Dlaczego warto zostawić słomę na polu?

uprawa
Dlaczego warto zostawić słomę na polu?
dr Dorota Pikuła
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zgodnie z Kodeksem dobrej praktyki rolniczej, odnawianie zapasu próchnicy dostosowanej do rodzaju gleby, gatunków uprawianych roślin, płodozmianu i nawożenia jest podstawowym zabiegiem chroniącym glebę przed erozją i utratą żyzności.
U
trzymywanie próchnicy w glebie na
w miarę stałym poziomie ma również wymiar środowiskowy, zwłaszcza, że w całej Unii
Europejskiej stwierdza się niski jej poziom
w glebie. W Polsce, z uwagi na przewagę gleb
lekkich i silnie zakwaszonych, zagadnienie to
nabiera szczególnego znaczenia. W glebach takich procesy mineralizacji materii organicznej
przeważają nad procesami akumulacji, a materia organiczna gleby wykazuje złą jakość, co
przedkłada się na wielkość i jakość plonów roślin uprawnych. Dlatego tak dużego znaczenia
w ostatnim czasie nabiera pozostawianie słomy
na polu, która jeszcze niedawno była wykorzy-
Nasza Rola
więcej
z
pola
Tabela 1. Dostarczenie materii organicznej w t Corg./ha
przy przeciętnych plonach słomy (opr. własne).
Gatunki
Pszenica ozima
Żyto
Pszenżyto
Jęczmień jary
Owies
Kukurydza
Rzepak
Groch
Łubin żółty
Bobik
44
Przeciętny plon
słomy (t/ha)
5,4
4,8
4,9
4,8
4,4
7,7
4,2
2,4
1,9
3,8
Dostarczenie
materii
organicznej
(t Corg./ha)
2,45
2,22
2,14
2,14
1,99
3,8
2,0
1,11
0,86
1,76
Nr 2/2010
(30) wrzesień–październik
stywana przede wszystkim na cele inwentarskie. Przyorując słomę, np. zbóż ok. 4,5 t/ha,
zawierającą przeciętnie 42% Corg., zostawiamy
w glebie prawie 2 t węgla organicznego (4,5
× 0,42 = 1, 89 t). Zakładając, że współczynnik humifikacji, czyli przemian dostarczonej
masy organicznej w próchnicę, wynosi 0,25, to
w glebie pozostanie 0, 4725 t/ha nowo utworzonej próchnicy (472,5 kg).
słomą zostaną wykonane poprawnie. Jeśli słoma
nie zostanie właściwie rozdrobniona i równomiernie rozrzucona na polu, będzie rozkładać się
znacznie dłużej. Z tego względu zaleca się ciąć
słomę na odcinki do maksymalnie 8 cm długości i tak przygotowaną równomiernie pokrywać
pole. Do rozłożenia słomy w glebie niezbędne
jest również zastosowanie azotu, a także dokładne wymieszanie jej z 10-centymetrową warstwą
gleby. Takie postępowanie zapewni odpowiednią ilość azotu dla bakterii, rozkładających słomę i zapobiegnie okresowemu unieruchomieniu
pierwiastka w glebie. Zwykle zaleca się zastosować 6–8 kg azotu na tonę słomy, gdyż bakterie
na rozłożenie tony słomy zużywają do 8 kg azotu. Do tego celu można wykorzystać RSM, gnojówkę, gnojowicę lub mocznik. Następnie po-
Reżim bardzo zalecany
Przyorywanie słomy wiąże się jednak ze spełnieniem pewnego reżimu technologicznego.
Istotne są również określone warunki pogodowe. Słoma po przyoraniu rozkłada się dość długo, przeciętnie prawie 7 miesięcy, oczywiście
jeśli wszystkie zabiegi związane z nawożeniem
Tabela 2. Przeciętna zawartość składników pokarmowych w słomie różnych gatunków roślin („Chemia rolna”, 2002).
Gatunek
Rośliny
Makroelementy w g∙kg-1 s.m.
Azot (N)
Fosfor (P)
Potas (K)
Wapń (Ca)
Magnez (Mg)
5,3
6,4
6,5
7,8
10,0
12
0,8
1,1
1,2
1,5
4,0
6,0
10,3
11,7
17,0
22,8
30,0
20,0
2,0
2,7
5,1
4,8
3,0
1,5
0,7
0,9
1,2
1,2
1,5
0,25
Żyto
Pszenica
Jęczmień
Owies
Rzepak
Groch i bobik
Mikroelementy w mg ∙kg-1 s.m.
Żyto
Pszenica
Jęczmień
Owies
Rzepak
Groch i bobik
Mangan
(Mn)
32
25
24
70
22
44
Nr 2/2010
(30) wrzesień–październik
Bor
(B)
1,8
2,8
4,8
4,0
17,0
13,0
Miedź (Cu)
1,8
5,1
4,1
3,6
2,5
4,0
45
Molibden
(Mo)
0,26
0,33
0,28
0,31
0,23
0,11
Cynk
(Zn)
8,0
20,0
22,0
48,0
15,0
28,0
Nasza Rola
więcej
z
pola
 Danuta Szwemin
uprawa
uprawa
winno się zaorać słomę. Na glebach cięższych zaleca się zmieszać słomę z glebą co najmniej dwa
razy i następnie zaorać. Nierozłożona w glebie
słoma może utrudniać wschody ozimin (okres
od przyorania słomy do siewu ozimin i rzepaku
ozimego jest krótki), dlatego należy bezwzględnie przestrzegać technologicznego reżimu nawożenia słomą. W celu przyspieszenia rozkładu słomy w glebie, można dodać dostępne na rynku
preparaty stymulujące jej rozkład.
Jeśli ze względów pogodowych gleba jest
bardzo przesuszona, należy zrezygnować z przyorywania słomy. Dlaczego? W warunkach zbyt
niskiej wilgotności gleby słoma nie ulegnie rozkładowi. W takim przypadku najlepiej wykorzystać ją jako mulcz, który doskonale ochroni
glebę przed nadmiernym parowaniem do późnej jesieni.
składników pokarmowych w glebie, wpływając
dodatnio na saldo ich bilansu, który należy
uwzględnić w ustalaniu potrzeb nawozowych
roślin.
Dane dotyczące zawartości składników pokarmowych w słomie różnych gatunków roślin
zamieszczone w tabeli 2 są orientacyjne i należy pamiętać, że pod wpływem czynników klimatycznych, nawożenia, zabiegów agrotechnicznych czy doboru odmiany mogą ulegać
wahaniom. Z tego względu zaleca się zawsze
wykonać analizę słomy, którą zostawiamy na
przeoranie, w celu określenia w niej aktualnej
zawartości składników pokarmowych. Pozwoli to, wykorzystując wyniki analiz oraz znając
masę przyorywanej, dokładnie obliczyć ilości
składników makro- i mikroelementów wprowadzanych do gleby. Na przykład, przyorując
słomę pszenicy o masie 4,5 t, wprowadza się do
gleby ok. 29 kg azotu (N), 5 kg fosforu (P2O5),
53 kg potasu (K2O), 12 kg wapnia (CaO)
oraz 4 kg magnezu (Mg), co należy uwzględnić w potrzebach nawozowych planowanych
roślin. ■
 Köckerling
Ile składników pokarmowych w słomie?
Słoma, oprócz znaczącego wpływu na saldo
bilansu próchnicy w glebie, jest również źródłem składników pokarmowych: makro- i mikroelementów. Nawożenie słomą zwiększa pulę
Nasza Rola
więcej
z
pola
46
Nr 2/2010
(30) wrzesień–październik