Nadzór finansowy w Unii Europejskiej Financial supervision in the

Transkrypt

Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH
Nr 97
Seria: Administracja i Zarz dzanie
2013
mgr Jacek epecki
doktorant SGH w Warszawie
Kolegium Gospodarki wiatowej
Nadzór finansowy w Unii Europejskiej
Financial supervision in the European Union
Streszczenie: Unia Europejska tworz c na swym obszarze jednolity rynek finansowy wzbudzi!a
nowe ryzyka. Wynika!y one mi"dzy innymi z dzia!alno#ci na rynku finansowym, prowadzonej
w sposób nieskr"powany na terenie ca!ej UE (przejawiaj cej si" przede wszystkim swobod
transferu p!atno#ci i kapita!u). Kryzys, który mia! miejsce w latach 2007-2009 obna$y! wiele s!abo#ci i luk w nadzorze finansowym Unii Europejskiej. Pokaza!, $e ryzyka nie zosta!y w por" wykryte, a nadzór nie by! skuteczny. Dlatego te$, aby przeciwdzia!a% takim sytuacj w przysz!o#ci,
powsta!a nowa koncepcja/struktura europejskiego nadzoru finansowego. Zadaniem jej jest dzia!anie w sposób skoordynowany i skuteczny, wykrywaj cy w por" zagro$enia tak aby skutecznie
na nie reagowa%. W artykule podj"to prób" przedstawienia znaczenia nadzoru finansowego
w kontek#cie funkcjonowania Unii Europejskiej.
S!owa kluczowe: ryzyko systemowe, nadzór finansowy, mechanizm nadzorczy
Abstract: The European Union in its area by creating a single financial market has raised new
risks. They resulted, inter alia, of financial market activity, conducted in freely throughout the EU
(which is manifested above all the freedom to transfer payments and capital). The crisis, which
took place in 2007-2009 has exposed many weaknesses and vulnerabilities in the financial supervision of the European Union. He showed that the risks were not detected in time and supervision was not effective. Therefore, to prevent such situations in the future, a new concept
/ structure of the European financial supervision. Its task is to act in a coordinated and effective
way to detect threats in time to respond effectively. This article attempts to present the importance of financial supervision in the context of the functioning of the European Union.
Key words: systemic risk, financial supervision, supervisory mechanism
Wst"p
Nadzór finansowy w Unii Europejskiej zmienia si! wraz ze zmian"
#rodowiska dzia$alno#ci rynku finansowego.
Kryzysy finansowe s" g$ównym czynnikiem maj"cym znacz"cy wp$yw
na kszta$t nadzoru finansowego.
Unia Europejska tworz"c na swym obszarze jednolity rynek finansowy
wzbudzi$a nowe ryzyka. Wynika$y one mi!dzy innymi z dzia$alno#ci na rynku
finansowym, prowadzonej w sposób nieskr!powany na terenie ca$ej UE
(przejawiaj"cej si! przede wszystkim swobod" transferu p$atno#ci i kapita$u).
170
J. !epecki
Kryzys, który mia$ miejsce w latach 2007-2009 obna%y$ wiele s$abo#ci
i luk w nadzorze finansowym Unii Europejskiej. Pokaza$, %e ryzyka nie zosta$y w por! wykryte, a nadzór nie by$ skuteczny. Dlatego te%, aby przeciwdzia$a& takim sytuacj" w przysz$o#ci, powsta$a nowa koncepcja/struktura europejskiego nadzoru finansowego. Zadaniem jej jest dzia$anie w sposób
skoordynowany i skuteczny, wykrywaj"cy w por! zagro%enia tak aby skutecznie na nie reagowa&.
Powstanie europejskiego nadzoru finansowego
Zadaniem nadzoru finansowego jest zapewnienie:
stabilno#ci systemowej,
bezpiecze'stwa banków oraz innych instytucji finansowych,
ochrony konsumentów us$ug finansowych,
sprawnego i wyrazistego systemu prowadzenia transakcji1.
Powo$anie europejskich struktur nadzoru nad rynkiem finansowym
zapewniaj"cych stabiln" prac! tego systemu by$o przedmiotem dyskusji polityków UE ju% od pocz"tku 1999 roku. Podj!te próby regulacji rynku finansowego nie zako'czy$y si! jednak sukcesem (Financial Services Action Plan –
FSAP). Powo$ana komisja pod przewodnictwem Lamfalussy’ego opracowa$a
raport (rok 2001) dotycz"cy zgodno#ci rynków finansowych UE.
Zawarto w nim wskazówki dotycz"ce sytemu reform przepisów prawa,
odnosz"cych si! do unijnego rynku finansowego.
Struktur! nadzoru tworzy$y komitety trzeciego poziomu: Komitet Europejskich Organów Nadzoru Bankowego - CEBS (bankowo#&), Komitet Europejskich Organów Nadzoru ds. Ubezpiecze' i Pracowniczych Programów
Emerytalnych – CEIOPS (ubezpieczenia), Komitet Europejskich Organów
nad Rynkiem Papierów Warto#ciowych – CESR (papiery warto#ciowe)2. Zadaniem tych komitetów by$o wsparcie wymiany dobrych praktyk pomi!dzy
instytucjami krajów cz$onkowskich UE. Rozwi"zania te nie sprosta$y jednak
pojawiaj"cym si! wyzwaniom, co pokaza$ #wiatowy kryzys rynków finansowych spowodowany b$!dn" polityk" kredytow" banków hipotecznych oraz
wygórowanym ratingiem papierów warto#ciowych (lata 2007-2009).
W 2008 roku powo$ano komisj! de Larosi(re’a, która opracowa$a
w swoim raporcie fundamenty nowego systemu nadzoru rynków finansowych UE3.
Wynikiem tych prac jest powo$anie od stycznia 2011 roku nowego Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego, którego zadaniem jest zapewnienie odpowiedniego wdra%ania przepisów w sposób zapewniaj"cy utrzy-
1
Banking Supervision at the Crossroads, red. T. Kuppens, H. Prast, S. Wesseling, E. Elgar Publishing, Cheltenham 2003.
2
Decyzje Komisji z dnia 23 stycznia 2009r. odpowiednio nr: 2009/78/WE (Dz.Urz. UE L 25,
s. 23); 2009/79/WE (Dz.Urz. UE L 25, s. 28); 2009/77/WE (Dz.Urz. UE L 25, s. 18).
3
The high-level group on financial supervision in the UE, Brussel, 25 February 2009,
htpp://ec.europa.eu/internal_market/finances/docs/de_larosiere_report_en.pdf.
Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013
ZN nr 97
171
manie stabilno#ci systemu finansowego, odbudowa zaufania i ochrona konsumentów us$ug finansowych4.
Poni%ej przedstawiono schemat organizacyjny Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (zob. rysunek 1).
Rysunek 1. Sk$ad Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego
)ród$o: opracowanie w$asne na podstawie danych zawartych w Rozporz"dzeniu Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie unijnego
nadzoru makroostro$no#ciowego nad systemem finansowym i ustanowienia Europejskiej Rady
ds. Ryzyka Systemowego.
Szczególne zadania w zakresie funkcjonowania Europejskiej Rady ds.
Ryzyka Systemowego powierzono Europejskiemu Bankowi Centralnemu
(EBC). Nowy system prawny aktualnego nadzoru finansowego Unii Europejskiej tworzy:
Rozporz"dzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)
nr 1092/2010 z dnia 24 listopada 2010 roku w sprawie unijnego
nadzoru makroostro$no#ciowego nad systemem finansowym
i ustanowienia Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego,
nr 1093/2010 z dnia 24 listopada 2010 roku w sprawie ustanowienia Europejskiego Urz"du Nadzoru Bankowego,
nr 1094/2010 z dnia 24 listopada 2010 roku w sprawie ustanowienia Europejskiego Urz"du Nadzoru Ubezpiecze& i Pracowniczych
Programów Emerytalnych,
4
Europejski System Nadzoru Finansowego, Komisja Nadzoru Finansowego, www.knf.gov.pl.
ZN nr 97
172
J. !epecki
nr 1095/2010 z dnia 24 listopada 2010 roku w sprawie ustanowienia Europejskiego Urz"du Nadzoru Gie!d i Papierów Warto#ciowych,
Rozporz"dzenie Rady (UE) Nr 1096/2010 z dnia 17 listopada 2010
roku w sprawie powierzenia Europejskiemu Bankowi Centralnemu
szczególnych zada& w zakresie funkcjonowania Europejskiej Rady
ds. Ryzyka Systemowego5.
Europejskie Urz"dy Nadzoru (ESA)
G$ównym elementem zmian w systemie nadzoru finansowego w UE jest powo$anie Europejskich Urz!dów Nadzoru, które maj" znacznie wi!ksze kompetencje ni% funkcjonuj"ce wcze#niej komitety nadzorców europejskich
(CEBS, CEIOPS, CESR). Ich struktur! zilustrowano ni%ej (zob. rysunek 2).
Rysunek 2. Struktura Europejskich Urz!dów Nadzoru
)ród$o: opracowanie w$asne na podstawie danych Komisji Nadzoru Finansowego,
htpp://www.knf.gov.pl/o_nas/wspolpraca_miedzyna rodowa/unia/inf_ogol.html.
5
Europejski System Nadzoru Finansowego – Podstawa prawna – Komisja Nadzoru Finansowego, htpp://www.knf.gov.pl/o_nas/wspolpraca_miedzynarodowa/unia/podstawa_prawna.html.
ZN nr 97
173
Europejskie Urz!dy Nadzoru cho& nie sprawuj" bezpo#redniego nadzoru nad instytucjami finansowymi, mog" wydawa& decyzje wi"%"ce krajowe
organy nadzoru6. Ponadto doradzaj" one KE, opracowuj" wytyczne, przeprowadzaj" dzia$ania w dziedzinie konwergencji praktyk nadzorczych itp.
Ponadto do ich zada' nale%y mi!dzy innymi:
kompleksowa wspó$praca z ESRB,
#ledzenie i ocena zmian na rynkach,
umacnianie ochrony konsumentów (ubezpieczonych, inwestorów,
cz$onków programów emerytalnych),
podejmowanie dzia$a' zapewniaj"cych spójne funkcjonowanie systemu itp.
Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB)
Najwa%niejszym zadaniem Rady ds. Ryzyka Systemowego, dzia$aj"cej przy Europejskim Banku Centralnym jest skuteczne monitorowanie ryzyk
systemowych. ESRB wnosi wk$ad w sprawne funkcjonowanie rynku finansowego, poprzez ostrzeganie przed rozpoznanymi ryzykami systemowymi
i wydawanie zalece' dzia$a' w odpowiedzi na te ryzyka. Przyczynia& ma si!
to do wzrostu gospodarczego Wspólnoty i ma przeciwdzia$a& pojawianiu si!
kryzysów.
Struktur! ESRB przedstawiono poni%ej (patrz rysunek 3).
Rysunek 3. Struktura Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego
)ród$o: opracowanie w$asne na podstawie danych Komisji Nadzoru Finansowego,
htpp://www.knf.gov.pl/o_nas/wspolpraca_miedzyna rodowa/unia/inf_ogol.html.
6
M. Fedorowicz, Funkcje nowego europejskiego nadzoru finansowego ze szczególnym
uwzgl"dnieniem funkcji nadzorczych w sektorze bankowym, „Kwartalnik Prawa Publicznego”,
2010, nr 4, s. 59-79.
ZN nr 97
174
J. !epecki
Wspólny nadzór bankowy – Unia bankowa
Najnowszym rozwi"zaniem maj"cym zapewni& dodatkowy bufor bezpiecze'stwa dla europejskiego systemu finansowego jest projekt utworzenia
unii bankowej. Komisja Europejska we wrze#niu 2012 roku opublikowa$a
projekt rozporz"dzenia, zgodnie z którym nadano uprawnienia w zakresie
nadzoru ostro%no#ciowego nad bankami strefy euro – Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Ma on identyfikowa& nieprawid$owo#ci w sektorach bankowych poszczególnych pa'stw, tak aby nie sta$y si! one zagro%eniem dla
ca$ej strefy euro.
W projekcie tym zak$ada si! stworzenie jednolitego mechanizmu nadzorczego (Single Supervisory Mechanism – SSM). Mechanizm SSM dotyczy
krajów strefy euro, lecz b!dzie równie% otwarty dla krajów z poza tej strefy.
Europejski Bank Centralny obejmie nadzorem banki (z pocz"tkiem 2014 roku) o aktywach powy%ej 30 mld euro lub stanowi"cych wi!cej ni% 20 proc.
PKB danego kraju. Z ka%dego pa'stwa nadzór obejmie co najmniej trzy
banki. Oznacza to, %e faktycznym nadzorem bankowych zostanie obj!tych
200 banków na oko$o 6 tys. dzia$aj"cych7.
W przypadku obj!cia nadzorem bankowym wszystkich pa'stw Unii
Europejskiej, sumuj"c aktywa banków spe$niaj"cych jedno z pi!ciu kryteriów
kwalifikuj"cych bank do obj!cia nadzorem (aktywa ponad 30 mld euro lub
stanowi"ce wi!cej ni% 20 proc. PKB danego kraju, bank nale%"cy do trzech
najwi!kszych w kraju lub b!d"cych spó$k" córk" tudzie% oddzia$em banku
z UE) – ich wynik przedstawia si! nast!puj"co:
96
100
89 87 86
80
78 75
67 66
60
49 45
60
40
20
#otwa
Bu"garia
Polska
Czechy
Rumunia
W!gry
Litwa
Dania
Chorwacja
Szwecja
W. Brytania
0
Rysunek 4. Procent aktywów sektora bankowego, który b!dzie podlega$ nowemu unijnemu
nadzorowi w sytuacji, gdyby do$"czy$y do niego wszystkie pa'stwa UE
)ród$o: Bruegel, [w:] Rzeczpospolita z dnia 14 marca 2013 r. Rynki & finanse, s. B9.
7
T. Grosse, Kryzys euro w perspektywie 2012 roku, Instytut Sobieskiego 17 stycze' 2013 roku, www.sobieski.org.pl/kryzys-euro-w-perspektywie-2012-roku.
ZN nr 97
175
Podsumowanie
Nadzór finansowy w Unii Europejskiej jest przede wszystkim odpowiedzi" na kryzys finansowy z lat 2007-2009. Pokaza$ on s$abo#& dotychczasowej formu$y nadzoru, który by$ sprawowany na poziomie pa'stw cz$onkowskich, nie obejmuj"c systemowo ca$ej strefy jednolitego rynku
finansowego. Celem nowego nadzoru finansowego UE nie jest wyeliminowanie nadzoru w poszczególnych pa'stwach, lecz poszerzenie go o europejskie instytucje nadzoru koordynuj"ce nadzór wszystkich krajów.
Takie rozwi"zania nale%y uzna& za prawid$owe, gdy% jak pokazuje historia dotychczasowe rozwi"zania nie sprawdzi$y si!, doprowadzaj"c do
kryzysu finansowego. Pomimo licznych w"tpliwo#ci zwi"zanych z wprowadzaniem nowych rozwi"za', dotycz"cych mi!dzy innymi metod egzekwowania decyzji Europejskiego Nadzoru Finansowego (ESRB i ESA), nale%y
ufa& %e wnios" one nowe warto#ci i ochroni" konsumentów i rynek finansowy Unii Europejskiej przed skutkami globalnych recesji.
Ocena jako#ci zorganizowanego nowego systemu nadzoru finansowego w UE mo%liwa b!dzie dopiero, gdy proces tworzenia nadzoru zostanie
zako'czony. W chwili obecnej trwaj" prace nad przyj!ciem przez KE mechanizmu, który pozwoli na udzielenie wsparcia krajom strefy euro przeprowadzaj"cym skomplikowane reformy. Chodzi o przyj!cie tzw. „dwupaku”
czyli dwóch rozporz"dze' wzmacniaj"cych nadzór nad krajami, które maj"
problemy finansowe, w sytuacji gdy problemy te mog" zagrozi& ca$ej strefie
euro. Komisja Europejska uzyska$aby mechanizm pozwalaj"cy na analiz!
bud%etów pa'stw, przed ich zatwierdzeniem.
Czy uda doj#& si! do porozumienia w sytuacji, gdy nie wszystkie kraje nale%" do strefy euro i s" w mniejszym stopniu zainteresowane tymi rozwi"zaniami? Wydaje si!, %e uzyskanie kompromisu w tej kwestii przyniesie jeszcze wiele zmian w stosunku do pierwotnych za$o%e', tak aby spe$ni&
wymagania licz"cych si! krajów cz$onkowskich UE.
Bibliografia
Banking Supervision at the Crossroads, red. T. Kuppens, H. Prast, S. Wesseling, E. Elgar Publishing, Cheltenham 2003.
Decyzje Komisji z dnia 23 stycznia 2009 r. odpowiednio nr: 2009/78/WE
(Dz.Urz. UE L 25, s. 23); 2009/79/WE (Dz.Urz. UE L 25, s. 28);
2009/77/WE (Dz. Urz. UE L 25, s. 18).
Europejski System Nadzoru Finansowego, Podstawa prawna, Komisja Nadzoru Finansowego,
htpp://www.knf.gov.pl/o_nas/wspolpraca_miedzynarodowa/unia/podst
awa_prawna.
Europejski System Nadzoru Finansowego, Komisja Nadzoru Finansowego,
www.knf.gov.pl.html.
ZN nr 97
176
J. !epecki
Fedorowicz M., Funkcje nowego europejskiego nadzoru finansowego ze
szczególnym uwzgl"dnieniem funkcji nadzorczych w sektorze bankowym, Kwartalnik Prawa Publicznego 2010, nr 4, s. 59-79.
Grosse T.G., Kryzys euro w perspektywie 2012 roku, Instytut Sobieskiego
17 stycze' 2013 roku, www.sobieski.org.pl/kryzys-eurow-perspektywie-2012-roku.
The high-level group on financial supervision in the UE, Brussel, 25 February 2009,
htpp://ec.europa.eu/internal_market/finances/docs/de_larosiere_report
_en.pdf.
ZN nr 97

Nadzór finansowy w Unii Europejskiej Financial supervision in the

Transkrypt

Podobne dokumenty

Centrum zakupu

"Ma³opolskie Doradztwo Biznesowe"

System Kontroli Dostępu (SKD) - AccessControl

Analityk ds biznesu

Test 2003 - SebekFireman

Pobierz tą stronę w wersji PDF

06-016 bujak poj - krowa