Program rozwoju energetyki jądrowej w Egipcie

Program rozwoju energetyki jądrowej w Egipcie
Plany rozwoju energetyki jądrowej w Egipcie sięgają 1954 roku. Obecnie Egipt dysponuje
dwoma reaktorami wodnymi, wykorzystywanymi do badań naukowych. Pierwszy z reaktorów
Egipt uzyskał w 1961 r. w okresie współpracy z ówczesnym ZSRR – obecnie ten niewielki 2
MW reaktor funkcjonuje zaledwie przez 20 tygodni w okresie roku.
W 1968 r. Egipt podpisał Układ o Nierozpowszechnianiu Broni Atomowej, nie mając
wystarczającej ilości materiału na wyprodukowanie broni atomowej i rezygnując z programu
rozwoju atomistyki.
W 1975 r. nowy program rozwoju energetyki jądrowej został przygotowany w konsultacji z USA
przez Zarząd Elektrowni Atomowych /Nuclear Power Plants Authority – NPPA/ w Egipcie.
NPPA realizowała od 1976 r. projekty badawcze w zakresie atomistyki, służące generowaniu
energii elektrycznej i odsalaniu wody. Po wypadku w Czernobylu plany rozwoju energetyki
jądrowej zostały w Egipcie wstrzymane, niemniej już w 1998 r. argentyńska firma INVAP
pokonała amerykańskie i niemieckie firmy w przetargu na instalację drugiego z reaktorów w
Egipcie na lekką wodę o mocy 22 MW, wykorzystywanego do badań naukowych.
W 2007 r. Egipt ogłosił wznowienie prac nad cywilnym wykorzystaniem energii jądrowej
prowadzonych przez NPPA, a w 2010 r. El Dabaa, miejscowość położona 128 km. na wschód od
Marsa Matrouh na wybrzeżu Morza Śródziemnego, została wskazana w uzgodnieniu z MAEA
jako lokalizacja przyszłej elektrowni atomowej.
Amerykańska firma Bechtel została nominowana do współpracy z NPPA w zakresie pomocy
technicznej w nowym programie rozwoju energetyki jądrowej, lecz w styczniu 2009 r. firma
wycofała się ze współpracy z uwagi na rozbieżności w odniesieniu do warunków. Pół roku
później australijska firma WorleyParsons wygrała kontrakt na usługi konsultingowe wartości 151
mln dol. USA dla projektu El Dabaa, obejmujące zarządzanie studiami terenowymi, wyborem
technologii oraz budowę reaktora, budowę i rozruch elektrowni. Przetarg na budowę elektrowni
planowany w styczniu 2011 r. został wstrzymany w świetle rewolucji i politycznych zmian, a
program rozwoju energetyki jądrowej zakłada rozpoczęcie generowania energii w 2019 r. przez
4 reaktory w 2 elektrowniach o mocy 4 tys. MW. Szkoleniem przyszłych pracowników
elektrowni obsługujących reaktory ma zajmować się firma koreańska – Korea International
Cooperation Agency.
Egipt posiada ograniczone możliwości lokalnego zaspokojenia potrzeb na paliwo nuklearne. Wg
szacunku egipskiego Zarządu Zasobów Nuklearnych /Nuclear Materials Authority/ zasoby uranu
w Egipcie wynoszą od 15 tys. do 33 tys. ton.
Przy kurczących się zasobach ropy naftowej poszukiwanie relatywnie taniej i zrównoważonej
formy generowania energii, która umożliwi częściowe zaspokojenie popytu staje się
koniecznością.
Zużycie energii elektrycznej w okresie letnim w 2013 r. wynosiło ok. 29.500 MW przy
dziennych możliwościach produkcyjnych kształtujących się na poziomie ok. 27.000 MW. W
1
najgorętsze dni lata krajowe sieci energii elektrycznej przeciążone są o ok. 2.500 MW, co w
niektórych obszarach prowadzi do ograniczenia mocy i przerw w dopływie prądu.
Jednocześnie prognozy przewidują, że zapotrzebowanie na energię elektryczną wzrastać będzie
w tempie 10% rocznie. Minister energii i elektryczności potwierdził możliwość zwiększenia
produkcji do 29.000 MW dzięki budowie kolejnych elektrowni, które wytwarzać będą
dodatkowe 3.500 MW. Ilość ta wystarczy do zaspokojenia popytu na energię w nadchodzącym
okresie letnim, nie rozwiąże jednak problemu niedoboru w latach przyszłych w świetle
prognozowanego wzrostu zapotrzebowania. Kolejnym problemem jest brak funduszy na
zaopatrzenie istniejących funkcjonujących elektrowni w paliwo. Zadłużenie rządu u
międzynarodowych firm naftowych pod koniec 2013 r. wynosiło ok. 6,2 mld USD. Dzięki
pomocy finansowej uzyskanej z krajów Zatoki Perskiej po odsunięciu od władzy byłego
prezydenta Mohameda Mursiego, Egipt rozpoczął realizację programu regulowania należności.
Rozwój cywilnego programu nuklearnego w Egipcie przez lata sparaliżowany był przez szereg
czynników: biurokrację, niewystarczające środki finansowe, brak woli politycznej oraz sprzeciw
lokalnych mieszkańców. Wybór miejscowości Dabaa na lokalizację pierwszej egipskiej
elektrowni atomowej spotkał się ze sprzeciwem wielu Egipcjan kwestionujących
długoterminowy wpływ elektrowni na środowisko i rozwój turystyki nadmorskiej. Według
strony rządowej, przeniesienie elektrowni atomowej byłoby jednak zbyt kosztowne, a w opinii
specjalistów Dabaa stanowi idealną lokalizację dla realizacji projektu z uwagi na
uwarunkowania techniczne i środowiskowe. Po rewolucji 25 stycznia Beduini zajęli teren
przygotowywany pod budowę elektrowni atomowej, argumentując, iż to oni są prawowitymi
właścicielami terenu i oskarżając państwo o konfiskatę ich ziem bez wypłaty odpowiednich
kompensat. Od sierpnia 2011 r. organizowane były marsze protestacyjne oraz blokady dróg,
niszczono ogrodzenia otaczające teren budowy, a po fiasku negocjacji z przedstawicielami
lokalnych władz doszło do starć mieszkańców z siłami bezpieczeństwa. W styczniu 2012 r.
mieszkańcy Dabaa opanowali teren budowy, niszcząc istniejącą infrastrukturę, demolując
laboratoria i pomieszczenia administracyjne oraz zmuszając naukowców i pracowników do
opuszczenia terenu. Według danych Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej zrabowane
zostały niskoaktywne źródła promieniotwórcze. Straty oszacowano na 1 mld EGP.
W dniu 30 września 2013 r. osiągnięte zostało porozumienie między mieszkańcami a służbami
wojskowymi w kwestii przekazania terenu. Służby wojskowe wyraziły zgodę na pełnienie roli
pośrednika w negocjacjach ze stroną rządową dla powołania komitetu technicznego mającego
zbadać wpływ elektrowni na środowisko. Porozumienie objęło również kwestie kompensacji za
ziemie skonfiskowane przez państwo oraz rozpatrzenie skarg skierowanych wobec
mieszkańców, którzy opanowali i zajęli teren. Minister elektryczności i energii zapowiedział, że
rozważane jest przeniesienie głównego biura Nuclear Power Plants Authority z Kairu do Dabaa
w celu bezpośredniej kontroli postępu budowy.
W dniu 6 października 2013 r. tymczasowy prezydent Egiptu Adli Mansour potwierdził
realizację narodowego projektu budowy elektrowni atomowej dla celów cywilnych w El Dabaa.
14 listopada 2013 r. minister elektryczności i energii zapowiedział, ze przetarg w sprawie
budowy pierwszej egipskiej elektrowni atomowej ogłoszony zostanie w styczniu 2014 r.
Minister podkreślił, że proces przetargowy rozpocznie się niezwłocznie po zatwierdzeniu
projektu przez rząd oraz Wysoką Radę Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej. W Dabaa
obecne były grupy ekspertów mających określić wymogi dotyczące infrastruktury. Nuclear
Power Plants Authority prowadzi konsultacje z przedstawicielami firmy WorleyParsons w celu
przygotowania technicznych specyfikacji oraz szczegółów przetargu.
2
Tymczasem według informacji uzyskanych w Nuclear Power Plants Authority wynika, iż
zapowiedziany przetarg przełożony został na bliżej nieokreślony termin. Do czasu ogłoszenia
przetargu nie będą upubliczniane żadne dane dotyczące projektu. W Egipcie nie ujawnia się
również danych dotyczących budżetu programu rozwoju energetyki jądrowej.
Według informacji pojawiających się w prasie przewidywana wydajność produkcyjna elektrowni
to 900 – 1650 MW, a według niektórych źródeł nawet 8000 MW. Cena za reaktor osiągnie
prawdopodobnie 5 – 6 mld USD za 1000 MW, co pokryje koszty infrastruktury, paliwa, pracy i
części, bez kosztów długoterminowego przechowywania i likwidacji odpadów.
Dla porównania, budowa elektrowni gazowej o tej samej wydajności kosztowałaby w warunkach
egipskich ok. 1 mld USD. W perspektywie długoterminowej koszty budowy obu elektrowni
jednak zrównoważą się. Cena generowania energii elektrycznej z gazu ziemnego wynosi ok.
0,18 EGP za kWh, podczas gdy koszt produkcji energii atomowej wynosi ok. 0,00065 EGP za
kWh.
Ze względu na wysokie koszty początkowe budowy reaktora rząd prawdopodobnie wymagał
będzie od oferentów pożyczek ulgowych /soft loan/, pokrywających 85% zapotrzebowania na
walutę zagraniczną i 15% zapotrzebowania na walutę miejscową. Należności uregulowane będą
w momencie, gdy elektrownia gotowa będzie do rozpoczęcia produkcji, co odciąży państwo od
finansowana projektu w fazie budowy.
Zainteresowanie udziałem w rozwoju energetyki jądrowej w Egipcie wyraża sektor prywatny.
Największe egipskie firmy budowlane – Orascom Construction Industries i Arab Contractors ogłosiły zamiar utworzenia joint venture do udziału w przetargu na budowę elektrowni.
Opracowanie:
WPHI w Kairze, styczeń 2014
3