Jaka obrona dłużnika wekslowego

echo
www.roedl.pl
Rzeczpospolita z 12.11.2014
Jaka obrona dłużnika wekslowego
Jeżeli wraz z indosem zostanie dokonany przelew wierzytelności, nie dochodzi do wyłączenia zarzutów ze stosunku
podstawowego między dłużnikiem a zbywcą. Dłużnikowi wekslowemu przysługuje wobec indosatariusza obrona w
takim zakresie, w jakim mógłby ją podjąć przeciwko remitentowi.
Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 29 maja 2014 r., V CSK 400/13.
W komentowanej sprawie pozwany prezes zarządu spółki A wręczył spółce B weksel własny in blanco na zabezpieczenie
roszczeń spółki B z tytułu zapłaty za towary sprzedane A (weksel gwarancyjny). Z treści deklaracji wekslowej wynikało,
że wystawca składa do dyspozycji B weksel in blanco z możliwością jego wypełnienia na kwotę odpowiadającą sumie
wymagalnych zobowiązań spółki A wobec tego podmiotu z tytułu zapłaty za sprzedane towary, opatrzenia klauzulą „bez
protestu" i datą płatności według własnego uznania.
Weksel został uzupełniony przez spółkę B, a następnie indosowany na rzecz spółki C. W tej samej dacie spółka B
dokonała przelewu wierzytelności zabezpieczonej wekslem na rzecz C. Spółka C wystąpiła przeciwko A o zapłatę
należności. Postępowanie zostało umorzone z powodu ogłoszenia upadłości likwidacyjnej spółki A, wobec czego spółka
C wystąpiła przeciwko pozwanemu o zapłatę należności wynikającej z weksla.
Sąd okręgowy wydał nakaz zapłaty, do którego pozwany wniósł zarzuty, w których odwołał się do stosunku
podstawowego, wywodząc, że wierzytelność spółki B nie istnieje na skutek jej umorzenia przez wcześniejsze potrącenie.
Sąd utrzymał nakaz zapłaty w mocy, wskazując, że pozwany powołał się na stosunki osobiste zachodzące pomiędzy nim
jako wystawcą weksla a pierwszym posiadaczem (spółką B), podczas gdy art. 17 prawa wekslowego (p.w.) wyłącza
możliwość podnoszenia zarzutów opartych na stosunkach osobistych z wystawcą weksla lub z posiadaczami
poprzednimi, chyba że posiadacz, nabywając weksel, działał świadomie na szkodę dłużnika. Pozwany nie wykazał tej
okoliczności, a zatem możliwość podniesienia wobec powódki (spółki C) zarzutów ze stosunku podstawowego jest w
niniejszej sprawie wyłączona.
W apelacji pozwany podniósł m.in. zarzut naruszenia art. 17 p.w. poprzez przyjęcie, że przepis ten mógł znajdować
zastosowanie, pomimo dokonanej pomiędzy indosantem (spółką B) a indosariuszem (spółką C) cesji wierzytelności,
którą weksel miał zabezpieczać. Apelacja została oddalona.
Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną pozwanego za zasadną. Jeżeli wraz z indosem zostanie dokonany przelew
wierzytelności, nie dochodzi do wyłączenia zarzutów ze stosunku podstawowego między dłużnikiem a zbywcą, gdyż
skoro indosariusz stał się stroną stosunku podstawowego, to dłużnikowi wekslowemu przysługuje wobec niego obrona w
takim zakresie, w jakim mógłby ją podjąć przeciwko remitentowi.
Magdalena Banaszek, radca prawny Poznań, Rödl & Partner
Istotą problemu w komentowanej sprawie stała się kwestia odpowiedzialności dłużnika, który wekslem własnym
zabezpieczył wierzytelności przysługujące remitentowi wobec osoby trzeciej, oraz zakres jego obrony w postępowaniu o
zapłatę należności dochodzonej przez indosatariusza na podstawie wypełnionego gwarancyjnego weksla in blanco, gdy
powodowi przysługuje zarówno wierzytelność wekslowa przeciwko wystawcy weksla, jak i wierzytelność ze stosunku
podstawowego przeciwko osobie trzeciej (dłużnikowi z tego stosunku).
Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem zasada wyrażona w art. 17 p.w. może zostać przełamana wyłącznie, gdy
zostanie wykazane, że nabywca weksla działał świadomie na szkodę dłużnika wekslowego, co często sprowadza się do
wykazania, że indos został dokonany właśnie w celu wyłączenia ewentualnych zarzutów osobistych dłużnika
wekslowego. W komentowanej sprawie Sąd Najwyższy odszedł jednak od rygorystycznej wykładni przepisu i opierając
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]
się na wykładni celowościowej, usankcjonował kolejny wyjątek umożliwiający dłużnikowi wekslowemu powoływanie
się wobec posiadacza weksla na zarzuty pozawekslowe. Celem regulacji jest ochrona bezpieczeństwa obrotu wekslowego
i ułatwienie obiegu weksla. U jej podstaw legło założenie, że osoba trzecia, nabywając weksel w jeden ze sposobów
właściwych prawu wekslowemu, winna w zasadzie móc polegać, gdy chodzi o treść uzyskiwanego prawa, na tekście
weksla i nie obawiać się ze strony dłużnika nieznajdujących wyrazu w tym tekście zarzutów przysługujących mu wobec
poprzedników (III CZP 6/12). Skoro nabywca weksla wraz z indosem nabył wierzytelność leżącą u podstaw wręczenia
weksla, nie zasługuje już na ochronę przewidzianą w tym przepisie.
Wydaje się, że wobec wyłączenia ograniczeń przewidzianych w art. 17 p.w. dłużnik wekslowy może podnosić wobec
remitenta wszystkie zarzuty, włącznie z odnoszącymi się do stosunku podstawowego, który weksel miał zabezpieczać.
Skutki przelewu w stosunkach między cedentem a cesjonariuszem dotyczą bowiem nie tylko wierzytelności, ale i
wszystkich towarzyszących jej praw, w tym akcesoryjnych zabezpieczeń wierzytelności, uprawnień cedenta związanych
z tą wierzytelnością i roszczeń z niej wynikających (art. 509 § 2 k.c.). Przeniesienie zabezpieczeń następuje oczywiście na
zasadach ogólnych właściwych dla danego stosunku prawnego. Z punktu widzenia relacji cesjonariusz-dłużnik przelew
skutkuje jedynie zmianą osoby wierzyciela, przy utrzymaniu dotychczasowej pozycji dłużnika. Konsekwentnie dłużnik
ma możliwość przeciwstawienia nowemu wierzycielowi wszelkich zarzutów służących mu uprzednio wobec cedenta.
Uprawnienie to przysługuje także dłużnikom odpowiedzialnym z tytułu zabezpieczeń gwarancyjnych wierzytelności
objętych cesją. Z tych względów przyjąć należy, że jeżeli wraz z indosem zostanie dokonany przelew wierzytelności, nie
dochodzi do wyłączenia zarzutów ze stosunku podstawowego między dłużnikiem a zbywcą. W innym wyroku SN
wskazał, że uprawnienie to przysługuje dłużnikowi wekslowemu wyłącznie, jeżeli przelew wierzytelności nastąpił
wcześniej aniżeli indos weksla (III CKN 567/01).
Wykładnia przepisów dokonana przez Sąd Najwyższy prowadzi do nieznajdującego oparcia w przepisach zróżnicowania
sytuacji prawnej nabywcy weksla w zależności od tego, czy wraz z indosem nabył wierzytelność leżącą u podstaw
wręczenia weksla. Wydaje się jednak, że linia orzecznicza SN idzie w kierunku złagodzenia surowego reżimu prawa
wekslowego i osłabienia abstrakcyjnego charakteru zobowiązania wekslowego, który kłóci się z podstawową zasadą
prawa obligacyjnego i każe szukać powodu zobowiązania.
Źródło: http://www.rp.pl/artykul/1156124-Jaka-obrona-dluznika-wekslowego.html?template=restricted
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]