalowe jaskółki, a ich nie słyszą nie tylko ci, do których są skierowane – materiałowe jaskraworóżowe kopie. W wyniku biurokraci z Rady UE czy litewskiego MSZ-u – ale zamiany kilku szczegółów romantyczna historia i przechodnie, bowiem Narodowa Galeria Sztuki staje się anegdotą – kobieta uosabiająca stoi w miejscu, gdzie rzadko można spotkać inspirujące siły natury i cywilizacyjne aspiracje innych ludzi niż zwiedzający galerii. ukazuje się w innej perspektywie: jako bardziej śmieszny niż wzniosły obiekt ucieleśnienia różowych marzeń mężczyzny, błędnie reprezentującego człowieka. Do podobnego wniosku, ale odwrotną drogą, dochodzi Kristina Inčiūraitė w swojej pracy Stare panny (2003), podobnie jak Czas wolny należącej do cyklu Sceny. W filmie wideo Odpowiedzią mogłaby tu być jedna z wychowanki Specjalnego Ośrodka Opiekuńczo- najwcześniejszych prac artystki i bodaj jedyna Wychowawczego w Wilnie opowiadają o swoim wyraźnie humorystyczna praca Kristiny Inčiūraitė – niewielkim przedstawieniu przygotowanym wideoperformans Schodami w dół (2000). Autorka na zakończenie roku szkolnego. W drugiej części wyśmiewa w swoim filmie rytuał zawarcia filmu, niczym w pozbawionej echa przestrzeni, małżeństwa decydujący o statusie kobiety – słyszymy szelmowskie hasło: Chłopaków nam artystka schodzi po schodach sowieckiego Pałacu nie potrzeba, bez nich dobrze jest, a bez plotek i bez Ślubów w roli szczęśliwej panny młodej, jednak intryg jest nam bardzo bardzo źle. Jego żartobliwy za każdym razem z innym mężczyzną. Jest to nastrój dziwnie kontrastuje z tekstem piosenki również jedyna praca, w której możemy zobaczyć drugorzędnej piosenkarki Džordany Butkutė, samą artystkę – nie starającą się zrozumieć która kocha bardziej niż jest kochana, jak też z indywidualną sytuację innego czy innej, ale równie smutnymi widokami: ogromnym murem próbującą własnym postępowaniem przeżyć i ośrodka dla dzieci przypominającym teren skrytykować rozpowszechnioną w społeczeństwie więzienia i wychowanką tego zakładu ubraną po tendencję. babcinemu. 64 Jak zaznaczono na wstępie, w twórczości Kristiny Inčiūraitė i Coolturystek nie ma wyraźnych trendów: tych, które wyznaczają wieże strzelające w niebo pod kątem 180°, wyciągnięte ręce rzeźb i schody Pałacu Ślubów prowadzące do prawdziwego życia. Rozwijając myśl o surowych ideach, chciałabym wrócić do wspomnianego wcześniej performansu Coolturystek i Nunu NGS nie UFO. Paradoks nazwy tkwi w tym, że przed kolejną negacją istnieje początkowe postrzeganie Narodowej Galerii Sztuki jako niezidentyfikowanego obiektu latającego. Być może właśnie tak należy rozumieć strategię twórców – jako przypadkową identyfikację znajomego obiektu z UFO, po której następuje zrozumienie błędu i rezultat takiego postrzegania: wyjaśnienie, czym właściwie jest obiekt, który być może nie jest UFO, jednak po tej decydującej błędnej ocenie nie jest i nie może być już tym, czym wydawał się przedtem. Eglė Mikalajūnė Tłumaczenie Beata Piasecka 65 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Laiptais žemyn, 2000, video, 1 min. 35 sek., be garso Kristina Inčiūraitė, Downstairs, video, 2000, 1 min., 35 sec., no sound Videofilme veiksmas vyksta prie įėjimo į Santuokų rūmus Vilniuje. Čia menininkė atlieka nuotakos vaidmenį, tik jaunikiai yra skirtingi – situacija kartojama keturis kartus, bet pasirenkamas vis kitas „jaunikis“. The action in this video takes place at the entrance to the Wedding Palace in Vilnius. The artist performs the role of a bride, but with different grooms: the situation is repeated four times, but the groom each time is different. 66 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Вниз по лестнице, 2000 г., видео, 1’ 35’’, без звука Kristina Inčiūraitė, Schodami w dół, 2000, wideo, 1 min. 35 sec, bez dźwięku Действие разворачивается на входе во Дворец бракосочетания в Вильнюсе. Художница исполняет роль невесты, но женихи каждый раз меняются: ситуация повторяется 4 раза, но при этом каждый раз выбирается новый жених. Akcja filmu wideo rozgrywa się przy wejściu do Pałacu Ślubów w Wilnie. Artystka czterokrotnie występuje tu w roli panny młodej – za każdym razem z innym panem młodym. 67 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Senmergės, 2003, videofilmas, 4 min, garsas Kristina Inčiūraitė, Spinsters, 2003, single-channel video, 4 min., sound Filmuojama Vilniaus specialiuosiuose vaikų auklėjimo ir globos namuose, kuriuose gyvena ir mokosi elgesio problemų turinčios paauglės. Mūrinė globos namų teritorijos tvora, už kurios matosi apleista, lėtai restauruojama cerkvė, slepia vidinį kolonijos gyvenimo ritmą – merginų kasdienį džiaugsmą ir liūdesį. Mokslo metų pabaigos proga merginos atliko vaidinimą, kurio linksmiausia dalis buvo skirta senmergių pasirodymui. Paties pasirodymo filme nematyti – jis pateiktas pasitelkus tik keletą detalių: nekokybišką lietuviškos estradinės dainos apie meilę įrašą, senmergių vaidinimo ketureilį, slaviškai apsirengusios, į bobutę panašios jaunos senmergės nugarą. The action in this video takes place in a home for girls in Vilnius. A brick wall, behind which we can see a neglected Russian Orthodox church in the grounds of the children’s home, hides the inner rhythm of life in the home, the girls’ daily joys and sorrows. To mark the end of the school year, the girls put on a performance, a highlight of which is the Spinsters show. We don’t see the show itself, it is conveyed by means of several details: a crackling record of a Lithuanian pop song about love, a four-line verse from the Spinsters show, and the back of a young spinster dressed in folk costume, looking like an old woman. 68 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Старые девы, 2003 г., видео, 4’, звук Kristina Inčiūraitė, Stare panny, 2003, film wideo, 4 min., dźwięk Действие происходит вильнюсском учреждении для девушек с расстройствами поведения. Кирпичная стена, за которой виднеется разрушенная православная церковь, расположенная на территории приёмного здания, скрывает то, что определяет ритм повседневной жизни за ней: девичьи радости и страдания. По случаю завершения учебного года девушки готовят представление, кульминацией которого является шествие старых дев. Самого представления мы не видим, его смысл доносится до нас благодаря нескольким деталям: это заезженная запись литовской поп-песни о любви, четырехстишье из самого представления, и спина молодой старой девы, которая одета в славянском стиле и выглядит старухой. Film jest nagrywany w Specjalnym Ośrodku OpiekuńczoWychowawczym w Wilnie, gdzie mieszkają i uczą się dziewczęta z problemami wychowawczymi. Mur otaczający teren ośrodka, za którym widać opuszczoną, powoli restaurowaną cerkiew, skrywa wewnętrzny rytm życia zakładu – codzienne radości i smutki dziewcząt. Z okazji zakończenia roku szkolnego dziewczęta wykonały przedstawienie, w którym najweselszą częścią było wystąpienie starych panien. Samego przedstawienia w filmie nie pokazano – przedstawiono je za pomocą jedynie kilku szczegółów: niejakościowego nagrania litewskiej piosenki estradowej o miłości, czterowiersza z przedstawienia starych panien oraz widoku pleców młodej starej panny, ubranej po słowiańsku i o wyglądzie babinki. 69 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Laisvalaikis, 2003, videofilmas, 5 min, garsas Kristina Inčiūraitė, Leisure, 2003, single-channel video, 5 min., sound Videofilme veiksmas vyksta Visagine, jauniausiame Lietuvos mieste, kuris pradėtas statyti 1975 m. Ignalinos atominės elektrinės darbuotojams. Repetuojančio jaunimo choro dainų skambesys pasklinda po tuščią Visagino kultūros namų sceną. Dainos žodžiai primena iš sovietmečio likusį desperatišką, tvirtą tikėjimą ateitimi: Mes linkim laimės jums, laimės šiam pasauly dideliam. Šiandien Visagine daina nebeskamba taip pozityviai, nes atominė elektrinė neseniai buvo uždaryta. Greta šio pagrindinio akcento videofilme girdimi mieste gyvenančių rusių balsai. Visagino gyventojos liūdnai kalba apie ribotas savo laisvalaikio galimybes, tačiau daro viską, kad gerai atrodytų, nepaisant to, kad trūksta žiūrovų. Leisure is set in Visaginas, the newest town in Lithuania, which was built in 1975 to house employees of the Ignalina Nuclear Power Plant. The singing of a youth choir rehearsing in the Visaginas culture centre reverberates around the empty stage. The words of the song are reminiscent of the desperate and deep faith in the future inherited from the Soviet period: ‘We wish you happiness, happiness in this big world.’ Today, this song no longer carries such positive overtones in Visaginas, as the nuclear power station was closed some time ago. In addition to this main feature, we hear the voices of a group of housewives talking in Russian. They talk gloomily about the limited possibilities for spending their leisure time in Visaginas, and the importance of doing their best to keep themselves in good shape, despite the lack of admirers. 70 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Досуг, 2003 г., видео, 5’, звук Видео было снято в Висагинасе – самом молодом городе Литвы, построенном в 1975 году для работников Игналинской атомной электростанции. Пение молодёжного хора, проводящего репетицию в Висагинском доме культуры, резонирует с пустой сценой. Слова этой песни напоминают об отчаянной и глубокой вере в будущее, как наследии советского периода: Мы желаем счастья вам, счастья в этом мире большом. Сегодня у этой песни в Висагинасе больше нет позитивного оттенка: атомная станция недавно была закрыта. В видео также слышится разговор домохозяек на русском языке. Они обсуждают свои скромные перспективы проведения свободного времени в Висагинасе и важность того, что нужно поддерживать себя в хорошей форме, несмотря на недостаток тех, кому эту форму можно продемонстрировать. Kristina Inčiūraitė, Czas wolny, 2003, film wideo, 5 min., dźwięk Akcja filmu rozgrywa się w mieście Visaginas – najmłodszym ośrodku miejskim na Litwie, który zaczęto budować w 1975 r. dla pracowników elektrowni atomowej w Ignalinie. Dźwięki piosenki w wykonaniu chóru młodzieżowego podczas próby rozchodzą się w pustej scenie miejscowego domu kultury. Słowa piosenki przywodzą na myśl desperacką, twardą wiarę w przyszłość, charakterystyczną dla okresu sowieckiego: Życzymy szczęścia wam, szczęścia na tym wielkim świecie. Dziś piosenka nie ma tu tak pozytywnego wydźwięku, ponieważ elektrownia atomowa została niedawno zamknięta. Obok tego podstawowego akcentu w filmie dają się słyszeć głosy mieszkających w tym mieście Rosjanek. Ze smutkiem mówią one o ograniczonych możliwościach spędzania czasu wolnego, jednak czynią wszystko, by dobrze wyglądać – mimo braku widzów. 71 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Sekimas, 2011, eksperimentinis filmas, 9 min., garsas Kristina Inčiūraitė, Following Piece, 2011, experimental short film, 9 min., sound Teleobjektyvu menininkė sekė tris vyrus, lipančius iš troleibuso ir keliaujančius namo Lazdynų rajone, Vilniuje. Jų sekimo istorijos pateikiamos kartu su Lazdynų rajone esančio miško vaizdais. Filme pasirodančiuose miškuose epizodiškai išnyra kelios moterys su šunimis – tuo bandoma išprovokuoti klausimą: Kas ką seka? Norėdama sustiprinti emocinį nerimą, menininkė naudoja šiuolaikinę specialiai filmui sukurtą muziką, kurioje pateikiama turtinga vokalinė skalė. Šiame filme ji naudoja mistišką ir kartu gąsdinantį moterišką balsą, norėdama sustiprinti moters poziciją šiose viešose miesto erdvėse ir pasufleruoti, kad ne tik vyrui, bet ir moteriai gali priklausyti vojeristinio žvilgsnio, sekimo ir galios mechanizmai. With the help of a telephoto lens, the artist followed three men getting off a trolleybus and going home in the Lazdynai district of Vilnius (a well-known example of Soviet planning in Lithuania). The stories of their surveillance are presented alongside images of the forest in the same district. Viewers can see the occasional appearance of women walking their dogs in the forest: Inčiūraitė thereby raises the question, who is being followed by whom? To increase the emotional intensity, the artist uses contemporary music with a rich vocal range. Inčiūraitė uses a mystical and intimidating woman’s voice to reinforce the position of woman in these urban public areas, and also to show that a woman is capable of possessing a mechanism for voyeuristic gaze, surveillance and power. 72 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Слежка, 2011 г., экспериментальный фильм, 9’, звук Kristina Inčiūraitė, Śledzenie, 2011, film eksperymentalny, 9 min., dźwięk С помощью телеобъектива художница вела слежку за тремя мужчинами, выходящими из троллейбуса и идущими домой в вильнюсском районе Лаздинай. Истории наблюдения за ними представлены вместе с видами леса, растущего в Лаздинай. В лесах, которые мы видим в фильме, эпизодически появляются несколько женщин с собаками – этим самым автор пытается спровоцировать вопрос: Кто за кем следит? С целью усилить эмоциональное беспокойство художница использует созданную специально для этого фильма музыку, в которой раскрывается богатый вокальный спектр. В этом фильме она использует мистический и вместе с тем пугающий женский голос, поскольку хочет усилить позицию женщины в данных публичных пространствах города и посуфлировать мысль о том, что механизмы вуайеристического взгляда, слежки и силы могут принадлежать женщине, а не мужчине. Artystka za pomocą teleobiektywu śledziła trzech mężczyzn, wysiadających z trolejbusu i idących do domu w wileńskiej dzielnicy Leszczyniaki (lit. Lazdynai). Historie ich śledzenia przedstawiono wraz z widokami lasu znajdującego się w tej dzielnicy. Z lasu epizodycznie wynurza się kilka kobiet z psami, co ma sprowokować pytanie: Kto kogo śledzi? W celu spotęgowania emocjonalnego niepokoju artystka wykorzystuje muzykę współczesną, skomponowaną specjalnie na potrzeby filmu, w której zastosowano bogatą skalę wokalną. W filmie tym autorka wykorzystuje mistyczny, a jednocześnie napawający strachem kobiecy głos, by wzmocnić pozycję kobiety w tych publicznych przestrzeniach miasta i podsunąć myśl, że mechanizmy voyerystycznego spojrzenia, śledzenia i siły mogą należeć nie do mężczyzny, ale kobiety. 73 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Susitikimas, 2012, eksperimentinė dokumentika, 26 min, garsas Kristina Inčiūraitė, The Meeting, 2012, experimental documentary, 26 min., sound Filme žiūrovas nukeliamas į Kaliningrado apskritį (Rusija). Čia pristatomas menininkės susirašinėjimas su bendraamže Svetlogorsko gyventoja, kuri internete ieško pažinčių draugystei. Susirašinėjama vyro vardu neprisipažįstant, kad bendravimas skirtas meniniam projektui. Tokiu būdu bandoma įsigilinti į kitos moters pasaulį ir patirti, ar ji atsivers gana santūriam vyrui iš kaimyninės Lietuvos, kuris rašo, kad Svetlogorskas yra jo (jos) vaikystės prisiminimų miestas. Jis (ji) čia atostogavo kartu su tėvais, o įspūdingas krantinės liftas – jo (jos) vaikystės svajonių projektavimo vieta. Identiteto mutacijos: vyro-moters, o iš kitos pusės, moters-moters atviravimai metaforiškai jungiami su dviprasmiška paties Svetlogorsko krantinės lifto situacija: tai įspūdingas statinys-monstras, kuris, veikiamas erozijos, neišvengiamai grimzta į pražūtį. Filmą Susitikimas papildo keli objektai (J/H, Pavėlavau, Migla-apgaulė, 2012), kurie sutelkia dėmesį į tą pačią filme plėtojamą temą. The film takes the viewer to the Kaliningrad region, and presents the artist’s correspondence with a female resident of the same age from the town of Svetlogorsk, who is seeking new acquaintances on the Internet. The artist uses a male name, and does not disclose to her correspondent that this is part of an art project. In this way, the artist attempts to get an insight into another woman’s world, and to see if she will open up her heart to a rather reserved man from neighbouring Lithuania, who writes to her that Svetlogorsk is the town of his childhood memories. He (she) spent his summer holidays with his (her) parents there, and an impressive seafront cable car is the screen on to which his childhood dreams are projected. Mutations of identity: intimate revelations between a man and a woman (and at the same time, between a woman and a woman) are combined metaphorically with the ambiguous situation of the Svetlogorsk seafront cable car itself. It is a huge and imposing structure, which is facing destruction by the effects of erosion. The film is accompanied by some objects (J/H, Late, MistDelusion, 2012) that focus on the same theme. 74 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Встреча, 2012 г., экспериментальный документальный фильм, 26’, звук Фильм переносит зрителя в Калининградскую область и представляет собой переписку автора с ее ровесницей из Светлогорска, ищущей новых знакомых в интернете. Художница пишет под мужским именем и не сообщает своей собеседнице о том, что их переписка является частью художественного проекта. Таким образом Кристина Инчюрайте пытается заглянуть во внутренний мир другой женщины, наблюдать за тем, откроет ли она своё сердце довольно замкнутому мужчине из соседней Литвы, который пишет ей о том, что Светлогорск – это город его детских воспоминаний. Он (она) провел (а) здесь большую часть своих летних каникул со своими родителями, а экраном, на который проецировались воспоминания детства, служил огромный прибрежный фуникулёр. Мутации личности: глубоко интимные откровения между мужчиной и женщиной, и одновременно между двумя женщинами, метафорически соединяются с неоднозначной ситуацией, которая окружает светлогорский фуникулёр. Сегодня он представляет собой огромную, внушительного вида конструкцию, которая разрушается под действием эрозии. Kristina Inčiūraitė, Spotkanie, 2012, dokumentalistyka eksperymentalna, 26 min., dźwięk Widz jest przenoszony do obwodu kaliningradzkiego (Rosja). Przedstawiono tu korespondencję artystki z jej rówieśniczką ze Swietłogorska, która szuka znajomości w Internecie. Artystka pisze w imieniu mężczyzny, nie przyznając się, że korespondencja jest elementem projektu artystycznego. Podjęto tu próbę poznania świata i doświadczenia innej kobiety: czy otworzy się ona przed dość powściągliwym mężczyzną z sąsiedniej Litwy, który pisze, że Swietłogorsk jest miastem jego (jej) wspomnień z dzieciństwa. On (ona) odpoczywał (-a) tu kiedyś z rodzicami, a wspaniała winda, którą można zjechać na plażę, jest projekcją jego (jej) marzeń z dzieciństwa. Mutacje tożsamości: zwierzenia mężczyzny-kobiety, a z innej strony – kobiety-kobiety – w sposób metaforyczny odzwierciedlają dwuznaczną sytuację windy w Swietłogorsku: jest to monstrualna budowla, która pod wpływem erozji nieuchronnie stacza się w przepaść. Film Spotkanie uzupełnia kilka obiektów (J/H, Spóźniłam się, Mgła-złudzenie, 2012), które skupiają uwagę na poruszanym w filmie temacie. 75 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Pavėlavau, 2012, objektas (keramika, akmuo), kintamos dimensijos Kristina Inčiūraitė, Late, 2012, object (ceramic, stone), variable dimensions Menininkė Svetlogorske nusipirko suvenyrinį puodelį ir jį uždengė akmeniu, kurį rado to paties miesto pajūryje. Tokiu būdu ji tarytum užkonservavo šio pajūrio orą kaip brangų prisiminimą apie Svetlogorską ir vietinę gyventoją, kurią menininkė sutiko internete, bet niekada nepamatė realiame gyvenime. The artist bought a souvenir cup in the town of Svetlogorsk, and covered it with a stone taken by her from the beach of the same town. She has thereby conserved the air of the seaside, in order to keep a precious memory of Svetlogorsk and a local resident whom she met on the Internet, but never in real life. 76 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Oпоздал(a), 2012 г., объект (керамика, камень), переменные размеры Kristina Inčiūraitė, Spóźniłam się, 2012, obiekt (ceramika, kamień), zmienne wymiary История создания объекта связана с пребыванием Кристины Инчюрайте в Светлогорске, где она приобрела чашку-сувенир. Позже автор накрыла её камнем, найденным на светлогорском побережье. Внутри чашки она закрыла морской воздух, сохранив в нём свои воспоминания о городе и о женщине, с которой художница познакомилась в интернете, но так и не увиделась в реальной жизни. Artystka kupiła w Swietłogorsku pamiątkowy kubek i przykryła go kamieniem, który znalazła na miejskiej plaży. W taki sposób niejako zakonserwowała nadmorskie powietrze jako drogie wspomnienie o Swietłogorsku i jej mieszkance, którą artystka poznała w Internecie, ale nigdy nie spotkała w rzeczywistości. 77 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Migla-apgaulė, 2012, video, 1 min. 30 sek, be garso Kristina Inčiūraitė, Mist-Delusion, 2012, video, 1 min., 30 sec., no sound Virš miesto tvyro rūkas, miglos – paskutinis sakinys iš filmo Susitikimas (2012). Ant grindų projektuojami žodžiai iš video: Migla-apgaulė. Pasak Inčiūraitės, migla – tai apgaulės vizualizacija, paslėpta menininkės ir Svetlogorsko gyventojos susirašinėjime, tačiau rūko pavidalu išryškėjusi filme Susitikimas. Over the city a mist hangs – this sentence is taken from the film The Meeting (2012). The animated words from a video are projected on the floor: Mist-Delusion. According to Inčiūraitė, the mist is a visualisation of a delusion that was hidden in the conversation between the artist and a resident of the town of Svetlogorsk, but it appeared in the film The Meeting in the shape of mist. 78 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Туман-обман, 2012 г., видеo, 1’ 30’’, без звука Kristina Inčiūraitė, Mgła-złudzenie, 2012, wideo, 1 min. 30 sec, bez dźwięku Над городом туман, туман… – это последняя фраза из фильма Встреча (2012 г.). На полу проецируются анимированные слова из видео: туман-обман. По словам К.Инчюрайте, туман – это визуализация обмана, скрытого в переписке между художницей и жительницей Светлогорска, но проявившегося в форме тумана в фильме Встреча. Nad miastem unosi się mgła – to ostatnie zdanie z filmu Spotkanie (2012). Na podłodze wyświetlane są słowa z wideo: Mgła-złudzenie. Według Inčiūraitė mgła jest wizualizacją złudzenia, ukrytą w korespondencji artystki i mieszkanki Swietłogorska, uwydatnioną w filmie Spotkanie pod postacią mgły. 79 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, J/H, 2012, objektas (fanera, akmuo), kintamos dimensijos Kristina Inčiūraitė, J/H, 2012, object (plywood, stone), variable dimensions Keletas fragmentų iš Richardo Wagnerio operos Skrajojantis Olandas (Der fliegende Holländer, 1841) yra panaudota menininkės filme Susitikimas (2012). Šis objektas yra susijęs su minimu Wagnerio kūriniu. Ant objekto, kuris atrodo lyg supynės, yra užrašyti keli šaukiniai iš šios operos: Johohoe! Johohohoe! ir Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! Pirmuosius jausminius žodžius Wagnerio operoje Skrajojantis Olandas taria moterys, antruosius – vyrai. Nepaisant to, kad operoje vyrai savo emocijoms išreikšti gauna daugiau žodžių nei moterys, menininkė dėmesį sutelkia į moterų tariamus Johohoe! Johohohoe! ir juos panaudoja filmo Susitikimas garso takelyje (nes filmui skirtas susirašinėjimas buvo tarp dviejų moterų). A few extracts from the opera The Flying Dutchman (by Richard Wagner, 1841) are used in the film The Meeting (2012), and this work of art is related to it. Emotional words from the opera Johohoe! Johohohoe! and Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! are written on an object that looks like a seesaw. Women sing in the first part, men in the second. Despite the fact that men in this opera gain more words to express their emotions than women, the artist focuses on the words Johohoe! Johohohoe! and includes them in the soundtrack of the film The Meeting (as a real correspondence (for the film) was between a woman and a woman). 80 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, J/H, 2012 г., объект (фанера, камень), переменные размеры Kristina Inčiūraitė, J/H, 2012, obiekt (dykta, kamień), zmienne wymiary В фильме Встреча (2012) используется несколько отрывков из оперы Летучий голландец (Рихард Вагнер, 1841 г.), напрямую отвечающих её идее. На объекте, напоминающем качели, можно увидеть слова из этой оперы: Йохохо! Йохохо и Хойойо! Хойойо! Халлойо! Хо!. Первую часть исполняют женщины, вторую – мужчины. Несмотря на то, что у мужчин в этой опере есть привилегия с целью выражения эмоций петь больше слов, чем у женщин, художница делает акцент на словах Йохохо! Йохохо! и включает их в саундтрек своей видеоработы Встреча (поскольку переписка, предназначенная для фильма, происходила между двумя женщинами). W filmie Spotkanie (2012) artystka wykorzystała kilka fragmentów z opery Richarda Wagnera Latający Holender (Der fliegende Holländer, 1841). Obiekt J/H jest związany ze wspomnianym utworem Wagnera. Na obiekcie, który przypomina huśtawkę, wypisano kilka zawołań z tej opery: Johohoe! Johohohoe! i Hojoje! Hojoje! Hallojo! Ho! Te pierwsze, zmysłowe słowa w operze Wagnera Latający Holender wypowiadają kobiety, drugie – mężczyźni. Mimo iż mężczyźni do wyrażenia swoich emocji dostają w operze więcej słów niż kobiety, artystka skupia uwagę na wypowiadanych przez kobiety Johohoe! Johohohoe!, które wykorzystuje w ścieżce dźwiękowej do filmu Spotkanie (ponieważ korespondencja, na której oparto film, była prowadzona między dwiema kobietami). 81 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Motina, 2013, dviejų dalių audiovizualinė instaliacija; kintamos dimensijos, garso įrašas: 15 min. Kristina Inčiūraitė, Mother, 2013, audio-visual installation in two parts, variable dimensions, sound recording:15 min. Menininkė lipo į Kijevo monumento vidų, kuris vadinasi Motina tėvynė (1981) ir yra skirtas žuvusiesiems Antrajame pasauliniame kare. Ši skulptūra yra įsišaknijusi į atmintį kaip ikonografinis sovietmečio simbolis, sukurtas garsaus sovietinės epochos alegorinių monumentų meistro Jevgenijaus Vučetičiaus (1908–1974). Menininkė keliavo skulptūros viduje tam, kad audiovizualinėm priemonėm būtų kvestionuojama sovietinių statinių retorika. Ji įrašė savo kelionės garsus, žvelgė į landšaftą Moters-Motinos akimis ir bandė įtvirtinti moters galios pozicijas iš šio privilegijuoto paukščio skrydžio žiūros taško. Motina tėvynė vis dar tebežvelgia Maskvos link – skulptūrų padėtis (stovėjimo kryptis) anuomet buvo sąmoningai ideologiškai angažuota, todėl atveria horizontą trauminių patirčių interpretacijoms. The artist went inside a monument in Kiev, which is called Motherland (1981) and is dedicated to those killed in the Second World War. The sculpture was made by Yevgeny Vuchetich (1908–1974), a famous maker of allegorical monuments in Soviet times, and has stuck in the collective memory as an iconographic symbol of the Soviet period. Her trip inside the sculpture was supposed to question the rhetoric of Soviet-era buildings through audio-visual means. She recorded the sounds during her trip, looked out at the landscape through the eyes of the Woman-Mother, and tried to establish the position of the power of women from this privileged bird’s-eye view. Motherland is still looking in the direction of Moscow: in those times, the position (the direction) of sculptures was purposely ideologically engaged, so it opens up a space for interpretations of ambivalent experiences. 82 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Мать, 2013 г., двухчастная аудиовизуальная инсталляция, переменные размеры, звукозапись: 15’ Kristina Inčiūraitė, Matka, 2013, dwuczęściowa instalacja audiowizualna; zmienne wymiary, nagranie dźwiękowe: 15 min. Видео, положенное в основу работы, было сделано автором в Киеве внутри монумента Родина-мать (1981 г.), посвященного жертвам Второй мировой войны. Данная скульптура застыла в нашей коллективной памяти как иконографический символ советского периода, созданный знаменитым мастером аллегорических монументов Евгением Вучетичем (1908–1974 гг.) Путешествие художницы внутрь скульптуры предполагало анализ риторики советских зданий посредством ряда аудиовизуальных инструментов. Во время своего путешествия она записала звуки, посмотрела на вид, открывающийся из глаз Родиныматери, и попыталась определить позицию женской силы с привилегированной высоты птичьего полёта. Родина-мать все еще смотрит в направлении Москвы. Еще в недалёком прошлом расположение скульптур было намеренно идеологическим, сейчас же оно открывает пространство для интерпретации неоднозначных, двойственных ощущений. Artystka wchodzi do środka kijowskiego monumentu zatytułowanego Matka Ojczyzna (1981) i poświęconego poległym w II wojnie światowej. Rzeźba ta jest zakorzeniona w pamięci jak ikonograficzny symbol okresu sowieckiego, stworzony przez słynnego twórcę alegorycznych monumentów z epoki sowieckiej Jewgenija Wuczeticza (1908–1974). Wycieczka do wewnątrz rzeźby miała na celu zakwestionowanie środkami audiowizualnymi retoryki sowieckich budowli. Artystka nagrała dźwięki ze swojej podróży i pejzaż oglądany oczami Kobiety-Matki oraz podjęła próbę umocnienia pozycji kobiecej siły z tego uprzywilejowanego punktu obserwacyjnego i perspektywy z lotu ptaka. Matka Ojczyzna w dalszym ciągu spogląda w stronę Moskwy – umiejscowienie (ukierunkowanie) rzeźby miało w tamtej epoce świadomy i ideologicznie zaangażowany charakter, dlatego otwiera horyzont dla interpretacji doświadczeń traumatycznych. 83 Kristina Inčiūraitė Kristina Inčiūraitė, Motina tėvynė, 2013, vaizdo įrašas, šaltinis iš YouTube, 6 min, garsas Kristina Inčiūraitė, Motherland, 2013, video recording from YouTube, 6 min., sound Kita Moteris-Motina yra Volgograde. Kaip ir Kijeve, tai alegorinė skulptūra, skirta žuvusiesiems Antrajame pasauliniame kare (tai pagrindinis Mamajevo kurgano monumentas). Tačiau ji pastatyta anksčiau, 1967-aisiais. Kievo ir Volgogrado monumentai sukurti to paties skulptoriaus. YouTube menininkė visiškai atsitiktinai aptiko rusės mergaitės filmuotą medžiagą, kurioje ji bando įamžinti Volgogrado Moters-Motinos aplinką. Inčiūraitė atkreipė dėmesį į medžiagos įkėlimo laiką – nepažįstamoji lankėsi prie šio monumento veikiausiai tuo pat metu, kai Inčiūraitė buvo Kijeve – 2013 gegužės 9-ąją, minint Antrojo pasaulinio karo pabaigos metines. Filmo autorė blaškosi išvarginta saulės ir lėto kilimo aukštyn monumento link. Neįspūdingas, chaotiškas ar net beprasmis nufilmuotos medžiagos turinys yra gretinamas su Inčiūraitės dviejų dalių audiovizualine instaliacija Motina (2013). There is another Woman-Mother in Volgograd. Like the one in Kiev, it is an allegorical sculpture dedicated to those who were killed in the Second World War (it is the most important monument at the place called Mamayev Kurgan), but it was built earlier, in 1967. The monuments in Kiev and Volgograd were made by the same sculptor. Totally by accident, the artist came across a clip on YouTube filmed by a Russian girl, in which she tries to capture the surroundings of the Volgograd WomanMother. Inčiūraitė noticed the time when the clip was put on the website: the girl must have visited the monument at the same time that Inčiūraitė was in Kiev, on 9 May 2013, when the anniversary of the end of the Second World War was being celebrated. Exhausted by the sun and by the slow climb up to the monument, the author of the clip is rushing about with her camera. The unimpressive, chaotic and even senseless content of the filmed material is juxtaposed with Inčiūraitė’s audio-visual installation in two parts called Mother (2013). 84 Kristina Inčiūraitė Кристина Инчюрайте, Родина-мать, 2013 г., видеозапись с YouTube, 6’, звук Kristina Inčiūraitė, Matka Ojczyzna, 2013, nagranie wideo, źródło: YouTube, 6 min., dźwięk Ещё одна Родина-мать находится в Волгограде. Так же, как и в Киеве, эта аллегорическая скульптура посвящена погибшим во время Второй Мировой войны, однако она была возведена раньше – в 1967 году. Над памятниками в Киеве и Волгограде работал один и тот же скульптор. Художница совершенно случайно натолкнулась на видео в YouTube, снятое русской девушкой, в котором та пытается запечатлеть окрестности волгоградской Родины-матери. Внимание К. Инчюрайте привлекла дата публикации видео: 9 мая 2013 года – время, когда художница сама находилась в Киеве по поводу празднования Дня Победы. Камера автора ролика постоянно дергается: девушка утомлена солнцем и долгим восхождением на монумент. Посредственное, хаотичное и в какой-то мере бессмысленное содержание отснятого материала противопоставляется двухчастной аудиовизуальной инсталляции К. Инчюрайте Мать (2013 г.) Inna Kobieta-Matka znajduje się w Wołgogradzie. Podobnie jak w Kijowie, jest to alegoryczna rzeźba poświęcona poległym w II wojnie światowej (to główny monument na szczycie Kurhanu Mamajewa). Została ona jednak wzniesiona wcześniej, w roku 1967. Monumenty w Kijowie i Wołgogradzie są dziełem tego samego rzeźbiarza. Artystka całkowicie przypadkowo natrafiła w YouTube na materiał sfilmowany przez małą Rosjankę, w którym próbuje ona uwiecznić otoczenie Kobiety-Matki w Wołgogradzie. Inčiūraitė zwróciła uwagę na datę przesłania materiału – nieznajoma zwiedzała ten monument prawdopodobnie w tym samym czasie, gdy Inčiūraitė była w Kijowie – 9 maja 2013 r. podczas obchodów rocznicy zakończenia II wojny światowej. Autorka filmu jest roztargniona, zmęczona słońcem i powolnym posuwaniem się w górę ku monumentowi. Nieodznaczająca się niczym szczególnym, chaotyczna czy nawet bezsensowna treść nakręconego materiału jest zestawiana z dwuczęściową instalacją audiowizualną Matka (2013) autorstwa Inčiūraitė. 85 Kristina Inčiūraitė Tai šiuolaikinė menininkė, kurianti piešinius, fotografijas, objektus ir garso projektus, bet dažniausiai videofilmus, videoinstaliacijas, eksperimentinius ir dokumentinius filmus. Kristina Inčiūraitė gimė 1974 m. Šiauliuose, gyvena ir dirba Vilniuje. Ji dalyvavo daugelyje tarptautinių parodų, tokiose kaip: 15-oji Talino grafikos trienalė (2011), 4-oji Ars Baltica fotografijos meno trienalė (2008), 3-oji Prahos bienalė (2007), 2-oji Maskvos šiuolaikinio meno bienalė (2007), 9-oji tarptautinė Baltijos trienalė (2005) ir kitos. Jos filmai buvo pristatyti tarptautiniuose video ir kino festivaliuose: 28-asis Kaselio dokumentinių filmų ir video festivalis (2011), 53-osios Šiaurės filmų dienos Liubeke (2011), 40-asis Monrealio festivalis Nouveau Cinema (2011), 10-asis East End filmų festivalis Londone (2011), FIDMarseille tarptautinis dokumentinių filmų festivalis (2008) ir kituose. Ji dalyvavo menininkų rezidencijose Austrijoje, Suomijoje, Islandijoje, Norvegijoje, Rumunijoje ir Švedijoje. Daugiau informacijos: www.inciuraite.lt Kristina is a contemporary artist, who makes drawings, photographs, objects and sound projects, focusing mainly on videos, video installations, and experimental and documentary films. Kristina Inčiūraitė was born in 1974 in Šiauliai, and lives and works in Vilnius. She has participated in a number of international exhibitions, such as the 15th Tallinn Print Triennial (2011), the 4th Ars Baltica Triennial of Photographic Art (2008), the Prague Biennale 3 (2007), the 2nd Moscow Biennale of Contemporary Art (2007), the 9th Baltic Triennial of International Art (2005), and others. Her films have been shown at international festivals of video and cinema film: the 28th Kassel Documentary Film and Video Festival (2011), the 53rd Nordic Film Days in Lübeck (2011), the 40th Montreal Festival du Nouveau Cinema (2011), the 10th East End Film Festival in London (2011), the Marseille International Festival of Documentary Film (2008), and others. She has attended artists’ residencies in Austria, Finland, Iceland, Norway, Romania and Sweden. For more information: www.inciuraite.lt 86 Представительница современного искусства работает в жанре рисунка и фотографии, занимается созданием объектов и саундпроектов. Большое внимание в своей художественной практике уделяет технологиям видеосъемки с целью создания видеоинсталляций, экспериментальных и документальных фильмов. Кристина Инчюрайте родилась в 1974 г. в Шяуляй (Северная Литва), живёт и работает в Вильнюсе. Участница ряда международных выставок: 15-ой Печатной триеннале, Таллинн (2011 г.), Четвёртой триеннале фотографии Ars Baltica (2008 г.), Третьей Пражской биеннале (2007 г.), Второй Московской биеннале современного искусства (2007 г.) и др. Фильмы Кристины Инчюрайте демонстри ровались на международных фестивалях видео- и киноискусства: 28-й Фестиваль документального кино и видео, Кассель (2011 г.), 53-й Фестиваль фильмов Северных стран, Любек (2011 г.), 40-й Фестиваль нового кино, Монреаль (2011 г.), 10-й Кинофестиваль Ист-Энда, Лондон (2011 г.), Международный фестиваль документального кино FIDMarseille (2008 г.) и др. Przedstawicielka sztuki współczesnej, zajmuje się rysunkiem, fotografiką, tworzy obiekty i projekty dźwiękowe, ale najczęściej filmy wideo, wideoinstalacje, filmy eksperymentalne i dokumentalne. Kristina Inčiūraitė urodziła się w 1974 w Szawlach (Šiauliai), mieszka i pracuje w Wilnie. Brała udział w wielu wystawach międzynarodowych, takich jak: 15. Triennale Grafiki w Tallinie (2011), 4. Triennale Sztuki Fotograficznej Ars Baltica (2008), 3. Biennale w Pradze (2007), 2. Biennale Sztuki Współczesnej w Moskwie (2007), 9. Międzynarodowe Triennale Bałtyckie (2005) i in. Jej filmy zostały pokazane na międzynarodowych festiwalach wideo i filmów: 28. Festiwal Filmów dokumentalnych i wideo w Kassel (2011), 53. Dni Filmów Północnych w Lubece (2011), 40. Festiwal Nouveau Cinema w Montrealu (2011), 10. Festiwal Filmów East End w Londynie (2011), Międzynarodowy Festiwal Filmów Dokumentalnych FIDMarseille (2008) i in. Brała udział w rezydencjach artystycznych w Austrii, Finlandii, Islandii, Norwegii, Rumunii i Szwecji. Więcej informacji: www.inciuraite.lt Подробнее: www.inciuraite.lt 87 Cooltūristės Kristina InČIŪRAITĖ Susitikimas. Pavogta praeitis The Meeting. Stolen Past Встрeча. Украденнoe прошлое Spotkanie. Skradziona Przeszłość Leidėjas / Publisher / Издатель / Wydawca katalogu: Klaipėdos kultūrų komunikacijų centras Klaipėda Culture Communication Centre Центр коммуникаций культур Клайпеды Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie Bažnyčių 4, Klaipėda, Lietuva, +370 46 310357, www.kkkc.lt Spauda / Printed by / Печать / Druk: UAB „Spaudos praktika“ / www.repro.lt Tiražas / Edition copies / Тираж / Nakład: 1000 88 Europos Sąjungą sudaro 28 šalys-narės, nusprendusios palaipsniui apjungti savo praktinę patirtį, išteklius ir kurti bendrą ateitį. Per 50 metų trukusį plėtros laikotarpį šios šalys kartu sukūrė stabilumo, demokratijos ir darnaus vystymosi erdvę, išlaikydamos kultūrinę įvairovę, toleranciją ir asmens laisves. Europos Sąjungos siekis – skleisti savo vertybes ir dalintis savo pasiekimais su kaimyninėmis šalims ir tautomis. Lietuvos, Lenkijos ir Rusijos Europos kaimynystės ir partnerystės priemonės bendradarbiavimo abipus sienos 2007–2013 m. programos tikslas – skatinti ekonominį ir socialinį vystymąsi ES bei Rusijos pasienio regionuose, sprendžiant bendras problemas ir iššūkius bei skatinant bendradarbiavimą tarp kaimyninių tautų. Pagal šią Programą ne pelno siekiančios organizacijos iš Lietuvos ir Lenkijos pasienio regionų kartu su partneriais iš Kaliningrado srities įgyvendina bendrus projektus, finansuojamus iš ES ir Rusijos Federacijos lėšų. The European Union comprises 28 member states that have decided to gradually link together their knowhow, experience and resources striving for common future. During 50 years of enlargement these countries together have built a zone of stability, democracy and sustainable development whilst maintaining cultural diversity, tolerance and personal freedoms. The European Union is committed to promoting its values and sharing its achievements with countries and people beyond its borders. Lithuania-Poland-Russia European Neighbourhood and Partnership Instrument Cross-border Cooperation Programme 2007–2013. The aim of the Programme – to promote economic and social development on both sides of the EU-Russian border, addressing common challenges and problems, and promoting people to people cooperation among neighbouring countries. Under the Programme, legal non-profit organizations from the Lithuanian and Polish border regions and the entire Kaliningrad oblast implement joint projects cofinanced by the EU and the Russian Federation. Šis leidinys parengtas naudojantis Europos Sąjungos parama pagal 2007–2013 m. Europos kaimynystės ir partnerystės priemonės Lietuvos, Lenkijos ir Rusijos bendradarbiavimo per sieną programą. Už jo turinį, kuris jokiomis aplinkybėmis neatspindi Europos Sąjungos pozicijos, atsako Klaipėdos kultūrų komunikacijų centras. The present publication has been prepared with the aid of the European Union within the frameworks of the Lithuania-Poland-Russia European Neighbourhood and Partnership Instrument Cross-border Cooperation Programme 2007–2013. The contents of this publication is sole responsibility of Klaipėda Culture Communication Centre and under no circumstances it does reflect the official position of the European Union. Unia Europejska składa się z 28 krajów członkowskich, które zdecydowały stopniowo łączyć swoją wiedzę, zasoby i przyszłość. Wspólnie, podczas trwającego 50 lat procesu rozszerzania, zbudowały one strefę stabilności, demokracji oraz zrównoważonego rozwoju zachowując kulturową różnorodność, tolerancję i indywidualne wolności. Unia Europejska jest zdecydowana dzielić się swoimi osiągnięciami oraz wartościami z państwami i społecznościami spoza jej granic. Program Współpracy Transgranicznej Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa Litwa-Polska-Rosja 2007–2013 ma na celu wsparcie rozwoju społeczno-gospodarczego po obu stronach granicy między UE i Rosją, odpowiadając na wspólne wyzwania i problemy oraz promując współpracę między społeczeństwami. W ramach Programu nie działające dla zysku podmioty prawne z litewskich i polskich regionów przygranicznych oraz z całego Obwodu Kaliningradzkiego wdrażają wspólne projekty współfinansowane przez UE oraz Federację Rosyjską. Европейский Союз состоит из 28 государств-членов, которые решили постепенно объединить свои знания, ресурсы и судьбы. За 50-летний период расширения ЕС они совместно создали зону стабильности, демократии и устойчивого развития, сохранив культурное разнообразие, толерантность и свободу личности. Европейский Союз стремится неуклонно делиться своими достижениями и ценностями со странами и народами, находящимися за пределами его границ. Программа приграничного сотрудничества Европейского инструмента соседства и партнерства Литва-Польша-Россия 2007–2013 гг. направлена на поддержку социально-экономического развития по обеим сторонам границы между ЕС и РФ, решение общих задач и проблем, а также развитие сотрудничества между людьми. В рамках данной программы некоммерческие организации и учреждения из Калининградской области и приграничных районов Литвы и Польши осуществляют реализацию совместных проектов при финансовой поддержке ЕС и РФ. Ta publikacja została wydana przy pomocy finansowej Unii Europejskiej, w ramach Programu Współpracy Transgranicznej ENPI Litwa-Polska-Rosja 2007–2013. Odpowiedzialność za zawartość tej publikacji leży wyłącznie po stronie Centrum Komunikacji Kulturowej w Kłajpedzie i nie może być w żadnym wypadku traktowana jako odzwierciedlenie stanowiska Unii Europejskiej. 90 Данная публикация была подготовлена при финансовой поддержке Европейского Союза в рамках Программы приграничного сотрудничества ЕИСП Литва-Польша-Россия 2007–2013 гг. Ответственность за содержание публикации несет Центр коммуникаций культур Клайпеды. Данная публикация ни в коей мере не может рассматриваться как выражение позиции Европейского Союза.