Pobierz plik PDF

S P R A W O Z D A N I A
Prawo Kanoniczne
59 (2016) nr 2
II Sympozjum Prawa Kanonicznego w Vranovie u Brna
W dniach 21-22 września 2015 r. w ośrodku rekolekcyjnym św. Franciszka z Paoli w Vranovie u Brna (Czechy) zostało zorganizowane II Sympozjum Prawa Kanonicznego. Organizatorem sympozjum była Akademia
Prawa Kanonicznego w Brnie, założona w 2012 r. przez biskupa diecezji
brneńskiej, Vojtěcha Cikrle. Brneńska Akademia we współpracy z Wydziałem Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego oferuje możliwość uzyskania tytułu licencjata prawa kanonicznego w trybie czteroletnich studiów zaocznych. Wykłady i ćwiczenia
odbywają się zazwyczaj raz lub dwa razy w ciągu miesiąca i prowadzone
są głównie przez pracowników naukowych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego oraz miejscowych specjalistów prawa kanonicznego i cywilnego.
Aktualnie w tej formie studiów prawa kanonicznego uczestniczy ponad
60 studentów z Czech i Słowacji. W sympozjum, które swoim patronatem objął biskup Vojtěch Cikrle, uczestniczyło około 150 przedstawicieli:
profesorowie i wykładowcy prawa kanonicznego i cywilnego, pracownicy
kościelnego wymiaru sprawiedliwości; oficjałowie, sędziowie, obrońcy węzła
małżeńskiego, adwokaci, notariusze i studenci prawa kanonicznego oraz
inni zainteresowani z Czech, Słowacji, Polski, Włoch oraz Rosji.
Sympozjum odbyło się krótko po promulgowaniu przez papieża Franciszka Listów apostolskich motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus oraz
Mitis et misericors Iesus z dnia 15 sierpnia 2015 r., reformujące kanony Kodeksu Prawa Kanonicznego oraz kanony Kodeksu Kanonów Kościołów
Wschodnich dotyczące spraw o orzeczenie nieważności małżeństwa, chociaż
program sympozjum jak i referaty zaproszonych gości, zostały przygotowane o wiele wcześniej. Głównymi tematami i celem sympozjum była
reakcja na najbardziej aktualne problemy: skrócenie procesów o nieważność małżeństwa, sakramentalna godność małżeństwa, strona finansowa
trybunałów diecezjalnych i możliwość prowadzenia bezpłatnych procesów
o nieważność małżeństwa.
188 SPRAWOZDANIA
[2]
Pierwszą sesję w dniu 21 września 2015 r. moderował ks. dr Karel Orlita, przewodniczący Akademii Prawa Kanonicznego i wikariusz sądowy
diecezji brneńskiej. Słowa przywitania do uczestników sympozjum skierował najpierw ks. bp František Václav Lobkowicz OPraem., biskup diecezji
ostrawsko-opawskiej i przewodniczący prawno-ekonomicznej sekcji Konferencji Episkopatu Czech, a następnie, w imieniu Stowarzyszenia Kanonistów
Czeskich przywitał uczestników sympozjum wiceprzewodniczący tegoż
Stowarzyszenia, p. dr hab. Záboj Horák.
Pierwszy referat, pt. Gwarancja sprawiedliwości oraz propozycje aktualnego synodu biskupów odnośnie przyśpieszenia procesów małżeńskich;
przygotowanie pracowników i odpowiedzialność biskupa, wygłosił ks. Paweł
Malecha, Promotor Sprawiedliwości w Najwyższym Trybunale Sygnatury
Apostolskiej. W krótkiej dyskusji po wygłoszeniu swojego referatu, ks. Paweł
Malecha odpowiadał na pytania uczestników sympozjum, które dotyczyły
głównie niedawno opublikowanego Listu apostolskiego motu proprio papieża Franciszka Mitis Iudex Dominus Iesus.
Drugim prelegentem był ks. Davide Salvatori, sędzia Roty Rzymskiej,
który wygłosił referat pt. Niedostatek wiary i udowodnienie błędu co do
sakramentalnej godności małżeństwa oraz jej wykluczenie „exclusio et error circa sacramentalem dignitatem matrimonii” rozważana o papieskim
przemówieniu do Roty Rzymskiej. W swoim wystąpieniu zwrócił uwagę, iż
przytaczane przemówienie do Roty Rzymskiej z początku 2015 r., w którym
papież Franciszek wskazuje na wykład kan. 1099 KPK, było krytykowane
przez pewne kręgi, że daje dalsze możliwości deklarowania nieważności
małżeństwa przez trybunały kościelne. Zaznaczył jednak, że tym problemem zajmowali się już papież Jan Paweł II oraz Benedykt XVI, a papież
Franciszek jedynie kontynuuje linię swoich poprzedników w tej materii.
W popołudniowej części pierwszego dnia sympozjum wystąpił ks. Paolo
Bianchi, profesor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie i wikariusz sądowy Regionalnego Trybunału Kościelnego w Lombardii z referatem pt. Brak wiary oraz ukierunkowanie małżeństwa dla dobra małżonków.
Autor referatu wskazał kilka wyroków Roty Rzymskiej, które pokazują, że
dopiero po 2000 r. jurysprudencja rotalna ujednoliciła się w kwestii rozstrzygania tego, co jest treścią pojęcia „dobro małżonków”. Zwrócił również
uwagę na kilka wyroków trybunału kościelnego w Mediolanie, wyjaśniając
jak zostało w nich zdefiniowane „dobro małżonków” i jaki wpływ miało
takie przedstawienie definicji na nieważność małżeństwa.
[3]
SPRAWOZDANIA
189
Kolejnym i zarazem ostatnim prelegentem w pierwszym dniu sympozjum był Francesco Catozzella, profesor Papieskiego Uniwersytetu Laterańskiego w Rzymie i adwokat Roty Rzymskiej, który przedstawił referat pt.
Wpływ działalności adwokata i pełnomocnika na przyśpieszenie oraz skuteczność małżeńskiego procesu kanonicznego. W swoim referacie przedstawił
zadania stojące przed adwokatami i pełnomocnikami biorącymi czynny
udział w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
Po przedstawionych wszystkich referatach przewidzianych w programie pierwszego dnia sympozjum, kilka słów do uczestników sympozjum
skierowała p. dr Kateřina Šimáčková, sędzia czeskiego Trybunału Konstytucyjnego i przewodnicząca miejscowej grupy Stowarzyszenia Kanonistów
Czeskich w Brnie.
Przedstawione referaty oraz dyskusje w pierwszym dniu sympozjum,
można podsumować następującymi stwierdzeniami: pomimo tego, iż reforma papieża Franciszka skraca procesy o nieważność małżeństwa, to
jednak będą one wymagały wyższego poziomu fachowości i moralności
pracowników trybunałów kościelnych; z przemówienia papieża Franciszka
do Roty Rzymskiej w 2015 r. można stwierdzić, że brak wiary może być
przyczyną nieważności małżeństwa, ale nigdy sam z siebie, ale wyłącznie
w połączeniu z innymi dowodami, środkami dowodowymi i przesłankami.
Na początku drugiego dnia sympozjum, uczestników przywitał ks. bp
Vojtěch Cikrle, biskup ordynariusz diecezji brneńskiej. Jako pierwszy wygłosił swój referat ks. kard. Francesco Coccopalmerio, przewodniczący
Papieskiej Rady ds. Tekstów Prawnych, pt. Innowacja kanonicznego procesu
małżeńskiego w świetle aktualnego synodu biskupów o rodzinie. Prelegent
w przygotowanym wcześniej referacie uwzględnił nowe przepisy dotyczące
procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa, opublikowane w Liście
apostolskim motu proprio papieża Franciszka Mitis Iudex Dominus Iesus.
Następnie zostały przedstawione krótkie referaty dotyczące możliwości
prowadzenia bezpłatnych procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa
w trybunałach diecezjalnych. Sytuacja w Polsce została przedstawiona w referacie pt. Analiza systemu ekonomicznego zabezpieczenia sądów kościelnych
na świecie oraz możliwość bezpłatnego przebiegu spraw w odniesieniu do
sytuacji w Polsce, autorstwa ks. dr hab. Leszka Adamowicza, prof. KUL,
dyrektora Instytutu Prawa Kanonicznego. Sytuację na Słowacji w swoim
referacie pt. Możliwe propozycje osiągnięcia bezpłatnego procesu małżeńskiego w odniesieniu do ekonomicznej sytuacji Kościoła na Słowacji,
przedstawił ks. prof. dr hab. Ján Duda, wikariusz sądowy diecezji spiskiej
190 SPRAWOZDANIA
[4]
i przewodniczący Stowarzyszenia Kanonistów Słowackich. Analizę tej samej problematyki w warunkach czeskich przedstawił w swoim referacie
ks. dr Karel Orlita, przewodniczący Akademii Prawa Kanonicznego i wikariusz sądowy diecezji brneńskiej. Na podstawie powyższych referatów
można jednoznacznie stwierdzić, iż pomimo istnienia różnych możliwych
modelów finansowania trybunałów kościelnych, nikomu nie można odmówić dostępu do poszukiwania sprawiedliwości i prawdy w sądzie kościelnym
z powodu braku środków finansowych.
W popołudniowej części drugiego dnia sympozjum, uczestnicy zostali
rozdzieleni do kilku grup, w których dyskutowano i omawiano praktyczny
przykład procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa dotyczący błędu
co do sakramentalnej godności małżeństwa. Na zakończenie sympozjum
została podsumowana dyskusja w poszczególnych grupach.
Zorganizowane przez brneńską Akademię Prawa Kanonicznego sympozjum było miejscem wymiany poglądów, spostrzeżeń oraz naukowych
refleksji dotyczących aktualnej wówczas zmiany prawa, które wprowadził
List apostolski motu proprio papieża Franciszka Mitis Iudex Dominus Iesus.
Pomimo tego, iż niektóre pytania pozostały bez odpowiedzi i nie wszystkie
wątpliwości zostały rozwiane, jednak była to doskonała okazja do wymiany
doświadczeń pomiędzy przedstawicielami sądownictwa kościelnego i prawnikami Włoch, Czech, Słowacji i Polski.
ks. Tomasz Poterała MSC
Wydział Prawa Kanonicznego UKSW